ANTAIOS EN
ARIADNE
Keus
kunst
Uit
JEAN
Beeldhouwer
rEEN NIEUWE SERIE ~i
ZWARTE BEERTJES
in het Haags
Gemeentemuseum
Het nerveuze kind
ZATERDAG 4 MAART 196T
Het Haags Gemeentemuseum aan
de Stadhouderslaan, herbergt t/m
16 april een grote over-
z ichtstentoonste Iling
van de beeldhouwer-
dichter Jean Arp, die in
1887 te Straatsburg werd geboren
en verleden jaar te Bazel overleed.
ARP staat terecht te boek
als een der grote
sculpteurs, die de beeld
houwkunst een nieuw ge
zicht verleend hebben en
dank zij de toewijding van
de conservatrice van de af
deling moderne kunst van
het museum, mejuffrouw
drs. A. C. Esmeijer, kunnen
wij hem thans dank ook
zij de medewerking van
een aantal collectioneurs
vrijwel op de voet volgen
op zijn weg naar ontwikke
ling en roem.
Spelelement
Arp richtte in 1916 met een
■oep vrienden in Ziirich de la-
r veelbesproken Dada-bewe-
ng op: In schijn een nihi-
jtische en de
ductieve stroming,
e er op uit was
jnti-kunst" te
heppen, in wezen
•hter een samen-
ontering van
instenaars die
>or hun speels-
iid en uitbundig-
iid een frisse
ind lieten waai-
1 door het toen-
alige kunstgebeu-
•n. Het spelele-
ent strookte zeer
.et Arp's zin voor
ït absurde.
Hij wilde le-
ïnsminnaar met
in sterk ontwik-
lid gevoel voor
imor, als hij was
dev dingen van
it dagelijks leven
it hun verband
jchten, waardoor
i een boven de
ferkelijkheid uit-
jjgende realiteit
(regen. In feite
iets anders dan
alve eeuw later
e Zerogroep nog
fcee bezig is.
Hier op deze ex-
jositie ziet men
iv. zijn z.g. „Plan-
•he a oeufs" die hij
pnkondigde als
ien spel voor de
fpper-ten, „waar
lij de deelnemers de arena ge-
leel met eierstruif overdekt
noesten verlaten"!
r Naar aanleiding van
PIERRE H. DUBOIS: Het geheim van Antaios, Essays. Uitgave Nijgh Van Ditmar,
's-Gravenhage-Rotterdam, (184 blz., 12,50).
ARTHUR LEHNING: De draad van Ariadne, Essays en commentaren. Uitgave
Polak Van Gennep, Amsterdam, (264 blz., ƒ9,50).
ff ET valt even op, dat zowel Pierre Dubois als Ar- ook voor hem inhoudt, be-
11 t j.t..._„.„i:u:i paalt zijn levensgevoel" (bl.
thur Lehning voor hun opstellenverzameling by De meng yan
de Griekse mythologie een titel hebben geleend. Het zond'^r e ^^oord* en zonder
zegt iets over hun leeftijd (al is Dubois naar ik schat oplossing. Hij staat on
een twintig jaar jonger dan Lehning, die nog met de beschermd tegenover het pro-
jonge Marsman bevriend is geweest). De Griekse bleem van zijn bestaan, zon-
oudheid staat nog een beetje model en de renaissance, geloofswonder ^ïïl^venvach-
cultuur is bij hem nog niet afgeschreven.
Een brons uil 1961
echter is er naar gestreefd (en Laten we daarom bij onze
ook in geslaagd!) dit rondgang er
gen" kunstenaar, ontkomt men tisch
er niet helemaal aan dat sommi-
onbevangen te kijken
te bewonderen (of af te wij-
ge stukken nogal „gedateerd" zen) wat men wiL Zo eerst zal
aandoen, maar dit is nu eenmaal
het lot van bijna alle kunst, het evenement putten,
werk van een enkel genie dan,
uitgezonderd.
het optimale genot uit dit
GIJS KORDING
Beide auteurs verkeerden
in ongeveer dezelfde omstan
digheden. Ze wilden een aan
tal beschouwende prozastuk
ken tot een boek maken en
ervoeren de moeilijkheid die
zich daarbij altijd voordoet.
Lehning begint in zijn Woord
Vooraf zelfs met die moeilijk
heid te noemen. Gebundelde
geschriften, zo zegt hij, ma
ken door hun fragmentarisch,
incidenteel en weinig defini
tief karakter bij de lectuur
meestal een heterogene in
druk.
