TERUG TOT
DE BRONNEN
Kathleen
Klassieke teksten
der beschaving
worden weer
uitgegeven
Unieke expositie
Jeroen Bosch
CULTUREEL
VENSTER
967
ZATERDAG 24 JUNI 1967
AD FONTES Terug
naar de bronnen is se
dert de Renaissance het
wetenschappelijk Leitmo
tiv van Europa. Reeds
vroeg waren er, die be
grepen, dat deze bronnen
niet alleen beperkt dien
den te blijven tot de klas
sieke Grieken en Romei
nen. Reuchlin en Me-
lanohton bijv. legden zich
toe op een nauwgezette
studie van het Hebreeuws,
maar in dit opzicht ble
ven zij toch uitzonderin
gen. Voor de grote weten
schappelijke massa (om
het zo eens uit te drukken)
bleef „Ad Fontes" syno
niem met „Terug naar Europese taal zullen zoveel moge- wat hier geboden wordt, maakt maakt openbaar dat hij een toch filosofie gewijd en bestaat in
Grieken en Romeinen lijk tweetalig worden uitgege- dit al duidelijk. wel bijzondere, en diepgravende een door Heinrich Fauteck uitne-
ven." denker is geweest. 320 blz„ prijs mend vertaalde fragmenten uit
theoloaie 16.80 DM. Sören Kierkegaards Entweder-
Van Aristoteles heeft Walter Oder, t.w. Das Tagebuch des
Allereerst dan de aandacht ge- Siegfried de Politeia vertaald on- Verführers. Men weet, dat Kier-
geven aan de rubriek in de grij- der de titel: Aufzeichnungen zur kegaard in dit
mde ,Jch und Du" in de Hegner-Biichei
Tegenwoordig echter breekt
steeds sterker het besef door,
dat de Europese beschaving ve
lerlei invloed heeft ondergaan.
Dat het reeds vanuit de oertijd
een ontmoetingspunt is geweest
van 'de meest uiteenlopende
beschavingen, zoals het ook van
zijn kant er reeds vroeg op uit
is getrokken om in de verste
streken der aarde van vreemde
bescha ringen te leren en aan
vreemdelingen eigen beschaving
mee te delen. Cultureel is Euro
pa als Jozefs veelvervige rok.
Een sieraad waarom Jozef door
zijn broeders werd benijd.
ROMAN VAN RENE GIJSEN
~1 U
RENÉ GIJSEN heb ik verleden week genoemd in
mijn artikel over de opstellenbundel 5 Geloofsbrie
ven. Zijn stuk in dat verzamelwerk heet Langs een
kronkelend pad met aarzelend licht aan de einder
Het is voluit autobiografisch en homogeen wat de vorm
betreft. Voor de lezer is dit een duidelijke zaak.
De jonge, ontwikkelde Vlaming, die daar in die
anderhalf vel druks aan het woord is, spreekt over zijn
jeugd en over zijn levensinzichten zonder terughou
ding, maar ook zonder pose.
Zowel het een als het ander is een verworvenheid
van deze tijd. Indertijd waren bijv. Van Deyssel en
Couperus, als ze over zichzelf schreven, zelden vrij van
aanstellerij. De jongere generatie verstaat de kunst
over de eigen persoon te schrijven zonder behaag
zucht en zonder zelfbeklag, nuchter, gedocumenteerd,
overtuigend door eerlijkheid.
Moeilijker wordt het wan
neer deze jonge auteurs be
kentenis-literatuur gaan
schrijven. Niet dat ze dan on
eerlijk worden, maar ze wor
den onduidelijk. Men mag het
vertellend subject niet met de
auteur vereenzelvigen, al
thans niet helemaal. De lezer
wordt onzeker. Wat is door
de schrijver beleefd en wat is
dichtende verbeelding?
„Dat gaat u niet aan", geeft
de auteur impliciet te kennen.
..Geloof maar in het persona
ge dat u uit het boek tege
moet treedt."
