Evangelie voor atheïsten
OPINIE
Kanttekening
Hromadka: revolutie
is vóór de mens
WE STAAN ER GEKLEURD OP
Via naald en plaat
~:KaMeR
ZATERDAG 23 SEPTEMBER 1967
EEN boekje dat men in en
kele uren uitleest, maar
waarover men lang kan blij
ven nadenken: Josef Hromad
ka, Evangelie voor atheïsten
(Uitgeverij Ambo, Utrecht,
70 blz., ƒ4,50). Het werkje is
oorspronkelijk in het Duits
geschreven, in de jaren vijf
tig. Vertaald in het Frans en
het Engels, heeft het een we
reldwijde verbreiding ge-
Message en massage
FVEZE week zijn we een nieuw medium rijker («worden
de kleurentelevisie Ei(enlijk is het een belan(rijke
variant op een medium dat we reeds besaten de tele
visie. Maar het is in zoverre ook méér dan een variant,
omdat ze ons nog klemmender immers in kleuren de
werkelijkheid onmiddellijk on-middel-lljk sn((ereert.
We verwachten ook van dit nieuwe medium na een
wat aarzelende be(lnperiode, die wellicht niet lan( zal
duren een stormachtige opgang. Zo is het in deze eeuw
Immers met al het nieuwe dat zich aandient.
Is van dat nieuwe de mogelijkheid ontdekt, dan is de
vervolmaking al bijna als vanzelf gegeven. Het nieuwe
overrompelt ons; en zodra het maar in beginsel bereik
baar is, willen we er ook deel aan hebben. Straks maakt
het een wezenlijk bestanddeel uit van ons intensieve le
venspatroon.
Dat gaat alles steeds sneller. Hóe snel, wordt men zich
bewust wanneer men terugdenkt aan de ontdekking van
het nu reeds bejaarde medium van de drukpers.
'TOEN de drukpers werd ontdekt, raakten met name de
overheden onthutst. Wat kon er met dat medium niet
■oal worden ondernomen? Vandaar dat de overheden de
zeggenschap aan zich trokken. De aanvankelijke paniek
die zich van ben had meester gemaakt bracht hen daarbij
tot een houding van afweer, die op haar beurt een strijd
om de vrijheid noodzakelijk maakte.
Die strijd we weten het heeft in feite eeuwen ge
duurd (op vele plaatsen wordt ze nóg gevoerd), en bij
ons gaf de overheid ook officieel pas toe toen ze ten aan
zien van de drukpers in een toestand van uitputting was
geraakt.
De radio heeft al heel wat minder tijd nodig gehad dan de
drukpers om zich geldend te maken. Maar daar ook de
zeggenschap van de overheid, daar trouwens door de be
perktheid van de beschikbare apparatuur onvermijdelijk.
Nog sneller ging het bij de televisie, waarvan zich dus
nu bovendien de belangrijke variant van de kleurentele
visie aandient.
TT/AARMEE dan tegelijk het verschijnsel, dat het me
dium als zodanig al is, nog aan betekenis heeft ge
wonnen. Want media zijn het toch alle: het boek, de krant,
het weekblad, de radio, de televisie. In vrijwel elk ge
zin treft men ze in deze verscheidenheid aan. Ze vangen
het leven voor ons op en geven het aan ons door. Ze ha
len en brengen. Ze bevinden zich dus tussen de werke
lijkheid en ons. Nog maar zeer ten dele komen we recht
streeks met de werkelijkheid in aanraking. Het gebeurt
als regel door middel van het medium, het middel!
Geen wonder dat men zich soms verbijsterd afvraagt,
wat nu eigenlijk de plaats, de functie, van het medium in
ons aller leven is geworden. Juist omdat men er zo af
hankelijk van is geworden en al die media zich zo cen
traal in ons leven hebben genesteld.
Vooral in vroeger tijden heeft men graag de stelling
verkondigd dat een medium, hoe belangrijk wellicht ook,
toch niet meer was dan een neutrale zaak. Een boek, een
krant, zei men, is als zodanig even neutraal als bijvoor
beeld de weg waarop men zich voortspoedt of het voer
tuig waarmee men zich voortbeweegt. Het komt, zei men,
op de inhoud aan, op wat men tegenwoordig met een ge
bruikelijk Engelse term „the message", „de boodschap",
pleegt te noemen.
