Schrijvers, boeken, gesternten
OPINIE
Toenemend verzet
communisten
DE ZEE EN HET VUUR
ZATERDAG 4 NOVEMBER 1967
E astronomie (sterren
kunde) is een weten-
lot van de mens zou van ge
boorte tot dood worden be-
D
schap, de astrologie (ster- paald door de loop van de
renwichelarij) „een interes- sterren. Om het schrift des
sant bijgeloof met dichter- hemels te kunnen lezen moet
lijke inslag" (prof. Min- de astroloog over een zeer
naert). De astrologie berust ingewikkelde kennis be-
op het aannemen van een schikken. Als zodanig is de
samenhang tussen de bewe
ging der hemellichamen en
astrologie
praktisch
het gebeuren op aarde. Het waarde.
theoretisch
zonder enige
KANTTEKENING
Het taboe
^OG enkele jaren, en we «ouden een merkwaardis jubi
leum kunnen vieren. Het is dan namelijk een eeuw
geleden dat het woord „taboe" in Europa werd ingevoerd.
Het stamde uit het primitieve denken van in de verte
levende volken en duidde op de omstandigheid dat bij die
volken op strenge straffen van hun goden bepaalde
taken niet mochten worden aangeraakt. Er lag een taboe op.
Of we metterdaad aan een jubileum toekomen moet
overigens worden betwijfeld. Want weliswaar lezen we
tegenwoordig veel van taboes, maar dan van doorbreking
en opruiming ervan. De jacht op het taboe lijkt in volle
gang. Minder zeker lijkt, of deze met zoveel ijver bedreven
jacht alléén winst oplevert.
Dat in deze tijd heel velen het op het verschijnsel van
het taboe hebben voorzien, is, dunkt ons, buiten kijf. Er is
een onmiskenbare drang naar openheid en kenbaarheid.
Er la ook heel wat beweging gaande. En daarbij kan men
evenmin beslotenheid gebruiken als al hetgene dat op ver
starring lijkt.
TT/AREN er «aken waarover naar overleefd gebruik niet
mocht worden gesproken? Welnu, wég met deze te
rughoudendheid, die voor niet weinigen trouwens het ka
rakter heeft van bekrompenheid. En uit reactie gaat men
dan over diezelfde zaken handelen met een gulle onbe
vangenheid die zélf weer overtrokken moet aandoen.
Na kan het op zichzelf geen kwaad wanneer het ontleed
mes eens in het verschijnsel van de taboes wordt geiet.
Mits het geschiedt vanuit zowel de wens als de bekwaam
heid om met enig onderscheid te werk te gaan. Bedenkelijk
echter is, dat in onze tijd het verschijnsel van de taboes
reeds als zodanig onder het oordeel schijnt te liggen. En
dat is dan het oordeel van de veroordeling.
Waaraan dan spoedig wordt voorbijgezien is, dat ver
werping van taboes zonder meer even kortzichtig is als een
zich zonder meer onderwerpen daaraan. Waarbij we twijfe
len of die man die, straks dus een eeuw geleden, dat woord
taboe ook bij ons heeft ingevoerd, wel een daad heeft ver
richt die ons tot dankbaarheid behoort te stemmen. Het
tegendeel lijkt het geval.
"\700R ons besef is het woord taboe immers nog te ge-
makkelijk verbonden aan primitief heidens denken,
zodat het alleen maar van volwassenheid lijkt te getuigen
wanneer iemand zich opmaakt om tegen taboes te gaan
•trljden.
De werkelijkheid is natuurlijk een andere. Want wanneer
wij van een taboe spreken, betekent dat niet anders en
ook niet minder dan dat er in het leven elementen liggen
die behoren te worden beschermd en geëerbiedigd en dat
«r grenzen zijn die behoren te worden in acht genomen.
Wie dat beseft, kan in de bestrijding «onder meer
van taboes weinig verdienstelijks bespeuren. Die verdienste
ontstaat din pas wanneer gespeurd wordt naar de «in de>
dingen. En dan kon het inderdaad gebeuren dat van be
paalde «aken moet worden erkend dat ze ten onrechte
onaangeraakt zijn gebleven. Men kan «ich immers ook
een terughoudendheid denken die bij nader overweging
ongemotiveerd moet heten. Er kan in het hanteren van de
taboegedachte trouwens ook een portie gemakzucht schui
len. De gemakzucht van de levensmijding.
TT/AT we tegenwoordig echter maar al te veelvuldig
tegenkomen is een gebrek aan besef voor de «in der
dingen en daarom ook aan eerbied voor het leven zelf.
