beschuldigingen over en weer De Chinese affaire SPANJE SLUIT GRENS MET GIBRALTAR BLAKE ZOU DUBBELE DUBBELSPION ZIJN Renniesfe S 19t- DINSDAG 25 OKTOBERI966 DOOR ONZE SPECIALE VERSLAGGEVER LINK VAN BRUGGEN HSU TSU-TSAi een omstreden dode OURNALISTEN zwermen rond het verla ten gebouw aan de Prins Mauritslaan. Het huis staat ogenschijnlijk verlaten. De gordij nen zijn gesloten. Op de ramen hangen bord- „Te Koop", aangebracht door het make- ikantoor 't Gildenhuis. Dit kantoor heeft het verhuurd aan de Chinese legatie. De in iada wonende eigenaar wil het huis verkopen, moet meer dan een ton voor op tafel komen. ;echt tegenover het huis woont de vrouw, die al lerdagmiddag een krant heeft gewaarschuwd, lar elfjarig zoontje wil best vertellen wat hij It gezien. e moeder en de jongen zijn zenuwachtig. De Deder zegt dat leeftijd en naam nooit gepubli- ;rd mogen worden. Ook mag geen foto worden [maakt. Ze zegt bang te zijn voor wraak van de We van de Chinezen. „Het zijn vreemde lui," jrtelt ze. „Ik heb zelf in Sjanghai gewoond. Ik pet hoe ze zijn." De jongen huppelt nerveus door de kamer, pringt op een bank, maar kan geen ogenblik stil [ten. „Ik neem u echt niet in de maling," roept j met hoge stem. „Ik heb met eigen ogen gezien öt er is gebeurd. Maar u moet wel betalen." Hij raagt een rijksdaalder. „Het is een handige knaap, maar u kunt er niet ideruit, hè?" merkt de moeder op. Zelf vindt ze it je niet behoorlijk kan praten als er geen >ede cognac op tafel staat. Elke verslaggever die nnenkomt krijgt een glaasje. Tot de voorraad op Dan biedt een verslaggever aan voor eigen ïkening een nieuwe fles te halen. Tegen later ïmende collega's zegt hij: „Je mag meedrinken, aar dan zul je me moeten betalen." De jongen vertelt zijn verhaal, telkens gecorrl- »erd. of aangevuld door de moeder. „Nou kijk hè, ik zat hier voor het raam. Toen e ik die Chinees naar buiten komen. Hij gaat Ier vlak onder het raam staan praten met een liropeaan." „Die man had een pokdalig gezicht, zei hij tegen uj. Maar ja, dat zegt ook niks," valt de moeder „Die Chinees kijk, daar stond hij, hier vlak ij was met die Europeaan aan het praten, oen kwamen er nog meer Chinezen uit dat huis. ie Chinees schrok toen zeker, want hij rende •rug. Vlak voor de deur kwam hij onder die Ito.'* L,Nummer?" vragen de journalisten. „Zo'n kleine jongen is niet zo bijdehand dat hij aar het nummerbord kijkt. Hij was te veel on- ïrsteboven van wat hij had gezien," zegt de oeder. Het is een redelijke verklaring. „De Europeaan verdween in een witte Fiat," rtelt de jongen. „De auto, die de Chinees omver lichtblauw. Het was een grote Ameri- Hij is nog niet door de politie gehoord. Merk- lardig is dat niemand van de buren door de ^litie is ondervraagd. Na de publikaties over de ïgen komt de recherche toch op bezoek. Poli- [-inspecteur Jan Stoutjesdijk zegt na het verhoor: verklaringen van de jongen kloppen niet met fc feiten." Wat die feiten dan wel zijn kan hij ook let zeggen. J„Wij weten alleen van een hond, die onder en "Jachtwagen is gekomen. Die jongen blijft van de ind een Chinees maken," verklaarde de inspec- DE politie hoeft zich niet lang zorgen te maken over het stoffelijk overschot van Hsu Tsu-tsai. Dinsdagmiddag besluit Shen Wei-liang, de plaatsvervangend zaakge- etigde, na overleg met Liao Ho-shu, een begrafe- Isondernemer in te schakelen. Een assistent belt t NV Begrafenis Onderneming Simplicitas van J. Innemee Zonen, een bedrijf met een even Inge achtenswaardige reputatie als de naam zelf. De heer Innemee maakt de Chinese vertegen- pordigers duidelijk dat de overleden ingenieur let zomaar begraven kan worden. Een verklaring in geen bezwaar van de officier van justitie is Wig, plus een bevestiging