TTGENLIJK van stonde aan hebben anderen begrepen
dat deze opvatting wat aan de oppervlakte bleef. Ze
ker, de boodschap die de media overbrengen is uiterst be
langrijk, maar grijpen de media niet reeds als zodanig in
ons levenspatroon in?
En ontwikkelt niet ook daarom de „message" zich des
te gemakkelijker tot wat men dan noemt „de massage",
de gemakkelijke beïnvloeding?
We zien generlei reden om niet positief te staan tegen
over de ontwikkelingen op het gebied van de media. Ze
vragen een positieve benadering en aanpak. Maar die
hebben se dan ook nodig. Men is daartoe echter pas in
staat mits men ze als „message", als „boodschap", on
derkent, en mits men voor de mogelijkheid van de „mas
sage", van de heimelijke beïnvloeding, op zijn hoede zij.
Allen moeten we leren, met de media te leven. Nu ook
met de kleurentelevisie. Dat kan. Ze kunnen heel wezen
lijk tot verrijking van ons leven bijdragen. Dan worden
se zelfz tot onze middelen-van-bestaan.
Wél opletten dat het leven er niet al te „gekleurd" óp
komt
gevonden. Het heeft vandaag
nog weinig van zijn oor
spronkelijke actualiteit ver
loren, omdat het fundamen
tele vragen stelt ten aanzien
van de verhouding tussen
christendom en communisme,
of juister: tussen de chris
tenmens en de communisti
sche mens.
De Tsjechische theoloog Hro
madka (geb. 1889) is wel genoemd
de theoloog van de Marxistische
revolutie. Hij staat positief tegen-
de politieke en sociale ont-
indertijd op
nistisch geworden vaderland terug
te keren. Hromadka, nu (om met
de Statenvertaling te spreken) „af
gaande onder de mannen", wordt
door Albert H. van den Heuvel in
zijn Inleiding een bereisde en zeer
belezen intellectueel van de oude
stempel genoemd.
Om hem billijk te beoordelen
wat vandaag iets gemakkelijker
'valt dan tien jaar geleden moet
men hem zien tegen de achter
grond van zijn kerk, de Tsjechi
sche Broederkerk, de op Johannes
Hua teruggaande gemeenten uit
het vroeg reformatorische chris
tendom.
Deze kerk heeft honderden ja
ren lanf in vervolging geleefd. Ze
heeft met, zoals de Westeuropese
kerken, de verzoeking gekend van
gevestigd, machtig en met de Staat
verbonden te zijn. Alle zelfhand-
havingsdrang is Hromadka's kerk
vreemd gebleven. Het oordeel Gods
la altijd een levend element in
haar beschouwingswijze geweest.
Zij leeft in de verwachting van
een herhaald oordelend ingrijpen
in de geschiedenis door Christus.
Zij zegt neen tegen ieder trium-
falisme. heeft een afkeer van de
status quo (in Nederland velen zo
dierbaar) en belijdt dat de kerk
er voor de verdrukten is.
Karl Barth
Deze achtergrond verklaart
veel in Hromadka's houding. In
zijn jonge tijd bestudeerde hij
het werk van de Duitse cultuur
theoloog en filosoof Ernst
Troeltsch (18651923) en deelde
diens belangstelling voor sociale
HROMADKA
vragen, diens verlangen naar een
wereldwijde economische plan
ning (vandaag al bijzonder actu
eel!) en een levensbeschouwelijk
sociaal-politiek handelen. Zo
kwam hij tot Karl Barth die, an
ders dan de godsdienstig vage
Troeltsch, hem theologisch diep
gaand heeft beïnvloed.
In de Russische revolutie van
1917 zag Hromadka een teken aan
de wand. Daarmee begon naar ajn
oordeel een nieuw tijdperk in de
geschiedenis van de mensheid.
Het accent daarbij viel voor Hro
madka niet op de omverwerping
van de bestaande orde, maar op
de ontplooiing van de mens. Revo
lutie is volgens Hromadka niet te
gen iets, maar vóór de mens.
