RUMOER IN DE RESIDENTIE De Chinese affaire Albanië poogt vorming pro-Chinees front 9_ DINSDAG 8 NOVEMBER 1966 DOOR ONZE SPECIALE VERSLAGGEVER LINK VAN BRUGGEN HSU TSU-TSA1 een omstreden dode DE DIPLOMATIEKE verwikkelingen du ren voort. Dru kwordt al gesproken over de mogelijkheid dat Nederland zijn relaties met China geheel zal verbre ken. Politici, die een „harde lijn" voorstaan, dron gen daarop aan. De regering aarzelt. Welk nut heeft het, als men de betrekkingen verbreekt? Premier Cals zegt: „Wij moeten veel ge duld hebben: de Chinezen hebben nu eenmaal een andere klok. Zij tellen niet in uren, maar in jaren. Daar moeten wij ons bij aanpassen." Hij heeft ook een verklaring waarom de Neder landse justitie zo gretig alles in het werk stelt om de Chinese lastechnici te horen. De rechter-com- missaris bij de Haagse rechtbank, mr. J. H. de Mol van Otterloo, stelt zelfs een officiële dagvaar ding op. die prompt wordt geweigerd. „Hsu Tsu-tsai was als vreemdeling gast in Ne derland. Hij heeft recht op bescherming door de Nederlandse wet. Dat betekent dat zijn dood worden uitgezocht. Stel je voor dat we niets doen, dan denkt iedere buitenlander in Nederland dat hij door niets wordt beschermd, zegt de mi nister-president Het justitiële onderzoek blijft echter steken op de halsstarrige weigering van de Chinezen de lega tie te verlaten. Met de nog al karige gegevens, die bekend zijn, wordt heel voorzichtig omgesprongen. De uitlatingen van justitiële autoriteiten zijn of vaag, of in strijd met elkaar. De allereerste uitla ting van de Haagse politie op dinsdagmorgen, 19 juli is dat de politie niet gelooft dat de ingenieur een ongeluk is overkomen. De recherche baseert zich op de verklaring van de dokter, die in het Rode Kruis Ziekenhuis eerste hulp heeft willen verlenen. Een dag later, als dr. Zeldenrust sectie heeft verricht, zegt een woordvoerder van de Haagse politie dat bij de sectie van het lijk een aantal ernstige kwetsuren op meerdere plaatsen van het lichaam van de Chinees zijn vastgesteld. „Het zou voorbarig zijn reeds een voorlopige con clusie te trekken, alvorens het definitieve resul taat van het onderzoek door dr. J. Zeldenrust van het gerechtelijk geneeskundig laboratorium be kend is," verklaart de politie omstandig. Een verslaggever van het Algemeen Nederlands Persbureau, die een onderhoud met de politie heeft op woensdag, schrijft echter hierover in zijn telexverslag: „Naar werd meegedeeld, zouden de inwendige kwetsuren kunnen wijzen op de gevol gen van een aanrijding. De Haagse politie is even wel niets van een dergelijke aanrijding bekend." DE Haagse officier van justitie, mr. A. W. Rossingh, haast zich diezelfde woensdag alk idee aan een auto-ongeluk tegen te spreken. „Ik heb gegevens ter beschik king; waaruit blijkt dat de Chinese ingenieur niet door' een auto is aangereden", zegt hij nadruk kelijk. Wat die gegevens inhouden, wil hij niet zeggen. Wel suggereert de officier van justitie, dat de sectie van dr. Zeldenrust een nieuw licht op de zaak heeft geworpen. „Het kan best moge lijk zijn dat er tijdens de sectie dingen naar vo ren zijn gekomen, die in een geheel andere rich ting wijzen", zegt hij. Het sectierapport wordt niet vrijgegeven. Merkwaardig is dat dr. Zelden rust, anders nooit bereid om iets te zeggen, zelf ookmededelingen aan verslaggevers doet.. Dit gebeurt een week nadat de eerst officiële verklaringen zijn afgelegd, op dinsdag, 26 juli. Dr. Zeldenrust deelt mee, dat hij het onderzoek naar de doodsoorzaak „voorhands" heeft afgesloten. Een definitieve conclusie is er niet Wel suggereert de politie dat het voorlopige sectierapport „met uitsluit dat de Chinese