25000 LANDVERRADERS
Ds Ben Peake (58)
gebruikt vakanties
voor lekentraining
TOCH NOG WEER EEN
NIEUWE TROMMIUS
DE SS IN
NEDERLAND
GEESTELIJK LEVEN
DRIE HOTELS VOOR
CONFERENTIES
ZATERDAG 11 NOVEMBER 1967
(Van een onzer
redacteuren)
Ha de Tweede Wereld
oorlog is van Duitse zijde
beweerd, dat meer dan
zeventigduizend Neder
landers het „feldgraue"
«-uniform hebben gedra
gen. Dit aantal is te hoog
geschat. Het moeten er
,niet meer" dan 25.000
sijn geweest, die om wat
voor reden ook, in dienst
fraden van de bezetter.
Een indrukwekkend cij
fer, waarmee Nederland
zich plaatste in de rij van
die landen, die relatief
het grootste ss-contingent
hebben geleverd.
Die Nederlandse ss-ers werden
door het goede deel van het Ne
derlandse volk en terecht
gevreesd, gehaat en verafschuwd.
Verafsdhuwd? Het vormingsblad
Storm-ts moet daarvan In meer
dan eeft uitgave melding maken
„Vervuld van groote idealen
gingen wij, ss-mannen, onzen
weg langs een Groningsch voet
balveld; waar rappe knapen el
kaar sportief bevochten. Minder
tportief was echter het publiek.
Het schijnt, dat een der club*
Oranje heette, hetgeen een
schoone aanleiding was om bij
het passeren der ss-formatie* een
Onwelluidend gebral van Hup
Boven het artikel prijkt een
grote kop „Landverraad". Het is
een thema, waarop de ss en met
haar de NSB steeds weer terug-
„Babyface"
Als de strijd tegen Rusland is
ontbrand wordt de werving voor
de ss in verhevigde mate voortge
zet onder allerlei leuzen. De toe-
5 loop voor dienstneming aan het
Oostfront is groot. De honger
naar echte Germanen kan ook
niet worden gestild. Hebben de
Duitsers aanvankelijk om propa
gandistische redenen figuren als
Nederlands atletiekkampioen Ti-
nus Osendarp en luitenant-gene
raal Seyffardt naar voren gescho
ven, begin 1943 pousseren zij Ge-
rardus L. Mooyman uit Voor
burg, de eerste Nederlander, die
het Ridderkruis van het IJzeren
Kruis ontvangt, omdat hij zeven
tien Sowjet-tanks in brand heeft
geschoten.
De foto's in de dagbladen tonen
hem, een kleine tengere jongen
met een veel te grote helm boven
zijn.- babyface, bij allerlei ont-
vangsten en andere soorten gele
genheden. Vooraanstaande
NSB-ers, ss-ers en NSDAP-ers la
ten zich gretig met hem „vereeu
wigen".
dit geval betrokken zijn. De be
kende facies zaten ook in het
Olympisch Stadion weer op *e
beste plaatsen. Het schijnt dót
deze nomadenharten -nog steeds
maar niet beseffen kunnen, waar
eigenlijk hun plaats is Maar ze
ker niet op onze sporttribunes,
dat is duidelijk".
Documentaire
De gegevens zijn ontleend azr.:>
„25.000 Landverraders Le ss in'
Nederland/ Nederland in ,de ss"J
(uitgave Kruseman, Den Haag,
213 blz., 9.50), geschreven door
de Amsterdamse journalist Sytze
van der Zee met medewerking
van drs. N. K. C. A. in 't Veld
van het Rijksinstituut voor Oor
logsdocumentatie, dat veel il
lustraties voor het boek afstond.
Van der Zee heeft kunnen put
ten uit tal van bronnen die lang
gesloten zijn gebleven, waardoor
dit werk een goede documentaire
is geworden over de Nederlandse
ss. Hij beschrijft de ontwikkeling
van de Nederlandse ss en haar
verhouding tot de NSB en de
Duitse bezetter, en gaat daarbij
uitvoerig in op de machtstrijd in
de NSB. waarbij het accent ten
volle valt op de haat die tal van
„kameraden" elkander toedroe-
Beëdiging van een contingent
van de Landstorm Nederland.
pel. karwatsen en zwepen mishan
delen van joden. Bekend is, dat
eind 1942 in het kamp „Palasti-
na" bij Avegoor honderddertig jo
den zijn ondergebracht. Zij zijn
daarheen getransporteerd om het
sportterrein van de school aan te
léggen, tijdens deze werkzaamhe
den „overlijden" er ongeveer
twintig tot dertig. De overleven
den worden later overgebracht
nakr het kamp West er b or k, in al
ler miserabelste toestand.-".
