Schaduw van Hitler viel
reeds over de wereld
Prinsenkind tweede in
lijn der troonopvolging
Wanneer?
Beatrix
gaf geen
kik
Geen voetbal.
(Van een onzer redacteuren)
Rotterdam we
leven snel en we zijn
daarbij een tikkeltje
vergeetachtig van aard, en
daarom staat misschien het
beeld ons niet meer zo heel
duidelijk voor ogen. Maar
de wereld toonde de baby
van 1938, die nu een ge-
gelukkige moeder is gewor
den, niet zo'n hij zonder
vriendelijk gelaat.
Aan de vooravond van prinses
Beatrix' geboorte, op zondag
30 januari, hield Adolf Hitler
in de Rjjksdag een van zjjn be
kende donderredes.
Dat was ter gelegenheid van het
eerste lustrum van het nazi-bewind.
Hitler was achter de schermen druk
bezig met de voorbereiding van zijn
Blitzkrieg, die gedurende vijf jaar
de gehele wereld in vuur en vlam
zou zetten en de eerste levensjaren
33 van het prinsesje niet onberoerd zou
laten.
SPANJE
SPOOK
(Van een onzer redacteuren)
ROTTERDAM Je kunt
nooit weten, dachten in 1938 de
hoofdredacteuren van de bin-
nen~.en buitenlandse dagbladen,
en zij lieten hun verslaggevers
al vroeg In januari de wacht bij
paleis Soestdijk betrekken.
Goed, dr. De Groot, de arts
van toen nog prinses Juliana,
had heel voorzichtig verklaard,
dat naar zijn mening de komst
van de baby zeker niet voor de
derde week in januari viel te
verwachten, maar je kunt im
mers nooit weten?
De journalisten intussen zaten
er wel wat mee. In het begin
telefoneerden zij nog allerlei ver
halen door een wandeling van
de diacones zuster Trijntje
Boonstra in de bossen rond het
paleis, een autotochtje van prins
Bernhard met zijn moeder, een
bezoek van koningin Wilhelmina
aan Soestdijk. Maar naarmate de
dagen vergleden, wisten ze het
ook niet meer zo precies.
W aarzegster
Wanneer komt de baby? Nie
mand wist het.op een Rotter
damse waarzegster na. Zij
schreef aan de journalisten: „He
ren, u kunt rustig nog een
poosje naar huis gaan. De ge
boorte is niet te verwachten
voor de nacht van 29 op 30 janu
ari".
De heren haalden hun schou
ders op en bleven in een nerveu
ze stemming wachten. Achteraf
moet worden gezegd, dat de Rot
terdamse dame niet eens zo
slecht in het koffiedik had geke
ken.
Er was oorlog in Abessinië en in
Spanje, en het voortbestaan van de
Volkenbond hing aan een zijden
'draad. Op de Spaanse bevolking
werd nog steeds een zware wissel
getrokken. Tal van steden werden
gebombardeerd en er vielen honder
den doden en gewonden.
Italië stuurde nieuwe troepen naar
Abessinië. Mussolini, de Italiaanse
dictator die met Hitier wedijverde
in het opzetten van een grote mond,
dreigde uit d e non-interventiecom-
missie te treden „om een einde te
maken aan het bolsjewisme in Span
je"-
In die maand januari van het jaar
1938 was er in de wereld ook een
sprookjeshuwelijk. In Egypte wer
den met veel pracht en praal koning
Faroek en de 17-jarige Farida Zulfi-
kar in de echt verbonden.
Maar op diezelfde dag, 24 januari,
bombardeerden de Chinezen een
groot Japans troepentransport....
Vliet, en twintig Nederlandse equi
pes maakten zich gereed voor de Ral
ly van Monte Carlo, die na een span
nende strijd werd gewonnen door on
ze landgenoot Bakker Schut in Ford.