Geheimtaal
De lezer wil dit graag pro
beren en niet narekenen of
alles wat Remco Campert,
a. Christelijke documenten
van de Patristiek tot heden
(grijze omslag).
b. Religieuze
omslag, waarin baanbrekende Staatstheorie. Een hoogstbelang- moeilijkheden napluist ™nd z*in Italiaanse tekst is bijgevoegd. De Hegner-Bücherei was het minste
theologische geschriften worden ri)k geschrift,
documenten bijeengebracht. In deze rubriek staatsrechtelijke denken
op het afgemaakte verloving. Een van bundel die meer dan 200 gedich- dat gedaan kon worden toch wel
het boeiendste uitéénzettingen uit ten bevat, telt 260 blz. en kost de titelvermelding
andere religies (groene ve'rVehênVn tót nu toe een uitga- W«sten Srote invloed heeft ge- Kierkegaards filosofisch oeuvre,
omslag). ve van Monologion en Proslogi- had 448 blz- Pr«s 1M° 248 Wz" pn's 12'80 DM'
on van Anselmus van Canterbu- Albrecht Langner verzorgde
c. ïlosofisc e. politieke en ry. ten tweede een bundel opstel- een bloemlezing uit de toespra-
sociologische teksten, die histo- ien van Russjsche Religionsphilo- ken en geschriften van August lOGZIG
als^ bijdragei tot begrip SQphen en ten derde de Lauden Bebe, (1840 ,9133 d(? be]ang_
Deiang zijn (geesteiijke liederen) van Jacopo- rijke Duitse socialist uit de vori- De rubriek met de rode Een zo veelzijdige keuze ziel pografisch prachtig verzorgde
ne da Todi. ge eeuw Het deel kreeg de titel omslag, die der poëzie, is tot nu men maar zelden bijeen. Gedich- "eeks mogen verschijnen, want
1 d. Poëtische teksten, die In ziïn twee geschriften Mono- mee: Politik als Theorie und toe vertegenwoordigd met twee te der Romantik telt 344 blz,
voor een volk of een tijdperk logion en Proslogiön behandelt Praxis en is buitengewoon leer- deeltjes. Te weten
karakteristiek zijn (rode de grote scholasticus Anselmtis zaan^om er de ontwikkeling van derschone vertaling van Dantes
omslag).
risch
van het heden
(zwarte omslag), t
12.80 DM.
Het andere deel, is samen
gesteld door Michael Brink en
Lambert Schneider en biedt een
uitgebreide bloemlezing van ge
dichten uit de Duitse romantiek
de tot nu
toe verschenen 12 deeltjes. Heg
ner-Bücherei is een gebeurtenis
van belang, waarmee men de
Keulse uitgeverij van harte ge-
'uk kan wensen.
Dat nog vele delen in deze ty-
Pockets
werd God mens?) de vragen
naar de Godskennis en de Theo-
dizee. In het oeuvre van Ansel
mus, aan wie Karl Barth zijn
boek Fides quarens intellectum
wijdde, zijn dit twee belangrijke
geschriften. Deze uitgave biedt
Bueherei het licht te laten ZOWel de Latijnse tekst als de
De boekjes zijn in poe- vertaling (met toelichtingen en
Men heeft het voornemen
Als dan ook de Keulse uitge
ver Jakob Hegner het initiatief
neemt tot de uitgave van een
reeks geschriften, die geacht mo
gen worden een grote invloed te
hebben uitgeoefend op de (Euro
pese) beschaving kan zijn keuze
niet tot Europa beperkt blijven, taan ieder voor- en najaar tel-
maar moet zij onontkoombaar kens_ zes deeltjes in deze Heg
een mondiaal karakter dragen,
want de Europeaan is een kosmo
poliet van nature. ket-formaat (17 x 10 cm) en ge- inleiding) van Rudolf Allers. Dit
De reeks, die de titel „Heg- bonden in grijs linnen. De om- deeltje van de Hegner-Bücherei
ner-Bücherei" draagt, stelt zich vang bedraagt een 300 pagina's; telt 270 bladzijden en kost 15,80
ten doel: „De geestelijke overle- de prijs varieert van 9 tot 16 dm.
veringen van alle volkeren en tij- DM. Het tweede deeltje: Das dun
den in klassieke teksten te Tot op heden zijn 12 deeltjes kle Antlitz-Russische Religions-
ontsluiten. en zakelijk en uitgekomen. Zij bewijzen, dat philosopher (230 blz.. 12,80 DM)
niet-vooringenomen die bronnen hier een reeks van een uitzonder- bevat opstellen van Chomjakow
door deskundigen te laten uitge- lijk culturele betekenis gaat (de eenheid der Kerk); Leontjew
ven en inleiden, die men wel- verschijnen, die ten zeerste onze (Onze nieuwe christenen): frag-
iswaar „kent" maar vaak niet aandacht verdient. De keuze, die menten uit werk van Rosanow
gelezen heeft, maar die menig- de uitgevers Lambert Schneider (Metafysica van het Christendom
een toch wel eens zou willen en Peter Bachem voor deze o.a.) en fragmenten uit geschrif-
lezen en die op het ogenblik in eerste twaalf delen hebben ge- ten van Russische sectariërs. Ni-
deze vorm niet meer of nog niet maakt, mag véelzijdig heten, colai von Bubnoff heeft deze
voorhanden zijn. Teksten in een Zelfs een summier overzicht van werken zeer leesbaar vertaald
en van verhelderende aanteke
ningen voorzien.