Waarbij komt. dat veler bestrijding van taboes zich door
een opmerkelijke willekeur pleegt te kenmerken. Ik bedoel
dit, dat voor de oplettende beschouwer van het verschijn
sel de geseheldenis van het taboe voor een belangrijk deel
de geschiedenis is van het verschuivende taboe. Wat in
een vorige eeuw taboe was is het vandaag niet meer, maar
op zijn beurt heeft ook onze tijd weer zijn eigen taboes.
Die nieuwe taboes zijn gemakkelijk te ontdekken. Men
denke aan de terughoudendheid waarmee, althans in ons
land. ieder pleegt te spreken over zijn eigen financiële
staat. Zo open als men tegenwoordig is over de sexualitelt,
zo gesloten als het op geldzaken aankomt. Andere voor
beelden: zelfs maar zwakke verdediging van de apartheid,
uelfs maar milde kritiek op de praktijk der ontwikkelings
hulp. en men kan de lijst zelfs wel aanvullen.
TTTAT in dit alles geboden lijkt is enige bezinning. Soms
*V lijkt het bekrompen, zelfs met enige bescheiden voor
zichtigheid op te merken dat in afbraak zonder meer
geen verdienste ligt. Die is er niet, en óók niet in het on
verholen openleggen van de dingen.
Het leven behoeft óók eerbiediging en bescherming, en
kortzichtig is alleen wie in zijn ijver geen tijd heeft om
naar de zin der dingen te speuren.
In zijn streven om te bevrijden kon men zich wel eens
begeven in een nieuwe slavernij en kon de ruimte die men
«ich dacht te veroveren wel eens de pijnlijke gelijkenis
vertonen van de woestijn.
Maar daarvoor is het mensenleven toch nog te goed.
DIEMER
Zeven dagen verder
Noor aanleiding von R. A. Cornets de Groot, DE CHAOS EN DE VOLHEID, ultg. Bert
Bakker/Doornen N.V., Den Hoog, 192 bldz., 6,50 en Karei Jonckheere, EEN HART ONDER j
DE DIERENRIEM, uitg. Manteau, Brussel/Den Hoog, 160 bldz., 6,90.
een echte adept van de astrologie teratuurkennis. een kosmisch
te zijn, maar men begroet haar stormpje van karakteristieke ken-
als een heerlijk veld van spel en merken, een catalogisering van li-
taal, van vrijblijvende combina- teraire noties volgens een nog
tiemogelijkheden en esoterische niet zo welbewust toegepast sys-
gebaren. „Er bestaan nog wonde- teem. Heel plezierig om te lezen
ren. Het is mogelijk om in een als men niets beters te doen
wereld, waarin techniek en brein heeft, of wanneer men voor een
de heerschappij voeren en bij ie- examen Nederlands zit. Jonck-
dere stap voorwaarts steeds dui- heere is een geestig, beminnelijk,
delijker maken dat God dood belezen en bereisd man met een
is, de kosmische dimensie terug grote parate of halfparate kennis
te vinden en het heelal opnieuw van schrijvers en hun werken,
te bevolken met engelen en „Ikzelf test mijn geheugen en
monsters, mits men beseft dat mijn leeservaring door kenmer-
het het eigen heelal is dat men ken van de Dierenriem uit te
vult.." (bl. 192). zaaien over een klein landschap
van vijftig jaar lectuur, rijp en
Repetitie groen, en de neerslag in twaalf
Cornets de Groot gaat van het kisten te verzamelen. Tenslotte
werk van één auteur terug op de zijn alle middelen om over letter-
astrologische achtergronden; Ka- kunde te doen nadenken welkom,
rel Jonckheere sorteert een groot Waarom dit middel niet. (achter-
aantal auteurs naar hun geboorte- kant van het boek),
datum en zo naar het teken waar-
in ze geboren zijn, om op deze Dogma
manier hun ram-, stier-, kreeft-. Want Vestdijk en Jonckheere
schorpioenachtigheden enz. op te willen vrij blijven; het anti-dog
sommen. matisch zijn is voor hen stilzwij-
gend een dogma. Ten diepste ver-
„Men behoeft niet te geloven t beideri een esthetische le-
- venshouding. In hun -
Wie evenwel meent dat hier
mee voor ontwikkelde mensen
het laatste woord gezegd is, heeft
buiten de waard gerekend. Dat
zit 'm in die „dichterlijke inslag".
