UITERSTEN
I
D
OSCAR WILDE: „leef het
heerlijke leven
Sesom
Mozaïek
muziek
geschiedenis
HEIL u iets aan te geven, mijnheer?" vroeg de Amerikaanse
douanier. ,,Nee", antwoordde Oscar Wilde, maar hij dacht
even na en zei: ,,0 ja, toch wel, MljN GENIE!" Zo'n antwoord
is Oscar Wilde ten voeten uit: geestig, spits en vervuld van een
grote dosis eigendunk. Met een hoogopgevoerde fatterigheid
behoorde de eigendunk tot de voornaamste componenten van
CULTUREEL
VENSTER
ZATERDAG 6 MEI 1967
3\
Bij de uitgeverij Bosch
en Keuning NV te Baarn
zijn de eerste twee delen
verschenen van de Sesam
Mozaïek der Muziek
geschiedenis door Otto
Glastra van Loon.
Deel I (van 3000 tot
1621) en deel II (van 1630 tot
1759) zijn uitermate boeiend.
De behandelde perioden wor
den uitgebreid in vlotte be
grijpelijke taal verteld. In te
genstelling tot vele andere
boeken op dit gebied is elke
zwaarwichtigheid vermeden.
De boekjes zijn rijk
geïlustreerd en geven uitvoeri- r.
ge informatie o.m. over het es
orgel, de oude beschavingen
en de kerkmuziek en tevens
bevatten zij tal van annecdo-
tes.
.Men denke in dit verband bekend is het dierenriemte-
aan de rattenvanger van Ha- ,J
meln in deel I en de boekhou
ding van Johann Sebastian
Bach in deel II. Ontstaan en
et klokkenspel, citer, hobo enz. Wand schild er
de grotten van Toeng-choeatig.
ken is vermeld.
veel informatie
op het gebied va:
ne muziekleer, o.;
riaans.
verschaffen
i de algeme-
het Grego-
volkslied zijn eveneens uitge
breid behandeld en voor
mensen die astrologisch zijn
geïnteresseerd is het belang
wekkend te weten, dat bij ie
dere besproken componist
zijn geboortedatum
Een beetje willekeurig i
dit verband wel de passag
het eerste deel over het „ma- Verwacht wordt, dat de de-
gische getal 7", omdat enkele len 3 en 4 in de loop van mei
der hier opgesomde „mees- zuiien verschijnen, en 5 en 6
ters" net zo goed ge- in ju]j en augustus. Bij inteke-
nieën zouden kunnen worden ning 5edraagt de prijs /6 per
genoemd. deel. wanneer de serie com-
Vermeldenswaard is voorts, pleet is, zal de prijs 33 be-
dat de deeltjes ook behoorlijk dragr"
Naar aanleiding van A. Roland
Holst, Uitersten (uitgave Bert
Bakker/Daamen N V Den
Haag, ruim 100 blz.. 17,50).
laatste van de serie foto's achter in
dit voorname boek toont de dichter,
wandelend in het duin. De linker
hand rust in de zijzak van het colbert, de
rechter gebruikt de wandelstok. Roland
Holst is blootshoofds. Hoewel we weten dat
de dichter voor de fotograaf poseert, ver
geet ieder die toekijkt de artistieke opzet.
Het moet Roland Holst geen moeite heb
ben gekost: zó heeft hij ontelbare malen
door het duin gedwaald, in het tijdloze de
cor van zand, helm, wind en wolken.
Het haar is links boven het voorhoofd
wat teruggeweken; de natuur heeft hier ge
daan wat Nietzsche met het scheermes
deed om nog intelligenter te schijnen dan
hij was. De scheiding in het haar is door de
wind niet verstoord en dit is net iets te cor
rect. Maar ook de kleding is sociaal aange
past: geen kemelsharen mantel, maar de
dracht van de Engelse gentleman.
Het doet er niet toe. Het hoofd, aan de voorkant zien en vervol
kleine ronding in de buurt van gens de achterzijde van het huis.
het centrum van het beeld, be- Dan is er de afbeelding van een
heerst het geheel. Het gezicht duintop zonder levend wezen,
van een geestesaristocraat, de Dit is de wereld van de dichter,
mond breed, bitter en smal; de AVONDWOLKEN
Zijn dit de wolken waar een
leven her
gezegenden hun afspraken
nog hielden
van overzee beschenen? de
bezielden,
toen nog bezetenen, van her
en der
op paarden van het laat licht
aangevlogen,
zij die nog zongen: met den
dood voor ogen
zongen zij er.