Ligt echter aan de gebun
delde stukken een fundamen
tele conceptie ten grondslag,
dan is er op de achtergrond
voldoende homogeniteit om
een soort eenheid te suggere-
Moeilijker
stukjes wat moeilijker dan
bij Dubois, die 8 opstellen
heeft gebundeld. Voor Leh-
oing kwam daar nog bij dat
de stukken niet alleen wat de
Eerlijk
Dit besef moet in de roman
omvang, maar ook wat het on- duidelijk en eerlijk worden
derwerp betreft nogal uiteen- uitgesproken. „Après tout u—
rustig het (altijd wat dure) Toch weer niet: „In mijn
woord „essays" kon neerzet- 0gen althans is de roman niet
ten. een verhaal maar een wijze
iets te zeggen dat nog
H"" niet gezegd is, over de mens,
over mijzelf, maar niet over
bij Lehning. Ze hebben bet- £néérLp,,. 2i,. Geen
den wel even sepiekerd ouer J schrljver heefl 00lt be
de te kiezen mythologische li- ,k, hlj bereikcn wlide;
tel. maar Lehmng mout zelf, d kom, omda, hij aegge„
hier nog een soort rechtvaar
diging zoeken voor de diversi
teit van de bijeengebrachte
prozastukken. Ariadne im
mer», dochter van Minos, ko
ning van Kreta, redde de
Atheense koningszoon The
seus door hem bij de in-
wil „wat niet gezegd kan wor
den en toch alleen de moeite
van het zeggen waard is" (bl.
21).
Deze citaten ontleen ik aan
het eerste opstel „Om het on
formuleerbare". Het tweede
BIJ Bruna in Utrecht is „Kermis
een nieuwe serie Zwar
te Beertjes verschenen. Er
zitten enkele goede detec
tive- en spionageromans
tussen.
Van
boeiende Engelse
Dichter
Daarnaast ontpopt hij zich als
*n begaafd dichter, zij het ook
binnen het kader van de
lonsensicale en kolderieke Da-
la-beweging. Maar tevens was
bij er scherp op bedacht het
■ieuwe te doen doorbreken en
lis men de taaie worsteling ziet
waarmee hij dit volbrengt, be
gint men iets te beseffen van de
Eigantische strijd die iedere pio-
ier moet leveren om zijn ideën
floor te drukken dwars tegen de
geldende conventies in.
Vork en plastron, beschilderd hout langer hoe minder met „mensen-
Mi/ 1925 hand" in te grijpen, In die zin
bedoeld, dat alles wat de mens
aan de natuur tracht toe te voe-
tomatisme een hoogtepunt in de gen of te verbeteren, detoneert, met
eerste z.g. „papiers déchirés pa-- De magnifieke opstelling van
het geheel heeft een landschappe-
lijk karakter
dit veroorloofd hebben, men
deze tentoonstelling zeker
open lucht hebben gehouden: nu van den Broek.
Bond-verhalen van Ian Fleming
het laatste interview met de
geestelijke vader van de
schrijver Edgar Wallace, wiens meesterspion,
boeken door een specifieke sfeer
worden gekenmerkt, zijn er „Het JAMES BOND
geheim van het eenzame huis"
en „De man in het Carlton ho
tel". Zijn
de regen", neemt in peerd als een van de auteurs,
de serie een eervolle plaats in die de Duitse literatuur levend
met zijn „Parijs is ver", een houden. Overtuigend bewijs van
knap gecomponeerde roman over die uitspraak is „Het lichtschip",
een chantagekomplot. waarin de schrijver een beeld
schept van hét lot van de heden-
.Octopussy" bevat vier James daagse
Brabant rondom
zijn orkest
Mystiek
Uit zijn allervroegste tijd
(1904) vindt men een gevoelig ge-
paan bronzen kopje, dat het sen
timent van Rilke's gedichten in
fcich draagt. Een achttal jaren la
ter zal hij het bekende schilderij
,Drie baadsters" maken, waarin
lij zijn veneratie voor Kan-
linsky uitzegt. Op een ander
ijdstip als medewerker van de
ilaue Reiter groep, maakt hij
•tsen met een Oosters mystieke
inslag. De Duitse romantiek laat
evenmin onberoerd. Totdat
1 1916 komt tot het schep
pen van zijn geometrische colla
ges, „geordend naar de wetten
van het toeval" zoals hij ze zelf
schijnbaar paradoxaal
(omschrijft.
piersnippers en verscheurde teke
ningen die zich volgens de wet
ten van het toeval tot nieuwe
composities samenvoegen.