van de burgerlijke bnd. De Chinezen nemen voorlopig geen beslis- ng. jln de loop van de avond wordt de heer Innemee bnieuw door de Chinezen gebeld. De legatie ver- iekt hem het stoffelijk overschot over te brengen tr het Crematorium Ockenburgh. Als de insen van de begrafenisonderneming 's avonds negen uur bij het legatiegebouw komen, moe- fr zij zich eerst identificeren voor zij binnen prden gelaten. De Chinezen willen zekerheid dat j inderdaad begrafenisondernemers zijn en geen De lijkwagen vertrekt naar het crematorium. De ilgauto is een wagen van de Haagse politie. De Ificier van justitie gelast het stoffelijk overschot beslag te nemen. De vereiste papieren ontbre- in. Hij wil een lijkschouwing, uit te voeren door i ervaren patholoog-anatoom dr. Jan Zeldenrust. Als de begrafenisondernemer het lijk heeft afge- verd bij het crematorium grijpt de politie in. èn heeft willen wachten tot de ondernemer zijn ak heeft verricht. De politie wil hem niet bij de hinezen in discrediet brengen. Innemee acht het jn plicht de Chinese legatie te vertellen dat het |k in beslag is genomen. Hij vraagt, of hij het Dffelijk overschot opnieuw naar het crematori- tn moet brengen, als het door de politie wordt fijgegeven. jNog in de nacht van dinsdag op woensdag ver- fcht dr. Zeldenrust de sectie. Woensdag wordt feu Tsu-tsai gecremeerd. Bij de crematie is nie- |and van de legatie aanwezig. Innemee levert de I af in een urn, die is verpakt voor verzending Bar China. De legatie dankt hem formeel voor fin werk. DE UITGEWEZEN zaakgelastigde Li En- chiu krijgt, op hetzelfde moment dat in Den Haag Hsu Tsu-tsai wordt gecre meerd, op het vliegveld van Peking een (itvangst alsof hij een nationale held is. Radio feking meldt dat vele hoge regeringsautoriteiten Bar het vliegveld zijn gekomen. Talrijke verte- fenwoordigers van communistische organisaties thudden Li En-chlu de hand. Meisjes bieden bloe ien aan. Tientallen rode vlaggen wapperen in de ijve bries. De ex-zaakgelastigde moet de hand 'ludden van Lei Jen-min, onderminister voor de litenlandse handel, en Ting Hsi-lin. vice-voorzit- van de commissie voor de culturele betrekkin- n met het buitenland. Deze laatste instantie is I de Wesfrse veiligheidsdiensten niet onbekend, j vermoeden dat de naam een dekmantel is voor n van de grootste communistisch-Chinese spiona- -organisaties. Als Li En-chiu in Peking is. begint langzaam •t proces op gang te komen, waarmee de Chine- *n hun gezicht willen reduen. De nederlaag is hard aangekomen. Het lijkt alsof alle toorn zich nu op Nederland gaat richten. De directeur van de afdeling Westeuropese zaken van het Chinese mi nisterie van buitenlandse zaken roept de Neder landse zaakgelastigde in Peking, de heer G. J. Jongejans, bij zich. De Chinese ambtenaar. Hsieh Li, protesteert tegen, wat hij noemt, „de schande lijke en ongerechtvaardigde" verklaring tot perso na non grata van de Chinese vertegenwoordiger in Den Haag. Volgens het Chinese persbureau Hsinhoa waarschuwt Li dat het om een „bijzonder ernstig incident gaat, dat door de Nederlandse regering opzettelijk op touw is gezet om de betrekkingen tussen China en Nederland te ondermijnen, pas send in de imperialistische anti-Chinese activiteit van de Verenigde Staten". De Nederlandse rege ring zal de volledige verantwoordelijkheid voor alle ernstige gevolgen van haar actie moeten dra gen, krijgt de heer Jongejans te horen. De Nederlandse diplomaat weet dan al dat zijn eigen positie niet meer houdbaar is en dat de Chinezen hem ook zullen uitwijzen. Hij kan nog niet vermoeden dat de Chinezen nog met een merkwaardige verrassing voor de dag zullen ko- TERWIJL HET diplomatieke gevecht op gang komt, beginnen in Den Haag pas goed