En voorts? Een kleine greep. Rag-
nild Hveger vestigde een nieuw re
cord op de 300 meter borstcrawl
(3.46.9), en Mathisen werd Europees
schaatskampioen met Langedijk als
beste Nederlander op de zestiende
KINDERSCHOENEN
Achteraf mogen we zeggen, dat de
KLM in die jaren nog in de kin
derschoenen stond. Op 20 januari
vertrok de Oehoe naar Indië en de
dagbladen vertelden hun lezers, dat
zich aan boord bevonden: twee pas
sagiers voor Karachi, een passagier
voor Bagdad, een passagier zou van
Napels naar Calcutta vliegen en een
van Alexandrië naar Bagdad, voorts
nog een van Bagdad naar Karachi
en een van Bangkok naar Penang.
In het Amsterdamse RAI- gebouw
werden de nieuwste automodellen ge
toond. De belangstelling was groot,
niet zozeer om te kopen dan wel om
te kijken. De sensatie van de show
een storingvrije autoradio.
PROBLEEM
En hoe was het in Nederland? Het
epook van de werkloosheid waarde
nog altijd rond, al scheen het of er
een lichte verbetering intrad. Bij de
gesubsidieerde verenigingen met een
werklozenkas stonden 546.500 werklo
zen geregistreerd, onder wie 73.800
landarbeiders.
Het rommelde in de metaalin
dustrie. De vakbonden verlangden
tien cent meer loon en zes dagen
vakantie, en voorts een regeling
voor het ploegenwerk.
Als de maand is verstreken komt
onrust bij de schilders. Voor hen
er nog steeds geen cao.
ANGEDIJK
Wie weet nog de namen van de
groten uit de sport en hun presta
ties Pijnenburg - Wals eindigden als
tweede in een koppelwedstrijd over
honderd kilometer te Antwerpen. Ge-
rardln bleef in een sprintwedstrijd
te Parijs voor Scherens en Van
De financiële verhouding tussen
rijk en gemeenten vormde ook toen
al een probleem. In 1938 klaagden
de gemeenten even hard als mi. In
zijn memorie van antwoord aan de
Eerste Kamer liet minister Van Boeij-
en eind januari weten, dat de ge
meenten zelf voor bezuinigingsmaat
regelen hadden te zorgen om een
sluitende begroting mogelijk te ma
ken.
Een uitkering uit het Gemeente
fonds, zo meende de bewindsman,
zou niet veel meer betekenen dan
enige nivellering van de kosten voor
de armenzorg.
Met name in de grote gemeenten
werd dit standpunt met veel te
leurstelling ontvangen.
MUSSERT
De namen van Mussert en zijn tra
wanten verschenen in die dagen re
gelmatig in de kranten. Op 27 janua
ri ondervond de leider van de NSB,
dat in Nederland toch wel recht
werd gedaan, al had hij dit altijd
bestreden.
De Amsterdamse rechtbank
ontsloeg hem nl. van rechtsvervol
ging. Hij was verdacht van mishan
deling van de Amsterdamse socia
listische voorman Melchers tijdens
een verkiezingsbijeenkomst. Mus
serts beroep op noodweer werd aan
vaard. Melchers werd veroordeeld
tot 15 boete of tien dagen hechte
nis.
Nog een greep uit de berichten,
die in de januari-maand in de kran
ten verschenen.
Op 27 januari vierde de Duitse
ex-keizer op zijn kasteel te Doorn
zijn 79ste verjaardag. In het begin
van die maand werd meegedeeld dat
Nederland ruim een miljoen radio
luisteraars telde. Eduard van Bci-
num verliet het Residentie-orkest
en werd eerste dirigent van het Con
certgebouworkest naast de grote Wil
lem Mengelberg.
De Holland-Amerika Lijn gaf over
het afgelopen jaar vijf procent divi
dend, dat was twee procent meer
dan het jaar daarvoor. O ja, mi
nister Romme vertrok op 23 januari
met vakantie naar het buitenland....
PRIJZEN
Aan woningen was in die tijd
geen gebrek. Ze werden nog veelvul
dig te huur aangeboden. En tegen
een, wat we nu noemen, schappe
lijke prijs.
Aan de Croeselaan te Utrecht kon
men een herenhuis met zeven ka
mers betrekken voor 7,50 per
week, en andere woningen voor hu
ren, die varieerden tussen de 2.60
en 6.50. Een huis met drie woonla
gen werd te koop aangeboden voor
f 10.500.