Daarom kritiseert hij in de mar
xistische ontwikkeling de verwaar
lozing van het persoonlijke. In
zijn ogen is het marxistische athe
ïsme meer gericht tegen een ideo
logisch gevangen kerk dan tegen
het evangelie zelf. Hij bepleit dan
ook niet een strijd op leven en
dood tussen kerk en communisme,
doch een levende dialoog tussen
christen en marxist. Maar dan
honderd procent communist
zijn, anders is volgens Hromadka
geen vruchtbare discussie moge
lijk. Halfslachtig geschipper werkt
hier niets uit.
Naar ik verneem zei de oude
Hromadka nog onlangs op Kreta,
dat een nieuwe dialoog tussen
christendom en marxisme moge
lijk is geworden, omdat het mar
xisme het laatste jaar tot de ont
dekking is gekomen dat de mens
door de verandering van de maat
schappij niet automatisch mee-ver-
andert. Men denkt hierby onwille
keurig aan het komend halve-
eeuwfeest van de Russische revo
lutie. waarbij door feestredenaars
tèrecht zal kunnen worden gesteld
dat in Rusland veel veranderd is,
maar moeilijk kan worden volge
houden dat het communisme een
nieuwe mens heeft geschapen.
Schuldig
Hromadka wijt de westerse de
cadentie aan het ontbreken van
een samenbindende idee, die z.i.
achter het ijzeren gordijn wél
wordt gevonden. De kerk staat
schuldig en zij moet in het
gesprek met het marxisme weten
dat zij de aangeklaagde is. Dit
houdt de mogelijkheid in van een
compromis, wat niet wegneemt
dat de positie van de christen in
de opbouw van een marxistische
staat moeilijk blijft en vaak bij
na onmogelijk is.
Toch heeft Hromadka volgens
zijn volgelingen de mogelijkheid
voor christenen geschapen om po
sitief in een marxistische maat
schappij te staan. Het marxistisch
toekomstbeeld moet volgens Hro
madka door de christenen worden
gecorrigeerd, gereinigd. Want het
communisme is niet de uiteinde
lijke maatschappijvorm: achter
.1 de geschiedenis.
Laat de kerk tot zolang nooit ver
geten dat zij er is voor anderen,
pro-existent.
Ongeloofwaardig
De christenen zijn in feite on
geloofwaardig geworden (bl. 24).
Het westen wordt niet meer be
schouwd als het enige model om
aan het politieke en sociale leven
gestalte te geven (27). Het is de
vraag of de zogenaamde christe
lijke en nog kerkelijke volken
geestelijk rijker zyn dan de zoge
naamde goddeloze groeperingen,
die men aantreft in de bouw aan
de nieuwe samenlevingHet
feit dat het kolonialisme met al
zijn uitbuiting en geweld verbon
den was juist met de nominaal
christelijke volken, heeft een bijna
tragisch resultaat (32).
De boodschap van het evangelie
moet in haar echtheid en zuiver
heid opnieuw aangeboden worden
(33). De wedergeboorte van de
theologie is te academisch en te in
tellectueel theoretisch gebleven.
Het is (ook) de vraag of de oecu
menische beweging in staat is in
de gemeenten binnen te dringen
en of ze niet te vroeg een institu
tioneel verschijnsel is geworden
(35). We moeten niet vergeten.dat
we ons met de atheïst op hetzelfde
vlak bevinden, of beter gezegd, dat
we tot hem komen in de diepte
van zijn twijfel en geestelijke on
macht en met hem solidair moeten
worden (41). Niets is minder waar
en meer in tegenspraak met het
evangelie dan het op grond van de
boodschap van Jezus Christus op
richten van een wereldbeschouwe
lijk front of een kerkpolitiek bol
werk (43). Er is geen atheïstische
staat, evenmin als er een christe
lijke staat is (58).
Evenwicht
Zo geeft dit boekje, met een
preek van Hromadka achterin, veel
stof tot nadenken. Het toont ons
„hoe diep het christendom met de
cultuur van het westen verstren
geld is geraakt" (7/8). Vooral dit
aspect, waarover ik bezig ben een
boek te schrijven, heeft mij getrof
fen. Wie argumenten tegen Hro
madka vinden wil, kan ze aantref
fen in de uitstekende inleiding
van A. H. van den Heuvel, waarin
bewondering en kritiek elkaar in
evenwicht houden.