Voor scheppende kunstenaars
van een bepaald type heeft de
astrologie aantrekkelijke en sti
mulerende kanten.
Ze geloven er wel niet letter
lijk in (met „ze" bedoel ik bij
voorbeeld Vestdijk over wie Cor
nets de Groot handelt, en Jonck
heere), maar de astrologie, in het
bijzonder de twaalf tekens van
de dierenriem, bevrucht(en) de
fantasie. Ook Marsman is er in
dertijd door geïnspireerd.
De astrologie geeft precies die
combinatie van stelligheid en
vaagheid, structuur en mogelijk
heden van combinatie, kennis en - -
fantasie, kosmisch ruimtegevoel enkele persoonlijke opmerkingen,
en besef van persoonlijke waar- ..Sinds geruime tijd interesseer ik
digheld, die de artist voor zijn voor de vjaag hoe een mo- nuiu -----
scheppende arbeid nodig heeft. der" mens voort kan gaan net door dc tot wetten georden
Vooral ook door de ouderdom heelal met engelen en duivels te de grnien van het toeval, door
van het stelsel en van de symbo- vullen, ofschoon hij weet, dat het het briljante vernuft van de wi-
lische geladenheid der zodiakte- heelal leeg,is: een grote machine klaars, de vinnige geestdrift van een ,ongclc gcllciai.t.
kens: ram, stier, tweeling, kreeft, sinds Newton, of een grote ge- van de fanta8ten, het ontroerend der speels serieuzer. Zijn essay
leeuw, maagd, weegschaal, schor- d?cbte (a great thought) volgens vcrtr0uwen van de simpelen, de bundel De zevensprong, in deze
KARELJONCKHEERE
te overtuigen, niet overtuigd
te zijn om te worden geboeid. Ik
word geboeid door onze gestern-
mingstijd hebben ze allebei het
estheticisme leren kennen en het
afgewezen. Maar de resten zijn
nog duidelijk waar te nemen, in
beider werk. Cornets de Groot is
jongere generatie: min-
terman, vissen.
i e«n volheid" (bl. 187).
Vacuüm
Men heeft het christendom ach-
Samenvatting
Cornets de Groot analyseert
van het astrologisch gezichts- ter zich gelaten, ontwaart het va-
punt uit vierwerken van Vest- cuüm, men kan niet toe met exac-
dijk: Mnemosyne In de ber- te wetenschap voor welke de ver
gen, Merlijn, De vijf roeiers, De beeldingskracht lastig en infe-
zachte scepsis van deongelovi- óns* een proeve van „alchi-
gen, de aandoenlijke manie van mistische-- benadering van litera-
vermeende onverschilligen, door tuur verscbaffen. Christelijke lite-
de wondere tegenstelling tussen ratuurbesChouwing wordt achter-
de taaie traditie en het moderne fin onmogelijlc geacht, maar
cynisme om al wat symbool is astroiogische en alchimistische
(bl. 5). visies spreken vrijelijk mee.
Het resultaat is een soort gene-
kellner en de levenden. In een rieur
men is te verlicht om rale repetitie van Nederlandse li-
Dr.C.RIJNSDORP
Russen nemen de ti|d
om feest te vieren
rpERWIJL RUSLAND sich op-
maakte om de vijftigste ver-
de bombardementen op Lausanne onvoldoende gerea-
Noord-Vietnam, zolang Hanoi op liseerd, welk een kwetsbare posi-
geen enkele wijze wil laten blij- tie hij inneemt,
ken, dat het werkelijk vredeson
derhandelingen wenst.
In Saigon zweeg president
Thieu over de mogelijkheid, de
bombardementen op het noorden
te staken om na te gaan, of Ha-
tot onderhandelingen bereid
Als vroegere medewerker van
de Times had hij moeten weten,
dat ook bij het spuien van ver
trouwelijke mededelingen onder
bepaalde omstandigheden de
grenzen van het toelaatbare kun-
noi lui ouuei iiaiiucinigciwc»*.»*. -
is. Zoals bekend heeft hij voor nen worden overschreden.