ingenieur inderdaad uit het raam is gevallen, of gesprongen van het door de Chinese legatie gehuurde huis aan de Prins Mauritslaan." Een verklaring, die klopt mèt de veel eerder gevallen uitlating van mr. Rosingh, dat hij „gegevens heeft, die een auto-ongeluk te genspreken." Niemand echter durft zekerheid te geven. Voor al dr. Zeldenrust lijkt onzeker. Hij komt met de wonderlijke formulering dat er „theoretisch nog een kans is dat het toxicologisch onderzoek dat nog een hele tijd kan duren iets nieuw aan het licht brengt, zodat ik mijn conclusie in het uitge brachte rapport moet kunnen herzien." Eind augustus zal dokter Zeldenrust gedeeltelijk zijn gemoed luchten. Dat gebeurt in een gesprek met Bibeb, de verslaggeefster van het weekblad Vrij Nederland, die er altijd in slaagt haar gesprekspartners uitspraken te laten doen, waaro ver zij zich in andere omstandigheden nog wel eens zouden bedenken. Als Bibeb de Chinese affaire aanroert, zegt zij: „Omdat het een Chinees was, leek het misschien veel geheimzinniger dan het is. Maar één ding moet men niet vergeten. Oosterlingen zijn anders dan Westerlingen. Ten opzichte van allerlei pro blemen hebben ze andere opvattingen, daardoor komt men makkelijk tot misverstanden. Hun op vattingen over ziek zijn, en sterven, blijken histo risch gezien heel anders dan de onze". Wil dr. Zeldenrust erop wijzen dat Hsu Tsu-tsai doelbewust de dood tegemoet is gesprongen of gerend? Gerust voelt hij zich niet. Hij wil er niet meer aan denken. Waarom niet? „Ik praat niet over de Chinezen. Ik wil het yer6e" ten. Ik heb het uit mijn hoofd gezet. Nee, ik wil niet zeggen dat het verzonnen is wat in de kran ten heeft gestaan. Dat is te sterk uitgedrukt, maar men heeft niet voldoende basis gehad om iets te kunnen stellen. Het hele verhaal...ik distancieer mij ervan", zegt hij. Te veel instanties zijn met de Chinese affaire bezig. Het ministerie van buitenlandse zaken het ministerie van justitie, het parket van de officier van justitie, de Haagse politie, de binnenlandse veiligheidsdienst. Wil men lekken voorkomen? De journalisten krijgen een officieel bericht: voortaan zal men zich voor informaties alleen kunnen wen den tot het ministerie van buitenlandse zaken Jus titie en politie hebben een slot op de mond ge kregen. OP het ministerie van buitenlandse zaken zoekt men naarstig naar gaten in de regels voor het diplomatieke verkeer. Zolang de Chinese ingenieurs op het terrein van de legatie blijven, kan niemand hen iets doen. Zij zijn, hoewel ze midden in de Residentie zitten, niet meer in Nederland. Het begrip „ex-territoria- liteit" krijgt ook buiten het departement veel aan- dacht. Wat houdt het eigenlijk in? Critici laten zich horen. Als er misdrijf in het spel is, kan het dan niet veel eenvoudiger zijn de Chinese ingenieurs rustig uit de legatie te hale"- Verzet bieden zullen de Chinese diplomaten echt niet. Een dergelijk ingrijpen zou echter een rigo- reus vernietigen van de diplomatieke regels inhou den. Den Haag voelt daar weinig voor. Het wil het voorbeeld van Peking dat door de gijzeling van de Nedrlandse zaakgelastigde alle gebruike lijke normen tartte niet volgen. „De Chinezen brengen de diplomatie terug naar middeleeuwse toestanden, waarbij een gezant met leven, have en goed borg staat voor de goede bedoelingen van zijn land", zegt een functionaris van het Neder landse ministerie van buitenlandse zaken. Hij voegt er aan toe: „Wij willen die kant niet op". Het is ook de reden waarom de Haagse politie pas een onderzoek kan instellen in het gebouw aan de Prins Mauritslaan als de Chinezen officieel het hüurcontract hebben beëindigd. De exterritori ale