Superman
gen.
Schutsztaffel
„Babyface" Gerardus Mooy
man, de eerste Nederlandse
drager van het Ridderkruis,
temidden van zijn kameraden.
Oranje aan te heffen. Een gebrul,
dat spoedig ontaardde.
Misschien hoopte dit bande-
looze hoopje scnreejwlel iken op
een relletje, maar wij zijn nu
eenmaal niet kwvi laardig ge
noeg om het straathondje dat to
gen onze laarzen keft, een trap te
geven. Pas als hij zijn pootje op
heft, dan.... Maar daar was hier
nog geen» sprake van"
In het Olympisch Stadion te
Amsterdam worit de nieuwe Ne
derlandse stayerkampioen op de
75 kilometer ss-stormman Cor
Wals door het puoliek op een
fluitconcert onthaal 1.
Storm-ss schrijft:
„Het enige resü't.iat zal zijn,
dat wij, nationaal-socialisten,
tenslotte toch ooit de nieuwe or
dening van de sporton ter hand
zullen moeten nem^n".
Het grote voorbeeld van de Ne
derlandse ss was de (Duitse)
Schutzstaffel, opgericht in 1925
kort nadat Hitier uit de gevange
nis van Landsberg was ontslagen.
Na enkele wisselingen wordt de
leiding opgedragen aan Heinrich
Himmier, bijgenaamd Reichshei-
ni, een man van wie nooit ie
mand hoogte heeft kunnen krij
gen en die van zijn
„machtsinstrument" maakt de
„verpersoonlijking van de natio-
naal-socialistische doctrine dat
het Nordische bloed superieur
In Duitsland wordt de ss het
symbool van oorlogsmisdadigheid
en ontmenselijking, daarnaast de
ruggegraat van het nationaal-so-
cialisme.
Het spreekt tal van leden van
de NSB aan. In Nederland wordt
de grote voorman van de Neder
landse ss de Groningse student in
de wiskunde J. H. („Henk") Feld-
meyer, die eens zal verkondigen:
„Wij belijden de wezens- en
lotsverbondenheid aller Ger
maanse volken onder leiding van
Adolf Hitler. In deze eeuw zal
zich deze verbondenheid in eni
gerlei vorm verwezenlijken. Ver
band houdend met het historisch
gegroeide en passend in de huidi
ge tijd herleeft de Rijksgedach
te".
Heulen
Intussen wordt de verstandhou
ding tussen de NSB en de Neder
landse ss steeds slechter. Op een
bijeenkomst verwijt de NSB- pro
pagandaleider Ernst Voorhoeve
de ss: „Het grootste bezwaar te
gen jullie is, dat jullie door dik
en dun met de Duitsers heulen.
De ss is er alleen maar om ons
uit te spelen en ons een politiek
op te dringen, die ons vreemd
Is".
En WA-vormingsleider J. J.
van der Hout concludeert: „De
WA heeft in Nederland een poli
tieke missie. Zij is sa en ss gelijk
en daarom hebben wij nog niet
een extra Nederlandse ss nodig,
alleen omdat de heren Feldmeyer
en Rauter dat gaarne wensen".
In Storm-ss wordt een brief
van de Voorburgse superman ge
publiceerd, gericht aan zijn
meisje Ria.
„Ik heb van de week dertien
gevangenen gemaakt. Nee, dat
waren toch geen mensen meer.
Hoe die er uitzien, dat is werke
lijk niet te beschrijven. Het zijn
geen mensen meer, maar creatu
ren, soldaten van over de 60 jaar,
vele kreupel, andere weer met
een bult".
In weerwil van alle propagan
da heeft de doorsnee Nederlan
der geen belangstelling voor Ge
rardus Mooyman, ook niet voor
de tweede drager van het Ridder-
Men distancieert zich van de
ss, zelfs familieleden van ss-ers,
die aan het Oostfront strijden
trekken hun handen van hen af.
Arie Meere klaagt:
„Ik sta alleen op de wereld,
want mijn ouders zijn overleden
en bij mijn familie mag ik niet
meer in huis komen. Zelfs niet
bij mijn eigen broer en dat al
leen omdat ik NSB-er ben en bij
de ss dien. Het is zelfs zo erg
geweest, dat zij mij vroegen of ik
al niet doodgeschoten was en zo
niet, dan werd het de hoogste
tijd".