de geruchten en gissingen los te ko men over wat in werkelijkheid is ge beurd. Steeds nieuwe theorieën doen de ronde. Als mogelijkheden worden genoemd: De Nederlandse justitie is op het spoor geko men van een groot en ingewikkeld komplot, dat betrekking heeft op de smokkel van verdovende middelen. Al lang is bekend dat de regering van communistisch-China actief de smokkel van opi um en heroïne naar Westerse landen ondersteunt. Een van de Chinezen, die nog op de legatie vastzit, is in het bezit van een Franse vinding op het gebied van de communicatie met vliegtuigen. De Franse en Amerikaanse veiligheidsdiensten zouden Nederland om assistentie hebben gevraagd bij het terughalen van de gestolen technische gege vens. Twee leden van de Chinese delegatie naar het lascongres willen politiek asiel vragen. Deze laatste mogelijkheid wordt, zelfs op het Nederlandse ministerie van buitenlandse zaken, als „zeer goed mogelijk" gekenschetst. Als vaststaand wordt inmiddels aangenomen dat de overleden Hsu Tsu-tsai in het bezit was van voor het Westen uiterst belangrijke geheimen. Het zou gaan om gegevens over de Chinese vorderingen op het gebied van de rakettechniek. Officieel dürft geen woordvoerder in Den Haag dit te bevestigen, maar iedereen noemt het „heel aannemelijk". De lezing, die Peking ten slotte van de gebeur tenissen geeft, bevestigen de laatste veronderstel ling. Het begint met een nieuwe oproep van Hsieh Li, die in Peking Jongejans bij zich ontbiedt. De afdelingsdirecteur van het Chinese ministerie van buitenlandse zaken vertelt dat de Chinese rege ring de Nederlandse zaakgelastigde eveneens tot persona non grata heeft verklaard. Een uitvoerige aanval op Nederland komt los. „De Nederlandse regering volgt al geruime tijd het Amerikaanse imperialisme op de voet en voert ook een anti-Chinese politiek", begint Hsieh Li. Hij vervolgt met een kunstig opgebouwde Chinese „verklaring" van de feiten. „Kortgeleden, terwijl de conferentie van het internationaal instituut voor lastechniek in Nederland werd gehouden, stond de Nederlandse regering oogluikend toe dat speciale Amerikaanse agenten op illegale wijze de leden van de Chinese delegatie benaderden om hen aan te zetten tot verraad aan hun land." „Toen dit imperialistische plan mislukte, ging de Nederlandse regering op 19 juli zo ver om Li En-chiu op ongerechtvaardigde wijze tot onge wenst persoon te verklaren en hem te verzoeken binnen een vastgestelde tijd het land te verlaten. Intussen heeft zij het vertrek uit Nederland van de leden van de Chinese delegatie naar de confe rentie op ongerechtvaardigde wijze belemmerd en hen onwettig gedagvaard. De Nederlandse rege ring heeft hierdoor de elementaire beginselen der internationale betrekkingen ernstig geschonden en de betrekkingen tussen China en Nederland ernstig geschaad." De heer Jongejans kent de methode van de Chinese propaganda, die zich bedient van een van de oudste principes: „Verwijt de tegenstander iets wat je zelf van plan bent en je hebt het excuus om het ook te doen". Als Li vertelt dat de houding van de Neder landse regering „in de hoogste mate onredelijk is" en „de Chinese regering niets anders kan doen dan de Nederlandse zaakgelastigde in China tot ongewenst persoon te verklaren", knippert de Ne derlander zelfs niet met de ogen. De verrassing komt, als Li verklaart dat hij China niet eerder mag verlaten totdat de leden van de Chinese lasdelegatie veilig in communistisch-China terug zijn. Het is een van de grofste schendingen van het internationale diplomatieke gebruik, die de historie ooit heeft laten zien. DE VERKLARING van Hsieh Li is nog niet alles. Het Chinese persbureau doet er, met goedkeuring van het Chinese ministe rie