jaardag
Opspraak
Britse pers
Dit neemt niet weg, dat ook de
Britse pers zich altijd van haar
de oktoberrevolutie den op de Moskwa, of naar het Engeland deed deze week van verantwoordelijkheid
te vieren kreeg Zuid-Vletnam grote vuurwerk, dat op 7 novem- zich spreken door
- ber alle voorgaande in de scha- chalfont, vervolgens die
bewust
lord dient te zijn. In hoeverre dat met
Geor- sommige bladen wat Chalfont
Nabije Oosten, deed Engeland ge- *-ijn gedachten
ducht van zich spreken, kreeg Pa-
padopoelos (een der sterke man
nen van het militaire bewind) in
Griekenland meer bevoegdheden
duw moet stellen. Hij zal daarbij Ee Brovm, de aankondiging, dat betreft niet het geval is geweest,
maar Kii Kof Ko- s it1i_ 1 ...r.JKm wi.i Kolotl-sool ril li d pi i i Ir TvT i -
bij het he
den, dan bij het verleden bepa-
sentijdse verkiezingen van twee Brown had echter voor dit inci-
van de drie socialistische zetels, dent zijn conclusies al getrokken
die op het spel stonden. Ook de en er was weinig nodig om hem
ver "zóu derde zetel SinS bijna voor- La" uit zijn tent.te h*ken- De k™n-
Nabije Oosten
werd Kongo „confronted O^tenw'/èó e°,óï derde retel ging bijna voor J-n- uitzijn teint te toKKew u. «r...-
een gewapende overv.l uit kunnen kom„ en Ar,bieren bour verforen. Churehills klein- timnwiaat 1nrd
Portugee. Angola ("ekom't''van "d.t ™.n de ddph Churchill - zag de over- nogal goedkoop grapje. En de
Voor de meeste Russen is de wereld zouden bezig houden. Het winning (met gering verschil) temperamentvolle Brown trapte
revolutie van het oude Petrograd t,_endcc. is echter het geval: de aan ziin neus voorbij gaan. er meteen m.
(nu Leningrad! al verre geschiede- j^of wordt steeds wijder, ook al Moeilijk valt aan te nemen dat
nis. Zij vieren het feest echter uitiatinKen van de Arabie- de nieuwe nederlaag van Labour Het is duidelijk, dat George
van harte mee omdat zij trots LÏ.T *;ErV1dn.n\rr„'ecen moet worden toegeschreven aan Brown niet zo kan doorgaan. Aan
gematigder dan vroeger.
koning Hoessein
de activiteiten
de andere kant is het ook
MM name Koning noessein van Brown. Wat de eerste betreft: als feit, dat de Engelsen aan het
alles wat in die 50 jaren gebeurd f" ™hou- officieel onderhandelaar met de verschijnsel Brown moeten wen-
i. „.ehtiest. Jordanië, welk land naar vernou FlWant de minister weet. dat
na machtigste ding noó zwaarder dan Egypte landen
Verfje
wïïd ;="fro?f™n°döoï deTnederiaag meenschap heeft hij zich tijdens bij in het kabinet en in de partij
tegen Israël, lijkt voor rede vat- gesprekken met journalisten te een sterke positie inneemt,
baar. Premier Esjkol weet, dat
Wagonladingen rode. gele en bet Palestijnse conflict niet kan
witte verf werden in Moskou aan- worden opgelost zonder de mede-
,,*e naar hem toe te komen in Am-
of een andere plaats buiten
geven. In de winkels is van alles
en nog wat te koop. dat er tot israël.
kort niet was. Uit de etiket
ten blijkt, dat het export-artike
len zijn; onder de vreemde tekst
is hetzelfde in het Russisch ge
drukt.
oplossing
spreken.
De koning kan zich echter niet
veroorloven op dit aanbod in te
gaan, omdat hij volkomen afhan-
KLEIN INTERVIEW
veer 200,-) per maand. De echte digd, verraad te hebben gepleegd
Rus viert echter elk feest
harte mee als het zo uitkomt.
Heeft hij niet voldoende geld.
dan staat er in de kast nog wel
iets waardevols, dat via een
staatszaak te gelde kan worden
gemaakt.
de Arabische zaak. Er zou
spoedig een eind aan zijn bewind
zijn gemaakt.
Troepen
De Iraakse troepen, die voor
het uitbreken van de oorlog op 5
juni naar Jordanië waren gezon-
zitter van de Communistische Partij Ne
derland. Is zijn rol daar uitgespeeld? Wij
vroegen daarover de mening van het oud-Ka
merlid voor de CPN, de heer Henk Gortzak,
die in 1959 door De Groot uit de partij werd
gestoten, met o.a. Gerben Wagenaar de Brug-
groep vormde en enkele jaren geleden over
ging naar de PSP, waarvoor hij thans Kamer
kandidaat is.
nog steeds, meel-organisatorische aangelegen- geheel in overeenstemming met
.—o1 *e voor- bejd 0f moet er ook politieke be-
vrijwel niet gewerkt. Hij kan komen, dat Israël het gehele land tekenis aan worden toegekend?
dan gaan kijken naar de parade bezet. In werkelijkheid moeten Blijft hij al of niet de machtige
zij verijdelen, dat koning Hoes- man achter de schermen?
i eigen weg gaat. Ook de
De Groots wensen opgesteld.