En hij besluit met een veelge
hoorde verzuchting uit die tijd:
..Maar ja, ik zal wel met hen
afrekenen als ik terugkom".
Zevenduizend
„Wij wisten en weten mede
voor hen (de niet- begrijpenden),
dat een nieuwe orde zich baan
breekt, dat onder de geniale lei
ding van dezelfde Hitier, wiens
betekenis reeds lang over de
Duitse staatsgrenzen heenreikt.
de wereld een nieuwe, zonnige
toekomst tegemoet gaat en dat in
een engere zin de Germaanse vol
ken. vereend in een grote lots-
en bloedgemeenschap, een waar
achtig socialisme zullen verwezen,
lijken. Dat deze orde in strijd
wordt gevestigd, dat de geboorte
Nederlandse ss op mars
Een zevenduizend ss-ers zijn
niet teruggekeerd. Zij vonden de
dood in de Russische steppen of
elders.
Ook hun grote voorman Feld
meyer beleefde het einlde van de
oorlog niet. En hij stierf niet op
het „veld van eer". Een roem
ruchte loopbaan was er voor hem
niet weggelegd. Op 22 februari
1945 wordt hij op de weg tussen
Raalte en Deventer door een sal
vo van een geallieerde bommen
werper gedood.
En Storm-ss schrijft: ....De
Voorman, gereed dekking te zoe
ken hief het gelaat naar de stra
lende voorjaarshemel en juist als
een lichte verbazing in zijn ogen
verschijnt, treft hem het schot,
dat hijzelf niet meer geweten
heeft...".
En,
het blad verdei
De Nederlandse ss wordt de
drager van het gehate en tegelijk
gevreesde uniform. Op hun pet
prijkt de doodskop, zij dragen
het NSB-teken, de wolfsangel.
ook op de mouw en de kraag is
„versierd" met de sig-runen.
Hun grote dag is 1 mei 1941 als
in het dorpje Ellecom bij Dieren
de ss-po'litieschool „Avegoor" in
gebruik wordt genomen. Hier
worden ze door middel van scho
lingscursussen van twee weken
verder ingewijd in de Groot-Ger
maanse gedachte.
De lesrooster is druk bezet.
„Een waarschijnlijk tijdelijk
„roosterpunt" is het met knup-
(Van onze kerkredactie)
DE Engelse baptist
Ben Peake is een
rustig man. Maar je
kunt niet zeggen, dat
hij het rustiger aan is
gaan doen, omdat hij
de 58 is gepasseerd.
Toen hij vorige week
een vakantiereis door
Europa maakte, huurde
hij gauw even drie ho
tels af voor vakantie
conferenties in het vol
gend jaar. Hij gunt an
deren de rust van een
vakantie, maar hij is
pas tevreden als hij die
vakanties kan benutten
om liefde voor de zen
ding en het evangelisa
tiewerk te stimuleren.
Het idee werd in 1954 ge
boren. De evangelisatiecam
pagnes van Billy Graham
hadden bij vele christenen
het verlangen gewekt zelf
ook iets te gaan doen. Evan
gelisatie en zending werden
ineens woorden met een
nieuwe klank. Dat betekende
de wedergeboorte van een
beweging die in 1929 gesticht
werd door de oecumenische
pionier Thomas Cochrane.
De „Movement for World
Evangelization" (beweging
voor wereldevangelisatie)
had zich altijd al tot doel ge
steld de zendingsliefde te
stimuleren en waar mogelijk
om te zetten in zendingsacti
viteit
Maar ln 1954 was van deze be
weging niet veel meer over. De
vooroorlogse methoden pasten
niet meer ln de nieuwe omstan
digheden. Velen vroegen zich na
de oorlog zelfs af of de zending
geen verleden tijd was geworden.
De mensen richtten hun aan
dacht meer op materiële vooruit
gang dan op geestelijke groei.
Tot Billy Graham de duizenden
trok, en honderden voor het eerst
of opnieuw het geloof ontdekten.
Zendingsbron
De leiders van de ingeslapen
beweging vroegen zich plotseling
af. wat zij konden doen om al
deze mensen geestelijk te helpen.
