OPONTHOUD VAN WEKEN IS NIETS BIJZONDERS Meneer Mens, ik ben dat u er bent!" In Rood-China bestaat een twijfelachtig systeem van prioriteit bij het laden en lossen van schepen Beurs gestimuleerd door toegenomen export GROOT AUTEUR MAANDAG 70 JAAR ZATERDAG 16 SEPTEMBER 1967 FINANCIEEL WEEKOVERZICHT SJANGHAI Voor mij was de Straat Soenda een vrien delijk tehuife geworden. Een stukje Nederland, een heel klein •tukje maar, in het hart van China. Zuurkool, erwtensoep, tuinbonen en gebakken spek naast Foe Yong Hai, Chop Soy en Bami Kwa. De oude. maar nog altijd voorname vrachtvaarder lag midstrooms op de boeien. Tussen de wal en het schip voer elik uur een bootje heen en weer, dat zijn komst met claxonsto ten als van *?en auto aankondigde. Instappers, uitstappers en overstap pers. Het walpasje met het erbij be horende zeemansboekje of paspoort werd elke keer opnieuw zorgvuldig gecontroleerd door de aan boord le vende militairen van het Volksbevrij dingsleger. Voor de Straat Soenda was het een hele beproeving dat bezoek aan Sjan- hai. De rederij en de bemanning had den in een optimistische bui op drie dagen wachten op de rivier gerekend, maar toen er eindelijk mocht worden verstoomd, waren er vijftien dagen voorbij gegaan. Verliezen De verliezen hadden zich opgesta peld. Een schip, dat stil ligt, of al thans geen produktie-uren maakt, kost geld. De oude reus, die na zoveel jaren van trouwe dienst nog maar een paar maanden onder Nederlandse vlag zou varen, nam kennelijk wraak door elke dag 5.000 gulden dieper het krijt in te gaan. Het rode staatsagentschap: de Chi na Ocean Shipping Company, kon over de datum van afhandeling geen zekerheid geven. De vage tijdlimie ten, die met een glimlach en over een kop thee werden gesteld, klopten nooit. Van iedereen werd verwacht de ziel in lijdzaamheid te bezitten. Naarmate de dagen van werkloosheid vorderden, werd dit moeilijker en moeilijker. y Kapitalistisch trekje Het gebrek aan kadefaciliteiten in Sjanghai verreweg de grootste han delshaven van het Chinese vasteland alles goedi en wer XCRV-tv „geestdrijver" moet het mij toch van het hart. dat in de tv-programma's der NCRV een grote vervlakking aan de dag treedt, zodat mijn vrouw en ik weieens tegen elkaar zeggen, dal de C in haar benaming problematisch is ge worden. Haar programma's zijn in wezen we- reldgelijkvormig geworden. Er wordt inderdaad veel getoond, waarvan men zeggen moet: „hebben we daar nu de NCRV voor nodig?" Een greep uit het vele: Rita Reis en Pim Jacobs met jazzmuziek (dat horen we de hele dag al), de overdreven belangstelling voor de jeugd in het algemeen (de ouderen betalen de abon- nements- en kijkgelden), de zogenaam de dagsluitingen van 5 minuten, waar bij bijbel noch gebed noch psalm, ge zang of geestelijk lied te pas komt, in het algemeen gesproken uitzendingen, waarbij het verschil met Vara of Avro-uitzendingen volkomen zoek is, uitzendingen over moord en doodslag, over geraffineerde inbraken, waarbij misdadige naturen les krijgen hoe het niet en hoe het wel moet, kortom pro gramma's. die in een tijd van afval (1 Petrus 4:17) geen specifiek opbouwend geestelijk j-iluid laten horen resp. zien. maar wel decadente langharigen, die springen en hun lichamen wente len op oerwoudmelodiecn. of forums, die meer omlaag halen dan opbouwen. Ik kan mij het ontstaan van de groep-Glashouwer volkomen inden ken. is een duidelijk aanwijsbare reden voor het lange wachten. Even duide lijk is ook dat er een twijfelachtig systeem van prioriteit bestaat. Aan laders wordt nog meer belang ge hecht dan aan lossers. Eigen schepen en charters (veelal Grieken) gaan voor. Het winstoogmerk