DR. C. RIJNSDORP
VN: AFSPIEGELING
VAN WERELDSITUATIE
YORK zal enkele
maanden lang meer dan ooit
in het centrum van de belangstel
ling staan, nu de Algemene Ver
gadering van de Verenigde Na
ties aan haar 22ste jaarlijkse zit
ting is begonnen. Zij zal zich be
zig houden met grote wereldpro
blemen als Vietnam en het Na
bije Oosten.
Dat de verwachtingen niet
hoog gespannen zijn ligt niet aan
de wereldorganisatie en de opzet
daarvan. Wat zich in het gebouw
van de VN afspeelt is slechts een
asfpiegeling van de droevige situ
atie, waarin de wereld zich be
vindt.
Oude problemen
Ook dit jaar zullen weer veel
oude problemen onderwerp van
bespreking zijn, zoals de verte
genwoordiging van commu
nistisch China, ontwapening.
Zuid west-Afrika. Rhodesië, de
ontwikkelingshulp en de kwestie-
Vietnam.
Angenomen wordt, dat Peking
geen schijn van kans zal hebben.
toegelaten te worden, zolang het
zien door zijn ontoelaatbare ge
drag buiten de volkerenge
meenschap blijft plaatsen. Niette
min blijven er voorstanders van
toelating. Zij menen, dat het op
treden van de rode Chinezen kan
worden beïnvloed, zodra zij verte
genwoordigd zijn in de VN.
Nederland is niet zonder meer
tegen toelating van vertegen
woordigers van Peking. Wel stelt
het als voorwaarde, dat aan For
mosa (waar de regering van natio
nalistisch China zetelt) een „ge
wone zetel" wordt toegewezen.
Vorig jaar echter kreeg zelfs een
studiecommissie geen kans.
Zeven «lagen verder
KLEURENTELEVISIE in Nederland
sinds donderdag en ook in ander opzicht
•taan we er gekleurd op: een record-
uitgavenniveau op Witteveens begroting-
1968 van 23 miljard en een tekort van 2.8
miljard, waarvoor onder andere de brom
fietsers, snoepers, drinkers en beter ge
salarieerde woningwethoorders in de
bres moeten springen.
Zeven dagen in een bewogen wereld: bewe
ging in het bedrijfsleven, waar Van Heijst een
salto mortal* deed, de Veenendaalsche
stoomspinnerij aan een zijden draad bleef han
gen en Zwolsman zijn bejaarde bod op aandelen
tenslotte maar introk en een college sterke man
nen introduceerde, dat orde op zaken moet stel
len.
Beweging bij de omroep: d? VPRO tobt met
Arie Kleywegt en een satirisch programma, de
AVRO met Siebe van der Zee en diens betrek
kingen met Van Heijst. de TROS met ontslagen
TV-directeur Van Loon en de schuld aan -zen
zeker ochtendblad.
Beweging in de sport, van de met 42 doden en
honderden gewonden geëindigde vechtpartij na
voetballen in Turkije, tot het, alle nationale
aandacht vragende en niettemin teleurstellende
Ajax. dat met 1—1 op Real vastliep omdat er
maar één Cruyff en geen zeven in het veld
stonden (Johan. lust je een stuk.... juist).
Voor sensatie zorge ook Engeland, waar een
Russische student niet, en kort daarop weer wél
naar Moskou mocht (moest) vertrekken. Waar
vervolgens de richtlijn in een Londens zieken
huis over het achterwege laten van medische
hulp aan bejaarde zieken van hogerhand werd
weggevaagd, en Labour tussentijds twee zetels
verloor.
Prinsjesdag is ook het begin van de Algemene
Vergadering der Verenigde Naties. Oe Thant,
somberder dan ooit, hoopt op nieuwe vredesiniti
atieven voor Vietnam, maar de nieuwe voorzit
ter Manescu (eerste communist als zodanig) zegt
er niet mee te zullen komen. Griekenland wil,
met een door Nederland gesteunde Noordse
klacht beladen, een nieuwe grondwet met min
der macht voor koning en parlement. Aan het
Suezkanaal vallen nog schoten en de NAVO wil
een anti-raketsysteem in West-Europa.
De gereformeerde synode te Lunteren stelt,
met bijna eenparige stem. de leeruitspraak van
de Asser synode-1926 ter zijde en de universitei
ten verw elkomen hun nieuwe rectores.
