Dreigend generatieconflict
in Vlaams protestantisme
Calvijn preekte een
praktisch evangelie
Pinksterlied
t)
ZATERDAG 13 MEI 1967
^REIGT er in de Belgische protestantse kerken een gene
ratieconflict Wie de leraar pedagogiek M. Hanappe
op de Antwerpse bijbeldag hoorde spreken, of wie praat
met de hoofdredacteur van ,,0p Vrije Voeten", Chris Vonck,
is geneigd de vraag bevestigend te beantwoorden.
Hanappe hield een enquête onder 300 Belgische teenagers
en ontdekte een stroom van kritiek op de protestantse ere
diensten. En Chris Vonck zegt teleurgesteld, dat het vrijwel
onmogelijk is om jong bekeerden een geestelijk tehuis te
laten vinden in de Belgische kerken. Voor de meesten is de
drempel te hoog.
Al zei de heer Hanappe dan dat geen wetenschappelijke
waarde gehecht mag worden aan zijn kleine enquête, het
is de eerste die een beetje een inzicht geeft in de reactie
van protestantse Belgische jongeren. En Chris Vonck weet
wat leeft in de harten van de jongeren buiten de prote-
stantse kerken.
Al sinds 1960 gaat hij met enquêteformulieren de stad
Antwerpen in om hun vragen te stellen over alle mogelijke
onderwerpen. Die enquêteformulieren zijn voor hem een
mogelijkheid om een geestelijk gesprek te beginnen met de
Belgische teenagers en twens.
Protestantse jongeren kla
gen over het erbarmelijke
zingen. En, zeggen zij, dat ligt
lang niet altijd aan de wrakke
harmoniums of de slechte
organisten. Zij klagen ook
over de preken, die zo weinig
aansluiting hebben bij het
leven van iedere dag. Die
klacht komt steeds weer
terug in de formulieren van
de heer Hanappe.
Chris Vonk heeft geprobeerd
Belgische jongeren, die niet in
een protestantse omgeving zijn
opgegroeid, een plaats te doen
vinden in de protestantse ker
ken. Hij hoorde een heel andere
klacht. Velen kwamen een keer,
sommigen twee keer en dan ga
ven ze de kerkgang weer op. Ze
vonden de diensten te Hollands,
te weinig aansluitend bij hun ei
gen Vlaamse cultuur.
Chris Vonk is opgegroeid in
een vrije evangelische gemeente.
Hij wilde zendeling worden in
Brazilië. Eerst ging hij naar het
Europese Bijbelinstituut in Pa
rijs en besloot toen naar een bap
tistenseminarium in Portugal té
gaan om zijn talenstudie te com
bineren met nog wat meer theo
logische onderwerpen.
Maar Crhis is nimmer naar
Brazilië getogen. Een stem in
hem verweet hem dat hij de ro
mantiek van de zending zocht in
plaats van de echte verant
woordelijkheid en dat hij daar
om Brazilië verkozen had boven
België. Zijn eigen land was hem
te moeilijk.
Enquête
Deze lange magere jonge man
van 27 liet zich dat niet zeggen
door zijn geweten. Hij ging te
rug naar eigen land en eigen ge
boortestad om het Youth for
Christ-werk te gaan leiden.
Maar hij kwam, toen de rally's
hun aantrekkingskracht verloren
hadden. Hij moest een nieuwe
manier vinden om de jonge
mensen te bereiken. En zo begon
hij de straat op te trekken met
enquêteformulieren.
Hij klaagt niet over gebrek
aan steun van protestantse zijde
voor zijn werk. Die steun is er
wel. De meeste predikanten zijn
goedwillend, maar toch blijkt de
protestantse kerk jonge bekeer
lingen niet te boeien.
Chris meent dat de Hollandse
sfeer niet de enige reden is, al is
die belangrijk. Teveel predikan
ten uit Holland blijven te kort
in hun Belgische gemeenten. Ze
blijven de Hollandse bladen le
zen en passen zich onvoldoende
aan. Het gevolg is dat de ge-
beïnvloed door de veranderingen
in levensstijl, kleding en dergelij-
ken, voelen dat ook. Door de
kleine gemeenten en de nog gro
te invloed van de ouders blijft
de band met de protestantse
kerk nog wel gehèndhaafd, zo
lang de jongeren ongetrouwd
zijn. Maar trouwen ze eenmaal,
dan keren velen de kerk de rug
toe.