is niet te verdoezelen. Een vreemd kapita listisch trekje van de rode draak, die er prat op gaat het zuivere commu nisme in de praktijk te brengen. Eindelijk was het dan zo ver. Hoe wel het eerste definitieve bericht van verstomen de volgende dag werd in getrokken bracht het tweede definitie ve bericht de Straat Soenda langszij. Het was vier uur 's morgens. Slechts enkele uren later werden de eerste balen met pluizig katoen, de eerste pakken met blond sisal, de eerste bundels van ritselend rotan en de eerste vaten met kleverige klappero lie aan wal gezet. Boven de gapende ruimen was het een wirwar van kabels, kettingen en netten. De laadlieren gromden; de scharnierende laadbomen staken stoer omhoog. AI» geesten Vijf gangen bootwerkers waren in gezet. Met hun rieten helmen, hun Adenauer-achtige gezichten, hun versleten gymnastiekschoenen en hun slobberige kleren, die een en al verstelstuk waren, zagen ze er als geesten uit. Hoewel licht gebouwd, en schraal van gestalte bleken het oersterke ke rels te zijn. Als koordansers balan ceerden ze op binten en planken. De zwaaiende stroppen en de wagge lende lasten wisten ze met lenige sprongen te ontwijken. Aan stuurboord lagen plompe, hou ten lichters voor de opslag van de ruwe katoen en de olievaten. Aan bakboord, op de drijvende pontons, die via beweegbare bruggen met de kade verbonden waren, stonden drie- wielige electrische autootjes en hou ten karretjes op luchtbanden. De slechts op één as rustende wagentjes werden door koelies voortbewogen en in bedwang gehouden. Ondanks de gewichten, die moesten worden ge trokken, liepen de laatsten 't liefst in draf. Primitief Het zag er allemaal nogal primitief uit. Vorkheftrucks waren nergens te zien; pellets evenmin. Toch hadden deze zwoegers en ploeteraars de beschikking over enkele apparaten, die slechts in een paar havens van de wereld te vinden zijn. Ventilatoreen heden bijvoorbeeld om in de hete ruimen voor wal koel'*? te 'or°er>. Ook werd er in diezelfde ruimen met kleine lieren gewerkt, die met afstandsbediening waren uitgerust en welke het stapelen gemakkelijker moesten maken. De Chinese bootwerker is we liswaar verbonden aan een continue- bedrijf, maar na acht uur wordt zijn plaats door een ander ingenomen. De gangen lossen elkaar drie keer per etmaal af; overwerk en extra ver diensten bestaan niet. Wel iets an ders dan in Bangkok, waar de lossers en laders soms twee dagen en twee nachten op de benen staan en waar opwe'kkelingsmiddelen, die sterk de gezon'iheid schaden, worden toege diend. ÏYofi meer oponthoud Uit net laaghangende wolkendek begonnen plotseling regendroppels te vallen. Weldra plenste het als in de tropen. De bootwerkers hingen de wigwamvornvze zeilen boven de rui men en vluchtten als het ware de Een i cl Den Haag H. Leyger jr. NCRV'tv (2) De NCRV heeft naar mijn mening zeer juist gereageerd op de actie van ..De Evangelische Omroep". De mensen van DEO hebben alle gelegen heid om via hun lidmaatschap het be leid van de NCRV van binnenuit te beïnvloeden. Als dat beleid zou moeten worden uitgemaakt door allerlei minder heidsgroepjes of wanneer elke „rich ting" haar eigen omroepje had, dan zou de „christelijke stem in de ether" één grote verwarrende cacofonie van onbegrijpelijke geluiden worden, waar bij de onderlinge kerkestrijd een grote rol zou spelen. Natuurlijk ben ik het ook niet altijd eens met wat de NCRV-tv biedt. Maar dat is ook niet nodig, wanneer christe nen eindelijk eens zover zouden zijn dat ze eikaars verschillende inzichten en behoeften respecteren. Mao (op achtergrond) met „kroon- ratuur was hij tenslotte in een taxi prins" Lin Pino. i