LEEG EE
AANVAARDEN
Kleinkunst=akademie
latent talent
HERMANN KESTEN:
ROLAND BARTHES:
meester der satire
veelomvattende geest
CULTUREEL
VENSTER
1964
ZATERDAG 22 OKTOBER 19S«
SELECTIE VOOR
MEESTE
KANDIDATEN
ONNEEMBARE
BARRIÈRE
Roman van Michael Tophoff vol onopgeloste spanning:
Michael tophoff
(geb. 1939) debuteer-
de in 1965 met De falende
i.tad, een tekst waarover
de kritiek verschillend oor
deelde. Dit boek heb ik niet
gelezen, zodat ik niet weet
in hoever Tophoffs tweede
werk anders of eender, min
der of geslaagder is. Mijn
taak is mijn indrukken sa
men te vatten over de twee-
zijn geslaagde leerlingen:
tïaanvaarden (uitgave Mttu- beslaan cn nict veel meer wefnip yerKtiil iUunMW wie Bwrt dit de ln« Kdwrajn
lenhoff, 126 blz., 5,—) en ind™b
vertelt tegelijk suggestief en m krant,
vaag over de relatie van een
deatitl
De glamour van televisie, showprodukties, cabaret en musical werkt als een sterke over te brengen. Neem die zo-
magneet op jongelui, die in de showbusiness carrière willen maken. De Akademie genaamde vanzelfsprekendheid
voor Kleinkunst, gehuisvest in een afgetakeld schoolgebouw aan de Amsterdamse eens6weten^wat êrvooï komt
Lindengracht, is daar een gevoelige graadmeter voor. Aan het begin van elk kijken om dat mogelijk te
studiejaar krijgt directeur Johan Verdoner (41) van zo'n tweehonderd geslaagde maken
HBS-ers en gymnasiasten aanvragen om tot de vierjarige dagcursus te worden toe- Dat is óók een onderdeel van
gelaten.
Voor verreweg de
kandidaten
tekent de eerste
Ismaking met
t school een dikke
door hun
elbelovende plan-
in. Het uitgebrei-
toelatingsexa-
het oriënte-
tnde gesprek met
ecteur en docen-
en de auditie
jnctioneren als
grote en fijne
De praktijk is,
niet meer dan
intig jongelui de-
„barrière" zon-
kleerscheuren
komt
op tien pro-
ohan Verdoner:
strenge selec-
is heel belang-
Je moet die
als een speur-
i naar talent.
oor de kandidaten
is het doorgaans een zaak
levensbelang, te weten,
zij niet geschikt zijn voor
4^-rni baan in de amusements-
Smereld. Hoeveel mensen lopen
W r niet rond met het gevoel
4it zij hun kansen hebben ge-
tist? Er is nooit iemand ge-
ieest, die hun heeft verteld,
it zij niet zullen slagen en
maken zij zichzelf nog
ieds wijs, dat zij voor caba-
itier in de wieg zijn gelegd."
r— „Aan de andere kant is het
jok zo, dat zonder selectie veel
==S ilent onontdekt blijft. En dat
Tjffi roberen wij nu met onze
chool zoveel mogelijk te voor-
TV en musical
grote afnemers
de opleiding aan de akademie:
de harde training als voorberei
ding op een carrière in de seri
euze showbusiness. „We moeten
de leerlingen ervan doordringen,
dat zy het later niet voor niets
krijgen; ze moeten weten wat
hun te wachten staat, als ze
hier weggaan". Een rol'hierbij
speelt ook de praktische scho
ling. Van het tweede cursusjaar
i j„_ er aan het woord is: Albert, wordt het verhaal zelf met emotie#
indruk ZOU maken dan een Louise, of de auteur. De schrijver, te laden, ongeveer op de manier
tussen haakjes, is natuurlijk door- waarover men over God spreekt
lopend aan het woord, maar het door te zeggen dat Hij dood is.
