Om
tienduizenden
loodse
landgenoten
ONDAGS
BLAD
Link van Bruggen
ZATERDAG J4 JANUARI 1967
MAANDAG 23 JANUARI herleeft voor de rechtbank in München de
tragedie van de massale deportaties der Nederlandse Joden. Er zijn
drie verdachten, tegen wie bijna 22 jaar na de oorlog eindelijk
een vervolging kon worden ingesteld. Aan Duitse zijde hebben
vooral de officier van justitie in het district München II, dr. B. A. Huber, en
de hoofdinspecteur van politie Ludwig Rager zich voor het aanspannen van
deze zaak ingezet.
Zoepf en Slottke
WILHELM HARSTER
rpERECHT zullen staan de drie volgende, in het bijzonder
in Den Haag berucht geweest zijnde figuren:
De 62-jarige dr. Wilhelm Harster, in zijn gloriedagen
luitenant-generaal der SS en hoofd van de veiligheids
dienst en de veiligheidspolitie in bezet Nederland. Van
1940 tot en met 1943 was hij de rechterhand van de na
de oorlog gefusilleerde generaal Rautcr.
De 58-jarige jurist Wilhelm Zoepf, van. 1942 tot en met
1944 in de rang van majoor der SS hoofd van het zoge
naamde Judenreferat, dat later in de door Adolf Eich-
mann geleide „vermorzelmachine" IV B 4 is overgegaan.
De 64-jarige Gertrud Slottke, ook wel „de heks van
Wcsterbork" genoemd, die als secretaresse van Zoepf
uitgebreide bevoegdheden bezat terzake van de „Ab-
transportierung" van Joodse groepen of individuen.
bank ook een verzoek ingediend
namens Otto Frank te mogen op
treden. Deze thans in Zwitser
land wonende vader van Anne
Frank wier dagboek in bijna alle
landen van de wereld ingang
vond, wenst op deze wijze de for
mele verzoening te bewerkstelli
gen voor de dood van zijn be
roemd geworden dochtertje, dat
in een concentratiekamp op onbe
kende wijze ten onder ging.
Hoe lang het proces Harster
c.s. zal duren, is nog niet bekend.
Voorlopig zijn er vier weken
voor uitgetrokken. Sommigen me
nen dat het al na tien dagen afge
lopen zal zijn; anderen daarente
gen beweren dat het wel eens
drie maanden in beslag zal kun
nen nemen.
het Rijksinstituut voor Oorlogs
documentatie in Amsterdam aan
gedragen. De eerste medewerker
van dr. Lou de Jong, de heer B.
A. Sijes, die tijdens de berech
ting in Wenen van de in Den
Haag geopereerd hebbende Jo
denvervolger dr. Raja op voor
treffelijke wijze zijn mannetje
stond, kan hiervoor veel lof wor
den toegezwaaid.
De 'heer Sijes: „Ze konden
niet, anders .dan bekennen. Er is
hun zoveel belastend materiaal
voorgelegd dat ze er niet meer
onderuit konden. Trouwens: in
juni 1941 wisten de Amster
damse Joden reeds dut hun man
nen en zonen, die tijdens de fe
bruaristaking naar Mauthausen
waren gedeporteerd het ging
allen waren
om 400 mensen
omgekomen."
Dat niet het district München
I, maar het district München II
de zaak Harster c.s. in behande
ling genomen heeft, wordt in Ne
derland als een gunstige bij
komstigheid gezien. Het Hof van
Gezworenen in München I in
Duitsland vormen juristen en le
ken samen de rechtbank, waar
door ttiet van- een 'o.a. in Oosten
rijk geldende juryrechtspraak
kan worden gesproken toonde
zich twee jaar geleden niet
bijster onder de indruk 'van de
onmenselijkheden, die Gesta-
po-chef Erich Deppner in bezet
Nederland had begaan. De man
werd tenminste vrijgesproken...
Ook in de figuur van de nog
jonge dr. Huber mogen de Neder
landers een strenge vervolger
zien van nazi's, die misdaden te
gen de mensheid hebben begaan.
Hij is de man, die de zaak tegen
de adjudant van Himmler, Karl
Wolf, rond kreeg. Tegen de
laatste werd een gevangenisstraf
van 15 jaar geëist, die hem ook
werd opgelegd.
Dr. Wilhelm Harster is al sinds
1963 bij het vooronderzoek be
trokken. Het Bijzonder Ge
rechtshof te Amsterdam veroor
deelde hem in 1949 tot een gevan
genisstraf van 14 jaar, waarvan
hij 8 jaar uitzat. Hij kreeg straf-
aftrek op grond van goed gedrag.
Harster kwam in het nieuws,
toen hij het in de deelstaat Beie
ren tot „Oberregierungsrat" (re
ferendaris) had gebracht. Hij zou
aan deze niet onbelangrijke post
zijn gekomen door overlegging
van een nogal in opspraak ge
komen aanbevelingsbrief van
een vroegere adjudant van prins
Bernhard.