geladen en naar de Straat Soenda j gedirigeerd. Zou hij nog iets van z'n eigendom particulier huis gedrevèn. Daar was men terugzien? Zou hij voor 't ver- de veiligheidsdienst verschenen. Het trek van het schip niet nog eens wor- verhoor mondde uit in een politiek den doorgezaagd of gedwongen wor- geladen schrobberingen, die de goede den z'n verontschuldigingen aan te man nipt had verdiend. Zonder appa- bieden? De opwaartse beweging werd deze week op de effectenbeurs niet voortgezet. Onder invloed van winstnemingen kwamen vooral internationale waarden op een lager koersniveau. De uitkering van een onveranderd interim-dividend door de Ko ninklijke betekende een teleur stelling. De handel kromp be langrijk in, in afwachting van de staatsbegroting, welke volgende week gepubliceerd zal worden. In de maand augustus is de uitvoer van ons land in vergelijking met de zelfde periode van het vorig jaar met 22 procent toegenomen, terwijl de in voer slechts met 5 procent vermeer derde. De invoer werd voor 93 pro cent door de export gedekt tegen 82 procent in de maand juli. Met voldoe ning nam de beurs van dit bericht kennis, want er blijkt uit, dat de export een verdere vooruitgang heeft kunnen boeken, welke de stijging van de import te boven gaat. Men moet uiteraard afwachten, wel ke ontwikkeling de volgende maan den zullen kenmerken. Het is goed te weten, hoe het bij onze voornaamste buitenlandse afnemers gaat. In West-Duitsland, onze belangrijkste handelspartner, houdt men rekening met een herstel van de conjunctuur. De Deutsche Bundesbank sprak dezer dagen haar vertrouwen in de komen de ontwikkeling uit, daarbij wijzende op de betere ontvangsten van orders bij de industrie en de hogere in dustriële produktie. Ook minister Strauss is niet pessimistisch gestemd en verwacht een duidelijke verbete ring in de conjunctuur, met name in 1968. GELEIDELIJK Overigens houdt men rekening met de mogelijkheid, dat het nieuwe con junctuurprogramma, waarvoor meer dan 5 miljard mark wordt uitgege ven, slechts geleidelijk op de conjunc tuur zal inwerken. Dit stimule ringsprogram bestaat uit vijf delen, welke niet allemaal tegelijk zullen worden uitgevoerd. In de andere EEG-landen wordt ook een opleving verwacht, xoals dezer dagen door Barre, de Franse vice-voorzltter der EEG-commissie, werd verklaard. De opleving zal in Duitsland beginnen en zich snel tot andere landen uitbreiden. De teruggang in de beursontwikke- ling van deze week zien wij als een technische reactie op de snelle koers stijging der afgelopen weken. In Ame rika is het indexcijfer van koersge- middelden deze week verder opgelo pen, ondanks de nog voortdurende staking in de auto-industrie. Het is duidelijk, dat de inflatore tendenzen hierbij een rol van betekenis spelen, trouwens niet alleen in de Ver. Sta ten, maar ook in West-Duitsland en ons land. „GOLDRUSH" In het jaarverslag van het beleg gingsfonds Rolinco, een creatie van het Rott. Beleggings Consortium, werd van de enorme speculatie in Amerika gezegd, dat men zich daar schuldig maakt aan een „moderne goldrush", waarbij als hoogste doel het maken van koerswinst op korte termijn ongeacht de aard der beleg ging wordt nagestreefd. Deze prak tijk kan leiden tot ongefundeerde koersbewegingen. Naar het ons voorkomt, is deze spe culatieve inslag van Wallstreet niet van vandaag of gisteren, maar heeft zij te maken met de Amerikaanse mentaliteit en de geschiedenis maakt het duidelijk, tot welke excessen de ze gokmentaliteit soms kan voeren. Dit verschijnsel, dat ook in andere landen zich soms voordoet, wordt gestimuleerd door het telkens weer optreden van inflatore tendenzen. Overigens