Zou het mogelijk zijn hier een
nieuwe zendingsbron aan te bo
ren? Ben Peake kwam met de
suggestie de vakantie van deze
mensen te benutten. In het noor
den van Engeland is in Filey het
ontzaglijk grote Butlin-vakantie-
kamp. Zou dat niet afgehuurd Tijdschrift
kunnen worden voor een enorm
vakantiecongres? Het bleek moge
lijk. De danszaal werd herscha
pen in een congreszaal, de bars
werden zendingsstands. En de
mensen kwamen. Dat eerste jaar
reeds 1750.
En ze bleven komen. Ieder jaar
waren er meer, zodat in septem
ber jl. niet minder dan 6000 jon
geren en ouderen bijeen waren
voor een vakantie, gecombineerd
met geestelijke training.
Er is op het ogenblik ln
Groot-Britannië niet één theolo
gische school of theologisch semi
narium waar niet studenten zijn,
die in Filey lot het besef kwa
men dat ze predikant wilden wor
den. En tientallen zendelingen
over de gehele wereld werden in
Filey voor het eerst met de zen-
dingsnood geconfronteerd.
Visionair
Het oude ideaal van Thomas
Cochrane dc medische zendeling
die jaren in Peking werkte, ging
op een nieuwe manier in vervul
ling. Deze briljante zendelingarts.
die met steun van het keizerlijk
hof het beroemde Medisch Insti
tuut stichtte in de Chinese
hoofdstad, leed onder de kerke
lijke verdeeldheid. Hij was een
visionair, die in de jaren twintig
reeds besefte dat het zen
dingswerk nieuw moest worden
aangepakt. Hij zag toen reeds dat
vele Europese en Amerikaanse
kerken hun instituten eenvoudig
hadden overgeplant naar de zen-
dingsvelden.
Toen hij terugkeerde uit actie
ve zendingsdienst, stichtte hij
een organisatie om meer samen
werking te stimuleren en nieuwe
methoden te vinden. Hij wilde
het thuisfront onder ogen bren
gen dat op de zendingsvelden au
tonome kerken gesticht moesten
worden, die in staat waren zich
zelf financieel te bedruipen en
die hun eigen vormen konden vin
den, aangepast aan de plaatse
lijke situatie.
Cochrane zocht zendelingen die
bereid waren een geheel nieuwe
zendingstactiek toe te passen. In
opdracht van deze organisatie
schreef Roland Allen zijn boeken
over zendingsmethoden, die in be
paalde kringen als een bom
insloegen en nog wel waarde heb
ben, al zijn sommige ideeën ach
terhaald en andere al verwezen
lijkt
tijdschrift World Dominion, dat
enkele jaren geledeal omgedoopt
werd tot Frontier. Het i* een
vooruitgeschoven post in de oecu
menische wereld.
Maar Cochrane was nog niet
tevreden. De organisatie, World
Missionary Survey was te tech
nisch, bereikte te zeer alleen de
kerkelijke en zendingsleiders. Er
moest ook een organisatie komen
om het grondvlak van de kerk te
stimuleren. Zo ontstond de Move-
ment for World Evangelization.
Deze beweging kreeg een dub
bele taak. Ze moest evangelisatie
werk in eigen land en daarbuiten
stimuleren, maar tegelijkertijd
ook de jonge gelovigen een we
reldvisie geven.
Cochrane redeneerde dat hij
zijn beste zendelingen zou kun
nen recruteren uit mensen die
heel bewust en persoonlijk voor
Christus hebben gekozen. De be
weging moest geen nieuwe zen
dingsorganisatie zijn, maar de
Zes drukken in 13 jaar
(Van onze kerkredactie)
QPNIEUW is een „Trommius" ver
schenen, de twaalfde sinds 1692. En
nog altijd is het een Nederlandse concor
dantie van de bijhei in de Statenvertaling.
Ds. Abraham Trommius zal zelf niet ver
moed hebben dat zijn levenswerk zo lang
mee zou gaan. Maar het merkwaardigste
is wel dat er sinds de bijbel in de Nieuwe
Vertaling uitkwam evenveel drukken zijn
verschenen als in de ruim 300 jaar dat de
Statenvertaling zo ongeveer het alleen
recht bezat.
7ES drukken verschenen tussen 1692 en
1954. Toen uitgever J. N. Voorhoeve in dat
laatste jaar met een zevende druk uitkwam,
dacht hij dat het wel de laatste zou zijn.. Er
was immers een concordantie op de nieuwe
vertaling in voorbereiding. Maar al spoedig was
die uitverkocht, en een volgende druk en nog
een. En nu de twaalfde verschijnt is er al wel
een nieuwe concordantie op de nieuwe verta
ling van het Nieuwe Testament, maar het
Oude Testament is nog steeds niet klaar. „Trom
mius" blijft voorlopig nog.