Het zijn die wolken, maar
ontvolkt voorgoed,
voorgoed voormalig, alhoe
wel beschenen
.4. ROLAND HOLST
wangen zonder vlezige gepo
seerdheid, de kin vol rustige
weerstand, het voorhoofd gerib
beld als soms het zand op het
drooggelopen strand.
En profil
Er is ook een foto met het ge
zicht van de dichter en profil,
van links gezien; een mooi stuk
vakwerk met details die de artis
ticiteit van An Tydeman verra
den. Foto's tonen ook het ro
mantisch aandoende huis van
Roland Holst aan. de Nesdijk te
Bergen; twee opnamen van Bob
Alberts laten de glazen deuren
van overzee nog. Hier beneê
bewenen
onzaligen nog wel wie
gloed
zingend omkwamen,
dodelijk verjongden
Vergeefs (in leeg licht wordt
niet meer gezongen)
omdat het zo zijn moest.
Voornaam
Het is, zoals gezegd, een voor
naam boek. Men ontmoet er ver
zen in uit de jaren 1963 tot en
met 1966, met uitzondering van
het kwatrijn In memoriam
Willem Reijers, dat
van laatste woorden. Roland
Holst is vitaler, geestelijk weer-
die baarder gebleven dan de oudere
Bloem die tot berusting neigde.
DESPERADO
Tot de tanden ontwapend,
smeet hij zijn prothese
Lucifer recht in zijn hoog
prachtsmoel, waarop deze
hem toeriep: met zo'n vijand
kan ik zaken doen!
Voortaan doet hij de Burgerij
het ergste vrezen.
Roland Holst is als dichter ge
vormd door de neo-romantiek.
Hij was hymnischer, profetischer
januari 1959 dateert. Er zijn ook dan de anderen; romantischer i
reprodukties van handschriften zover hij zijn eigen tijd als ont-
zijn kunstenaarschap.
OSCAR WILDE
want in 1889 nam Wilde alweer in 1891). Lady Windermere's van de dichter by.
i zo'n concept de scheppingsakt
als passend in het
zijn ontslag. Hij wilde niet ge- Waaier werd in 1892 echter
bonden zijn. Een kunstenaar groot succes. De auteur moest t
moest nu eenmaal „vrij" zijn.
zou op het toneel komen. Oscar
liet zich daartoe overhalen, maar
Inmiddels was ook zijn verhou- stak eerst nonchalant een sigaret
Zoiets onbeschaamds en
conformistisch had zich nog
k Ondergang
ding tot Constance gaan verande
ren. Niet dat hij zich dit bewust
was, want hij hield nog altijd nooit op een Engels toneel voor-
evenveel van haar als toen hij gedaan,
vijf jaar terug met haar voor
het altaar van de St. James kerk
in Paddington stond, maar
merkbaar was zij niet langer
meer zijn inspiratrice bij zijn
werk. Inspiratie vond hij nu eer
der bij zijn vrienden. Met name
bij enkele jeugdigen onder hen.
Zonder Tommy Milton bijv.
zou hij nooit de inspiratie gevon
den hebben voor zijn roman The
Picture of Dorian Gray, waarin
Toen The Importance of Being
Earnest in 1895 in première ging.
was het proces dat tot Wildes
ondergang zou leiden, reeds aan
de gang. Trots vertoonde Oscar
zich met zijn vrouw Constance
zijn vriend Bosie (een ver-
Het is weer vroeg:
het wordt al minder donker
bij het raam.
Wat snuift daar buiten?
(niemand is nog op)
en stampt daar zacht?
Onwennig Aog, langzaam
komt daar net hoge paard
terug; zijn kop
handhaaft de voorwereld in
het vaag licht.
Straks staat hij stil, kijkt
binnen, en ontwaart
een wezen bij het venster
opgericht:
dan noemt de dageraad weer
man en paard.
totaal van de Nederlandse poë
zie. De dichter is niet veranderd,
maar de literaire constellatie wel
en dat wel grondig. Omdat daar
achter de algemene culturele si
tuatie gewijzigd is.
