Mensheid op weg naar
een sprookjeswereld?
Werkelijkheid zal minder
mooi zijn dan het lijkt
ONBAGS
BLAD
rwv
Bevolking verdubbelt
in veertig jaar tijd
77
ril
ZATERDAG 16 SEPTEMBER 1967
waarbij de samenleving in drie jaar tijds even sterk ver
andert als in dertig jaar aan het begin vaD de twintigste
eeuw, meer don in driehonderd jaar vóór Newton en meer
dan in drieduizend jaar gedurende het stenen tijdperk....
Met als gangmakers de wetenschappelijke en de technische
vooruitgang wordt de mensheid in zó'n snelle ontwikkeling
meegesleept, dat we ons soni6 verbijsterd kunnen afvragen
waar het allemaal op uit zal lopen.
De Europese arbeidsproduktiviteit heeft (vau 1880 tot
1953) 73 jaar nodig gehad om zich te verdubbelen, daarna
slechts 10 jaar om zich nóg eens te verdubbelen. In de tien
jaar van 1952 tot 1963 is de industriële groei in Europa even
sterk geweest als in de eerste verlig jaar van deze eeuw. Dit
groeitempo bereikt e
De werktijden die vroeger 3.900 uur en nu 2.300 uur per
jaar omvatten, zullen in het begin van de volgende eeuw zijn
teruggebracht tot gemiddeld 1.200 uur per jaar: een 30-urige
werkweek in een jaar van 40 werkweken en 12 weken vakau-
Dan zal de moderne westerse mens
gemiddeld nog slechts 35 jaar arbeids-
produktief bezig zijn. Gedurende zijn
gehele leven zl hij nog ongeveer
40.000 uur beroepsmatig werken, ter
wijl hij (bij een gemiddelde levens
duur van 80 jaar) 700.000 uur leeft.
Hij zal dan dus 660.000 uur „over"
hebben, ter volledige eigen beschik
king
Levensstandaard
De levensstandaard van de gemid
delde mens in de westerse samenle
ving is, over het geheel genomen,
van 1800 tot 1950 vervijfvoudigd en
de huidige vooruitzichten kondigen
al een nieuwe vervijfvoudiging aan,
maar ditmaal binnen zestig jaar. Een
verdubbeling van de levensstandaard
kan plaatsvinden binnen twintig jaar,
gepaard gaande met een nóg grotere
spreiding over de brede massa.
In 1840 verdiende een lid van de
Raad van State evenveel als 50 mijn
werkers, nu nog „slecht" ongeveer
zoveel als 6 mijnwerkers.
Gezien in het perspectief van de
eeuwenoude mensheid zijn deze voor
uitzichten toverachtig, in bepaald op
zicht zelfs waanzinnig, omdat een
verdubbeling van de levensstandaard
in 20 jaar een vermenigvuldiging met
32 in een eeuw, met 1.024 in twee
eeuwen en met 1.050.000 in drie eeu
wen oplevert! Als zulke vorderingen
waren gemaakt sinds de Franse re
volutie, zouden de inkomsten (d.w.z.
het bestedingsvolume van een ieder
van ons) ongeveer 500 maal zo groot
zijn als thans: wie hu 1.000 gulden
per maand verdient zou in dat ge
val nu 500.000 gulden per maand ver-
Fantasie? Integendeel, deze c
1 r -
van de volkeren trapsgewijs. Sterker sii
nog: experts schatten dat de landen li«
die het verst zijn gevorderd (zoals
de VS) een tijdsperiode van 30 jaar Een andi
nodig zullen hebben om de tech- getal van i
in de nationale behoefte te
rijk genoeg zouden zijn om er
een tweede huis op na te houden, dan
zou er onvoldoende ruimte voor zijn;
.s, dat het a,g wij ons a]len een knedu en een
grens stelt dienstmeisje konden veroorloven, dan
mische groei is (behoudens uiteraard
niet te voorziene rampen) bij de hui
dige stand van onze wetenschappe
lijke en economische kennis gemak
kelijk te realiseren, ware het niet
dat het om allerlei redenen in de
praktijk allemaal veel moeilijker en
trager blijkt te gaan dan in theorie
mogelijk is. Er bestaat namelijk een
kloof.