Het is evident dat de auteur iets gaat over de fictie. De manier van De eigenlijke bedoeling is zeer
iders wil dan ons alleen maar schrijven (noterend, herhalend, de vermoedelijk een bepaald levenagc-
j uiige niueu «11 een het verloop van die kortstondige nadruk leggend op waargenomen voel, voornamelijk dat van de ver-
meisje Louise, een verhou- relatie van nog geen half jaar me- details, verschillende mogelljkhe- vreemding. tot uitdrukking te
dine die od een beDaald mo- de delen- zü" tx** draagt een den in één adem opsommend, afge- brengen. Het gedrag van de mens
oing aie op een oepaaia mo duidelijk experimenteel karakter, broken gedachten en zinnen aan- is dan uiterlijk aangepast aan de
ment door net meisje wordt waarbij men onwillekeurig aan ze- eenrijgend, tijden en plaatsen, eisen van de samenleving. Het is
afgebroken, waarna de jon- k"*"® Franse voorbeelden denkt, uren en jaargetijden dooreenmen- niet toevallig dat men mededelin-
ppn vprpppfsp nnoinopn rWt Prie I"»mereii va? vertellen wisse- gend) is in alle drie de gevallen gen tegenkomt die herinneren aan
gen vergeeise pogingen doet elkaar af: het medegedeelde gelijk. Wie er ook zogenaamd a&n romans van honderd jaar geleden,
weer met haar in contact te komt van buiten, van de kant van het woord is, de stem heeft dezelf- over verzorgd uiterlijk, elegante
komen Een summier ee- de schrijver als waarnemer en de toonloze klank, de aandacht kleding, beschaafde manieren en
Kuinen. ten summier ge zegsman; het komt van een „ik" kent alleen zintuigelijke indruk- dergelijke. Even kijkt men
geven dat, als het op de nor- die Albert is, of van een „ik" die ken, waarbij de blik telkens dezeif- vreemd op, gewend als men is aan
male manier ZOU zijn verteld P?,uise "S-Mcn heeft een soortge- de dingen constateert, zoals b.v. de grofheid in de hedendaagse litera-
(ilr HpHnpl in unlonrHa ,ran liik JoegeP8* om paarse bedsprei, de smetteloze tuur. In dit boek van Tophoff
(IK oeaoei in volgorde van verschillende karakters gelegen- overhemden van Albert, de licht- komt geen onvertogen woord v»r,
tijd, die bij het mondelinge held te geven zichzelf te beschrij- kier tussen niet helemaal sluitende eenvoudig omdat onvertogen woor-
vertellen toch zoveel moee- ve™ altba'is te verraden gordijnen, verkeerslichten, frag- den bij deze schrijfmanier. die el-
veneuen locn zoveel moge Die behoefte aan tekening van menten neonreclame enz. ke emotie zorgvuldig buitensluit,
lijk in acht genomen wordt), karakters, waarbij een schrijver ai evenmin passen als hoogdravn-
hooestens viif of zes opdruk- Probeert psychologische diepgang De gevoelens van de personen, de.
ui j -j u a brengen, ontbreekt hier vol- hun gedachten, hun psyche, zijn zo Alles beweegt zich in een mid-
te bladzijden ZOU hoeven te komen. Dat blijkt wel hieruit, dat consequent en zo rigoureus uit- densfeer, de sfeer van een came
ra-achtige waarneming, van ont
zielde gespreksfragmenten, van
n n nm nrnrnn min n n ^ine gewoonten die bijna tot tics
geworden zdjn, van bewegingen
die het automatische nabijkomen.
