SPEELGOED
ONDAIjjj
BUG
ook voor volwassenen
en beiaarden
Leiders-speelgoed in
opmars
WAT j
KINDER-
f STERREN
J VRAGEN
ZATERDAG 25 NOVEMBER 1967
Qtötrirtr-irtrtrü-irirü:
Pipo
Hier is Pipo
De dagsluiter voor beginners
En hij wenst zijn pyjamapu-
bliek
veel grapjes en muziek
Een flapschoen vol avonturen
voor de vroege avonduren
een bolhoed vol snoep
jipsekee-joep.
(Van een onzer redacteuren)
Tj^VEN WEL WEZEN: het is toch een bedrag om stil van te worden per jaar wordt,
volgens deskundigen, een bedrag van ongeveer 200 miljoen uitgegeven aan speel
goed, en diezelfde deskundigen voegen daar dan aan toe, dat het werkelijk dure speelgoed
nog aan Nederland voorbijgaat, omdat de Nederlanders, als het speelgoed betreft, wat aan
de zuinige en kritische kant zijn.
Goed, toegegeven: de pop die
echt kan lopen (ca. 75) en de
pop die kan spreken tal van
zinnen achter elkaar (ca. 65)
gaan grif over de toonbank. En
de race-banen van meer dan
100,- zijn zo in trek, dat de
produktie achterloopt bij de
vraag. Ook de speelgoedindustrie
kent al haar levertijden.
Maar dat is het kardinale punt.
De Nederlanders, zeggen de
deskundigen, willen wel geld uit
geven voor speelgoed als zij er
deelte ervan wordt besteed door
de ouderen. Nee, we doelen niet
op de „treintjes", waarvan men
zegt, dat de jongen ze krijgt, op
dat de vader er mee kan spelen.
Een groot gedeelte van de
200 miljoen wordt uitgegeven
door verzamelaars. Door mannen,
die „auto's van gisteren" in een
collectie bijeenbrengen, die mo
dellen verzamelen van tanks uit
de tweede wereldoorlog, of van
vliegtuigen.
Even een cijfer: meer dan
tachtig procent van al het in de
jongste oorlog gebruikte oor
logstuig heeft de speelgoedin
dustrie in getrouwe nabootsing
op de markt gebracht, met daar
bij een gedetailleerde technische
en operationele beschrijving.
Voor wie
Men kan zich afvragen voor
wie nu feitelijk speelgoed wordt
gemaakt. Alleen voor de jeugd?
Geenszins. Speelgoed is er ook
voor de volwassene. Hij heeft
over het algemeen de beschik
king over veel vrije tijd. en hij
gaat door met het spelen dat hij
in zijn jeugd heeft gedaan. Hij
noemt het echter geen spel meer,
maar hobby.
Men ziet hem 's zaterdags in
speelgoedwinkels rondneuzen, op
zoek naar nieuwe modellen voor
zijn verzameling of om een keus
te maken uit het geweldige as
sortiment bouwpakketten, dat op
het ogenblik te verkrijgen is.
En daarnaast staat het speel
goed ten dienste van de bejaar
de, van de man, die niets meer
om handen heeft en met zijn tijd
feitelijk geen raad weet. Speel
goed speelt voor hem vooral een
rol in de vrijetijdsbesteding.
Dat kwam pas allemaal later,
toen de volwassenen er genoeg
van kregen en andere vermaken
zochten en vonden. Toen er een
speelgoedindustrie ging ontstaan,
die op grote schaal poppenhui
zen fabriceerde.
Honderdduizend
In deze dagen voor Sint Nico-
laas verdringen kinderen zich in
drommen voor de etalages van
speelgoedwinkels om als het wa-r
re al dat heerlijks dat zich aan
hun oog vertoont, gretig in te
Die keus is verre van makke
lijk. Het aantal artikelen dat de
speelgoedindustrie op de markt
brengt loopt in Nederland tot ver
boven de honderdduizend. En zeg
het nu maar...!
Er is praktisch geen artikel,
dat niet als speelgoed te koop is.
Naast het kleuterspeelgoed van
fraai beukenhout, de ballen, de
poppen, tollen, springtouwen,
knikkers, vlechtmatjes en blok
kendozen, wordt voor het kind,
nou ja, het kind, alles in minia
tuur gemaakt wat in de wereld
van de volwassene wordt ge-
Men vindt in speelgoedwinkels
de haute couture voor poppen,
maar ook de wasmachine, de
mixer, de benzinepomp, de tele
foon, de bloembak, de lantaarn
paal, de bureaulamp, de automo
tor en de strijkbout.