Al te gemakkelijk wordt dan
gezegd, dat de jongeren geen in
teresse hebben voor de bijbelse
boodschap, een opmerking die in
ons land ook nog wel eens wordt
gehoord. Maar de enquête van
Bijbelstudie
Het is merkwaardig dat de jon
geren hun predikanten veel
meer waardeerden in hun
godsdienstonderwijs dan in hun
preken. Nu moet een predikant
aan de protestantse jongeren op
een openbare school een uur
kerkgeschiedenis en een uur bij
belstudie geven. Voor de kerk
geschiedenis bestaat maar wei
nig interesse (saai, zei een grote
groep jongeren) maar de overgro
te meerderheid had bijzonder
veel belangstelling voor het bij-
belonderwijs.
En Chris Vonck weet uit erva
ring dat Vlaamse jongeren best
op straat over het geloof willen
spreken. Hij begint niet met te
preken. Hij komt met vragen, is
geïnteresseerd in wat zij denken,
en al spoedig beginnen zij zelf
vragen te stellen over het geloof
en de bijbel.
Reformatie
Vonck en Hanappe kennen el
kaar nauwelijks. Maar hun erva
ringen kloppen met elkaar. Het
Belgische protestantisme heeft
een reformatie nodig wil het in
de toekomst een stempel kunnen
drukken op het Belgische leven.
En als die reformatie niet komt,
kon het gevolg wel eens zijn een
botsing van generaties, een con
flict tussen de ouderen die graag
hun teruggetrokken leven blij
ven leiden, en de jongeren die
met het evangelie in de wereld
van vandaag willen staan.
I (Van onze onderwijsredacteur)
GSV van reclassering
De kwestie van fusie en federatie blijft de drie protestants-
christelijke onderwijsorganisaties bezighouden. Daarvan vindt
men de weerslag in de bladen. In het altijd zeer leesbare
School en belijden nu schrijft de heer J. H. Wiegers dat, af
gezien van welke vorm van samenwerking ook, de zaak
van Gereformeerd schoolverband soms voor insiders op zijn
minst erg vaag is.
Een paar antwoorden illustreren dat uitstekend: „Ik dacht
dat het GSV een reclasseringsvereniging was". „Van al die
wetenschap moeten we niks hebben. Hoogmoed, nou ja, be
halve dan de medische wetenschap". Comm^taar: „Zou je
er geen pijn in de buik van krijgen?"
Groei van het ulo
CALAINS DEKOSTER IA
CHRISTIAN CENTURA:
Het is dit jaar zestig jaar geleden dat het eerste ulo-e
werd afgenomen. Het ulo bestaat echter wettelijk al 110
jaar. Nadat minister Cort van der Linden in 1916 betere
bestaansvoorwaarden had geschapen, heeft deze tak van
onderwijs een gestadige bloei gekend.
Ongeveer 300.000 leerlingen volgden in 1273 scholen dit
onderwijs. Waren er voor het eerste examen in 1907 si its
27 kandidaten, in 1967 gingen er ongeveer 53.000 op, en wel
31.000 van de openbare en chr. ulo-soholen en 22.000 van
r.k. scholen.
Actie Schoolslag
(Van onze kerkredactie)
Moet de kerk zich met politiek bemoeien? Deze
vraag houdt vooral de gemoederen van de Amerika
nen heftig bezig, maar lang niet hen alleen. Toch
wordt in Amerika over deze vraag bijzonder fel ge
debatteerd. De theologen die hun geestelijke wortels
in het tijdperk van het „social gospel" (sociale evan
gelie) hebben, zijn uitgesproken voorstanders van een
politiek spreken, terwijl de orthodoxie uit angst voor
het sociale evangelie uitzonderlijk vreesachtig is.
Isolement
Maar er is nog een andere oor
zaak. De protestantse kerken
zijn door het sterke rooms-katho-
licisme met een eigen Vlaams
stempel in een hoek gedrukt en
zo in een isolement terecht geko
men. dat moeilijk doorbroken
wordt.