Men krijgt soms de indruk van
een stomme film, maar met een
overdreven mimiek. Het is een
spookachtige wereld. Heere Hee-
resma heeft in Elseviers Weekblad
naar aanleiding van Tophoffs de
buut gesproken van „een van span
ning trillende afwachting welke
hier en daar adembenemend over
komt". In dit tweede boek is het
volgens mij zo, dat er wel aanhou
dend spanning wordt verwekt,
A maar dat die nergens wordt opge-
Robbe-Grillet wantrouwt alle loet. De «panning la hier eutonoom
In de serie Tel Quel, ver- wingen
uct iwccue cuisuajaar J" cuniaci luseen senrgver en lezer, adjectieven, die gewoonlijk ten geworden ongeveer od de manier
af, geven de leerlingen regel- schijnend bij de Editions du nog te groter als het proza betreft doel hebben suggesties op te roe- waarop de akkoordspanningen
aantal jaren terug; in 1 pen aan metaphysische begrippen Debussy achter elteaao- worden
bij
matig voorstellingen in avond- Seuil, gaf Roland Barthes
uren en werken zy mee aan een bundel verzamelde ar- tiffSSSwriaW
ballet. 16S Van Scapino- tikelen van uiteenlopende tussen beiden instaat. Als demonstratiemateriaal kiest
lengte gepubliceerd in de ia- Deze Préface levert een uitmun- Barthes de Hollandse schil- w
ver!" Hy is ook al Vijf jaar de ®,nK, L, 10co i:*ftend staal van uitgesponnen rede- derschool die de dingen omkleedt sonder boelend. Want inderdaad
regisseur van het Lurelei-caba- OienilO ren 1950 tot 19b3 in literaire neringen en fijne onderscheidingen met een vlies van gevoeligheid, wordt hier
Als experiment vind ik het blj-
bepaald levensge-
werk oD de akademie eieenliik Cabaret is geen vak, dat je in wnnrd h:: tPir«.f„itoavon 7p le2er kunnen afschrikken om ver- gelijkt ze met de meeste moderne weg van ontledingen beschrijving'
nanwHhk? hHdSpn HJwPl iP schoolbanken kunt leren Met ™°°TÜ., blJ tekstuitgaven. Ze der gaan Uat hcm dat nu niet meesters in hun koele objecUvl- maar Ungs de weg van aanduiding
andere woorden: de akademie is bestrijken een breed gebied; overkomen, want daarmee zou hij tteit eD suggestie. Men kan dese schim
STin Lküf ïi. ik h,b g«d nie' h" el"d'- Verdoner: „Ik het toneel zowel als de ro- richrelt te kort doen. Wet de echrijver niet.uitbreekt, nren nier
is. daMk ih de praktyk bi.jf Doorgesneden
t j t i door en vindt altiid ziin wee Racine, La Bruyere, Vol-
heeft het ca2?rtPfn on?^nd e!ï Het kan alleen veel langer du- taire en Baudelaire ontmoe- Robbe-Grillet is c
neett net cabaret in ons land een Barthes bijzonder hecit gepoeia en i- j:
„fenomenale ontwikkeling" door- n S°ede kan* ten in de bundel Queneau, op wiens werk hij herhaaldelijk }ijknufJ.em" wordt
gemaakt. „De Grote Drie van Butor en vooral Robbe-Gril- terugkomt. Voor deze „ingénieur i
Wat de schrijver niet uitspreekt, men niet meer vergeten, evenmin
-aar wat toch wel duidelijk aan als die uit La Jalousie van Alaln
dag treedt, is het zuiver- materi- Robbe-Grillet. En toch weigeren
stische karakter dezer visie. Ze ze hardnekkig tot leven te komen,
n >geert de geestelijke waarden en. Misschien kan men ze Juist drar-
toegepast op de mens, ontmense- om niet vergeten.
"hWn" DR. C. RIJNSDORP
óns cabaret, Win, Sonneveld, "'i
Wim Kan en Toon Hermans! ï?.rm!?E »ch'" d«
hebben het Nederlandse publiek m„n_ a M ef toch eeko;
let.