bescherming strekt zich ook uit tot panden, die een diplomatieke vertegenwoordiging heeft ge huurd. Begin augustus ontruimen de Chinezen het huis aan de Prins Mauritslaan, dat twee jaar als hun dépendance dienst heeft gedaan. Matrassen en de kens worden overgebracht naar het legatiege bouw. Kennelijk hebben de acht extra gasten voor slaapproblemen gezorgd. Vanaf de straat is te zien hoe de Chinezen in de tuin van de legatie met vreugde de matrassen begroeten en hoe haastig ieder zijn eigen matras probeert te veroveren als garantie voor een goede nachtrust. DE Chinezen hebben het gebouw nauwe lijks leeg gehaald, of een speciale tech nische politieploeg begint met een nauw keurig onderzoek. Milimeter voor milime- ter wordt nagespeurd en alle vertrekken worden zorgvuldig vanuit allerlei gezichtshoeken gefoto grafeerd. Opnieuw suggereert de politie sterk dat Hsu Tsu-tai uit het raam van het zoldervertrek aan de voorkant van het huis is gevallen, of gesprongen. De dakgoot wordt nauwkeurig beke ken. Rechercheurs zoeken naar mogelijk achterge bleven bloedsporen, hoewel bekend is dat de Chi nees weinig heeft gebloed. De politie vindt geen enkel spoor. Korte tijd later worden fotografen toegelaten om het zolder kamertje op de gevoelige plaat vast te leggen. Erg interessant is het niet. Een volledig kaal vertrek heeft nog nooit iemand ook maar enige inspiratie geboden. Het werkt ontluisterend. De technische ploeg van de Haagse recherche is al eerder in aktie geweest. Kort na de dood van Hsu Tsu-tsai stuurt commissaris Harskamp een team van de technische opsporings- en herken ningsdienst naar de Chinese legatie. Vanuit een tuin van de buurman worden druk opnamen ge maakt. Op het terrein van de aangrenzende han delsvertegenwoordiging verschijnt een Chinees. „Wie bent u, wat doet u daar", roept hij in het Engels. „Pictures", zegt een van de politiemensen on verstoorbaar. De Chinees kan niets doen. De exter ritorialiteit gaat niet zo ver dat men geen foto's zou mogen maken. De Haagse politie en de binnenlandse veilig- heidsdienst hebben zibh 'na de ontvoering van Hsu Tsu-tsai uit het ziekenhuis heilig voorgenomen de bewaking van de Chinese gebouwen zeer serieus aan te pakken. Liao Ho-shu is daar niet erg gelukkig mee. AI snel komt het tot incidentjes. Als de zaakgelastigde Li En-ohiu de dag na de dood van Hsu Tsu-tsai op het ministerie van buitenlandse zaken wordt ontboden, houden agen ten bij het hek van de legatie de CD-wagen tegen. Zij vragen de inzittenden van de auto zich te legitimeren. Na enige aarzeling toont de zaakge lastigde zijn diplomatieke pas. Daarna kan hij doorrijden. Zijn wagen wordt nog niet gecontro leerd. Een dag later is het echter mis. De plaatsvervanger van de uitgewezen zaakge lastigde, Shen Wei-liang, krijgt eveneens een niet te weigeren uitnodiging op het ministerie aan het Plein te verschijnen. Hij weigert bij de uitgang van de legatie zijn pas te tonen. De agenten zijn onverbiddelijk. Zij blijven voor de auto staan. Zij kennen de tijdelijk zaakge lastigde niet, willen weten wat voor vlees zij in de kuip hebben. De CD-auto keert terug. Shen Wei-hang heeft een kort gesprek met Liao Ho-shu. Dan belt hij het ministerie van buitenlandse zaken. Hij klaagt dat hij niet aan de dringende „uitnodiging" ge hoor kan geven, omdat hij de legatie niet mag verlaten. „De Haagse politie heeft het recht om zich te vergewissen van de identiteit van ieder, die het gebouw van de officiële vertegenwoordi ging van de Chinese Volksrepubliek verlaat," ant woordt het ministerie. Toch komt de belofte dat alle onnodige overlast voorkomen zal worden. Shen Wei-liang vat dit laatste verkeerd op. Hij