En terwijl de eerste herfststormen opsteken,
beginnen ook de voorpostgevechten om begroting
en troonrede: er vaart een trilling door het schip
van de staat
DEZE WEEK GEZEGD:
..Zelfs in een tijd van minimode is het
jurkje van een uit de kluiten gewassen uni
versiteit volstrekt ontoelaatbaar."
PROF. DR. A. R. HULST.
Vietnam
Vietnam is geen formeel punt
op de agenda, maar neemt in de
redevoeringen en in de wandel
gangen een belangrijke plaats in.
De kwestie staat al anderhalf
jaar op de agenda van de Veilig
heidsraad (waar zij thuishoort).
De raad doet er niets aan, maar
heeft het probleem niet afge
voerd.
Afgewacht moet worden, of de
Assemblee gehoor zal geven aan
de dringende oproep van Ameri
ka. medewerking te verlenen om
een oplossing te zoeken van het
Vietnamese probleem. De bereid
heid van Hanoi en Peking, werke
lijke vredesbesprekingen te begin
nen. is nog geringer dan vorig
jaar.
Het grote debat zal waarschijn
lijk het Nabije Oosten betreffen.
Wellicht zullen de talrijke rede
voeringen ook nu niet tot een
regeling leiden. De tijd is zo
meent men algemeen daarvoor
nog niet rijp, zelfs niet voor on
derhandelingen achter de scher-
Israël zal geer enkele concessie
doen, zolang de Arabieren een
rechtstreekse dialoog afwijzen en
onvoorwaardelijke terugtrekking
van de Israëlische troepen blij
ven eisen. Op hun recente bijeen
komst te Chartoem hebben de
Arabische leiders zich nadrukke
lijk tegen onderhandelingen met
Israël uitgesproken.
Geen dank
1 endien hebben de twee gro
te mogendheden te kennen gege
ven, er thans van af te zien. ster
ke druk uit te oefenen. Zij lijken
eeret de gemoederen tot bedaren
te willen laten komen, nu het
uitbreken van een nieuw gewa
pend conflict op grote schaal vrij
wel uitgesloten kan worden ge
acht
Niettemin hoopt men, dat
Tsraël en de Arabische landen zul
len instemmen met de benoeming
van een speciale vertegenwoordi
ger van de VN, die met beide
nartijen partijen in contact moet
blijven. Deze zou dan door de
Veiligheidsraad aangewezen moe
ten worden. Zelfs deze stap zou
echter nog maar een pril begin
zijn.
In dit verband is de bijeen
komst belangrijk, die secreta
ris-generaal Oe Thant voor a.s
dinsdag met de ministers van bui
tenlandse zaken van de ..Grote
Vier" heeft georganiseerd. Thant
wil met de ministers spreken
over enkele suggesties uit zijn
Jaarverslag, waaronder het punt
dat de Veiligheidsraad op rege
ringsniveau privé-bijeenkomsten
Een andere suggestie was, dat
Thant gemachtigd moet worden,
een speciale afgevaardigde naar
het Nabije Oosten te zenden om
de opvattingen in dat gebied met
elkaar in overeenstemming te
brengen.
Hoge onderscheidding
voor prins Bernhard
DEN HAAG Prins Bernhard
zal maandag tijdens het 83ste ga-
lajaardiner van de Holland Socie
ty te New York de gouden ereme
daille (distinguished achievement
medal of the Holland Societv
1967) ontvangen. Deze is in 1922
ingesteld door de Holland Society
in New York en wordt jaarlijks
toegekend aan een Amerikaans
ingezetene van Nederlandse
afstamming, die zich op bijzonde
re wijze verdienstelijk heeft ge
maakt.
Zo hebben onder meer presi
dent Herbert Hoover, Henry
Ford, generaal Lucien D. Clay en
admiraal Richover deze on
derscheiding ontvangen. Het is
voor de eerste keer, bij wijze van
hoge uitzondering, dat deze on
derscheiding aan een Nederlan
der is toegekend.
Twee invloedrijke figuren in
de VN-Assemblee: secretaros
generaal Oe Thant en voor
zitter Corneliu Manescu (de
Roemeense minister van bui
tenlandse zaken).
Kerk ,^tooktn met
zonneivarmte
MüNCHEN Een centrale ver
warming is voor de protestantse
kerk in het Beierse plaatsje Wa
ging am See, die binnenkort in
gebruik wordt genomen, vrijwel
niet meer nodig, want de kerk
betrekt haar warmte van de
zon...