Pensioen
Als oorlogsmisdadiger, die een
veroordeling achter de rug had,
werd Harster onmiddellijk met
vervroegd pensioen gestuurd. Tot
zijn arrestatie een jaar geleden
leefde hij in grote onzekerheid
over de heropening van zijn pro-
Toen Harster in Nederland ver
oordeeld was, heeft de heer Sijes
in de gevangenis met hem gespro
ken. Hij heeft de laatste toen Ver
teld dat hij „wel gek moest zijn,"
als hij in cassatie zou gaan. Het
risico van een eventuele zwaarde
re straf wilde hij kennelijk niet
In dit opzicht was Harster heel
wat slimmer dan de oor
logsmisdadiger Aus der Fünten,
die thans nog in Breda verblijft.
Deze kreeg in eerste instantie le
venslang, doch in hoger beroep
werd de doodstraf tegen hem uit
gesproken. Als Aus der Fünten,
die tenslotte gegratieerd werd, ge
noegen genomen had met de ge
vangenisstraf, die hem was opge
legd, als hij ook niet zo'n arro
gante houding aangenomen had
het was een van de overwegin
gen, welke tot het zwaarste von
nis leidden zou hij de gebrui
kelijke strafaftrek hebben gekre
gen en reeds jaren vrij man zijn
geweest.
Mild vonnis
De vraag kan gesteld worden
waarom Harster indertijd zo
mild door het Bijzonder Ge
rechtshof beoordeeld werd. Waar
om kreeg hij niet de doodstraf of
levenslang, terwijl hij toch de
grote medeplichtige was terzake
van de moord op bijna 83.000
Joodse landgenoten?
Het antwoord is tweeledig. In
-het Nederland van vlak na de
oorlog had men geen goed in
zicht in'dë opzet en de werkwij
ze van de duivelse organisaties,
die hij in zijn functie van bevel
hebber van de SD leidde, terwijl
ook de omvang van zijn misda
den werd onderschat. Voorts ont
braken de nodige documenten
om een waterdichte bewijsvoe
ring tegen de in Italië gevangen
Deze drie „schrijftafelmoorde
naars," die willige werktuigen en
slaafse volgelingen waren van de
in Berlijn zetelende Jodenvernie-
tigers Himmler, Heydrich en Kal-
tenbrunner, is „moord in vereni
ging" op tienduizenden Joodse
landgenoten ten laste gelegd.
Van de 140.000 Nederlandse Jo
den, zo luidt de aanklacht, wer
den in 86 transporten 94.398 man
nen, vrouwen en kinderen naar
vernietigingskampen als Ausch
witz, Sobibor en Mauthausen
weggevoerd. Slechts 1.070 perso
nen overleefden de hel, waarin
hun barbaarse vervolgers hen
hadden gestort.
Nevenaanklager
Volgens dc tenlastelegging
heeft Harster de dood van 82.656
Joden mede op zijn geweten.
Voor Zoepf en Slottke zouden de
ze cijfers respectievelijk 55.382
en 54.982 zijn.
In de procesvoering is een eigen
aardige constructie ingelast. Als
nevenaanklager zal optreden de
Amerikaanse jurist Robert M. W.
Kempner, die tijdens de proces
sen van Neurenberg een van de
officiële aanklagers van de Vere
nigde Staten was.
Kempner is hiervoor in eerste
instantie aangezocht door de na
bestaanden van de filosofe dr.
Edith Stein en door drie van de
zes broers en zusters Löb. Allen
waren nonnen en paters, die in
een vernietigingskamp van het
Derde Rijk de dood vonden.
DOOR
Volgens de Amerikaanse jurist
vielen de nazi's in Nederland de
kloosters binnen om de religieu
zen, die van Joodse afkomst wa
ren, te kunnen liquideren. Dit
geschiedde na een officieel pro
test van de rooms-katholieke
kerk hier te lande, een protest,
waarin stelling genomen werd te
gen de deportatie van Neder
landse Joden.
Kempner heeft bij de recht-
Sprookje
Veel zal afhangen van de hou
ding, welke Gertrud Slottke in
neemt. Zij is de enige van de
drie, die nog altijd ontkent gewe
ten te hebben wat er met de weg
gevoerde Nederlandse Joden in
Duitsland gebeurde. De op borg
tocht vrijgelaten vrouw houdt
vol in het sprookje te hebben ge
loofd dat de mannen, de vrou
wen en de kinderen, die zij op
transport liet stellen, in
Duitsland voor de „Ar-
beitseinsatz" werden gebruikt.
Haar hele dossier zal moeten
worden doorgenomen, als deze
feeks zich niet alsnog bezint. Ook
zullen er dan getuigen moeten
worden gehoord, die voorname
lijk uit Nederland zullen komen.
Het merkwaardige feit doet
zich voor dat de sinds januari
van het vorige jaar gevangen ge
houden Harster en Zoepf hebben
toegegeven op de hoogte te zijn
geweest met de ware inhoud van
de bijna vredelievende term
..Endlösung der Judenfrage." Te
genover de rechter-commissaris
hebben zij verklaard geweten te
hebben dat het om de vernieti
ging van de door hen gedepor
teerde Nederlandse Joden ging.