Kloof
Door
KLAAS VAN DER VEEN
De zakelijke gegevens voor deze
pagina z\jn grotendeels ontleend aan
het bock „40.000 uur" van de Franse
ingenieur, econoom en socioloog
Jean Fourastié, in ons land uitgege
ven door de Werkgroep 2000 in sa
menwerking met de uitgeverij Paul
Brand.
De grote kloof tussen de technische
ontdekking en de laboratoriumpro-
duktie enerzijds en de massaproduk-
tie, afgestemd op een grote natie of
een werelddeel, anderzijds.
Een voorbeeld: het is gemakkelijk
een super-modelboerderij op te zetten
en daaruit een optimaal profijt te
halen, maar het is een heel ander
en een heel wat moeilijker vraagstuk
om de werkmethode van 55 miljoen
boeren te veranderen.
De huidige voorraad wetenschappe
lijke kennis staats praktisch volledig
ter beschikking van alle volkeren,
maar tóch verloopt de ontwikkeling
J^EN van de grootste problemen althans de ingrijpende gevolgen
daarvan, waarvoor de mens van de volgende eeuw komt te staan
is dat van zijn eigen getal. Zelfs als de mensheid zich snel over
geeft aan een drastische beperking van het aantal geboorten zal de
bevolking van West-Europa binnen honderd jaar toch het dubbele
tellen van nu.
Sprekend is het volgende overzicht van de wereldbevolking tot
het jaar 2000, in miljoenen aantallen:
Gebied 1920 1940 1960 2000
Noord-Amerika
Zuid-Amerika
Europa (excl. SU)
Sowjetunie
Azië (excl. SU)
Oceanië
Wereld
1.811
2.249
3.008
6.280
Hieruit blijkt dat de groeicijfers over de gehele wereld een ver
dubbeling te zien geven in 40 jaar. Zou deze norm zich tot het jaar
2300 handhaven dan zou hij het aantal mensen brengen op bijna
1.000 miljard: een hoeveelheid, die, bij een bevolkingsdichtheid ge
lijk aan die van New York, niet alleen het gehele oppervlak van de
uit de zee oprijzende aardse landen, maar ook die van de maan,
Mars en Venus zouden vullen.
Zelfs veel lagere groeicijfers doen nog problemen rijzen van een
waarlijk kosmisch karakter. En dan te bekenden dat er voor het
begin van het vierde millennium vóór Christus op de gehele aarde
naar schatting nog maar 10 miljoen mensen woonden. Dat is even
veel als nu in de gemeente Tokio
TT ET lijkt soms wel alsof
de almaar aanhou
dende vloed van verba
zingwekkende ontwikke
lingen op praktisch elk
terrein van het leven ons
(willens of niet) meesleu
ren naar een sprookjeswe
reld, waarin de mens écht
toveren kan. Van 1943 tot
1964 is de maximum-snel
heid van door mensenhan
den bestuurde machines
met 40 vermenigvuldigd,
de kracht van de explosie
ven waarover de mensheid
beschikt, is in dezelfde tijd
vermenigvuldigd met bij
na 10 miljoen. De mijnen
zijn hun laatste eeuw van
bestaan ingegaan en wor
den vervangen door aard
gas- en atomaire bronnen.
Over 20 jaar zullen brand
stofbatterijen onze auto's
kunnen aandrijven zonder
het lawaai van explosies
en zonder schadelijke gas
sen.