Zelfs de schilderkunst ont-
Lia Karon is een van dt
Vingen, die deze zomer at
Amsterdamse Akademie
kleinkunst afstudeerde.
irde, was moeilijk. Door ge-
aan geld leed de school een
ir keer financieel schipbreuk.
agronome", deze geomètre (meet- In een ander essay komt de
kundige) telt alleen de ruimtelijke schrijver er tegen op dat Butor K8", zijn kunst is symt
Iieuucii nel neuerianase puDiieK - v*"ïï ue sciuiuerKui»v om- d,"f. ™*ak;-vaak In één verband wordt ge- Robbe-Grillet wil bannen uit de
geleerd wat cabaret is. Zij heb. 51 S i "t, P J ee". )e breekt niet op het appel In een St Alf. andm^StohrVn noemd met Robbe-OrUlet. In utt- "TS. Z, dalous'e dlt
ben het publiek eigenlijk „op- gaard» V"* s'l'crpïinning artikel I.'llomme- [ljn uitgeschakeld. Er ligt ook wendige rin ii er In hun werkwlj- ]°|„2ge" Tesbs" btanen
gewarmd en zijn daardoor de Objet, dat handelt over de geen verborgen zin in de dingen inderdaad grote overeen- De treinreis van Parijs naar Rome
baanbrekers geworden voor de Maar er zijn ook VOOIJbeeiden Hollandse meesters van de 17e en er spreken zich geen geeste- komst, maar wie dieper ziet, be- het verblijf in het treincomparti-
jonge generatie van zich cabaretier noemende eeuw.
RuWnnL ....i amateurs, die verstoken van De
enige opleiding en zelfkritiek in dePM -
w,« „raot va jWrj,,LJLJL de publieke aandacht op zich orde van de publikatie. Er is dus ding is eenvoudig er te zijn. Daar- J""..*"; u"'sc," .!cu"e ibkuicu- ^ke dé één de menu
wJ J^oors"1ee-pubhek gericht proberen te krijgen, geen onderling verband of een sys- mee uit. Dat is een revolutie op a,jecdotische of psycho- verbant uit de dingen, die volko-
eigenLyk van de achtergronden Voor de echte „vakmensen" tematische gang d<er gedachte. Her- het terrein van het gevoelsleven, logische betekenis. Voor Butor - men naakt en geïsoleerd staan
van het „vak af? Verdoner: steat het vast, dat zij het nooit halingen zijn op deze manier niet want Barthes laat het zien hier denkt Barthes aan La legt de ander een nauw verband
zen verschaft. Voor talentvolle „Eigenlijk niets Het ziet alleen kunnen bolwerken Vroep of laat vermijden, maar een voordeel is wij belasten in een «eeuwenoude ge- Modification, zijn meest bekende tussen de mens en zijn Umwelt"
leerlingen hoeven de kosten de glinsterende buitenkant; van zullen zii door schade en Rchan da» een volgend artikel soms een woonte de dingen met allerlei uit- boek, Prix Renaudot 1957 heb- Aan het eind van zijn artikel"
dus"geen'bel^nfmerhig'meer"te fiS gp® Veemoede.yk re^AnTn^",.^» SSSSA£ ZJ?. 3^^
aijn de cneeue ,e gaan vo.gen. meeiHjkbeden „lek die een eaba- da' SSVde"^"
WIM DE REGT acteur zgn bundel in met beschou- geconcretiseerd. Hoe discreet Butor ook te werk d <>m de meester openlijk kilheid
gemis aan menselijkheid te
lijke waarden in uit. De band met merkt in hun visie op de zichtba- ment* "wat'daar të"zienten"'teT,Oen
amateurs die verstnkpn"van 1 u «i mj?s' ,ala het vo0rwe.r.p lTi re wereld eerder een tegenstel- valt, het werkt op de centrale fi-
n eu ,a'.e verstoKen van De stukken volgen elkander op zijn dienst staat, wordt radicaal i;na no miHor» «nhrii^n guur in cn Veroorzaakt een totale
enige opleiding en zelfkritiek in de simpele chronologische volg- doorgesneden. De functie van een J* d dineen i-dere resJhled verandering van zijn oorspronke-
de publieke aandacht op zich orde van de publikatie. Er is dus ding is eenvoudig er te zijn. Daar- a,n£en iedere geschied-
lingen en dertig docenten.