De Lauden van Jacoponi da
Todi tenslotte (196 blz., 11,80
DM) bevat de geestelijke liederen
van deze tijdgenoot van Dante.
door Hertha Federmann in het
Duits vertaald. Het boekje is bi
bliofiel zeer waardevol door de
bijvoeging van de originele Itali
aanse tekst naar de Florentijnse
druk van 1490.
(rodp de grot® scholasticus Anselm&s zaam om er de ontwikkeling van derschone
van Canterbury (bekend door het Europese socialisme in af te gedichten, zowel die uit de Vita
zijn: Cur Deus Homo? Waar- lezen. 316 blz., prijs 14,80 DM.
kennis van de bronnen
kost 12,80 DM. beschaving is voor de bloei der
Wellicht is dit artikel een wat beschaving onmisbaar. Slechts
eentonige en oppervlakkige barbaren menen het zonder deze
Nuova, en de Convito. als de opsomming geworden, maar om kennis te kunnen stellen. Zij stel-
i- postuum onder de titel II Canzo- enige indruk te geven van het 'en het ook zonder beschaving.
deze
n aan de niere verschenen gedichten. De grote culturele belang van deze
Simpel verhaal van
gevoelig schrijver
T"AE roman Le voyage du père van Bernard Clavel
is zeer simpel wat de materie betreft, die eer
stof levert voor een novelle dan voor een verhaal
van 280 bladzijden. Een boerengezin in de Franse
Jura wacht tegen Kerstmis vol spanning op de
komst van de oudste dochter, die in Lyon werkt als
kapster. Groot is de teleurstelling als er een brief
komt die verhindering meldt.
a i Dat is zo n onaanvaardbare
AndGTG rGlIQIGS 7aak' dat Qua*1'1"- opgejaagd
door zijn vrouw, zelf naar de
De reeks met de groene grote stad zal trekken om Ma
omslag (documenten van andere rie-Louise op te zoeken. En daar
religies) omvat tot op heden een mee begint een zwerftocht vai
zeer belangrijke bloemlezing uit vele uren door volle straten ei
TEGEN veler verwachting in zijn de organisatoren ',et werk van de grote Moses langs verdachte huizen. Het eni-
van de tussen 16 september en 16 november in MaiTT,onid«; gekozen, vertaald ge wat de vader te weten komt correspondentie heeft afgebro-
v n„r„L en ingeleid door Nahum Norbert is dat zijn dochter zelfstandig ken.
s-Hertogenbosch te houden Jeroen Bosch-tentoon- Glatzer. Een prachtig werkje, woont en op ongeregelde tijden
stelling erin geslaagd, een zo belangrijk aantal kost- dat geheel de geest van het Jo- thuiskomt
onaanvaardbare is om de goedmoedige Quantin sinds jaren. Als de arbeid van aankomt, begint de zoektocht in
in staat van beschuldiging te de dag is verricht, zoekt hij de de stallen rond de abattoirs.
kinderlijke Denisc, koopman op om de zaak onge- zeer levendig beschrijft Husson,
inne r..«ter vprPAri daan te maken. Hij verneemt die hier ongetwijfeld uit er-
dan tot zijn afschuw wat de rol varing spreekt, het vroege mor-
van Sandrine is geweest in dit genieven in dit stadsdeel. Ten
spel, maar het doel van zijn be- slotte belandt Herbeleau. vuil.
stellen, de
die haar knappe zuster vereert, daan te maken,
en- de stakerige, schutterige on
derwijzer, die Marie-Louise met
zijn ganse wezen liefheeft
bare bruiklenen naar de Brabantse hoofdstad te krij- dendom ademt. Op een betere
gen, dat van een unieke overzichts-expositie kan wor-
den gesproken.
Er zullen onge
veer vijftig pa
nelen te zien zijn.