Dan begint zich we schrij
ven nu 1930 een nieuwe rich
ting in het werk van Jean Arp
af te tekenen met een sterke
voorkeur voor organische vor
men en vloeiende lijnen en te
vens vindt dan ook de overgang
van reliëf naar vrije plastiek
plaats.#
Van heel deze ontwikke
lingsgang geeft de tentoonstel
ling een prachtig beeld.
„De sculpturen kunnen zowel
schelp, wolk als mens zijn, zowel
schelp als zwaan, zowel tol als
held"; deze ambivalentie in de
betiteling is nog een overblijfsel
uit zijn Dada-periode. Bij de
menselijke figuren overweegt nu
de torso-vorm (zuil-torso,
vrucht-torso etc.).
Variaties
De Engelse auteur-dich
ter-science fiction expert
landgenoot Nicolas Kingsley Amis heeft de avontu- (Van onze muziekredactie)
Freeling is vertegenwoordigd ren van James Bond bestudeerd Voor itfeaeti. die lijn geinte-
detectlve, die in ons antwoord te vinden op „5Sttrd in hct Nederlandse mu-
de vraag of agent 007 de sprook- ïlekieven, is het „niangs versche-
jespnns van de twintigste eeuw nr„ ,.Rrabant ron(lom ,iJn or_
kest" een belangwekkend hoek
tand afspeelt: „Misdaad in Dren
the". Zijn verhaal is aanzienlijk
ons klimaat zwakker dan dat van Wallace.
bekend
Van Renaissance tot he- kingskracht
den, door Fem Rijksen ristenland, komen ook Spanje'
symbool van decadentie
en corruptie. Zijn conclusies werk.
heeft hij opgetekend in „Het Ja-
De Nederlandse schrijver Joop mes Bond dossier", dat kan wor- Twee ter zake kundigen, dr. H.
den gerekend tot het beste, dat van Velthoven, lid van de Eerste
ooit over de agent van de Britse Kamer, en de Neerlandicus-mu-
geheime dienst is geschreven. ziekrecensent drs. A. B. M.
Brans, verzorgden de tekst. Eerst-
De doorsnee-Fransman ver- genoemde geeft een helder over-
schilt toch niet zo heel veel zicht van de historie van het Bra-
van de gemiddelde Nederlander bants gewest, vooral wat betreft
als gewoonlijk wordt aangeno- het culturele leven, de oprich-
men. Pierre Daninos maakt dat tings- en wordingsgeschiedenis
duidelijk met „Een zekere heer van het kamermuziekgezelschap
Blot" als treffend voorbeeld. en het orkest dat daaruit
ontstond.
FRANK ARNAU De bijdrage van drs. Brans is
wat meer artistiek gericht Zijn
„De wereld wil bedrogen wor- beschrijving van Brabants mu-
den" is de titel van het boek ziekieven tussen 1770 en 1950 be-
van de Zwitser Frank Arnau. vat veel humoristische passages.
Hij heeft de fantastische le
vensgeschiedenis beschreven van overzicht van ruim vijf-
vier zwendelaars, die de mach- tJen jaar Brabants Orkest toont
tigste en rijkste mensen van hun de veelzijdigheid van het reper-
tijd oplichtten, vaak tot hilari- toire, dat legio composities van
Spanje als toe- teit van het grote publiek. eigen bodem omvat.
Een ongekend aantal variaties
ontstaat thans, daar de kunste
naar de gewoonte heeft, telkens
weer oudere vormen in zijn
werk op te nemen om die tot in «~a
oneindige te variëren, zodat geeft de al iets oudere jeugd hetgeen de bezoeker nog
uit een opstapeling van twee oi aansluiting op de eerder bij Cifiek Spaans kan
Omstreeks 1
bereikt het
zelfstandige werken een yan Gorcum Comp., Assen
verschenen tweedelige uitga
ve „De rode draad".
kleurrijk is het Het beste deel is wel „Voorbe-
.„n „Sara Dane" aiding van het seizoen." vlotte
opgetekend door Catherine vraaggesprekken rrïet dirigent
kin die in 1792 naar Heui Jordans e" zakelijk leider
i «ptffACAUpjpw» de kunsthistorica van het Delftse Australië wordt verbannen, vele T®n^ A De epiloog „Het Bra-
kunstgeschiedenis prinsenhof commentaar geeft bij beproevingen ondergaat en die bants Orkest ziet zichzelf is een
;-4" J1 zich ten slotte tot een succesvolle ifYind,3e karakteristiek en ge-
zakenvrouw ontwikkelt. yant de prettige sfeer die In
het orkest heerst.
cultuur en kunst in het blikveld Romantisch
van grotere aantallen Nederlan- levensverhaal
ders. Nuttig is het daarom een op|
Deze aantrekkelijk getrac-
teerde
nieuw werk groeit, zoals hier
dent blijkt uit „Concrétion hu-
maine sur coupe ovale" en voor
al ook uit de monumentale
plastiek „Scrutant l'horizon" die
enige dagen geleden in de wijk
Mariahoeve
onthuld.