Eeuwen
Het „alles mekaniek en be
weegbaar" is beslist niet van de
ze tijd. Getuige de vondsten in
Egyptische graven bestonden er
reeds eeuwen geleden poppen
met genaaide kleren en beweeg
baar speelgoed.
Die speelgoedindustrie volgt de
„grote" industrie op de voet. Op
het ogenblik, waarop de Sow-
jet-Unie of de Verenigde Staten
een nieuw type raket lanceert,
verlaten de bouwdozen van een
miniatuurmodel van deze raket
al de speelgoedfabriek. En als het
model van een in het geheim
ontwikkeld vliegtuig bekend
wordt gemaakt, kan het zijn dat
dit reeds op schaal verkleind in
de speelgoedwinkel te koop is.
In het algemeen gezegd is er
niets nieuws onder de zon. Speel
goed is er altijd geweest en zal
er altijd wel blijven. Maar het
speelgoed werd wel vervolmaakt,
en het veranderde.
Om slechts een voorbeeld te
noemen. De Chinese kindertjes
hadden al hun vliegers duizenden
jaren voordat wij de vlieger
leerden kennen. Vliegeren is nog
een kinderspel. Maar de uitvin
ding van het vliegtuig bracht ons
Poppen
Speelgoed ook voor ouderen is
helemaal niets nieuws. In 1391
liet de koningin van Engeland uit
Frankrijk poppen komen, die
haar moesten tonen hoe de
Franse dames gekleed gingen.
Poppen werden van hof tot hof
een geliefkoosd geschenk. Zij
waren tot in details gekleed als
volwassenen. En eerst nadat de
dames van het hof op de poppen
waren uitgekeken, gingen ze naar
de kinderen.
Zo was het ook met de pop-
Dat bedrag van 200 miljoen! penhuizen werden gemaak,
Het wordt niet alleen in kinder- voor rijke families. Kinderen
handen gestopt Een groot ge- mochten er alleen maar kijken.
Iets voor terugkrijgen. Dat bete
kent, dat het speelgoed „meka
niek en beweegbaar" moet zijn.
De prachtig-afgewerkte houten
trein van meer dan 100,- heeft
in Nederland geen kans. In het
buitenland wel.
Ook ouderen
SPEELGOED als bezigheidstherapie, om er je eventuele
gram in af te reageren, je zenuwen de baas te blijven,
of, positiever: je innerlijk evenwicht te behouden (gebruikt
dus als een soort geestelijke balanceerstok), is in toene
mende mate op de markt te wachten. Dit type wordt ma-
nagertoys of leidersspeelgoed genoemd. Die laatste bena
mingen willen bepaald niet zeggen dat alleen sleutelfiguren
in onze samenleving er behoefte aan zouden hebben. Wel,
dat het bij hen begonnen is.
Meneer zit op de vergadering.
Hij rookt weinig of bijna niet
meer. Dat is beter voor zijn hart,
zegt z'n dokter. Maar hij heeft
behoefte aan een bepaald bezig-
zijn, aan een eenvoudige relax
mogelijkheid, die hem bovendien
rustig(er), beheerster maakt. Dat
was vroeger zijn rookgerei. Nu
verlangt hij daarvoor iets in de
plaats. Het is daarom geen toeval
dat juist een instituut als dc
Nederlandse Hartstichting grote-
mensenspelletjes propageert.
De meneer van de vergadering
kan natuurlijk op zijn ballpoint
gaan knagen, op zijn hoofd
krabben, aan zijn neus trekken
of nog erger. Maar dat is alle
maal weinig esthetisch voor zijn
omgeving. Vandaar dat fabrikan
ten op het idee kwamen nettere
manieren te bedenken om die
min of meer onbewuste bezig
heidstherapie te kunnen bedrij-
Clad
Mooie, gladde ballpoints met
onhoorbare knipjes (denk aan de
tv-reclame van Bruynzeel, die de
aandacht vestigt op het onver
woestbare knipmechanisme) is
nog maar het eenvoudigste voor
beeld. Andere fabrikanten gaan
al weer verder.
Wel eens van gekke stopverf
gehoord? Zo ordinair kondigt de
fabrikant zijn produkt natuurlijk
niet aan. Hij noemt het Silly
Putty, wat veel leuker klinkt
Het is een zeer aantrekkelijk
verpakt eitje, dat u uit zijn
glimmende omhulsel pelt.