Twintig daarvan
worden door de
voornaamste
Bosch-kenners air.
authentiek er
kend; de anderen
zijn omstreden of
ten minste vroe-
interessante
kopieën van ver
loren gegane
stukken. Daar
naast zal het te
kenwerk van Je-
Bosch nage
noeg compleet
aanwezig zijn.
De kostbaarste
panelen komen
uit het Del Pardo
Madrid, The
National Galle-
Londen, het
Louvre - Parijs,
Kunsthistorisch
Museum - Wenen,
Dogenpaleis - Venetië, het Rot- Detail
terdamse Museum Boymans-van loren
Beuningen en de musea van mans—
Philadelphia. Boston. Berlijn.
Keulen en Brussel.
Het wordt een thematische
tentoonstelling, o.a. leven en
lijden van Christus, de vier
uitersten, de moraliserende en
satirische werken, de tekenin
gen en een groep die een in
druk geeft van de bronnen van
het werk van De vijftigjarige man, getooid
Maimonides (1135 1204) hel met een grote, zwarte hoed en ,and" diV niet wrtj kan "ademen,
wonder van zijn tijd niet Ze- een dikke pelsjas, wekt spotlust
ren kennen door deze voortreffe- en
lijke bloemlezing (196 blz. 11.80 drie.
DM).
Het andere deel -
biedt een bloemlezing van dochter is terecht gekomen. Ze
oud-Chinese hymnen ontleend heeft nu juist Lyon verlaten om
aan het Boek der liederen (uil zich onder de hoede te stellen
de 9e eeuw voor Christus) en de van één enkele „beschermer"
Gezangen van Ch'u (uit de 4e man met een indrukwekken
eeuw v.Chr.). Peter We- de slee en een
ber-Schafer heeft deze bloemie- man-
zing samengesteld en vertaald en De concierge
een uitmuntende toelichting
"eschreven op deze religieu:
deze sinds enige tijd de zoek bereikt hij niet; het paard nat, met één been hinkend, iti
aj Qp transport naar de Pa- het brandpunt van de activiteit,
njse abattoirs. daar waar het slachtdier neer
valt en door een serie van me
chanische handelingen wordt ge
reed gemaakt voor de consump
tie. Dat is te veel voor de ver-
De toch al stugge boer wordt bijsterde man: hij zijgt neer en
nu één brok onverzettelijkheid, wordt opgeborgen in een zieken-
Het gaat hem niet meer zozeer Zflaltje.
In het Rhóne-dal ligt de grote
stad in het neonlicht bij kerst
tijd, maar onnatuurlijk en afsto
telijk voor de boer uit het berg-
Onverzettelijk
- - gescheiden van de natuur
ook medelijden, als hij aan trokken uil de rust van zijn val-
drie, vier adressen aanklopt. Hij iei ne contacten met rie "lcc; fU£CCI
begrijpt, zonder het te kunnen stadsmensen die hij ontmoet, al- ?«t tegen3"et s^mensMnSen ^ai
deze reeks geloven, in welk soort leven zip len ujt een zelfde sector v— samenspannen var
vermaaksleven. wekken
weerzin. En tot die kring be
hoort zijn dochter, geprezen, ja
maar waarom! Het gehele boek
doortrokken van weemoed
..v. samenspannen van maakt de schrijver een
het Sandrine met de koopman. Hij zÜsprong. Herbeleau heeft de ou-
nm neemt dat niet en zal hun plan de bottelier beloofd te zoeken
verijdelen. Hij springt op de naar diens zoon, waar hij al
stang tussen vracht- en aanhang- f'nds jaren alle contact mee
wagen van een chauffeur die Pa- heeft verloren, maar wel een
einddoel heeft: hii vroeger adres van bezit: Rue Cla-
imposant voorko- ,ijnheid va Het kan ook nat! v.l !l. Mo'ft. is'hem het-
en misschien is net wel zo jilit»* hïi nntcnant ui* t^oiiip
de bar
komt. spreken met veel lof van
tingen uit het ons zo vreemde Marie-Louise en roemen haar ijngen, niet zo gemakkelijk In*
China. De bundel Alt-chine- wilskracht en doelgericht stre- te laten
misschien is het wel
de, -Patro.n bedoeld een waarschuw
Regelmatig 7jjn Voor ouders hun kinderen
verblind door mooie voorspiege-
telt 214 blz.
-ilosofie
Tot
en omhoog te komen. Mati
steeds op een weg van schande
en ontucht, waar de vader van
huivert.