VICKI BAUM
Dan rond 1960 ziet men
hem zijn drie-dimerfsionale bron
zen reliëfs maken; grote ara
besken die een krachtige wer- w-.
king vertonen tussen positieve Hnnfj;rdyen ffoPd Jkn7
en negatieve vormen. Via zijn te
keningen en grafiek
zijn zoeken naar geleidelijk aan
ruimtelijker worden, op de voet
volgen.
Verwantschap ziet
Het interessante is, in deze be
lichting van het verleden verkla
ringen te kunnen vinden voor he
dendaagse aspecten. Dit geldt
niet slechts voor geschiedkundi-
het speuren ge achtergronden van stijlontwik
kelingen, maar ook voor di
Spaanse volksaard en de gebrui
ken die daarmee samenhangen.
Figuren als Philips II, Don Ju
an en Alva zullen voor menigeen
in gewijzigd licht komen te
- staan. Wel wekt deze leerzame verijdelde vlucht
derlanden". „Leven vrijheid en palladium-paperback de indruk Zuid-Amerika.
streven naar geluk'„De wereld da(; de schrijfster soms haar
m bet onderbewuste" en ten geëngageerd-zijn laat prevaleren
boven de objectiviteit van een
wetenschappelijke benadering.
In zeven parten
iar die rode draad verdeeld:
Den Haag werd „Franse koningen bouwen".
„Kunstenaars werken voor de
vorsten", „Burgers van de
Zoeken zestiende en zeventiende eeuw",
„De zeventiende eeuw in de re
publiek der Zeven Verenigde Ne-
Het boek is verlucht met vele
foto's en tekeningen. Het is een
„Fatale vlucht" behoort zeker uitgave van de Stichting Vrien-
niet tot de sterkste romans van den van het Brabants Orkest en
v- is ook alleen op het adres:
voor de V,fkl Baum' Hel verhaal '"ept Polsteistraat 66 In 'a-Hertogen-
de gebrui- z«ch eentonig voort tot het bosch verkrijgbaar 10,50).
laatste deel, waar de spanning
pas tot een climax wordt opge- nu
voerd. De roman gaat over de
gang van het Labyrint een ••Ee" Sanliniaehe erva-
kluwen garen mee te geven rin6eeuteur
dat. afgewikkeld, de jonge de ontdeklung is gekomen
prina na het verslaan van de hu met <meer>
Minotaurus de terugweg een ervaring hij ja-
wees ren later geprobeerd heeft
vorm te geven in zijn roman
Een vinger op de lippen. Ik
kan natuurlijk niet alles noe
men en verwijs kortheidshal-
De politieke en culturele si- ve nog naar de drie opstellen
Labyrint
nalre staatsmacht de Minotau- romanproblemen (een kritiek
h^t revolutionaire le- op de romantheorie van Rob
die hij zelf gesponnen heeft, van
tenzij Ariadne als een soort Mots
muze fungeert. Maar de lezer tragedie
mag de titel niet te serieus hem zo
analyseren. gen.
Antaios, zo vertelt de
omslag bij Dubois, is zoon
van Poseidon en Gea. Hij was
een reus in Lybië, die volgens
de legende placht te worste
diens jeugdanalyse Les
over de begrippen
tragiek, zaken die
aan het hart lig-
Melancholie
hij telkens nieuwe krachten, grammatica en zinsbouw,
„De symboliek van de titel maar i°°' het substraat van
is duidelijk: in verbinding ved. Fr'n" ,M'n
blijven met de aarde, de wer- T' «l|n besehouwlngen
kelijkheid. De grondidee van Ilch "y
het boek is die relatie tussen proeven en dan deelt hl)
schrijver en literatuur en de \"A"iasd rijn standpunt en
realiteit" Is bij Lehning alles ,nrichten aan de ,ezer mee-
te herleiden tot een revolutie- Ejn jevensbeschouwing en
nair sentiment, bij Dulkns is levensinzicht dragen zijn hele
dit een tragisch sentiment.