Dat De Groo'ts opvattingen nog
altijd doorslaggevend zijn, komt
voorts tot uiting in een door de
CPN-leiding gepubliceerde „ver-
Egyptische troepen, die uit Je- „De wens van De Groot na het klaring over de herdenking van
men zijn vertrokken, zouden CPN-Kerstcongres officieel geen de Oktoberrevolutie" alsmede in
Jordanië zijn deel meer uit te maken van de de door De Waarheid afgedrukte
wordt geïnstalleerd als president van Zuid-
Noordzee, Katwijk rouw» ze, mannen en ^«^Hanoi^overfeg aam Degene
vangen en Papadopoelos krijgt steeds meer
DE KOTTER KW 37 Orion vergaat op de
de Nederlandse visserij lijdt dit jaar wel
gestuurd. leiding van zijn partij lijkt te
Intussen is de Veiligheidsraad wijzen op groeiende moeilijkhe
er nog steeds niet in geslaagd, den in die organisatie. De neiging
een formule te vinden om de cri- van De Groot om zich bij moei-
sis in het Nabije Oosten haar lijkheden aan zijn verantwoorde-
steeds ernstiger wordend karak- lijkheid te onttrekken is bekend,
ter te ontnemen. Besprekingen Hij was daardoor in de periode
ongekend zware verliezen. Met de vuurzee touwtjes in handen (terwijl de jonge koningin
de brandschade tot recordhoogte.
Meer schepen zinken: bij Vlaardingen een
Duits en een Frans schip (77 man gered, 7
Kongo haalt de Veiligheidsraad bij een be
weerde „invasie" van 150 huurlingen uit Por
tugees Angola.
Intussen levert feestvierend Rusland
achter de schermen leverden
niets op. omdat de Arabische lan
den minimum-eisen stellen, die
in de raad niet op een meerder
heid kunnen rekenen.
an de Jordaanopstand (juli 1934)
enige tijd onbereikbaar.
In 1943 stelde hij zich. zij het
in onvergelijkbaar veel moei
lijker omstandigheden, enige ja
ren op non-actief. En in de zo
mer van 1956 vroeg hij in ver
band met de moeilijkheden rond
koeien verdrinken). Buiten de Hoek een Deense prestatie door twee ruimtevaartuigen au*oma- door en er moet blijkbaar eerst de destalinisatie
.stellingen" voorJ het komend
CPN-congres.
In deze stukken wordt, naar de
mening van de heer Gortzak,
consequent de onder De Groot
uitgestippelde lijnen voortgezet,
die de CPN nationaal en interna
tionaal in een geïsoleerde positie
heeft gebracht en haar tot een
„pur sang anti-Sowjetpartij" ont
wikkelde. Het is dan ook niet
toevallig, dat in CPN-oppositione-
le kringen het grapje circuleert,
dat „onze partijleiding voorne-
is de Russische Revolutie
kustvaarder (8 man gered).
Drukte op het Binnenhof: de Kamer(commis-
tie) gaat akkoord met hoger kleuterschoolgeld
en geleidelijke invoering van de mammoetwet;
verneemt plannen voor bescherming van lonen
bij failliete bedrijven, toezicht op vervoer van
giftige stoffen, een nieuwe nationale lucht
haven, wellicht in Zuidelijk Flevoland; debat
teert over minimumloon (1 januari al omhoog,
of smoren we dan de vrije loonvorming in de
wieg?), de hoogte van AOW- en werklozen-
uitkering, de zwaarte van de sociale premie
last: waar moet dat heen? Naar de SER.
Londens Europa-onderhandelaar Lord Chal
font praat zijn mond voorbij en geeft de pers
de schuld. Minister Brown doet er een schepje
bovenop, wellicht niet tot zijn eigen voordeel.
Labour verliest twee Lagerhuiszetels, maar
Winston Churchill jr. jr. wordt (net als groot
vader in 1899) bij zijn eerste gooi naar een
zetel verslagen. Engeland geeft Zuid-Arabie
nog deze maand volledige vrijheid, maar of het
•r nu rustig zal worden
Van de andere wereldbrandpunten: Thieu
tisch te laten koppelen.