mag wel gezegd worden, dat de eigenlijke functie van de effec tenbeurs niet is het snel vergaren van koerswinsten, maar het financie ren van het economisch leven door deelname in risicodragend en risico mijdend kapitaal. Van de internationale aandelen kwam Koninklijke Olie deze week van 142 op bijna 146 en internati onaal deed het gerucht de ronde, dat er een bonus op komst was. Hier te lande hechtte men in financiële krin gen niet veel geloof aan dit gerucht. Tenslotte kwam het bestuur van dit concern met een onveranderd inte rim-dividend van 3.25 per 20 no minaal aand. voor de dag en daarme de was de „kous" af. Gisteren sloot dit fonds op 141.90. Philips en Uni lever moesten door winstnemingen ook een teruggang boeken en dat was met name ook het geval bij Kon. Hoogovens. Dit fonds liep terug van ƒ97.80 tot ƒ92.80, vermoedelijk on der invloed van het bericht inzake de jongste Duitse staalfusie. In de lokale afdelingen was de han del meestal stil. Een goede beurt maakte Albert Heijn, welk fonds oponthoud zette in. Pas veertien uur later werd het lossen van de duizend ton, die voor China was bestemd, voortgezet. Er zat slechts één voordeel in. Even onverwachts als de regen gekomen was. verstilden cle schetterende luidsprekers aan de kant. De Ma- o-propaganda. die uit overwegingen van piëteit tegenover de slapers ai- leen niet bedreven wordt in de grote uren van de avond en in de kleine uren van de morgen, was kennelijk niet meer n de gelegenheid ook maar één Chinees de oren van het hoofd te gillen. Het op de dekken kletterende wa ter gorgelde in de afvoerpijpen naar beneden. Toch was het opeens vredig stil aan boord. Op de kade was nie mand meer te zien. De loodsen waren gesloten en verlaten. Achter het scherm van regenwater konden de communistische muurleuzen nog nau welijks ontdekt worden. De marconist zat somber in z'n hut. Hij was niet alleen drijfnat gewor den, maar hij was ook nog een keer z'n dure camera en z'n nog duurdere telelenzen kwijtgeraakt. Als dia-enthousiasteling had hij in de Franse wijk wat foto's van lieve kindertjes gemaakt. Dezelfde lieve kin dertjes hadden hem daarna in een 99 'ZO (Van een onzer redacteuren) TOEN hij 65 jaar werd bereidden zijn literairevrienden een feest dat klonk als een klok, maar de Amsterdamse auteur Jan Mens ziet 70 jaar niet echt als een kroonjaar en daar om zal de 18de september zonder feestgedruis verlopen. Hij is die dag ook niet thuis. Vermoedelijk zal hij in Brugge zijn waar hij om aan de drukte van visite te ontkomen al zesmaal een verjaardag heeft gevierd. Hij is graag in Brugge. Zijn be langstelling voor de historie is daar een van de redenen van. Hij dwaalt graag door de stille straten, kijkend naar de fraaie gevels van de oude huizen, die verstild tegen elkander leunen. Hij kan er zo heerlijk zijn dro men dromen en peinzen over het leven, ook over zijn eigen leven. Dankbaar „Ik h»?b een prachtig leven gehad, en ik ben daar bijzonder dankbaar voor", vertelde hij dezer dagen. En hij vergat niet te zeggen dat in dat prachtige leven vele en vele trieste jaren lagen besloten. Die trieste jaren Waren niet eens de jaren waarin hij opgroeide van jongen tot man. hoewel hij het toen ook verre van makkelijk had. Negen jaar was hij toen zijn vader stierf en zijn moeder. 