werk, dat evenals bij Tsje-
chow doortrokken is van een
fijne melancholie. Waarmee
ik natuurlijk geen recht
streekse vergelijking bedoel:
Lehning keert zich meer tot het gaat om de grondstemming,
de werkelijkheid en spreekt Het werk van Arthur Leh-
daarover zijn woord, Dubois n[ng js meer journalistiek
Driedeling
zoekt zijn domicilie meer in
literatuur en kunst. Hij is
bovendien
van aard en meer op de poli
tieke en sociale actualiteit ge-
richt Hij maakt op mij de
aardige verdeling te vinden indruk van een radicale indi
en wel een driedeling: centri- vidualist met veel gevoel
petaal, pragmatisch en centri- voor de vernederden en ver-
fugaal, d.w.z. zelfbespiegeling, drukten en die het tegendeel
literaire praktijk en algemene jS van een doctrinair. Hij
vraagstukken op letterkundig heeft veel gereisd, veel gele
en veel gepraat Ook de
uit de wereldliteratuur door dan door een briljante of
het tragisch bewustzijn geken
merkt wordt" (bl. 15). „Iedere
techniek die aan het tragische
boeiende stijl.
Tenslotte kan ik alleen
maar herhalen wat ik al va-
ÜDe moderne roman is die Sï* "aar
welke correspondeert asn het „s|ys Vreemd'TatTij
L landers, die altijd beschouwin
gen ten beste geven, niet veel
meer smaak voor dit genre to
nen. Want het schrijven van
goed essay is een kunst
Waar komt dit tragische le
vensgevoel vandaan? „De
mens weet 'dat zijn God een
projectie is, en die ontdek- apart,
king, welke consequenties die
DR. C. RIJNSDORP
Siegfried Lenz wordt gety-
de granieten sculpturen
uit de suite „roues de fóret", D1Z'11S0U'
alsmede in het werk met de wat
wonderlijke titel „Gebit van een
oude heldin".
r .i ii ie Honderden goed gekozen foto'
kanomen van kunstwerken markeren de (ujabEI'si ill. fg.
route langs stijlperioden, kunste
naars en hun ideeën. Een handi
ge tijdtafel geeft het totaalbeeld
dan van de in het boek genoemde
Groot ia het aantal nerveuze de moeilijkheden en eigenaardig
kinderen, „nervositeit" is een heden van het nerveuze kind
vaak gehoorde klacht. Er is kan moeilijkheden voorkomen of
een aantal kinderen dat tot het verlichten. Nervositeit is een ei-
nerveuze type behoort, daar- genschap die men moet aanvaar-
gebeurtenissen. (158
j ting voor het boekje gewijd
W. BrunaZoen^Utrecht Rubens- Georges-Henri Dumont naast zijn er kinderen die niet den.
voor Hans Memling en Raymond tot dit type behoren en nochtans Nerveuze verschijnselen tre-
Charmet voor Gauguin. nerveuze verschijnselen verto- den vaker op bij stadskinderen
nen. Beide worden in dit boekje dan bij kinderen van het platte-
(Zwarte Beertjes).
Bij zijn verdere gang zal hij
zich steeds meer laten leiden
door de natuur en hij wenst hoe
rendsen. Uitgave W. de den
Deze serie van repro-juweel
tjes is aangevuld met drie deel
tjes, die nog onder redactie ston-
wijls gunstig op een nieuwe om
geving of uit-huis-plaatsing.
De opvoeding van het nerveu
ze kind vraagt veel zorg en tact
Waak voor oververmoeidheid,
een rustige sfeer, laat
het nerveuze kind weten waar
het aan toe is, maak het kind tot
uw bondgenoot e ziedaar enige
welgemeende adviezen. (40 blz.
gebonden 2,75, bij intekening
f 2.50).
In de serie Het abc der opvoe-
Als vanouds zijn de teksten besproken. land. De maaltijd kan een rust- ding onder redactie yan pro'f. df
helder en is veel zorg besteed E*n nerveus kind ls snel afge- punt voor het gezin zijn. Gekib- Th. Hart dc Ruvter fUiteavcn c.
iH h*t udrntnffPn tnt nrilt. K*l hfi lr,„/ioror int L.■-
Haan, Hilve
groeiende aantrek-
kriticus Anthony Bosman.
A. Stubbe schreef d* toelich-
overleden aan da kleurendruk van de 11- 'ei? .he! v«rmoS«n tot prik- bel bij kinderen behoort tot hun F. Calienbach." Nil'kerk), ver-
lustraties. .Per dee, 72 reprodue- TZXZ 'zT^Za^bX JTprot.
nol UP 1 litRptpr Kptrrin ttan Fiael,lrlw, 1-1 ni.uu - J1- n
snel vermoeid. Beter begrip van tische kinderen reageren dik- Hart de Ruyter.