Onze kinderen zullen leven
met laser- en maserstralen, foto
nenbatterijen, kunstnieren en
kunstharten, enzymen, groei-
versnellers, atoommotoren, berg-
boormachines, voedsel in de
vorm van pilletjes, vakantiever
blijven op de bodem der zee, ro
botten en computers, die hun tal
van door ons nog verrichte
werkzaamheden uit de handen
zullen nemen. Er zijn nog groot
moeders, die nimmer één nacht
buitenshuis hebben doorgebracht,
maar onze kinderen zullen even
gemakkelijk naar Brazilië en Ho
nolulu reizen als wij naar België
en Duitsland.
Men zal dieper doordringen in
het wezen van de menselijke ziel
en de diepste drijfveren van den
ken en handelen blootleggen. De
grootste ziekten die de mens nog
bedreigen (kanker en hart- en
vaatkwalen), zullen bedwongen
worden. Men zal debielen meer
levensvatbaarheid geven, geestes
stoornissen door bevriezing van
hersencellen opheffen of corrige
ren, het leven van bejaarden ver
lengen en de menselijke presta
ties perfectioneren door vermo
gens op te voeren, vermoeidheid
te verminderen of zelfs geheel
weg te nemen, erfelijkheid te „or
ganiseren".
Nieuwe planten
En op het gebied van de dier
lijke en plantaardige biologie:
wij fokken reeds slachtdieren die
voor onze voorouders fabelachtig
reld „heel gewoon" vinden en ge
plaagd worden door andere zor
gen? Er is nauwelijks twijfel mo
gelijk. Want tegenover de sprook
jesachtige ontwikkelingen, die in
steeds sneller tempo op ons afko
men, staat de tragiek van een
zekere onmacht. De aarde is, met
de thans bekende technieken, in
staat 50 tot 80 miljard mensen te
voeden, maar toch zijn van de 3.5
miljara bewoners miljoenen on
dervoed of lijden honger.
Enerzijds brengt de auto geluk
en voorspoed, anderzijds doodt
zij jaarlijks honderdduizenden
mensen. Bovendien schept zij cha
otische verkeerstoestanden.
Onze kleinkinderen zullen elke
morgen naar andere landen vlie
gen om er te werken, zij zullen
vijf centimeter langer zijn, twin
tig jaar langer leven en over veel
meer kennis beschikken dan de
mensen van nu. Maar zij zijn op
gegroeid in steden en huizen,
waarin voor hun spel geen ruim
te was. Zij zullen voortdurend
bloot staan aan „bombardemen
ten" van stof, stank, vuil, stralin
gen en een onophoudelijke lawi
ne van berichten, klanken, beel
den, tekens, schema's, letters. Zij
zullen nauwelijks meer tijd tot
nadenken hebben, want de infor
matie van vandaag is morgen ver
ouderd en wie „bij" wil blijven
mag zich niet meer in stilte afzon
deren. Overigens zal die stilte
nauwelijks nog ergens te vinden
zijn.
De mens van de volgende eeuw
zal „gek" worden van de ver
bodsbepalingen (om over het gras
te lopen, om te jagen, om te par
keren, om te kamperen, om te
zwemmen, om te bouwen, om te
rijden, om te zitten, om te staan)
en hij zal voortdurend moeten
wachten (in files, op de bus, op
de trein, op hpt vliegtuig, op het
groene licht, op visa, op telefoon
verbinding); reeds nu is de gemid
delde snelheid van een auto in
het stadsgebied van New York
gedaald tot 18 km per uur, dat is
iets lager dan de gemiddelde snel
heid voor met paarden bespan
nen wagens in 1907...
misdaad zullen toenemen. Na de
strijd tegen besmettelijke ziekte
te hebben gewonnen moet de
mens de strijd aanbinden tegen
ziels- en „beschavings"ziekten.