meent dat controle nu achterwege zal blijven. Hij rijdt opnieuw naar het hek. Weer heffen de agen ten de hand. Ze vragen opnieuw een legitimatie. Shen weigert. Hij gaat weer terug. De Chinese diplomaat doet zijn beklag bij het ministerie van buitenlandse zaken. „Twee keer is te veel Wij kunnen niet aan de gang blijven," redeneert de afdeling kabinet en protocol. Een ambtenaar waarschuwt de politie. „Laat u hem maar passeren," is het advies. De Haagse politie neemt geen nsiko's. Zij stuurt twee rechercheurs naar de legatie, die het diplomatieke personeel van gezicht kennen. Zij herkennen, als hij voor de derde maal uitrijdt, de tijdelijk zaakgelastigde. Zonder zijn pas te tonen, kan hij de politiebar- rière passeren. Op donderdag, 21 juli past de Haagse politie een andere methode toe. Nu wil zij niet alleen de passen zien, maar ook de gelegenheid hebben de auto's zelf te doorzoeken. Het is niet ondenkbaar, meent de politie, dat de acht lastechnici de legatie worden uitgesmokkeld door ze een voor een in de kofferruimtes van de diplomatieke wagens te ver bergen. Nog enkele malen doet zich een dergelijk incident voor. Shen Wei-liang is woest. Hij belt het ministerie van buitenlandse zaken. Hij protesteert en eist dat de politie de diplomatieke auto's met rust laat. Ook de wagens vallen onder de territoriale bescherming, benadrukt hij. Het ministerie moet dit beamen. Het verzoekt de Haagse Dolitie de auto's voortaan niet meer te doorzoeken. De agenten, die voor het legatiegebouw posten, krijgen opdracht auto's en eventuele bagage met rust te laten. Zij moeten zich beperken tot het inzien van de papieren. Inspecteur Stoutjesdijk van de politie zegt: „Wij hopen nu maar dat andere instanties nagaan, of in de kofferruimte niemand is verstopt." Hij hoeft zich niet ongerust te maken. De agen ten hebben de nieuwe instructies nauwelijks ont vangen, of de wagen CD-238 verlaat het legatieter rein. De paspoorten worden bekeken. Als de auto wegrijdt, volgt op korte afstand een zwarte Volkswagen. De inzittenden staan in dienst van de BVD. In het vervolg krijgt elke auto, die van de Chinese vertegenwoordiging afkomt, een escorte van de veiligheidsdienst mee. DE eerste arrestatie verricht de politie op woensdag, 20 juli. Om kwart voor elf 's ochtends stopt voor de legatie een taxi. Een Chinees slapt uit. Hij wordt aangehou den. De man doet verbaasd. Als een agent hem vraagt wat hij komt doen, antwoordt hij dat hij uit het buitenland komt en om zakelijke redenen een bezoek wil brengen aan de legatie. Een gifgas met een vernietigende uitwerking, door de Pool Stanislaw Rutkowski uitgevonden, is voor de Amerikaanse inlichtingendienst, de CIA, aanleiding alles op alles te zetten om dit in een oorlog belangrijke strijdmiddel in handen te krijgen. De CIA doktert een gewaagd operatie plan uit, waarbij een belangrijke functionaris van de Chinese geheime dienst, dr. Sun, wordt ingeschakeld, een dubbelspion, die ook voor de VS werkt Ir. Hsu Tsu-tsai, wiens raadselachtige dood op 17 juli in Den Haag aanleiding wordt tot een langdurig beleg van het Chinese legatiegebouw, wordt door dr. Sun benaderd om in Nederland, tijdens het Internationale Lascongres in, Delft, „een pakketje" aan een CIA-agent te overhandigen. De ingenieur heeft toch al het plan over te lopen. Voor het dubbele van de aanvankelijke omkoopsom (een miljoen dollar) toont hij zich bereid deze extra dienst te bewijzen. Als het gas en dc formule Hsu in handen zijn gespeeld, begint hij te marchanderen. Hij geeft voorlopig alleen het gas af. Als Peking ter extra bewaking van de negen lasdeskundigen een speciale Tongploeg naar Nederland stuurt, ziet de