Een dagmeisje voor drie dagen pei
week kon wel 2 verdienen. Maar
een ons thee kon men al kopen voor
twintig cent en twee stukken huis
houdzeep voor een dubbeltje.
Zo zag de wereld, zo zag Neder
land eruit, toen onze prinses Beatrix
werd gebaren.
Een historische foto uit de mobilisatiedagen 1939—1940. Toen de koninklijke
familie, prinses Beatrix op de arm van haar vader, het paleis Noordeinde te Den
Haag verliet, werd zij omstuwd door een juichende menigte, die haar in die
moeilijke dagen haar aanhankelijkheid betuigde.
Zuster
v. Beuzekom
ATE JUFFROUW Cor L. van
1 Beuzekom, als hoofdver
pleegster werkzaam in het
Academisch Ziekenhuis te
Utrecht, is de eer te beurt ge
vallen prof. dr. W. P. Plate te
mogen assisteren bij de ge
boorte van de prinselijke
baby.
Zij is 46 jaar en ruim 20 jaar
aan het Utrechtse Acade
misch Ziekenhuis verbonden.
In 1946 werd zij daar leerling-
verpleegster. Nadat zij haar
verpleegstersdiploma had ver
kregen, volgde zij een cursus
kraamverpleging en behaalde
korte tijd later haar „ooie
vaartje".
In 1950 werd zuster Van
Beuzekom geplaatst op de
gynaecologische afdeling,
waarvan zij in 1958 als hoofd
verpleegster de leiding kreeg.
Op deze afdeling werken op
het ogenblik een veertigtal
zusters.
Sinds 1958 ook werk zij nauw
samen met prof. Plate, die dus
precies weet wat hij aan haar
heeft, en haar wel bijzonder
moet waarderen dat hij haar
heeft uitverkoren hem te as
sisteren in de kraamkamer
van Drakensteyn.
(Van onze parlementsredactie)
DEN HAAG De geboorte van
het prinselijk kind maakt de ar
tikelen, die in de grondwet over
de troonopvolging vermeld staan,
tot een levende materie. De begin
selen van de troonopvolging zijn
in ons land vrij eenvoudig. Uit de
voor buitenstaanders misschien
wat ingewikkelde regels zijn de
volgende hoofdpunten af te leiden.
Zoons van de regerende vorst(in)
gaan voor dochters. Bij beiden hebben
de ouderen voorrang boven de jonge
ren. Indien de regerende koning(in)
geen opvolgers heeft, grijpt men eerst
terug op de lijn van de ouders van de
koning(in); daarna eventueel op de lijn
der grootouders. Voor ons vorstenhuis
brengen deze regels de volgende toe
passing mee. Prinses Beatrix is al:
oudste dochter van de Koningin, aange
zien zij geen broers heeft, de eerste die
tot de troon geroepen kan worden.
Prins Alexander der Nederlanden, de
laalstgeboren Oranjeprins (25 augustus
1851), jongste zoon van koning Willem
III en koningin Sophie, op een miniatuur
uit 1857. Hij stierf op 21 juni 1884. nog
geen 33 jaar oud.
Koning Willem III was de laatste
Koning der Nederlanden. Hij leefde
van 19 februari 1817 tot 23 november
1890. Koning Willem- III werd 31
augustus 1880 vader van een prin
sesje, de latere koningin Wilhelmina.
Grondwet nu
levende materie
Tweede in de lijn der opvolging is
thans haar baby.
Onze grondwet kent het beginsel
van de plaatsvervulling. Dit houdt in
dat de aanspraak op de Kroon bij over
lijden overgaat op de kinderen van de
overledene. Met andere woorden: alle
kinderen die uit het huwelijk van prin
ses Beatrix en prins Claus geboren
worden: alsmede de kleinkinderen van
het Kroonprinselijk paar hebben,
krachtens de grondwet, voorrang bo
ven hun tantes, de prinsessen Margriet
en Christina.
Na de nakomelingen van prinses Be
atrix en prins Claus gaat de opvolging
over op de zusters van prinses Bea
trix.