De traditionele houding der
seksen (man verovert, vrouw
wacht af) zal zich wellicht om
draaien, needs nu wil de vrouw
„gelijk" zijn; in het huwelijk zal
de vrouw straks wellicht de meer
dere zijn, reeds nu legt zij zich
meer en meer een mannelijke le
venswijze op. Het aantal
echtscheidingen en „vrije" huwe
lijken zal verder toenemen, om
dat de huwelijkspartners steeds
veeleisender, onevenwichtiger en
egoïstischer worden.
Problemen
De perioden van jeugd en pu
berteit verkorten, de periode der
vruchtbaarheid wordt langer. De
gemiddelde leeftijd waarop bij
de westerse vrouw de eerste
menstruatie optreedt is gedaald
van 17 tot 12 jaar in een eeuwj
die van het ophouden van de li-
chaamsgroei van 25 tot 20 jaarj
die van het ophouden van de
jm.
Schade
zouden zijn geweest, wij kweken ren van Texas de oceaan in cul-
perziken van een pond, appels tuur brengen....
van een kilo. Wij hebben nieuwe
planten gemaakt en granen die
bestand zijn tegen de Siberische
kou. Nieuwe groeiversnellers of
-vertragers, nieuwe vitaminen,
nieuwe hormonen, nieuwe enzy
men. Binnen niet al te lange tijd
Schijn bedriegt
Een sprookjeswereld, waarin
Ie mens écht toveren kan?
zullen er sovchozen zijn voor de Schijn bedriegt! De Batavieren
walvissenteelt en zullen de boe- zouden de wereld-van-nu een on
werkelijk sprookje hebben ge
noemd als hun was voorspeld,
dat de mens-van-1967 zichzelf in
enkele uren tijds van Rotterdam
naar Groningen kon „rollen" en
dat hij in Den Haag zou kunnen
zien wat er op hetzelfde moment
in Tokio gebeurde...
Hoe groot de schade van dit
alles zal zijn is niet te zeggen,
maar vast staat dat het aantal
onaangepasten en het aantal
geestesstoornissen sterk zullen
toenemen.
De mens van de volgende eeuw
zal zich kenmerken door grote
geprikkeldheidy onrust, ongeïnte
resseerdheid in het verleden, one
venwichtigheid, geestelijke ver
moeidheid. De intensiteit, fre
quentie, schoonheid en ge-
voelskracht van film- en tv-uit-
zendingen zullen hem in toene
mende mate in een toestand van
passiviteit brengen, die ook door
dringt, tot sport, en seksualiteit..
Besluitvaardigheid, actie en wed
ijver worden uitzondering, initi
atief een zeldzame, tere plant.
De mens is op weg naar een
werkelijke amputatie van zijn
instinctieve, rituele en gevoelsma
tige vermogens, zijn affectief han
delen zal ernstig worden
gestoord. Ook de verveling en de
menstruatie is daarentegen geste
gen van 48 tot 52 jaar. Terwijl
meer vrouwen-op-leeftijd nog
kinderen krijgen, krijgen meer
kinderen seksuele problemen.
Het meer en meer gericht zijn op
het „mannelijke" in de
maatschappij (w.o. de vrijwel
absolute gelijkheid in onderwijs
voor jongens en meisjes) zal bij
minstens 80 procent van de
meisjes leiden tot een inperking
van het gevoelsleven en van de
affectieve eigenschappen.
Vroeger had de gemiddelde
mens op 25-jarige leeftijd reeds
zijn familie-erfdeel ontvangen,
straks zullen de grijsaards van 60
tot 80 jaar alléén het burgerlijk
fortuin bezitten. Directeuren moe
ten in enkele dagen problemen
oplossen, waarvoor hun vaders
en grootvaders jaren de tijd kre
gen. Eenvoudige mensen zullen
moeten leren omgaan met steeds
krachtiger, steeds kostbaarder,
steeds gevaarlijker machines,
waarbij één moment van falen
een drama teweeg kan brengen.
Leven wij toe naar een
sprookjeswereld? Ach, ieder
van ons zal daarover wel zijn
eigen gedachten hebben.