ingenieur geen kans meer het microfilmpje, dat nog altijd in zijn bezit is, op de bestemde plaats te krijgen. Dc bom ontploft, als Peking een paar dagen later besluit het door dr. Sun uitgedachte operatieplan te wijzigen, en tot de conclusie komt dat de Polen het gas en de formule niet meer in hun bezit hebben. Dr. Su neemt de benen en vraagt politiek asiel bij de Amerikaanse ambassade in Damascus. Hsu geeft op 't laatste moment het microfilmpje aan een CIA-agent, doch bekoopt deze daad met de dood, waar een ontvoering uit het Rode Kruis Ziekenhuis aan voorafgaat. De Chinese zaakgelastigde in Den Haag wordt tot persona non grata verklaard. Hetzelfde gebeurt met de Nederlandse zaakgelastigde in Peking, doch deze blijft gijzelaar zolang de acht technici, die op last van de Haagse officier van justitie moeten worden gehoord, niet naar China zijn teruggekeerd. De vorige afleveringen van deze geromantiseerde serie werden respec tievelijk geplaatst op 30 augustus, op 2, 7, 13, 22, 27 en 30 september en op 5,12,18 en 25 oktober. X. ll Op het hoofdbureau van politie wordt hij meer dan een uur lang verhoord. Hij vertelt dat hij ruim drie jaar als kok in een restaurant in België werkt. Hij is naar de diplomatieke vertegenwoordi ging in Nederland gekomen om papieren in orde te laten maken om zijn vrouw uit China te laten overkomen, zo zegt hij. Zijn verhaal kan kloppen. Er is geen Chinese vertegenwoordiging in Brussel, die dat werk voor hem kan doen. De Chinees is stomverbaasd als de recherche hem vraagt, of hij ooit iets gehoord heeft van de lastechnici. Hij zegt niet te weten waar de politie het over heeft „Ik ben maar een simpele kok," verzucht hij. Rond één uur wordt hij vrijgelaten. De politie brengt hem terug naar de Adriaan Goekooplaan. De Chinese vertegenwoordiging weigert hem ech ter toe te laten. „Wij doen geen dienst," krijgt hij te horen. Op maandag, 25 juli een week na de uitwij zing van de Chinese zaakgelastigde meldt zich bij de legatie de gezagvoerder van het Chinese sc'nip „Li Ming," dat in Rotterdam is binnengelo pen. De kapitein heeft een onderhoud met Lioa Ho-shu. Volgens het aanvankelijke Chinese plan zou het Poolse gifgas met dit schip vanuit Neder land verder op de lange weg naar Peking worden gebracht. De kapitein heeft inmiddels radiogra fisch het sein gekregen dat zijn opdracht niet doorgaat. Volgens de regels geeft Liao hem persoonlijk bevestiging 2van de wijziging in de plannen. De Nederlandse justitie neemt het zekere voor het onzekere. Na het bezoek van de gezagvoerder aan Den Haag geeft mr. Rosingh opdracht de „Li Ming" die in de Waalhaven ligt, scherp in het oog te houden. Weer een week later op maandag, 1 augustus volgen nieuwe arrestaties. OM VIER uur 's middags verschijnen twee met fototoestellen uitgeruste Chinezen. Als de politie hun tegenhoudt, doen zij alsof zij het Nederlands en het Engels van de bewakers niet begrijpen. Zij maakten drukke handgebaren, maar blijven weigeren zich te legimiteren. Rechercheurs houden de postende journalisten op een afstand. Zij staan niet oe dat deze iets kunnen horen van de wat eenzijdige conversatie. Pas 's avonds laat maakt de politie bekend dat het om twee opvarenden van het Nederlandse vrachtschip Almkerk ging. Het schip ligt in Amsterdam. De beide Chinezen vertellen tijdens het verhoor, dat met behulp van een tolk plaatsvindt, dat zij naar de legatie wilden gaan om boeken en tijdschriften te halen. Ook de twee zeelieden reageren uiterst verbaasd, als hen iets wordt gevraagd over de lastechnici. De naam Hsu Tsu-tsai komt hen volkomen vreemd voor, bewe- Het valt de postende agenten op dat regelmatig een Aziaat, uiterlijk