IRENE NIET
Krachtens haar geboorte als tweede
dochter van koningin Juliana en prins
Berhard zou de beurt dan aan prinses
Irene zijn. Zoals bekend, is prinses Ire
ne echter van de troonopvolging uit
gesloten, omdat zij voor haar huwelijk
geen toestemming heeft gevraagd aan
de Staten-Generaal. Deze toestemming
is noodzakelijk om voor troonopvol
ging in aanmerking te komen.
Volgens de grondwet heeft dit huwe
lijk ten aanzien van de opvolging het
zelfde gevolg als overlijden. Ook de
kinderen uit het huwelijk van prinses
Irene en prins Hugo Charles zijn van
opvolging uitgesloten.
Zo komen we vervolgens bij prinses
Margriet en de kinderen, die mogelijk
uit haar huwelijk met mr. Van Vollen
hoven worden geboren. Indien in deze
lijn geen troonopvolger of -opvolgster
meer aanwezig is, wordt teruggegre
pen naar prinses Christina. Momenteel
ziet de lijst van troonopvolgers na ko
ningin Juliana er als volgt uit:
Prinses Beatrix, haar pasgeboren ba
by, Prinses Margriet, Prinses Christi-
CASTILIAANS
De regels der troonopvolging ln ons
land worden aangeduid als het zoge
naamde Castiliaanse stelsel. Hierin
kunnen bij afwezigheid van mannen
ook vrouwen tot de troonopvolging ge
roepen worden. Hiertegenover staat
het Salische stelsel, dat vrouwen van
opvolging uitsluit. Dit systeem kent dc
Belgische grondwet.
Voor de grondwetswijziging van
1963 kende Nederland een iets andere
vorm van het Castiliaanse stelseL Een
vrouw kon toen slechts tot de troon
geroepen worden, als in het stamhuis
van koning Willem I geen man meer
aanwezig was. Een rechtstreekse
afstammeling van een broer van Wil
lem II of Willem III bijv. had voorrang
boven prinses Wilhelmina.
Aangezien dezen niet aanwezig wa
ren, ging de kroon in 1880 over op
prinses Wilhelmina. En aangezien zij
op dat moment minderjarig was, trad
koningin Emma tot 1898 als regentes
op. Volgens dezelfde regel volgde ko
ningin Juliana in 1948 haar moeder op.
Met de invoering van het Castiliaanse
stelsel zijn de regels over de troonop
volging vereenvoudigd en beter op de
bestaande situatie afgestemd.
VERRE OPVOLGERS
Tot 1922 kende de grondwet voorts
nog opvolgingsrechten toe aan afstam
melingen van prinses Sophie, zuster
van Willem III; nakomelingen van de
zuster van Willem II, prinses Marian
ne; voorts aan de afstammelingen van
prinses Louise en prinses Marie von
Wied, dochters van prins Frederik, een
broer van koning Willem II.
Ten slotte hadden ook de mannelijke
nakomelingen van prinses Caröline,
een zuster van stadhouder Willem V,
nog rechten op de troon.
Tijdens de regering van koningin
Wilhelmina hadden deze regels conse
quenties voor de troonopvolging, die
algemeen als onaangenaam voor de mo
narchie werden ervaren. Wanneer ko
ningin Wilhelmina en prinses Juliana
op jeugdige leeftijd waren overleden,
zou een Duitse vorst, die volkomen on
bekend was mèt en in Nederland, tot
de troon worden geroepen.
Om dit te voorkomen werd de opvol
ging in 1922 beperkt tot afstammelin
gen van koningin Wilhelmina, niet ver
der dan in derde graad van bloedver
wantschap. Deze regel Is in de thans
geldende grondwet gehandhaafd.
KONINGSKEUZE
De grondwet voorziet ook in de mo
gelijkheid, dat er geen enkele troonop
volger is. In dat geval worden de bei
de Kamers der Staten Generaal „in
dubbelen getale" bijeengeroepen om
een koning te kiezen. Voor zo'n bijeen
komst moeten 150 Tweede-Kamerleden
en 75 senatoren gekozen worden naast
de afgevaardigden, die reeds in de Ka
mers zitting hebben.