34 jaar oud, de zorg voor het gezin alleen te dragen kreeg. Maar het was e-?n bijzondere moe dér, een vrouw, die in weerwil van al haar zorgen in haar gezin een hechte band wist te smeden, een sfeer wist te scheppen en een mid delpunt was. Werkloos Nee, de triestheid kwam feitelijk pas in zijn leven in de jaren dertig, toen de crisis ook in de biljartimake- rij waar hij werkt.? toesloeg en de vakman Jan Mens als duizenden an deren op straat kwam te staan. „Ik wilde wat doen, ik wilde wer ken, en toen ben ik begonnen met het schrijven van korte verhalen voor dagbladen. Het was de tijd, dat elk dagblad nog dagelijks een kort verhaal publiceerde. Je kreeg er niet veel voor, meestal een gulden of drie, vier, en een enkele maal vijf gulden. Daarna heb ik me gewaagd aan kinderboeken en tenslotte aan mijn eerste roman, die tot titel kreeg „Mensen zonder geld". Die eerste roman kwam regelrecht uit zijn hart, want over i der geld kon hij best een verstandig woordje meespreken. Helaas, de uit gevers zagen er geen brood in. Acht tien maal kreeg hij het manuscript terug onder dankzegging voor de in zage. Desondanks besloot hij toch maar met het boek mee te dingen naar de Kosmos Eerstelingen Prijs. ,,Na lang wachten kwam er een telegram met het verzoek naar Delft te komen. De rijksdaalder reisgeld moest ik lenen, want ik had letter lijk geen cent In D?lft vertelde Dirk Coster mij, dat mijn roman was bekroond en hij gaf me een chèque van ƒ1.000. Wat er toen in mij omging! Met mijn hand op mijn binnenzak, waar in de chèque was opgeborgen reisde ik naar huis terug. Gek hè, van het station moest ik naar huis lopen, want ik had geen tramgeld meer. en dan duizend gulden in je zak!" Ommekeer Dat gebeurde zo'n veertig jaar ge leden. De bekroning betekende een ommekeér in het leven van Jar. Mens. Hij nam het kordate besluit zich voortaan uitsluitend aan het schrijverschap te wijden. En hij heeft het geklaard, dank zij zijn harde werken en zijn studie in de avonduren. Jaren en jaren ach tereen had hij een vaste daginde ling: 's morgens wandelen, 's mid dags schrijven en 's avonds stude ren. Zijn oeuvre omvat op het ogenblik 43 titels, waaronder achttien romans met daarnaast kinderboeken i JAN MENS ook dromen op een Amster dams bruggetje veroverd, met dat over de Amster- prachtig boek over zijn geboortestad damse Griet Manshande en dat over Amsterdam. De totale oplage zijn werken is de 11/4 miljoen exem plaren al gepasseerd, mede door de vel? herdrukken en de uitgaven in andere talen: Noors, Zweeds, Frans, Italiaans. Spaans. Duits, Portugees, en binnenkort ook in het Sloveens en ih het Zuidafrikaans. Met twee boeken zeker heeft Jan Mens Nederland stormenderhand Meester Rembrandt. Griet Manshande, kan men zeg gen, is geworden tot een van de belangrijkste vrouwenfiguren in de Nederlandse letteren van de laatste kwarteeuw. En van na 1960 moeten worden genoemd Marleen. Het heldere uur en Het klein verschil, dat de uitge ver (Kosmos. Amsterdam) ter gele genheid van de 70ste verjaardag van de schrijver in trilogie heeft uitge geven onder de titel De kleine waar heid. Jans Mens mag tevreden zijn. Hij heeft Nederland met zijn boeken, waarin hij het gezin en het ambacht hoog houdt, waar devolle uren bezorgd. Een jon getje, een van zijn jeugdige le zers, zei het heel simpel, maar midden in de roos, toen hij schreef: „Meneer Mens, wat ben ik blij, dat u er bent". dwars tegen de draad in, een nieuwe sprong maakte naar de 1000 en dit niveau op 1 punt na gisteren bereikte (v.w. 948 pet). De Wereldhaven, on roerende goederen mij, werd ook dit maal door beleggers gekocht en kwam van 470 op 499, slot 495 pet Mulder Vogem steeg van 300 tot 314 pet., Chem. Fabriek Naarden van 443 tot 452 pet. Voor Billiton Mij was enige vraag te bespeuren en dit fonds liep van 118.30 tot 120.20 op. Merkwaardig was het dat het gunstig tussentijds bericht van Bührmann-Tetterode weinig uitwer king had. Eerst liep de notering wat op, maar het slot kwam nog drie punten beneden