Nee, om dat eitje is het niet
begonnen, Ynaar om de inhoud. 11
opent het en schrikt: het lijkt
voor de helft met vloeistof ge
vuld te zijn. Dat is niet zo; er
ligt een glanzend uitgelopen
stukje kneedbaar materiaal in,
dat, als u het gaat kneden,
inderdaad aan stopverf doet den
ken. Maar het is veel soepeler,
het stinkt niet, het neemt geen
vuil aan en het wordt nooit hard.
Rustig
U kunt er onopvallend, rustig
makend en gezellig in de muis
van uw hand mee spelen. Door
er gezichtjes uit te fabriceren,
door er een mandje van te
kneden, door het plat te maken
om het daarna als een koekje te
breken, door het onopvallend op
een foto of stripfiguurtje in een
op de conferentietafel liggende
krant te drukken om dan een
puntgave afdruk te krijgen, die
u vervolgens kunt vervormen
zodat u allerlei lachspiegeleffec
ten krijgt.
Bent u er thuis mee bezig, dan
kunt u er meterslange draden
van „spinnen", die u vervolgens
weer in de massa doet opgaan.
Ook kunt u er precieus een
balletje van maken, dat nog over
een enorme stuitkracht blijkt te
beschikken bovendien. Voor en
kele guldentjes een managers
speelgoedje bij uitstek. Maar' pas
op, dat kleine Henk er zich niet
aan vergrijpt. Beter: geef hem
ook zo'n Silly Putty.
Voor oud
Nog meer? O, zeker. De in-
elkaar-zet-sleutelhangers: kubus
jes, autootjes, olifantjes, twee of
drie symmetrische, dan wel a-
symmetrische speeltuigjes die
met elkaar een piramide moeten
opleveren. Hier zitten we dus wel
echt in het puzzelwerk. Voor
jong, maar tegenwoordig vooral
ook: voor oud.
Wat te zeggen van een mini-
giruscoop? Een meesterwerkje
van precisie, zelf bij te stellen.
In het publiek onopvallend te
hanteren (het vliegwieltje blijft
eindeloos in beweging) en op een
boswandeling te gebruiken als
kompas. Thuis om er allerlei
kunstjes mee uit te halen: balan
ceren op de rand van een glas,
op uw vingertop, op een draad of
zelfs op de punt van een kroon
tjespen.
Inspiratie
Allemaal maar merkwaardige
hobby's, zegt u. Moet u eens
opletten, hoe snel er meer van
dat goed aan de markt zal
komen. De wetenschap erkent er
ook al de rustigmakertjes in, die
bovendien nog inspirerend kun
nen blijken te werken.
Aan de andere kant, zo hebben
we ons laten vertellen, komt het
spul tegemoet aan de verkinder-
lijking van de moderne mens,
wat zich al overduidelijk in de
spoortreintjes- en racebaanmanie
van de grote mannen manifes
teert. Ja, daar lachten ze u zo'n
twintig jaar geleden ook om uit,
meneer. Maar nu is het de
gewoonste zaak van de wereld,
dat u zoiets hebt staan en...
warempel niet alleen voor Henk-
je!
tot andere vliegende voorwerpen
voor kinderen.
Het katapult-vliegtuig en het
zweefvliegtuig vonden een ver
volg in het echte motorvliegtuig
en ten slotte in het radiogra
fisch bestuurde vliegtuig. De
heel verwende en vergevorderde
hobbyist beschikt nu zelfs over
een model, dat hij via een zender
met tien kanalen alles kan laten
doen wat met een gewoon vlieg
tuig ook gebeurt bij sommige
modellen wel een half uur lang.
Veiligheid
Voorts is, mag men zeggen, het
speelgoed veiliger geworden.
Vooral dat speelgoed, dat door
de kleuter wordt gebruikt. Dank
zij de goede verstandhouding
tussen opvoeders en industrie
wordt het zo geconstrueerd, dat
het kind er zich niet aan kan
bezeren.
Voor kleuters is speelgoed met
spijkers uit den boze, evenals
verf, die „afgeeft". Kinderen
houden ervan speelgoed op zijn
stevigheid te onderzoeken. Ge
spijkerde dozen zijn sneller uit
elkaar te halen dan geschroefde,
en een spijker wordt o zo snel in
de mond gestoken.
En het sabbelen op gekleurde
blokken blijft nog altijd een aar
dige bezigheid, maar het stelt
aan de kwaliteit van de verf wel
bijzondere eisen.
Ten slotte het materiaal gaat
veranderen. Het plastic en ny
lon heeft zijn intrede gedaan.
Welk bezwaar daartegen ook kan
worden aangevoerd, het is veel
duurzamer dan tal van andere
materialen.
Linker handen
In Griekenland en Rome was
houten speelgoed bekend. Later
werd speelgoed vervaardigd uit
aardewerk, ivoor of metaal.