Bijna had Quantin haar nog
toe heelt de rubriek kunpen 'T'en, °,P hei s.'atiT
net de zwarte omslag: filosofie,
oolitiek en sociologie de meeste
deeltjes voor zich opgeëist. Daar
in verschenen achtereenvolgens
^en herdruk van Martin Bubers
beroemde „Tch und Du", dat
wel eens een ..metafysica I8™ v00r vrouw ep doch'
helaas enkele uren te
as ze naar Parijs vertrok
ken zonder een adres achter te
laten. Terugkeer is zijn enige mo
gelijkheid. Thuis wacht hem de
harde noodzaak de waarheid te
Overeenkomst
De roman Le chcval d'Herbr
leau, geschreven door de Parijse
brandweeroffieier Jean Husson
vertoont overeenkomst met Cla-
vels boek in bet centrale thema
het zoeken naar wat verlorer
">»l met neeatipf resultaat
Een bijna zeventigjarige boe
der" diaWiek" ter; hij vertelt dat Marie-Louise ^oopt zijn paard dat hij, ns
der dialo_giek heeft genoemd. hpf onJoA maalr( ori cnnBrli„ hpl de aanschaf van een tractor, mis-
Bosch, zijn milieu
vloed.
Alle aanwezige werken zijn
gereproduceerd in een uitvoe
rige catalogus, die ook verschei
dene detailstudies van een in
ternationale groep deskundigen
Het fijnzinnige seschrifl werd hc' 80ed m spoedig het
ouderlijk huis zal bezoeken.
Tederheid
Dit simpele verhaal had
kunnen zijn als Clavel niet
gevoelig schrijver was, die bo
vendien èn de Jura,
geboren.
omstreeks 1917 door Buber
zeschreven. maar in 1957 voegde
hij er een Nachwort aan toft De
ze uitgave is volledig. Het telt
160 blz. en kost 9,80 DM.
Het tweede deel is een prachti-
zijn in- 2e bloemlezing (door Hans A.
Fischer-Barnieol) uit Franz von
Baaders Sumtliche Werke. Men
gaf het deel de titel mee: Vom
Sinn der Gesellschaft - Schriften 1964 heeft gewoond, intiem kent
zur Social-Philosophie. Von Hij brengt zijn figuren tot le-
Baader is ten onzent weinig gele- ven: de kijverige moeder.
sen kan. Zijn vrouw Sandrim
dringt er op aan. maar Herbe
leau meent door een buitenspo
rig hoge prijs te vragen de ver
koop te kunnen tegenhouden. He
laas. zijn vrouw is hem te slirr
af: ze betaalt heimelijk de paar
denkoopman het verschil tusser
vraag en bod en. als dc laatste
■in hij dan de vraagprijs aanvaardt
hij tot durft de onthutste boer de onder
handelingen niet afbreken. Toch
heeft hij geen vrede met de
koop, die het doodvonnis bete
door het wegcafé. waar de deu- Iig: hii <>ntsnaPt uit het zaaltje
waarschuwing ren openstaan in de nacht. eI, beleeft grillige avonturen, maai
maakt kennis met een wonder- ''«reikt geen resultaat. Terugge-
lijk type. dat huist in de kelders kecrd in de ]>burt van de slacht-
en de drankvoorraad beheert. De huizen, vindt hij een slaap-
schildering van de ondergrondse PIaata ,n. een stal, maar ont
vangen met hun schimmig leven ^aakt. emge uren Ja^er weer in
's in Kafkaiaanse sfeer gedrenkt ziekenzaaltje. In de stal is
een brand uitgebroken, waarbij
Als de reis hervat wordt Herbeleau als door een wonder
krijgt de oude een plaats in de aan de dood is ontkomen. En in
"abme, de chauffeur rekent er die tussentijd heeft het lot var
op dat hij hem door verhalen zijn paard zich voltrokken Eer
wakker zal houden. Maar de ver- summiere weergave doet natuur
moeide boer vervalt in een lijk aan het boek geen recht
bestand tussen waken en dro- Het is in pittige taal, geschrever
men. Hij maakt een reis doo» en fel van kleur. De episode var
'ïjn ganse leven; enkele vrou- de Rue Clavel is eer
vennamen, de norse Sandrine Fremdkörper in het geheel var,
-naar vooral de enige zoon, die het verhaal en de afsluiting b
nooit uit de oorlog is terugge- willekeurig en onlogisch. In di*
-eerd. treden naar voren. De sterke boek ligt hier de zwakkf
■oon is zijn enige echte liefde: plek. Desondanks, de Académif
üs knaap, als werker met zijn Francaise kende er de Granr
-sHer. als kameraad bij vis- en Prix du Roman aan toe.