van buitenlandse zaken, nog een forse schep bovenop. Het beschuldigt de Nederlandse regering „de dood van Hsu Tsu-tsai te hebben vervalst". Gemakshalve vergeet het Chinese persbureau dat nog geen enkele Nederlandse auto riteit een definitieve verklaring heeft gegeven over de manier, waarop de Chinese technicus om het leven is gekomen. Het persbureau meldt dat tijdens het congres in Delft „geheime agenten van de Verenigde Staten met oogluikende toestemming van de Nederlandse regering zich bedienden bij herhaling zelfs van allerlei lage middelen om de leden van de Chinese delegatie tót overlopen en verraad aan hun land te bewegen." De taal van het persbureau is aanmerkelijk feller dan die van de functionaris van het Chinese ministerie van buitenlandse zaken. Op die manier kan China toch een ware scheldkanonnade houden zonder dat de Nederlandse regering formeel het Chinese ministerie van buitenlandse zaken kan aanvallen. Het Chinese departement kan immers alle verantwoordelijkheid van zich afschuiven naar het persbureau. „Hsin Hoa" geeft toe dat Hsu Tsu-tsai wilde overlopen. „De ingenieur sprong daartoe aangezet door Amerikaanse agenten, uit het raam van zijn verblijf in een poging weg te komen, waarbij hij werd gewond. Hij werd naar het ziekenhuis ge bracht en vandaar terug naar het kantoor van de zaakgelastigde. Zo kwam het complot van de agen ten van de Verenigde Staten aan het licht en zij werden daardoor in een moeilijke positie ge bracht. De Nederlandse regering verloor geen tijd Een gifgas met een vernietigende uitwerking, door prof. dr. Sta- nislaw Rutkowski in Polen uitgevonden, is voor de Amerikaanse inlichtingendienst, de CIA, aanleiding alles op alles te zetten om dit in een oorlog belangrijke strijdmiddel in handen te krijgen. De CIA doktert een gewaagd operatieplan uit. waarhij een belangrijke functionaris van de Chinese inlichtingendienst, dr. Sun, wordt in geschakeld, een dubbelspion, die tegen een boge beloning ook voor de Verenigde Staten werkt. Ir. Hsu Tsu-tsai, wiens raadselachtige dood op 17 juli jl. in Den Haag aanleiding wordt tot een langdurig beleg van het Chinese legatiegebouw, wordt door dr. Sun benaderd om in Nederland, tijdens het Internationale Lascongres in Delft, „een pakketje" aan een CIA-ngent te overhandigen. De ingenieur, die een groot deskundige is op het gebied van de Chinese lastech niek, liccft toch al het plan over te lopen. \oor het dubbele van de aanvankelijke omkoopsom, die een miljoen dollar bedraagt, toont hij zich bereid deze extra dienst te bewijzen. Als bet gas en de formule Hsu in banden zijn gespeeld, begint bij te marchan deren. Hij geeft voorlopig alleen het gas af. Hsu ziet op 't laatste moment kans het microfilmpje aan een CIA-agent te overhandigen, doel» bekoopt deze daad tenslotte met de dood, waar een ontvoering uit het Rode Kruisziekcnhuis aan voorafgaat. De Chinese zaakgelastigde in Den Haag wordt tot persona non grata verklaard. Hij moet Nederland binnen vierentwintig uur ver laten. om de waarheid te verdoezelen. Nadat de zaakge lastigde was uitgewezen, werd de andere leden van de delegatie verhinderd het land te veria- De heer Jongejans levert die middag zijn diplo matiek identiteitsbewijs in. Hij trekt zich terug in het Nederlandse legatiegebouw en begint zijn bibliotheek uit te lezen. DE NEDERLANDSE regering heeft niet veel tyd nodig om op de Chinese uitla tingen te reageren. De tijdelijke zaakge lastigde van China wordt nog dezelfde ochtend vrijdag, 22 juli op het departement aan het Plein ontboden. Heel wat langer duurt het voor over dit gesprek een „mededeling voor de pers" is gemaakt. Het communiqué komt pas tegen het eind van de middag beschikbaar. Enkele delen luiden