Beweging
Het taalgebruik
Roland
In en buiten de literatuur is
een nieuw humanisme in opmars,
het humanisme van de naakte
wereldburger. Bij dit humanisme
staat niet de geniale persoonlijk
heid, de elite-mens model, maar
de gemassificeerde men3. Het
verschijnsel literatuur is in be
weging gekomen en ondergaat
een metamorfose. Het kan nog
niet worden overzien waarheen
Holst lokt tot studieus onderzoek dit alles leidt. Zeker is, dat de
riciure 01 rzurian u.., woaru, b»st"«>g van het troetelnaampje uit. Ook de thema's die hij be- renaissance-cultuur, mede berus
hij zijn artistieke beginselen het B»vsi«i de bijnaam van Lord AI- handelt doen dat Maar van de '«nd, °P de hegemonie van het
- fred Douglas) Ao Inaw nïJ iaa i_—x:t. hlnnVp ras pn van Hp hlanlrp
duidelijkst geformuleerd heeft.
In de voorrede schrijft hij: „Er werd luide toegejuicht.
bestaat zoiets als een moreel of
een immoreel boek: boeken zijn
slecht of goed geschreven, dat
blanke ras en van de blanke
kerken, in liquidatie is.
Waar staat Roland Holst
de loge. Hij onderzoeker wordt ook poëtisch
indringingsvermogen geëist. Ge-
v.r'i i 1 J J lukkig is Roland Holst geen duis- A
Oscar Wilde had echter gedu- ter dichter. Bij een figuur als deze ontwikkeling? Een typische
rende de jaren dat hij omgang Achterberg is het gevaar veel renaissance-figuur is hij niet; wel
had met Bosie en andere jonge groter dat het dichtwerk achter wat betreft het hoge zelfgevoel.
alles. Kunst drukt alleen zichzelf vrienden geen rekcning gêhou- het'commentaar verdwijnt,
den met de boosaardige vader
Ondertussen gebruikte hij het van Bosie, de markies van
Queensberry, die in deze vier ja- L/pGH
ren hem door detectives had la
ten schaduwen en brieven van De lezer krijgt dan het gevoel archaïsche, een voortijd, een hei
zijn jonge vrienden had dat hij met een soort heilige den-era waaraan de herinnering
boek om een bepaalde, zijn
gen, levensvisie te spuien door
Lord Henry tot de schoneDo
rian te laten zeggen: „De enige
het aristocratische levensbesef,
het cultiveren van de taal. Is hij
een romanticus? In zekere zin
ongetwijfeld.
Hij wordt beheerst door het
manier om aan een verleiding te onderschept,
ontkomen is eraan toe te geven. Toen Oscar met veel bravoure uitlegging is voorbehouden
Door weerstand te bieden zal je de markies wegens smaad had een literaire clerus. Het oe
ngeklaagd, liet deze een lijstje
met liefst elf gevallen van ho
moseksuele relaties overleggen,
schrift te doen heeft, waarvan de wordt bewaard door oud-Griekse
aan en oud-Keltische sagen, maar ook
luvre in landschappen, in lichtwerkin-
deze gen, in wind, in sneeuw.
Natuurlijk staat hij aan de
kant van de elite-cultuur, al ver
van Roland Holst
jongste bundel bewijst dit op
nieuw is, ondanks de vaak
piürhPho^rVÏÏTS
de nodige gouden sigaretten-
i af. Het vers is minder "vle- schap van neo-barbaren die on-
kokers met InscriDties eS'andro zi« geworden; de anatomische der literatuur iets heel anders
geschenken. Aanvankelijk wuit- ilucïur„uSf.ikJ.hel.S"Si ÏÏff?ïl...1a.n..?S:
Wilde de beschuldigingen
tcrsoT/vfte, gedicht zichtbaar. De dictie is
Vóór Wildes debuut in 1881 met zijn gedichten
bundel was zijn roep reeds vooruitgegaan en hadden
Gilbert en Sullivan al een opera-komiek op hem ge
maakt, Patience geheten, waarin Reginald Bunthor-
ne de figuur van Wilde uithing, gekleed in een pof
broek, muisgrijze kousen en fluwelen colbert.