'TROMMIUS werkte Aroort op wat zijn
schoonvader was begonnen. Achtentwintig
jaar had hij nodig om van vrijwel ieder woord
in de bijbel aan te geven, waar het te vinden
is. Het werk overleefde zijn vrouw, Hillegonda,
die stierf in 1691, want het kwam pas in 1692
FR gaat het verhaal dat Hillegonda in een
L vlaag van woede eens het bijna voltooide
manuscript in de open haard heeft gegooid.
Maar dat is nooit bewezen.
'TOEN Trommius aan dit werk begon, besef
te hij waarschijnlijk nauwelijks hoe lang
hij ermee bezig zou zijn. Zelf schreef hij eens:
„Indien een rechter iemand wil straffen, moet
hij hem niet naar het Rasphuis laten gaan, en
ook geen zwaar „Berghwerck" laten verrichten.
Maar leg hem op dat hij een woordregister
moet maken. Dus zal hij alle soort van straffen
smaken."
uitgedeeld. Het gevolg is dat wie een concordan
tie op de gehele bijbel wil hebben, voorlopig
nog gebruik moet maken van deze twaalfde
„grondig herziene en veel vermeerderde druk,
bewerkt naar de originele." Het werk is niet
goedkoop 39.50), maar men heeft er ook 1069
pagina's voor met plus minus 150.000 regels
druk.
Nederlandse Concordantie van de bij
bel. door Abraham Trommius. Uitgave
J. N. Voorhoeve, Den Haag. Prijs 39.50
in doos, 1069 pagina's.
mensen leveren dia door da
bestaande organisaties uitgezon-
den konden worden.
Pioniers
Beide organisaties beleefden tij
dens de oorlog een inzinking. De
eerste kwam eruit te voorschijn
als een oecumenische voorpost.
De tweede werd een pionierbewe
ging binnen de kring van wat
wel genoemd wordt de „conserva
tieve evangelicals," de orthodoxe
protestanten, die vaak zen
dingsliefde paren aan, angst voor
kerkelijke wereldorganisaties. Zo
bereiken beide organisaties een
totaal verschillend publiek, maar
beide zijn nog altijd pioniers op
hun terrein.
De jaarlijkse .conferenties van
Filey zijn veel meer dan „evange
lisatievakanties." Behalve de gro
te bijeenkomsten zijn er trai
ningscursussen voor zondags-
schoolleiders en -leidsters, voor
jeugdwerkers en de laatste jaren
komen ook predikanten een dag
apart bijeen voor persoonlijke be
zinning.
Via ruim 100 stands laten de
zendingsorganisaties iets zien van
hun werkzaamheden. Zendelin
gen vertellen van hun werk in
avondbijeenkomsten, er zijn sa
menkomsten voor ?onge gelovi
gen. evangelisatiqdiensten, bijeen
komsten waarin gesproken wordt
over geestelijke groei. Niemand
is verplicht de samenkomsten bij
te wonen, maar de opkomsten
zijn altijd weer zo overweldigend
dat de organisatoren met hun
handen in het haar zitten. FSley
heeft een stempel gedrukt op ve
le honderden levens.
Continent
Ondertussen hebben de Britten
het Continent ontdekt als vakan-
tiegebied. En Ben Peake zag daar
in onmiddellijk een nieuwe moge
lijkheid. Hij ia begonnen met
groepsreizen naar Europese lan
den. Daarvoor huurt hij een ge
heel hotel af. 's Morgens komen
de vakantiegangers bijeen voor
een uur bijbelstudie, dan kunnen
ze al of niet deelnemen aan geor
ganiseerde uitstapjes en 's avonds
komen ze weer samen voor een
bespreking van bepaalde actuele
geestelijke vragen.
Peake verliet vorige week
ons land niet eer hij ook hier
een hotel had gevonden,
Dreyeroord in Oosterbeek.
Als de tulpen bloeien komt
hij naar Nederland met een
groep om natuurlijk ook Vo-
lendam, de IJsselmeerpol-
ders en de Deltawerken te
bezoeken. Maar Peake wil
niet alleen toeristische
nieuwsgierigheid bevredi
gen. Zijn hoofddoel is nog
steeds evangelisatie- en zen
dingsliefde te stimuleren.