geheel op zijn gemak, door de Adriaan Goekooplaan kuiert. Na enige tijd heeft men er geoeg van. Op 2 augustus wordt hij eveneens aangehouden. Hij draagt een zwart diplo matenkoffertje. Hij legitimeert zich met een Ja panse pas. De agenten bieden hem excuses aan. COPYRIGHT HET KWARTET N.V. PERIODIEKENPERS IN DE VOLGENDE AFLEVERING: DE UNVOLLENDETE (Van een correspondent) WENEN De Albanezen zijn weer iedereen voor in hun aan sporingen om de breuk tussen Moskou en Peking volledig te ma ken en in hun waarschuwing dat er in de huidige ideologische strijd geen middenweg bewandeld kan worden en dat er geen politieke of economische redenen zijn aan te voeren ter rechtvaardiging van een neutraal standpunt. nationalistische en chauvinistische motie ven en door egoïstische economische en politieke overwegingen. Aan een paar goedwillende neutralen, zoals de Roemenen, die altijd zijn opge komen voor het heilige recht van elke -pno communistische partij haar eigen weg te VERRADERS bewandelen en die iedereen, die zich met de zaken van anderen poogt te bemoeien, terechtwijzen, zullen de kwetsende op merkingen van generaal Hoxha niet ont- in Lenin en Stalin-museum. Het werd on langs van een nieuw laagje verf voorzien om de pelgrims voor het vijfde parttij- congres te ontvangen. „Al a gelijk standpunt ten opzichte van de af valligen van het marxisme blijven vroeg of laat ir. hun val lopen. hun eigen positie in ge vaar brengen en hun ideologische principes verra den", aldus de ster ke man van Alba nië, generaal Hox ha tijdens het Al banese partijcon gres. Generaal Hoxha, de eerste secretaris van de Albanese communistische partij noemde een neutrale koers in het ideo logische geschil „bluf op korte poten", een politiek, die wordt ingegeven door BREUK Hij vertelde hun plompverloren, dat noch verzoening, noch eenheid, maar een definitieve breuk de enige en enig drin gende oplossing is. Ware marxisten moe ten geen tüd verspillen met academische discussies, maar overgaan' tot strijdbare acties. Tot dusverre is hierop nog geen reactie gevolgd, evenmin als op de suggestie van Hoxha voor een gezamenlijk pro-Chinees front. Generaal Hoxha zou hier echter nooit op hebben aangedrongen, als hij niet bij voorbaat zeker van Peking's goedkeu ring geweest was. Als de blijvend trouwe trawanten van Peking hebben de Albanezen de 25ste verjaardag van de partij in hun land gevierd dooor Tirana te veranderen in een nieuw internationaal hoofdkwartier van pro-Chinese dissidente communis ten en door het nieuwe gebouw, dat de Russische ambassade had moeten huis vesten te gebruiken als een nieuw cen trum voor het concurrerende marxis- tisch-leninisme. Enkele jaren gr'eden werd het gebouw, dat eens de Britst legatie was, omgedoopt De aanwezigen begroetten met groot enthousiasme een boodschap, die van een illegale pro-marxistische partij in Polen afkomstig zou zijn. De boodschap werd voorgelezen door Grippa, die de Belgische pro-China communisten vertegenwoor digde. De schrijver van de bejubelde boodschap was. zo werd aangekondigd, Kazimierz Mijal, een Poolse schrijver, wiens vlucht uit Polen eerder dit jaar een Hij zou een ondergrondse Poolse be weging vertegenwoordigen, die de strijd heeft aangebonden tegen de verraders, die het kapitalisme in Polen pogen te her stellen. Gomoelka en zijn partij, aldus de bood schap, zijn sociaal-democraten geworden, maar zij proberen hun verraad nog steeds te verbergen onder de vermomming van oude revolutionaire leuzen. Cadeautje inpakken? tesa plakband gebruiken! Goed materiaal is het halve werkl 'T PLAKBAND DAT KLEEFT!

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1966 | | pagina 9