het niveau van vori ge week. Een mooi bericht bracht Zout-Organon in verband met de a.s. fusie dezer concerns. De eerste zes maanden des jaars brachten voor beide ondernemingen betere resultaten (een groei van circa 15 pet.) en men verwacht dat ook het tweede halfjaar flinke groei zal verto nen. Er wordt reeds een contant divi dend van 20 pet in het vooruitzicht gesteld. Zowel de koers van Zout-Ket- jen als van Zwanenberg-Organon re ageerde gunstig op het omwisse- lingsbericht, maar indrukwekkend was de koerswinst nog niet te noe men. Gist- en Spiritusfabriek is, met het oog op de fusie met Brocades, met een emissie aan de markt waar bij de claimkoers zich goed wist te handhaven, gisteren 725.-. De obligatiemarkt veranderde deze week weinig. Een 7 1/4 pet Zieken huislening ging er vlot in en nu wacht de beurs op een nieuwe staatslening. Maar eerst eens kijken, wat de Mil joenennota dinsdag a.s. over de posi tie van de overheidsfinanciën te ber de brengt! Ambitie IJ ET behoeft niet te verwonderen dat de Newyorkse gouverneur Rockefeller zegt geen belangstelling te hebben voor de kandidatuur van de Republikeinse partij bij de pre sidentsverkiezingen van november 1968. Mogelijk ziet hij na twee vergeefse campagnes in, dat het president schap in de wereld van vandaag he lemaal niet zó aantrekkelijk is, als het nog niet zo lang geleden leek te zijn. Een tweede verklaring kan zijn, dat Rockefeller de ontwikkelingen bin nen zijn partij wil afwachten. Mocht er een impasse ontstaan, dan maakt hij volgend jaar een goede kans op de kandidatuur, zo hij die dan zou wensen. In elk geval is zijn houding bedoeld om een herhaling te voorkomen van gebeurtenissen als die, welke in 1964 leidden tot de opkomst van Gold- water en een enorme Republikein se nederlaag. Nu gouverneur Romney van Michi gan zich met zijn „onthulling" over Vietnam in verlegenheid heeft ge bracht, stijgen de kansen van man nen als Nixon en Reagan en daar mee die van de invloedrijke groep, die Goldwater in het zadel hielp. Dit is de reden, waarom Rockefel ler de kandidatuur van Romney ook mi blijft steunen en met klem beeft verklaard, zelf geen enkele ambitie meer te hebben voor het president schap. Prestige ■TT/AT Romney betreft is het te vroeg om te zeggen, dat hij ge heel kansloos is nu hij heeft be weerd, twee jaar geleden in Viet nam het slachtoffer te zijn gewor den van een „hersenspoeling". Lang heeft Romney gezocht naar een mogelijkheid, afstand te nemen van het Vietnambeleid van presi dent Johnson, zonder afbreuk te doen aan de doelen die Amerika na streeft. Van Romney werd aangenomen dat bi) van Johnson zou kunnen win nen door zijn grote eerlijkheid en openheid, welke eigenschappen men de president ontzegt. Ten slotte opende de gouverneur zijn aanval dan ook op deze zwakke plek. Hij bracht echter eer zichzelf dan de president In discredlet, vooral te genover enkele partijgenoten, die geen kans voorbij laten gaan de kan didatuur binnen eigen bereik te brengen. De vraag is, of Romney in staat is, de schade die hij heeft aangericht snel te herstellen. Men kan moeilijk aannemen, dat iemand van de ene dag op de andere ongeschikt blijkt te zijn voor het presidentschap. Romney speelde op de publieke opi nie, die het niet zo goed meer met Johnson kan vinden. Hij gaf echter zijn rivalen in eigen partij gelegen heid, zich tegen hem te keren. Hel zal zijn prestige niet ten goede ko men. MOSKOU De Sowjet-Unie heeft gisteren bekendgemaakt, dat haar on- 1 ?mande ruimteschip „Venus 4" de in wolken gehulde planeet Venus op 18 oktober zal bereiken.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1967 | | pagina 7