Door de documenten, welke hun
konden worden voorgelegd,
moesten ze wel door de mand val-
Tijdens de tot nu toe gevoerde
processen tegen Jodenvervolgers
in Duitsland hebben de onmense
lijke handlangers van de in
Israël ter dood gebrachte mas
sa-moordenaar Adolf Eichmann
steeds stijf en strak volgehouden
nooit de ware bedoelingen van
de nazi's te hebben begrepen. Al
len waren slechts bijfiguren ge
weest, die bevelen zouden heb
ben opgevolgd zonder zich
de consequenties te bekommeren.
Enige uitweg
De indrukwekkende stapels be
wijsmateriaal, die tijdens het
proces zullen worden gebruikt,
zijn in de loop der jaren door
Onmenselijk is de jacht op de Jodendie bij duizenden worden gegrepen
en naar Duitse concentratiekampen overgebracht.
genomen SS-generaal op te bou-
Toen men later wel inzicht
kreeg, toen de voor hem be
lastende stukken langzaam maar
zeker boven water kwamen, was
het te laat. Zijn zaak was al voor
geweest. Bovendien zou het in
het begin van de jaren vijftig in
psychologische zin onmogelijk
zijn geweest alsnog tegen een
Duitse oorlogsmisdadiger de
doodstraf uit te spreken.
De feitelijke rol van Zoepf is
ook pas jaren na de oorlog uit de
doeken gekomen. De leider van
de afdeling IV B 4 in bezet Ne
derland heeft trouwens kans ge
zien jaren onvindbaar te blijven.
Na de oorlog dook hij onder
een valse naam op in Gar-
misch-Partenkirchen, waar hij
nota bene pianist werd in een
Amerikaanse officiersclub. Daar
na werkte hij als muziek- en
gymnastiekleraar in een sanatori
um. Vóór zijn arrestatie, even
eens in januari van het vorig
jaar, was hij hulparbeider in de
bouwvakken. Onmiddellijk na
zijn ontmaskering trokken de
Duitse autoriteiten zijn paspoort
Van Zoepf, die, evenals zijn on
dergeschikte, dr. Raja, jurist)
was, doen de hardvochtigste ver
halen de ronde. Hij kende geen
genade, had een ziekelijke zwak
te voor klassieke muziek in
een kerk in Loosduinenzat hij
herhaaldelijk achter het orgel:
om religieuze melodieën als
„Jesu, meine Freude" voor zich
zelf ten gehore te brengen! en
hield ervan op plaatsen te staan,
waarvandaan zijn slachtoffers
naar de vernietigingskampen
werden weggevoerd.
Hij was o.m. ooggetuige van
het afvoeren van enkele honder
den geesteszieke, Joodse mannen,
vrouwen en kinderen, die in het
Apeldoornse Bos werden ver
pleegd. Toen hij de SS-ers de on-
gelukkigen in veewagens had
zien drijven de inrichting zou
als militair hospitaal moeten wor
den gebruikt ging hij gezellig
en uitvoerig met de uitvoerende
commandant eten.
Genadeloos
Fraulein Slottke, een van
Zoepfs zelfstandig werkende as
sistenten, had beslissingsbevoegd
heden in zogenaamde bijzondere
gevallen. Ze zag er persoonlijk
op toe dat geen Jood aan de
verschrikkingen van de gaska
mers ontsnapte. Tenminste één
keer per week bevond ze zich in
Westerbork om de deportaties in
ogenschouw te nemen. Degenen,
die voor een vrijstelling in aan
merking meenden te kunnen ko
men, pleitten tevergeefs bij
De genadeloze „Polizei-Ange-
stellte" is na de oorlog lange tijd
zoek geweest. Aan het eind van
de jaren vijftig dook ze in Stutt
gart op in de functie van
maatschappelijk werkster onder
Oostduitse vluchtelingen. Na
ruim een half jaar in voorarrest
te hebben gezeten, werd ze in
augustus van het vorig jaar op
borgtocht vrijgelaten.
Dr. Huber vertelde ons toen:
„De wet staat ons geen mogelijk
heden toe haar nog langer in
voorarrest te houden. Ik verze
ker u echter dat ze de dans niet
ontspringen kan. Te gelegener
tijd zal ze zich voor de recht
bank moeten verantwoorden.
Haar paspoort is ingenomen en
ze zal zich elke dag bij de politie
moeten melden."
In het licht van de betrekke
lijk milde vonnissen, die onlangs
in het beruchte Sobibor-proces
zijn geveld, is het misschien inte
ressant met enkele speculatieve
opmerkingen over de strafmaat
te besluiten.
Wat Harster betreft, wordt ver
wacht dat de eis tenminste 15
jaar gevangenisstraf zal zijn. In
dien de rechtbank zich hiermee
conformeert, betekent dit dat de
tijd, welke hij in de Nederlandse
gevangenis en in voorarrest heeft
doorgebracht, wordt afgetrokken.
De eis tegen Zoepf wordt op
tenminste tien jaar geschat. Ger
trud Slottke kan tussen de ma
zen van het net doorglippen, als
het bewijsmateriaal, dat tegen
haar wordt aangevoerd, te dut»
zou blijken te zijn.