Het kerkbestuur heeft gebruik
gemaakt van een methode, die de
Romeinen al toepasten en laat
het tentvormlge dak dienen als
warmte-opnemer.
De zich daaronder ophopende
warme lucht wordt weggezogen
en in aarden buizen onder de
vloer verzameld. Deze houden de
warmte ongeveer 48 uur vast, zo
dat de zonneschijn van vrijdag
de kerkgangers 's zondags ten
goede kan komen.
Met het oog op slecht weer is
wel tevens een olieverwarmings-
installatie aangebracht.
Nieuwe opname
van Horowitz
Toen de fameuze pianist Wladi-
mir Horowitz in mei 1965 met
zijn terugkeer op het concertpo
dium na een afwezigheid van
niet minder dan 12 jaar een
ongekend sensationeel succes
oogstte, werd dit gehele recital
op de plaat vastgelegd. Later
werd besloten, dat de pianist van
toekomstige recitals wederom pla
ten zou laten maken, maar dan
zonder de „missers" van deze te
recht met de Edison bekroonde
opname uit 1965.
Thans zijn op twee platen ge
deelten uit concerten, die de pia
nist het vorig jaar in Carnegie
Hall te New York heeft gegeven,
vastgelegd. Van het op 17 april
gegeven concert werden Mozarts
bekende sonate in A (met de
Turkse mars), Scriabins tiende so
nate en twee stukken van Chopin
opgenomen, terwijl Haydns sona
te in F, Schumanns Blumenstück,
„l'Isle joyeuse" van Debussy en
Liszts Vallée d'Obermann voor
kwamen op het programma van
het zaaloptreden op 27 november
en de herhaling hiervan op 10
december.
Inderdaad is men er op deze
wijze in geslaagd om het best
gelukte van deze concerten, mis
schien met uitzondering van
Liszt, dat nog wel enkele kleine
vlekjes vertoont, vast te leggen
(Dit is ook de wijze, waarop Svia-
toslav Richter meestal zijn spel
laat opnemen op de plaat).
De stereo-opname is van uitste
kende kwaliteit Men kan hier
weer eens horen, over welke feno
menale kwaliteiten deze kunste
naar beschikt, met name In Scria-
bin, Debussy, Haydn en Chopin,
(waarbij alleen de Mazurka een
wat ontstemde vleugel verraadt
waarschijnlijk was dit een toe
gift).
Jammer is het alleen, dat het
spel elke keer wordt onderbro
ken door buitengewoon scherp en
luid applaus, iets dat begrijpelij
kerwijze wèl op zijn plaats was
op de memorabele opname van
1965, maar hier beter weggelaten
had kunnen worden. (Wladimir
Horowitz, Carnegie Hall concer
ten 1966/1 en II op CBS S 72574
en 72575).
Public Relations
ER is een klein politiek
stormpje opgestoken
na de onthullingen van
puWiciteitsadviseur Ben
Korsten (51) over zijn
contacten met een aantal
ministers en oud-minis
ters. In een bui van onbe
grijpelijke openhartigheid
verschafte de heer Kor
sten vorige week eerst de
Haagse Post, daarna de
Volkskrant intieme bij
zonderheden over de ma
nier waarop hij de public
relations heeft verzorgd
van de ministers De Jong,
Cals, Veldkamp, Diepen
horst, Bot en Klompé en
dat nóg doet ten behoeve
van de ministers Rool-
vink, Udink, Veringa en
Den Toom.
Hij geeft hun (uiteraard
niet gratis) tips om hun
persoonlijk en politiek „ima
go" wat op te vijzelen, ad
viseert hen soms bij de opzet
en „sanering" van departemen
tale voorlichtingsdiensten,
herschrijft desgewenst hun
memories en nota's aan de Ka
mer en helpt hen af en toe
hun redevoeringen aan te pas
sen aan het bevattingsvermo
gen van de niet in vakjargon
geïnteresseerde staatsburger.