Terug naar eigen land. waar Van het Reve
wordt vrijgesproken en Van der Zee een ont
slag bij de AVRO afkoopt, waar de HAL groot
verlies meldt en Shell verbetering, waar de
werkloosheid met 5000 stijgt tot 71.000 man.
waar Duitse vrouwen worden gearresteerd
wegens autozwendel en de Spoorwegen een
«<rs T"n !u1n rUde.n om "S .v;erieerd„in;
AOW- en werklozen- gestapte voetbalsupporters van Rotterdam-Zuid
via Gouda, Amsterdam, Haarlem naar Rotter
dam-Centraal te vervoeren na een wedstrijd
OranjeZuid-Slavië (12) in de stromende
regen en met een wegens natrappen wegge
stuurde Keizer
DEZE WEEK GEZEGD:
CPN-bestuur hem in een situatie
te plaatsen die hij thans tracht te
bereiken: die waarin hij geen en-
Vietnam keie officiële verantwoordelljk-
Ook de kwestie Vietnam is nog heid draagt voor de partijpoli-
seen stap verder gekomen. Het tiek, maar waarbij hij toch een
aanbod van de deze week beëdig- grote invloed behoudt."
de president Thieu. met de lei
der* van Noord-Vietnam rvre- WEINIG VERANDERD
des besprekingen te willen begin- Ho(, in di, v,r.
nen. zal nauwelijks enige veran- band dr |nhoud v,„ he,
dering brengen Hetzelfde geldt cPN.communiqué, waarin het te-
voor de mededeling van prest- rUgtreden van De Groot werd
dent Johnson, dat Amerika zich aa„j,k„ndied? Geelt de daarin
niet zal verzetten tegen de aanwe- getrokken politieke lijn precies
zigheid van een delegatie van het het Standpunt-De Groot weer?
Nationale Bevrijdingsfront (de po
litieke organisatie van de Viet- „Wanneer men in het commu-
cong) in Zuid-Vietnam. als de niqué leest dat men aan het par-
Ver. Naties de kwestie Vietnam tijcongres zal voorstellen voor de
zouden behandelen. deelname van De Groot aan het
Eerder in de week. had Johnson pórtijwerk de meest gunstige
het intiem te herdenken met een
klein Chinees etentje"."
Wie zal naar uw indruk De
Groot opvolgen als feitelijk lei
der en koersbepaler van de CPN?
„Het Is van weinig belang wie
De Groot formeel als leider van
de CPN zal opvolgen, zolang het
partijbestuur zijn politieke lijn
met algemene stemmen blijft
goedkeuren."
Acht u na de definitieve afslui
ting van het tijdperk-De Groot
een ontwikkeling mogelijk, die
vele, door De Groot verstoten,
ex-communisten weer in de
schoot van de partij terugbrengt?
„In communistische kringen
verklaard, niets te voelen voor voorwaarden te scheppen, dan stuit het beleid van de CPN-lei-
het onvoorwaardelijk staken van wijst dit erop dat er bij de lei- ding op een steeds toenemend
Als je nagaat hoeveel ca
priolen Engelands vice-pre
mier George Brown zich al
heeft kunnen veroorloven
zonder door zijn chef op
straat te zijn gezet, besef je
pas goed hoe keurig en be
daard ons eigen politieke le
ventje is en hoe streng de
normen zijn, waaraan hier
een minister wordt gemeten.
Een Nederlands kabinet-Jid
dat het zou wagen Brownesk
uit de band te springen, ver
dwijnt ogenblikkelijk naar de
politieke vergetelheid.
In het verleden hebben we
hier een enkele ministeriële
„affaire" gehad, die die naam
nauwelijks verdiende. En we
praten er nóg over. De be
trokkenen werden publieke
lijk aan de schandpaal gena
geld. Tegen eerherstel rees
fel verzet. De spreekbuis van
de schijnheilige burgerlijk
heid, het dagblad „De Tele
graaf", bleef maanden na
dato nog insinuaties rond
strooien.
Een volk krijgt de minis
ters die het verdient en ver-
langt. Als keurige burgers
wensen we door keurige bur
gers geregeerd te worden.
Aan het beleid mag desnoods
wat mankeren, als er in de
persoonlijke sfeer maar niets
,loos is. En wat dat betreft
zitten we met het kabinet-De
Jong weer op rozen.
Het is een uiterst keurige
ploeg, waaruit nooit een
Brown zal opstaan die met
daverende borrelpraat de on
derdanen de schrik op het lijf
jaagt. Zelfs Chalfonts zitten
'r niet in. Voor ministeriële
loslippigheid hoeven we on
der dit bewind niet bang te
zijn. Wel voor het tegendeel:
al te keurige voorzichtigheid.