In de Middeleeuwen waren het
vooral ridderfiguren, waarmee
werd gespeeld. In de achttiende
eeuw ontstond de rage in tinnen
soldaatjes en tegen het eind van
de negentiende eeuw kwam het
automatische en technische
speelgoed aan bod. Sindsdien is
de produktie van speelgoed een
industrie geworden.
Een keus uit een verzameling
van meer dan honderdduizend
artikelen. En voor elck wat wils.
Ook voor de jongen met twee
linkerhanden, die best eens wat
zou willen knutselen.
Voor de jongen die technisch is
aangelegd is er een ruime keus.
Hij kan zelf zijn sterrekijker
bouwen, zich gaan verdiepen in
de elektrotechniek of zich gaan
bewegen op het gebied van de
chemie. Het ligt er maar aan wat
zijn vader er voor over heeft
Want deze „bouw"-dozen zijn
over het algemeen wat aan de
prijzige kant.
Maar daarvoor wordt hij ook
„spelenderwijs ingevoerd in de
wonderwereld van de techniek
en de fysica", die zeer boeiend is.
En voor de meisjes? De pop
pen en de haute couture blijven
hoofdzaak. Uit Amerika is de
„movable fighting man" komen
overwaaien, de GI Joe, die met
twintig scharnieren in elkaar zit
en elke beweging kan maken.
Amerikaanse vrouwen wier ver
loofde of man in de strijdkrach
ten dient, schaffen hem zich dik
wijls aan, met daarbij allerlei
uniformen. En hebben ze er veel
geld voor over, dan kopen ze ook
nog de jeep, waarin de fighting
man precies past.
Maar ja, kies nu maar eens
precies wat je hebben wilt!
Jaja, natuurlijk zijn Klukkluk
ook van de wenserige! In India-
nenland mochten ons ook de slof
fen buiten de wigwam zetten en
daar kregen ons dan ieder jaar
een nieuw veertje in voor het
hoofd en een bizon van de choco
la. Maar toen versliepen Kluk
kluk zich en de zon scheen op
zijn slofje en toen smolt de cho
cola en Klukkluk hebben drie da
gen moeten hinkelen voor moe
der Ugh de slof weer van de
schone hadden.' Mij trensen ie
dereen veel van de lekkere en
alleen de Dikke Deur moeten
maar in de zak! Nee, niet naar de
Costa Brava!
„Wat ik van Sinterklaas wou
hebben? Ik wou... nou laat ik eres
kijken, hè, ik wou... een televisie
voor meneer Boordevol met de
hé-é-éle dag fijna programma's.
Dan bleef-ie kijken, hè Gerritf
Dan zat-ie stokstijf op z'n stoel
en kwam-ie ons niet meer lastig
vall'n. Tja, dat moet 't maar
wez'n, een televisie in z'n schoen
Ha-ha-ha"
illlllllllllllllllllllllll
Opa
Jae, jae, kijkeris, Sinterklaas if
net als ik 'n ouwe man, hè en ik
zal 'm daerom maar n\J<s vrage.
Nee, 'k wil niks hebbe. Misschien
'n taertje, hè, jae, 'n taertie
lus-ik wel. Enne... verder wéét-ie
wel, dat ik altijd 'n stevige jute
zak kan gebruike voor als-ik zo
ereis wat tégenkom... maer jae„.
kan je dat vrage? 'n Lege ka-
dootjeszak misschien...?
Sinterklaas? Ik wat vragen aan
Sinterklaas? Mooie boel! Swie-
bertje héb niks, Swiebertje wil...
een nieuwe hoed? Nee hoor, m'n
eige ouwe is nog best. Wacht es...
een hele echte keuken met een
eigen Saartje erin die de heie
dag koppies koffie schenkt?
Ach welnee, wat zou Saartje van
de burgemeester zeggen als ik
nooit meer kom? Nee, nee, ik
weet 't al... ik vraag een step,
dan ben ik gauw weg als
Bromsnor me moet hebben! Jdd
Een step!
Illlllllllllllllllllllllli
Bromsnor
Beste Sinterklaas, ik zou graag
een tweede mooie sabel willen
hebben, want die Swiebertje pakt
altijd de mijne af. En hoe kan
een deftige veldwachter als ik
nou telkens zonder sabel? Goeie
Sinterklaas, geef er me alsjeblieft
een, en als het geen echte kan
zijn, dan eentje van koek. Want
koek, nou ja, mag een veldwach
ter die lusten, zo af en toe bij de
koffie? als Swiebertje er niet bij
is, natuurlijk!