ADVIEZEN
De heer Korsten assisteert
rijn ministeriële clientèle niet
alleen bij de „verkoop" van
persoon en beleid, maar adi-
viseert soms ook bepaalde be
leidsbeslissingen, die niets met
public relations te maken heb
ben. In het Volkskrant-inter
view van vorige week zater
dag vertelt hij: „Ik heb de
minister van defensie gead
viseerd, bij de landmacht tech
nische vrijwilligers aan te
trekken, omdat ik vond, dat
de dienstplichtigen vaak te
kort in dienst zijn om ingewik
kelde apparaten zoals tanks
en dergelijke goed te kunnen
bemannen..." Die raad is opge
volgd.
'i Heren Korstens laatste
stunt: de creatie (op verzoek
van de respectieve mi
nisters Bot en Udink) van een
aparte voorlichtingsdienst
voor ontwikkelingshulp onder
leiding van de Haagse
oud-wethouder D. W. Dettmey-
er (59), WD'er en dus re
presentant van een partij die
nogal zuinigjes doet over de
hulp aan arme landen. De ope
ratie - Bot - Udink - Korsten
schijnt gepaard te zijn gegaan
met een interne machtsstrijd
op Buitenlandse Zaken tussen
enerzijds de directeur-gene
raal internationale samenwer
king drs. J. Meyer, enthousi
ast supporter voor- een
zelfstandige voorlichting over
ontwikkelingshulp, en ander
zijds een aantal hoge Luns-
epigonen, die de nieuwe voor-
lichtingsgroep als een we
zensvreemd element in de
BZ-hiërarchie verwerpen en
zich uitermate verontwaar
digd tonen over de verregaan
de invloed van een particulier
adviseur op ministeriële en
ambtelijke beslissingen.
GETIPT 7
Heeft deze stroming de
Haagse Post getipt omtrent
Korsten's rol achter de
BZ-sohermen met de bedoe
ling zowel de pr-man als de
machtige Meyer een hak te
zetten? Dat is dan prachtig ge
lukt. De heer Korsten liep op
een bijna tragische manier in
de val. Het weekblad kreeg 'm
meer aan de praat dan goed
bleek voor hemzelf en voor
z'n hoge relaties.
Argeloos babbelde hij over
z'n jij-en-jou-betrekkingen
met Pietje (De Jong), Gerard
(Veldkamp), Bouke (Rooivink),
Norbert (Schmelzer) en Mama-
lou (mej. Klompé). In de
Volkskrant deed hij dat niet
alleen nog eens dunnetjes
over, maar daar onthulde hii
ook veel meer over de ins er,
outs van zijn werk.
Bijvoorbeeld: „Een goeie
vent die Den Toom, ik ad
viseer hem ln alles en nog
wat. Vorige week deed ik nog
wat re-writing aan zijn memo
rie van toelichting. Je moet
zon stuk aardig weten te bren
gen. Dat is het geheim, anders
pikt de Kamer het niet en het
publiek nog minder."
Als het aan de heer Korsten
had gelegen, was er nooit een
nacht van Schmelzer geweest.
Hij zat die nacht in de Ka
mer. „Ik had Norbert (Schmel
zer) zover, dat hij het kabinet
niErt zou laten vallen, als Von
deling en Cals wilden zeggen:
we willen nog eens nadenken
over dat gat van Nooteboom.
Maar ze vertikten het om dat
ene zinnetje te zeggen en het
kabinet viel."
CALS
En verder: „Weet je, dat ik
ook Cals zo'n driekwart jaar
heb gehad. Dat weet eigenlijk
niemand. Dat was toen hij
premier was. De KVP had me
de opdracht gegeven. Ik sprak
hem elke donderdagavond en
nam dan politiek en voorlich
ting met hem door. Dat was
een bijzonder genoegen, want
De intelligente man in
kwestie reageerde hierop met
een ingezonden stuk in de
Volkskrant, waarin hij mee
deelde de heer Korsten slechts
enkele malen te hebben ont
vangen, hem nooit enige op
dracht (laat staan enig honora
rium) te hebben verstrekt en
hem evenmin inzage in welk
regeringsstuk dan ook te heb
ben gegeven.
Naar het Algemeen Han
delsblad onthulde, bestaan er
tussen het public-relations-bu
reau van de heer Korsten en
verschillende departementen
contracten, die niet zomaar op
gezegd kunnen worden als er
een persoonswisseling aan de
top plaatsvindt.
Zo erfde minister Veringa
van Onderwijs Korsten van
zijn voorganger Diepenhorst.