Sommige ministers van dit
kabinet doen wel erg bangig.
Ze durven niet of nauwelijks
te zeggen waar ze vóór en
tegen zijn. Dat kwam de af
gelopen weken aan het licht
in de openbare commissie
vergaderingen van de Kamer.
Neem prof. Polak van justitie.
Een aardige, geestige man,
die helder formuleert en het
op z'n departement uitste
kend schijnt te doen. Maar
in de justitiecommissie maak
te hij een wat aarzelende in
druk. Belangrijke kwesties
omzeilde hy herhaaldelijk
door ze te verschuiven naar
komend overleg in de minis
terraad, de volgende be
groting, interdepartementale
commissies, adviescolleges
enz.
Beproefde methode
Dat gebeurde zo'n twaalf
keer. 't Is een beproefde
methode om lastige vragen te
ontwijken. Luns is daarin een
grootmeester, al heeft hij min
der dan z'n collega's met ad
viesorganen te maken. En
hy draait tenslotte al ruim
vijftien jaar mee. Maar van
beginnelingen in het vak zou
je toch wat meer persoonlijke
visie en iets minder gerouti
neerde omzichtigheid mogen
verwachten.
Roolvink overkwam overi
gens hetzeilfde.1 Niet vorige
week, toen hij de AWZ "ver
dedigde. Toen zei hij precies
waar het op stond geen ver
dere verhoging van de over
heidsbijdrage, ook niet na
1968, omdat dat niet in de
prioriteitenkraam van het
kabinet (lees: Witteveen) te
pas komt. Maar dat nam de
Kamer niet en geschrokken
draaide Roolvink wat bij.
De schrik zat kennelijk nog
in z'n benen toen hij deze
week in de Kamercommissie
van sociale zaken en volks
gezondheid optrad. Akelig ge
nuanceerd stelde de minister
zich tegenover allerlei parle
mentaire verlangens op.
't Was ja noch nee, vóór noch
tegen. Roolvink had alle be
grip voor was voorshands
van mening datwilde
gaarne overwegen of
maar kon geen enkele toezeg
ging doen zolang de adviezen
niet binnen zijn van SER,
Stichting van de Arbeid, So
cial e Verzekeringsraad, Cen
trale Raad voor de Volksge
zondheid, Ziekenfondsraad,
Raad voor de Luchtveront
reiniging enz. En voorzover
aan die colleges nog geen ad
vies is gevraagd, zal dat als
nog gebeuren.
Doodsbang
De Kamercommissie bofte
dat de door de vakcentrales
begeerde Raad voor de Werk
gelegenheid nog niet is inge
steld. Anders had ze ook over
de werkloosheid geen zinnige
uitspraak van de minister
mogen verwachten.
Nu zou het onjuist zyn om
Roolvink de schuld te geven
van de gefrustreerde stem
ming die in de commissie
hing. De minister móet in
veel gevallen wel advies vra
gen. De wet verplicht hem er
toe. Iets anders is of een mi
nister altijd zo doodsbang
moet zijn dat hij met voorlo
pige uitspraken en toezeg
gingen het overleg in de
adviescolleges doorkruist en
onder druk zet. In de praktijk
valt dat heus wel mee. De
partners in de SER zijn mans
genoeg om zich door niets te
laten beïnvloeden.
Als de heren verongelijkt
het adviesbijltje eihij neer
gooien, is dat natuurlijk ver
velend. Maar niet zó verve
lend als een radenregering,
in het parlement niets beters
heeft mee te delen dan dat ze
aan het afwachten is.
Een beetje meer moed in
dit opzicht en een beetje
minder ambtelijke terughou
dendheid zouden het kabinet-
De Jong niet missstaan. An
ders dreigt het een kleurloze
bedoening te worden. Keu
righeid is niet de hoogste
politieke wijsheid.
Uitlaatkleppen
Tot dusver had onze poli
tieke keurigheid twee uitlaat
kleppen: intern partijgestook
en kabinetscrises. Het eerste
komt overal voor; het tweede
was een typisch Franse en xs
nu een typisch Nederlandse
specialiteit.
Schandaaltjes hebben we
niet in onze politiek. Geen
overspel-plegende, drinkende
of frauderende ministers.
Maar om het evenwicht te
bewaren, moeten af en toe de
politieke fatsoenscomplexen
toch overboord. En dat doen
we dan door van tijd tot tijd
een lekkere kabinetscrisis te
ontketenen. Dat is een legale
uitspatting.