letterlijk: „Het besluit van de regering van de Chinese Volksrepubliek om de Nederlandse zaakgelastigde tot „persona non grata" te verklaren is gepaard gegaan met onaanvaardbare taal en aantijgingen uit Peking, waarbij een voorstelling van zaken wordt gegeven, die volstrekt in strijd is met de werkelijkheid. De Nederlandse regering verwerpt deze voorstelling dan ook ten enen malen." „Hieraan kan worden toegevoegd dat de rech- ter-commissaris te Den Haag een achttal Chine zen, die deel uitmaken van de Chinese delegatie naar de conferentie voor Lastechniek, waartoe ook de heer Hsu behoorde, heeft gedagvaard om als getuige te worden gehoord in de zaak van het mysterieuze overlijden van de ingenieur Hsu. De ze Chinezen, die thans in de woning van de Chi nese tijdelijk zaakgelastigde verblijven, genieten generlei diplomatieke immuniteit en zijn zoals ie der ander in Nederland verblijvende vreemdeling onderworpen aan de Nederlandse wet. De Chinese tijdelijk zaakgelastigde heeft geweigerd de dag vaarding in ontvangst te nemen, zodat deze niet aan betrokkenen kon worden betekend." Het communiqué is opgesteld in een plechtige taal, die negentiende-eeuws aandoet. De woorden regering en tijdelijk zaakgelastigde zijn met eer- I biedige hoofdletters geschreven. „Inmiddels is gebleken", zo gaat het verder, „dat de Nederlandse zaakgelastigde (opnieuw een hoofd letter) in Peking niet slechts tot persona non grata is verklaard. In strijd met het internationaal diplo matiek gebruik wordt hem ook niet toegestaan China te verlaten voordat de hiervoor genoemde leden van de Chinese delegatie Nederland hebben verlaten. Bovendien is zijn diplomatieke identi teitskaart ingetrokken, hetgeen eveneens hoogst ongebruikelijk is." Pas aan het slot van de officiële mededeling komen de belangrijkste punten. „De Nederlandse- regering heeft krachtig gepro testeerd tegen de ongegronde verklaring tot „persona non grata" van de heer Jongejans en ernstig bezwaar gemaakt tegen het feit, dat hem niet wordt toegestaan de Chinese Volksrepubliek te verlaten. De Chinese tijdelijk zaakgelastigde is er op gewezen, dat indien de heer Jongejans iets zou overkomen, zulks zeer ernstige gevolgen zou hebben", vertelt de officiële verklaring. Krachtig ontkent Nederland de Chinese aantij ging als zou de Nederlandse regering hebben mee gewerkt aan een poging tot overlopen van de heer Hsu. „Dat is van iedere grond ontbloot", wordt Shen Wei-liang duidelijk gemaakt. „Dergelijke insinuaties kunnen slechts bijdragen tot verdere verslechtering van een reeds ernstige situatie, waarvoor de Chinese regering (in het communiqué opnieuw met een hoofdletter) de volle verant woordelijkheid moet dragen", besluit de Neder landse verklaring. EEN VERTEGENWOORDIGER van de Amerikaanse ambassade in Den Haag geeft eveneens commentaar. Met geen woord rept hij over de affaire met het gas. „De houding van de Chinezen moet men zien in het kader van de gehele Chinese politiek tegeno ver het Westen", zegt hij. „De Chinezen willen op deze wijze duidelijk laten merken dat zij aan het bestaande volkenrecht geen enkele waarde hech ten. Nu is eer» Nederlandse diplomaat het slachtof fer, vermoedelijk omdat Nederland bekend staat als de trouwste bondgenoot van de Verenigde Sta ten in West-Europa. Uit de formuleringen, die Peking gebruikt om zijn gedrag te rechtvaardigen, blijkt eens te meer dat de Chinezen op de Ameri kanen fel gebeten zijn. Een onschuldig incident wordt opgeblazen tot een internationale rel van de eerste orde, vermoedelijk om Washington te impo neren". aldus de verklaring van de Amerikaanse vertegenwoordiging in Den Haag. Het is een gewiekst omzeilen van de kern van de zaak. Over Hsu Tsu-tsai geen woord. Wel