Men is niet verplicht een troonopvol
ger te kiezen. In beginsel is een wijzi
ging van de staatsvorm dus mogelijk.
Vandaag mag het Nederlandse volk
zich echter verblijden over de nieuwe
loot aan de stam van de Oranjeboom.
Prof. dr.
W. P. Plate
pROF. dr. Willem P. Plate
die Hare Koninklijke Hoog
heid Prinses Beatrix medisch
heeft begeleid bij de geboorte
van haar baby, is hoogleraar
in de verloskunde en leer der
vrouwenziekten aan de Rijks
universiteit te Utrecht.
Hij werd geboren op 17
maart 1902 te Modjokerto op
Java, studeerde medicijnen
aan de Gemeentelijke Univer
siteit te Amsterdam, speciali
seerde zich als vrouwenarts
aan de Universiteits Vrouwen
kliniek en promoveerde in 1928
op het proefschrift „Bijdrage
tot de kliniek en therapie der
spildraaistoornissen".
Van 1930 tot 1939 was dr.
Plate tweede hoofdassistent
aan de Universiteits Vrouwen
kliniek en van 1939 tot 1948
eerste hoofdassistent. In 1948
aanvaardde hij het hoogle
raarsambt aan de Rijksuni
versiteit te Utrecht.
Van de hand van prof. Plate
zijn verscheidene publicaties
verschenen op het gebied van
de gynaecologische patholo
gische anatomie en de gynae
cologische endocrinologie. In
1961 vertegenwoordigde hij de
Koninklijke Nederlandse Aca
demie voor Wetenschappen op
Prof. dr. W. P. Plata
het congres van de Interna
tionale Federatie van Verlos
kundigen te Wenen.
Prof. Plate werd in 1966
Ridder in de Orde van de
Nederlandse Leeuw.
Prinses Juliana, prins Bernhard
en prinses Beatrix
BAARN De eerste februari van
1938 werd de dag waarop de prinse
lijke baby aan de ambtenaar van de
burgerlijke stand, Baarns burge
meester jhr. mr. G. C. J. van Ree-
nen, werd getoond. Dit gebeurde bij
de officiële geboorteaangifte, waar
bij ook tegenwoordig waren dr. H.
Colijn, minister van staat en minister
van algemene zaken, en jhr. F. Bee-
laerts van Blokland, Kamerheer in
buitengewone dienst van koningin
Wilhelmina, minister van stoat en vi
ce-president van de Raad van State.
De trotse vader prins Bernhard bracht
zijn dochter op een crèmekleurig
kussen in de kamer, waarin de he
ren zaten te wachten. Na de plechtig
heid van de aangifte schonken lakei
en, naar oud gebruik, kandeel.
Burgemeester Van Reenen vertelde na
afloop, dat de baby tijdens de aangif
te geen kik had gegeven. Het prinses
je beschreef hij als een flink kind
met blauwe ogen en blond haar, 52
centimeter lang en zeven pond we
gend.
Enkele dagen later werd de eerste foto
van Beatrix gepubliceerd, gemaakt
door prins Bernhard. Nadrukkelijk
werd bepaald dat hij niet voor recla
medoeleinden mocht worden ge
bruikt...
BAARN Zelfs de militairen wan
de saluutbatterij voelden op den duur
dat zij iets moesten doen om de wach
tende journalisten het wachten wat te
verlichten.
Goed, zij zouden hen uitdagen voor
een voetbalwedstrijdje. Ze hadden al
les piekfijn geregeld voor het geval er
tijdens hun afwezigheid belangrijke be
richten naar het perscentrum zouden
binnenkomen. Een speciale ordon-
nansendienst zou er garant voor staan,
dat een alarmsein onmiddellijk naar
het voetbalveld werd overgebracht.
Maar helaas, de Zweedse en Engelse
journalisten wilden er helemaal niets
van weten. Neen zeiden ze, voor ons
geen voetbal. Stel je voor, dat we onze
ochtendeditie missen.
En toen verviel iedereen maar weer
in de verveling van al zoveel dagen*.