Sinds het Vaticaans Concilie is
er echter een andere wind gaan
waaien. Vooraanstaande
rooms-katholieken ontdekten in
eens de protestantse ge
meenschap en wilden een
gesprek en contact Maar veel
predikanten zijn huiverig voor
een dialoog. Ze zijn aan hun iso
lement zo gewend geraakt, dat
het een soort ghetto voor hen
geworden is, waarbinnen ze zich
veilig voelen. En vele predikan
ten, met alleen bijbelschool, kun
nen zich nauwelijks theologisch
meten met de goed ontwikkelde
priesters die de Rooms-Katholie-
ke Kerk naar voren schuift.
Het gevolg is dat de belangstel
ling van de rooms-katholieken
voor het gesprek met protestan
ten wat aan het tanen is. Nu
ineens hebben zij de commu
nisten ontdekt, en die blijken
veel meer bereid tot een
gesprek.
Welvaart
Tekst
INGE LIEVAART
Muziek
SANDER VAN MARION
Geest, uit de hemel neergedaald
storm van gedrevenheid,
breek niet de mens die ademhaalt,
Gij die ook stilte zijt.
Geest van de Vader en de Zoon,
vuur van hun heiligheid,
zeng niet te zeer, maar brand ons schoon
van ongerechtigheid.
Adem van leven in het Woord,
wek lien die niet verstaan;
stom was die spreekt, de dove hoort,
Gij doet het lied ontstaan.
De groeiende welvaart heeft
ook op België zijn stempel ge
drukt. Het leven is erdoor veran
derd. Maar deze veranderingen
zijn vrijwel geruisloos aan vele
protestantse gemeenten voorbij
gegaan. Wanneer zij in hun
diensten samenkomen, en ook op
de Bijbeldag die op 1 mei weer
werd gehouden, krijgt een bui
tenstaander de indruk een twin
tigtal iaren teruggeplaatst te
zijn in de geschiedenis.
De jongeren, veel meer
Het bekende blad Christian
Century heeft nu een nieuw „wa
pen" in de strijd geworpen. Dit
blad is altijd een felle voorstan
der geweest van een politiek
spreken. In het laatste nummer
dat per zeepost ons land heeft
bereikt, publiceert het een lang
artikel van de bibliothecaris van
Calvin College en Seminarium in
Grand Rapids waarin deze aan
toont hoe Calvijn zijn volmondig
„ja" gaf op de vraag die na de
oorlog weer hyperactueel is ge
worden.
Lester Dekoster begint met te
zeggen: „Zo zeer maakte Calvijn
de economische politiek tot een
zaak die hem en iedereen aan
ging, dat zijn kansel diepe voren
ploegde in de geschiedenis van
het westen, zo diep zelfs dat Leo
Trotsky het calvinisme een van
twee revolutionaire krachten
noemde die de moderne mens
kent. De andere was natuurlijk
het marxisme."
Wetgeving
Hij schrijft in zijn artikel:
„Georgia Harkness, André Bié-
ler, H. Henry Meeter en Ernst
Troeltsch onder meer hebben de
registers van de stad Genève uit
gekamd, om uit te zoeken welke
„Hij kwam bij de raad van
Genève als een prediker van het
evangelie, hij had geen andere
status. Hij slaagde erin het aan
tal werkuren per wet te regelen
en een arbeidswetgeving vastge
steld te krijgen', die vooral het
werken van vrouwen en kinde
ren beperkte."
„Onder zijn invloed werden
maximum, prijzen voor brood,
vlees en wijn vastgesteld om in
flatie te voorkomen; mochten on
geschoolde werklui zich organise
ren; werd er geïnvesteerd in be
drijven om werkloosheid tegen
te gaan; werd het diakonale
werk van de kerk uit openbare
fondsen gesubsidieerd, werd een
gemeentelijk weeshuis opgericht
en dergelijke."
„Had hij nog andere wensen,
die niet vervuld zijn? Daarvan
spreken de registers in het ge
heel niet. Maar van zo eminent
belang was Calvijns kansel voor
het politieke, economische en so
ciale leven, dat Eugène Choisy
spreekt van Calvijns theocratie
en Emile Doumerge en Ernst
Troeltsch van zijn „christelijk so
cialisme."