Lange, gekrulde haren, een hoogst-onnozel ge
zicht, een verwijfd stemmetje, een fatterig lachje,
wiegelpasjes. alles hoogst-poëtisoh en super
door de knieën. Hij werd veroor
deeld tot twee jaar gevangenis
met dwangarbeid.
Val
onder de huid van het bloed kruipt waar het niet gaan
kan.
Maar naar de geest is hy ver
want aan Spengler, aan Ortega y
Gasset, aan de Ter Braak van het
essay De nieuwe elite
(1939).
eveneens een werk in gevan-
De val was enorm. De man die genschap (in 1923^ was hij
geschreven had: „Laat u door g®ns
niets vrees aanjagen", was toen
Sterk
hij zijn comfort en zijn eigen
waan miste, in korte tijd een
menselijk wrak.
Zijn lieve wouw Constance,
knappe gestalte overal de inne- nieuwe sensaties. Laat je door die tot het laatste moment aan
half jaar). Hij noemde vandaag, nu de neo-romantische
plaatsen en één om een lok van leven als een prins. Elegant in dat in je is! Laat niets i
zijn rode haar in bepaalde brie- de kleren maakte zijn rijzige, verloren gaan. Zoek steeds
ven bij te sluiten („de1mm
het plechtig: In Excelsis.
Nu, na zo'n 70 jaren.
achtergrond verdwenen is voor
een achtergrond van computers,
leeft ruimteschepen, kernexplosies.
esthetisch completeerden het beeld van wat het wordt al lelijk kaal. Ik moet mendste indruk. Door zijn geesti- niets wees aanjagen
publiek meende, dat de nieuwe roerige groep in de
Engelse letterkunde, de estheten van Oxford, de
pleitbezorgers van een nieuwe Engelse renaissance
wel zouden zijn.
Wilde was hun meest in mestijdschrift waaraan hij als re-
oog vallende vertegenwoordi- dacteur verbonden was. dat hij
In Oxford studeerde hij ou- tal van veelbelovende jongeman-
alen en hoewel niemand hem nen gekend had, die met schitte*
maar iets zag uitvoeren rende vooruitzichten naar T.on-
hij zijn' examens cum )au- den waren gekomen, maar bin-
Sommigen meenden dat hjj nen enkele weken al In een gek-
dagen in ledigheid door- kenhuis belandden door het
/Hiht, maar Oscar Wilde had fnuikende lezen en beantwoor-
tover een andere gedachte: den van zakenbrieven....
k heb nooit stilgezeten. Tk
houw het althans niet als le- Ondertussen had Oscar Wilde
leid om de ondergaande zon nog nooit een pofbroek met grij-
vervanger ge conversatie was het een genot
met hem te dineren. De deuren
van de society stonden voor hem
open
In 1884 trouwde Oscar Wilde
Toen hij in 1882 uit Amerika lieftallige Constance Ma-
Graaggezien
zijn volkomen onschuld had ge
loofd, moest zich onder druk van
haar familie laten scheiden. Zijn
twee zonen mocht hij nooit meer
Voor zichzelf had Wilde deze
Bewondering
Importance of Being Earnest, zucht in de rijke, zien wij dat
geestig, slagvaardig, spits. Maar zijn werk in zichzelf sterk ge-
altijd wordt dit beeld overscha- noeg is om de wisselende ccn-
terugkwam. lag heel Engeland
voor hem open Hij werd een
graaggeziene gast in de hoogste
kringen, die hij vermaakte met
verhalen over het barbaarse
Amerika: bijv. met het verhaal
over een Amerikaanse miljonair,
he vernomen had dat de Venus
van Milo zo'n wondermooi beeld
was Hij wilde bet aankopen
Het origineel ging niet. dan
maar een afgietsel. Maar toen
Amerika aankwam bleken
Lloyd. een welgestelde jongé-
dame. die haar held diep bewon
derde. Het jonge paar ging wo
nen in 16 Tite Street en
aan het bu-reau dat eens
levensvisie gevuld met een dwe
pende bewondering voor het ou
de Griekenland, het land van
ii wu- gouden zand en zonlicht, van
de blauwe vlam van zee en he-
gezeien
Thomas Carlvle had toebehoord «u wwi. aai aeze by N
schreef Wille zijn Weven, ge- waar V spoedig llefk.
dere achternaam. Op straffe van
verlies van zijn toelage (3 pond
per week) mocht hij zich nooit
meer met Bosie inlaten. van ziin gedachten" vrij te zijn
Vergeten en verlaten leefde en onttogen aan het criterium
Oscar Wilde in Frankrijk, totdat v'an moreel of immoreel te han-
Bosie weer in zijn leven kwam delen, te denken en diensvolgens
te schrijven.