herin neren de Amerikanen nog even handig aan de twistgesprekken rond de gevangen genomen Ame rikaanse piloten in Noord-Vietnam. Dit om duide lijk te maken dat communistisch China zich niet aan de internationale regels wenst te houden. „De houding van Peking tegenover de Neder landse zaakgelastigde, de heer Jongejans, betekent een steun voor Noord-Vietnam, dat nog steeds dreigt de gevangen genomen Amerikaanse piloten als oorlogsmisdadigers te berechten, zulks tegen alle regels van het volkenrecht in", zegt de Ameri kaanse commentator. Weinigen twijfelen nog aan de veronderstelling dat Hsu Tsu-tsai probeerde te vluchten. Zelfs uit nationalistisch China, dat nog steeds over uitste kende inlichtingenbronnen op het Chinese vaste land beschikt, komt een bevestiging. „Wij hebben goede redenen om aan te nemen dat de technicus door de communisten is vermoord, omdat hij het voornemen had naar het Westen over te lopen", zegt Formosa. Een belangrijk accentverschil met de verklarin gen van de Nederlandse autoriteiten is dat hier zonder omwegen wordt gesproken van een moord, gepleegd door de vertegenwoordigers van commu nistisch China. In Den Haag is men zo ver nog niet. COPYRIGHT HET KWARTET N.V. PERIODIEKENPERS IN DE VOLGENDE AFLEVERING HUMOER IN DE RESIDENTIE. GIBRALTAR Spanje heeft gister avond de grens met Gibraltar gesloten. Alleen voetgangers mogen nog van de tussen Engeland en Spanje over de Brit se kolonie. De sluiting van de grens betekent voor Gibraltar dat de import wordt bemoei lijkt. Generaal iNass legt zijn functie neer DEN HAAG Generaal-majoor Nass, commandant van het corps mari niers. zal omstreeks 1 februari 1967 zijn functie neerleggen en daarna op zijn verzoek met eervol ontslag gaan. Hij zal worden opgevolgd door zijn huidige chef staf, kolonel der mariniers A. M. Luijk. Volgens Canadees blad LONDEN/TORONTO De ont snapping van de Engelse dubbel spion George Blake heeft in het Britse Lagerhuis felle debatten ontketend, terwyl een krant in Toronto beweert dat Blake een „dubbele dubbelspion" is. Minister van binnenlandse zaken Roy Jenkins heeft In het Lagerhuis bekend gemaakt dat een onafhankelij ke commisKir van onderzoek onder voorzitterschap van lord Mountbatten een uitgebreid onderzoek in zal stellen naar de beveiliging van de Britse gevangenissen. Deze verklaring wekte een storm van protesten op van conservatieven en Labourleden. Deze toonden zich in het geheel niet tevreden met het kennelijke gemak waarmee Blake heeft kunnen ontsnappen. Geert ivaarde Regeringsbronnen achtten de ont snapping van Blake niet zo belangrijk. 5'/t jaar na zijn arrestatie, omdat hij geen waarde meer heeft voor dr communisten. Scotland Yard heeft nog geen enkele aanwijzing omtrent de verblijfplaats van Blake. In Toronto heeft Philip Deane, een vroeger oorlogscorrespondent van The Observer, tegenover een verslaggever beweerd dat de gehele ontsnapping op touw is gezet door de Britse autoritei ten om de communisten zand in de ogen strooien. Deane heeft 33 maanden samen met Blake in krijgsgevangen schap gezeten in Noord Korea. Deane beweert dat Blake in werke lijkheid niet èn voor Engeland en voor Rusland zou hebben gespioneerd, maar dat de spionage voor de Sowjetunic slechts schijn was. Blake bleef Enge land trouw. In 1961 zou hij hebben toegestemd, om een schijnberechting te krijgen. Hij zou misschien een „belangrijke" inlich ting hebben doorgegeven aan de Rus sen, waarvan de Britten wilden dat deze geloofd zou worden. Blake zou, volgens de in Griekenland gebo ren Deane, reeds enige tijd geleden zijn vrijgelaten en ergens onder valse naam wonen. Brandend piaagzuur helpen dkektl

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1966 | | pagina 7