„Eens per week", zo heet het
in het Volkskrant-interview,
„heb ik op het ministerie van
onderwijs een bijeenkomst,
waarbij behalve de minister
ook de secretaris-generaal en
het hoofd voorlichting van het
departement aanwezig zijn.
Die bijeenkomsten zijn erg
vruchtbaar, want als outsider
kan ik natuurlijk veel meer
zeggen dan ambtenaren, die al
tijd tegen hun superieuren
aan zitten te duwen."
DISCRETIE
Public relations mag dan
een vaag vak zijn, het is zon
neklaar dat je het alleen be
hoorlijk kunt beoefenen als je
de grootst mogelijke discretie
ln acht neemt. Journalistiek
Den Haag had al jarenlang
weet van de adviserende acti
viteiten van de heer Korsten,
maar schreef er niet over. Dat
zou broodroof zijn geweest.
Nu de heer Korsten zelf de
discretie heeft laten varen,
lijkt dat een onverklaarbaar
geval van beroepssulcide. Zijn
onthullingen maken hem (heel
zachtjes gezegd) minder
geschikt voor het werk dat hij
tot dusver op politiek niveau
heeft gedaan.
Men kan bezwaar maken te
gen de wonderlijke samenstel
ling van de Korsten-cliënten-
club. Een bezwaar dat zich
richt tegen sommigen van zijn
cliënten, niet tegen de heer
Korsten zelf. Hij werkt voor
ministers en departementen te
gelijk, voor commerciële Instel
lingen (tot voor kort voor de
EMS, waarvan vriend „Ge
rard" nu commissaris is).
In die eerste hoedanigheid
krijgt hij als niet-ambtenaar
zonder ambtelijke geheimhou
dingsplicht inzage in vertrou
welijke regeringsstukken
waarvan de inhoud voor de
tweede groep van groot be
lang kan zijn. Men hoeft geen
moment te twijfelen aan de
goede trouw van de heer
Korsten om toch vast te stel
len, dat hier iets fout zit.
Verstokte aanhangers van
het dualisme in de politiek zul
len voorts zwaar aankijken te
gen het combineren van advie
zen aan ministers met advie
zen aan partijen en Kamer
fracties. 't Is inderdaad wat
vreemd als men zich rea
liseert, dat de heer Korsten
twee jaar geleden de
KVP-fractie hielp haar kri
tiek op het beurzenbeleid van
minister Diepenhorst te verko
pen en tegelijk de minister ad
viseerde hoe hij zich het best
tegen die kritiek kon verwe
ren.
NIETS OP TEGEN
Maar op zichzelf is er niets
op tegen dat ministers en de
partementen van een pu-
blic-relationsman gebruik ma
ken. Bijvoorbeeld voor het op
zetten of restaureren van voor
lichtingsdiensten. Dat is een
zaak die outsiders met jaren
lange ervaring op publici-
teitsgebied veelal doelmatiger
(en objectiever) kunnen aan
pakken dan ambtenaren.
Eenmaal hun opdracht uitge
voerd, dienen zulke outsiders
zich terug te trekken. Hun me
dewerking moet uitsluitend In
cidenteel blijven. Het eigen
lijke pr-werk voor beleid en
departement blljve gereser
veerd voor de voorlich
tingsdienst. Als die niet beant
woordt aan z'n doel: het over
bruggen van de afstand tussen
beleid en publiek, moet de mi
nister andere voorlich
tingsambtenaren aanstellen.
Pr-werk voor ministers en
departementen moet beperkt
blijven tot zaken van alge
meen belang. Het gaat niet
aan dat een minister met be
lastinggelden een publici-
teitsadviseur aantrekt om z'n
persoonlijk en politiek „ima
go" op te poetsen. Dat is
overwegend een privé-zaak
die uit eigen zak bekostigd
moet worden. Desnoods uit
die Van de partij. Waarom
geen beroep gedaan op (discre
te) publiciteitsexperts van de
eigen partij? Die weten heus
wel of een minister z'n snor
moet laten staan, meer of min
der naar de kapper moet,
spraaklessen moet volgen,
maatkleding moet nemen of
een andere bril moet kopen.
Het dualisme voor tachtig
procent toch al een fictie
komt daardoor niet in le
vensgevaar.
Pr.