DR. C. RIJNSDORP.
spoedig bleek, dat de
ozeer aanbeden Bosie maar
erachtelijk, kwaadaardig w
te slaan die de wolken met
pig (voordat hij later zijn totale
rose schijn overdekt, of naar alleen maar bij wijze van carica-
'druppels te kijken, die als tuur zo op het toneel voorgesteld
^—jantjes aan de bladeren van maar nu hij naar Amerika
roos hangen, of te zien hoe was gekomen om lezingen te hou-
zich buigt onder de wind den. tooide hij zich in deze
kwam Vivyan ter wereld. In het-
kousen gedragen dat "was de armen te ontbreken. Zo ruw zelfde iaar werd Wilde benoemd ondergang werd) in een ëufo-
Taan cultuurbarbaren bij het tot redacteur vanhet da- rische stemming zou inspireren
het slachtoffer van de
grote fictie, die hij zichzelf
geschapen had, de fictie van hel
..Part pour l'art", alsof er ergens
een menselijk fenomeen (en
kunst is een menselijk feno
meen) zou kunnen zijn: „jenseits
,eee x von Gut und Böse". Wie meent
In 1898 stierf Constance. Oscar dat er ergens een p]etJe het
Verslaafd
0twoonde eenzaam
transport met zo'n mooi beeld mestijdschrift Ladv's World, wel- tot zijn grote toneelstukken: La- Verslaafd aan de absint
""Mn door hem terstond dy Windermere's Fan, A Woman altijd genezen van de Bosies. TSrapi Tahwp ppen zpvepnsehan
veranderd in Women's of „0 Importance. An Ideal -- e?en rekenschap
om. Gelukkig was de milionair ke
verzekerd en kreeg hij van een werd
Amerikaanse maatschappij de World,
Parijs. Heelal is waar die oude (neen
v?or niet heidense, maar) God van
ik daarentegen wél als ledig- dracht om ziin auditorium niet schade tot de laatste dollarcen
beschouw is urenlang cric- teleur te stellen Ziin lezingencv- uitgekeerd,
spelen, of over studieboeken dus werd een triomf. Sneciaal
rekensommen de dames verdrongen zïrh om
[en of stellingen hewiizenh-m.
erk." zo verzuchtte Osrar Hij moest drie secretarissen in
vaak. ..is de vloek voor de dienst nemen: één om ziin brie-
ikenoe klasse." Later zei hij ven te schrijven, één om op aller-
..want tegenwoordig Husband en ziin oergeestige zwa-
loemt zich iedere slons ai lady nenzang voor het toneel Bunbu-
Oscar wist het blad in een kor-
Twee jaar later stierf hij op 30 heeft/ komt 'bedrogen uit zijn
november 1900. na gedoopt te Thora geldt ook voor de kunste.
zijn door pater Cuthbert Dunn. naar
^orookie
te tijd op te kloppen tot iets Earnest, bij ons De ernst van
the Importance of being Postuum verscheen de klacht
Oscars leven leek als een
sprookje Hij was niet rijk. maar
wist toch altijd zoveel geld
zijn leven, zijn aangrijpen
de De Profundis.
Bosie, die inmiddels zich ver
beeldde de dichtersmantel van
de directeur van het da- lei kaarten zijn bandtekening te handen te krijgen, dat hij kon Lang duurde het echter niet, lists en De Hertogin van Padua handen in onschuld en schreef
EV. GROLLF
De tragiek van Oscar Wil
de (I Give You O.W.) door
Desmond Hall. Vertaling C.
H. B. Wilson. Uitgave A. J.
Luitingh, Laren (N.H.) (342
blz. 12.90)