Dekoster wijst erop dat Cal
vijn, eer hij Reformator werd,
rechten had gestudeerd. Het „zo
spreekt de Here..." geldt naar
zijn mening niet slechts voor de
kerk, maar voor iedereen. Alle
gezag ligt immers in de handen
van God. Dekoster schrijft dat
het daarom geen wonder was
dat Calvijn na zijn terugkeer- uit
Straatsburg voorzitter werd van
de commissie die de wetgeving
van de stad Genève moest her-
Volgens Calvijn heeft God de
bijbel als een soort tekstboek ge
geven voor het dagelijks leven
van de mens: „Als hij metho
disch de bijbel uitlegt, boek na
boek en vers na vers. wil Cal
vijn helemaal geen systema
tische theologie ontwerpen. Hij
heeft een afschuw van zulk een
„kille speculatie". In de kansel
past Calvijn de wil van God
existentieel zoals die geopen
baard is in de Wet en uitgelegd
wordt door het Woord toe op
het leven in en de wetten van
Gcnfcve, van Europa en de gehe
le wereld."
Dekoster vervolgt: „Hij wijst
de gelovigen de weg, leidt de
kerk en toetst de burgerlijke
wet aan de norm van Gods wet.
In naam van de Heer van wie al
het wereldlijk gezag stamt, be
veelt hij de kerk getrouw te zijn
en het burgerlijk gezag om ge
lijkheid, recht en liefde te open-
In Ad Fontes, cultureel maandblad voor het christelijk
onderwijs, gaat dr. A. la Fleur nog eens in op de actie
Schoolslag. Hij tracht een verklaring te vinden voor het
feit dat de geplande vijf miljoen niet binnenkwam en schrijft
dan verder:
„Het valt immers niet moeilijk in te zien dat reeds de
ongeveer bij het christelijk onderwijs betrokken 25.000 leer
krachten" zonder diep in hun beurs te tasten al gemakkelijk
voor een miljoen gulden hadden kunnen zorgen. Hun voor
gangers uit de schoolstrijd hebben, procentueel gezien, wel
andere bijdragen geleverd voor de bloei van het christelijk
onderwijs in ons land".
Tegen zendingsgeld
In het Correspondentieblad, orgaan van de Prot. christe
lijke onderwijzersvereniging, keert drs. G. R. Visser te Am
sterdam zich tegen het meenemen van geld naar school
door kinderen. Maak de kinderen vertrouwd met de zending,
maar laat ze geen geld meenemen. Dat kan niemand con
troleren.
Dat de zending het geld niet kan missen onderkent dominee
Visser heel goed, maar, zegt hij, dan moeten de ouders en
zij die geen kinderen meer op school hebben maar. wat
dieper in de beurs tasten.
Er zijn scholen, zegt de anti-geldinzamelaar, waar het
instituut zendingsgeld zeer bekend is, maar waar de kinderen
over het werk van de zending niets verteld wordt.
Hij adviseert om iedere maand klassikaal een uurtje met
de zendingskrant te werken. Die krant kost weliswaar een
gulden per jaar, maar dat geld moet op de een of andere
vernuftige wijze bij de ouders te innen zijn. Liefde maakt
vindingrijk.
Voornaamste argument tegen de geldtransporten naar
school: kinderen gappen al zoveel, juist door onze geeste
lijke luiheid. Voor afkijken krijgen zij een „vreselijke" straf,
maar een duppie achterhouden gaat zo gemakkelijk als wat.
Praktisch
Als hij de bübel uitlegt,
vraagt hij steeds: Wat nut ons
het Woord van God! Nimmer
aarzelt hij om deze pragmatische
vraag te stellen aan het Woord
van God zelf, want hij gelooft
dat het Woord een praktische be-
Daarom moet het wel zinloos
geweest zijn, vervolgt pekoster,
om Calvijn te laten zeggen dat
de kerk zich buiten de politiek
moet houden en alleen maar het
evangelie moet prediken en dat
zij economische en sociale proble
men moet overlaten aan degenen
die daar verstand van hebben.
Had hij zich aan dergelijke op
merkingen gestoord, wat had er
dan kunnen overblijven van zijn
machtige preken over Deuterono-
mium. die vol staan van sociale
en economische toepassingen?
Wat deed hij dan in het stadhuis
als predikant, soms met gevaar
voor eigen leven, als hij zich
niet met de politiek mocht be-
Engel Angel
In or kérk woR&T
rr v££l CcRodpcld
HU £€NS
Die ouf>E MevRout/
uATrw We
HST OVER
ANDERS WCBBctf