Als de radicalen hun zin
krijgen, is dat straks ook af
gelopen. Dan wordt de Ne
derlandse politiek nog keu
riger. Ook bezielder en ge'in-
spireerder, maar moreel nog
aanzienlijk vlekkelozer dan
ze al was. Want de radicalen
willen geen kabinetscrisis
meer, althans niet tussentijds.
En aan interne partyruzies
hebben ze ook een broertje
dood. SchoudeT aan schouder
met gelijkgezinden, de han
den broederlijk ineengestren
geld, het hoofd in de wolken,
de benen op de grond, willen
ze naar de stralende toekomst
marcheren. De schoften, de
gluiperds, de stokers en Stre
bers gaan eruit en de idealis
ten mogen naar binnen.
Schande over wie er kwaad
van denkt. Maar als het radi
cale toekomstbeeld werkelijk
heid mocht worden, kan je
aic politiek journalist wel
meteen naar de kerknieuws-
redactie verhuizen, want dan
is er aan de Nederlandse poli
tiek geen droog brood meer
te verdienen. Geen kabints-
crisis meer, geen spannende
formaties, geen guerrilla tus
sen linker- en rechtervleu
gels in het regeringsblok; we
moeten T niet aan denken.
De politiek wordt één groot
„Walden", maar niet elke
journalist heeft de ambitie
om een Frederik van Eeden
te worden.
Paradijselijk denken
„Plicht tot persoonlijke in
zet: iedereen is verantwoor
delijk voor de gang van za
ken", heet het in het mani
fest dat de kvp-radicalen
deze week (tot grote woede
van de kvp-woordvoerder)
publiceerden. Is dat de eed
formule van een wereldjam
boree of een citaat uit een
pamflet van Morele Herbe
wapening?
„Als het nuttig is voor de
arme landen en goed voor de
toenadering tussen de volke
ren, moeten dienstplichtigen
kunnen kiezen tussen de
strijdkrachten of werk in de
ontwikkelingslanden", heet
het verder. Zijn de KVP-radi
calen werkelijk zo argeloos
om te denken dat er dan nog
zoiets als een leger overblijft?
Maar goed, dit manifest, of
beter: de geciteerde passages,
zijn slechts ten dele typerend
voor het paradijselijke den
ken van de christen-radica
len. Beter houvast bieden de
voorstellen voor het pto-
gramcongres van de werk
groep christen-radicalen (vol
gende week in Scheveningen)
en de opstellenbundel „Chris
ten-Radicaal" onder redactie
van Bas de Gaay Fortman en
Wim in 't Veld. Daaruit blijkt,
dat er onder de radicalen nog
genoeg realisten zitten om de
beweging voor politieke pad
vinderij te behoeden.
Pr.
verzet. Vooral oudere CPN-leden,
voor wie „de solidariteit met de
Sowjetynie" altijd de hoeksteen
was van een communistische poli
tiek, ergeren zich aan de huidige
gang van zaken zeker. Zowel in
De Waarheid als in het
maandschrift Politiek en Cultuur
beklaagt de partijleiding zich
over de groeiende oppositie.
En zoals altijd schuift men de
schuld in schoenen van bui-
tenstaander»; De Russen zouden
het interne vuurtje aanstoken en
daarbij gebruik hebben gemaakt
van de thans geroyeerde Fr. Ba-
ruch. van uit de CPN gestoten
leidende functionarissen van de
Vereniging Nederland-USSR en
van bij de uitgeverij Pegasus
werkzame arbeidskrachten.
Dezu uitsluitingen op hun
beurt hebben echter weer tot ge
volg gehad dat de weerstand in
de CPN een steeds omvangrijker
en thans ook georganiseerd karak
ter heeft gekregen. Hetgeen ertoe
zou kunnen bijdragen dat binnen
afzienbare tijd een wérkelijk ein
de aan het tijdperk-De Groot zou
gaan komen.
Als dit het geval zou zijn, dan
zal een aantal hunner, die na de
oorlog uit de CPN werden gesto
ten. weer tot die partij toetreden,
terwijl anderen, die de CPN vrij
willig verlieten, wellicht hun
voorbeeld zullen volgen. Ook
bestaat dan de mogelijkheid, dat
mensen met communistische sym
pathieën, die zich echter niet met 1
de bestaande CPN wilden vereen-
zelvigen, de tijd gekomen zullen I
achten om tot de communistische
partij toe te treden.