mebtpartijen: daar heeft zijn wa-
re leven gelegen. Eigenaardig is v- d- "ANN'
dat het paard, zowel aanleiding
tot als doel van zijn reis. in deze
nevelgedachten eeen rol speelt
Bernard Clavel. Le voyag
du père. üitg. Laffont. Pa
Parijs
deze bloemlezing wie iedere tegenslag een reden kent voor een trouwe helper Al» hij in de Parijs» voorstad
rijs.
Jean Husson. Le cheval
d'Herbeleau. üitg. Aux Edi
tions du Seull, Parijs.
Jan Wolkers en Ewald Van-
vugt „bekennen", echt ge
beurd of precies zó gebeurd
is. Maar dan schuift een uitge
ver hem een soort roman on
der de neus, op de kaft voor
zien van een brokje ver-
koopspsychologische geheim
taal, Grillige Kathleen door
René Gijsen (uitg. Nijgh
Van Ditmar, 's-Gravenha-
ge/Rotterdam, 143 blz., ƒ7,50).
Deze aankondiging vin uitge-
verswege suggereert dat het
boek een eenheid vormt, al
thans op een eenheid doelt.
„Een man van bijna ve
tig. met een vrouw en twee
schoolgaande dochters, wordt
zich bewust dat zijn jeugd
voorbij is. Hij probeert die ge
dachte te verdringen, maar
de crisis komt naar aanlei
ding van een amoureuze ver
houding tot een zestienjarig
meisje. Het leven komt hem
onbegrijpelijk voor: er zijn
enige vaststaande feiten, enke
le afzonderlijke gedachten, en
een hoop verwarde gevoelens.
Daarom wordt het verhaal ge
presenteerd in de vorm van
een dossier dat onvolledige
losstaande getuigenissen be
vat. De lezer staat daarmee
in de schoenen van het perso
nage zelf dat uit schaarse i
gevens een juiste voorstelling
van de stand van zaken poogt
te verkrijgen. Ondervraging,
een speurtocht in het verle
den van zijn ouders en
aandachtige lezen van een be
faamd boek suggereren te
genstrijdige oplossingen waar
van de keuze aan de lezer
wordt overgelaten."
Zoek maar uit
Met andere woorden: zoek
het zelf maar uit Want wat
heeft het uitvoerige artikel
over Nabokov's Lolita
blz.), gewoon een op zichzelf
staand stuk, met de rest van
de inhoud van het boek te
maken? Het stuk autobiogra
fie. dat „De herinnering"
heet, telt 43 bladzijden
babbelt uitvoerig over eigen
jeugd en familie en dat nog
beneden literair niveau. Dan
zijn er dagboekfragmenten;
de beschrijving in de docu
mentaire stijl van omstreeks
1930 van een paar winkelende
meisjes die een pornografische
foto gaan verkopen en van de
opbrengst de kermis op-gaan;
gesprekjes, vragen, een ver
wachtingen wekkend begin
dat geen begin is...
Geld toe
Als het de bedoeling is dat
de lezer het boek'moet schrij
ven (in gedachten, voor zich
zelf). dan moet het auteursho
norarium over de lezers wor
den verdeeld, of, beter nog,
bij het boek geld toe worden
gegeven.
Is het boek „ergens" op een
of andere manier wèl een een
heid, maar ontgaat die aan de
blik van de domme criticus
en van de bijna even domme
lezers, dan is de vraag gewet
tigd waarom bij de aankoop
niet een certificaat van een
hoog intelligentie-quotiënt
moet worden overgelegd.
Als het een experiment be
treft. dat bedoelt de mogelijk
heden van de roman uit te
breiden, dan is in dit geval
alleen maar bewezen dat niet
elk experiment zich voor pu-
blikatie leent. Van een experi
ment mag op zijn minst wor
den verwacht, dat het als e
periment overtuigt. Dat
hier niet het geval.
Is het boek daarentegen al
leen maar een verzameling
of meer willekeurige ko
pij, dan voelt de lezer zich
bekocht en door de aankondi
ging op de achterkant
misleid.
DR. C. RIJNSDORP.