Het geringe aantal studenten
is illustratief voor de strenge
voorwaarden, die aan de toe
lating zijn verbonden; het grote
aantal leerkrachten legt de na-
Akaderme voor Kleinkunst, druk 0 het zware lesprogram-
.„.«.„„n. ma_ dat ln vier jaar moet wor-
(un
lergebracht in een stichting,
fmanciele^ steun ontvangt den afgewerkt. Om enkele
derdelen van de leerstof te noe-
men: spraak, stemvorming, voor
een belangrijke gift heeft dracht, tekstinterpretatie, ele-
•egen van het Prins Hern- mentaire spelimprovisatie, solo-
1 Fonds, bestaat zes jaar. De zang, koorzang, algemene bewe-
linperiode, waarin de akade- gingstechniek, historische dans,
als avondschool ^functio- showdance, karakterdans, ballet,
tapdance, pantomime, schermen
en judo, Nederlands, de moderne
talen, Italiaans, literatuur, cul-
gegeven ogenblik zag tuurgeschiedenis, w.fcuu.«w.w-
situatie er zo hopeloos uit wikkeling, grime, kennis en be-
het voortydige einde in zicht oefening van cabaret, show en
c. Toen stapte Johan Ver- musicalrepertoire.
aier, als leraar aan de akade- Verdoner, die o.m. elke dag
;«e verbonden, naar het stich- balletles geeft: „De stof ligt op
gsbestuur met het voorstel, de academisch niveau. Dat is doel-
jten nu emdelyk eens goed bewust gedaan. Dansles wordt
wa'1 te Pfkke"- Dat j m" gegeven volgens de op een dans-
keu ik Het bestuur gaf Verdoner academie gebruikte methode, to-
d-p fiat en benoemde hem tot neelles volgens de toneelschool
z ecteur.
iloode naam
Sj heeft zy'n beloften
naakt. De akademie heeft zich akademie na vier jaar hard
eJder zijn leiding een goede ken in zijn zak heeft Verdo-
ndj am verworven en de leerlin-
oordeel is nuchter. Hij
Je rk, dat sinds
nnen sluiten bij musicals en van mag hebben: „Het einde van
nes. Er is overigens nóg een de opleiding kan het begin van
Jmulans geweest: de medewer- een carrière zijn. Een geslaagde
'tg van het ministerie cultuur, leerling heeft zich de vaardig-
reatie en maatschappelijk heid en inzet van een cabaretier
1964 beur- eigen gemaakt. Van ervaring
kan men niet spreken: die moet
in de praktijk worden opgedaan".
Behoefte
Televisie en musical hebben
grote behoefte aan jonge krach
ten. Deze factor heeft de stoot
tot de oprichting van de akade
mie gegeven. Tekenend voor het
niveau van de school is, dat vier
afgestudeerde leerlingen meteen
werden geëngageerd voor de
succesvolle musical „Heerlijk
duurt het langst" en vijf voor
de René Sleeswijk Revue. Voor
adspirant-studenten is de weten
schap aantrekkelijk, dat er
„voorlopig nog voldoende plaat
singsmogelijkheden zijn", alhoe
wel er bij het vaderlandse caba
ret op het ogenblik „geen open
olaatsen meer bestaan".
Johan Verdoner is een man
van de praktijk. Hg is als dan
ser begonnen, heeft een ballet
geleid, is balletmeester bij My
Fair Lady geweest en daarna
jJ£EN van de meest gelezen en meest vertaalde
auteurs van het Duitse taalgebied is Her
mann Kesten, geboren in Neurenberg (1900).
Na zijn gymnasiumtijd, die in vele boeken (o.a.
Der Scharlatan) dichterlijk is uitgebeeld, werd
hij student: rechtswetenschap en economie waren
hem te droog, hij zwaaide om naar literatuur,
en aan de keus van zijn promotie-onderwerp
(Heinrich Mann) is hij feitelijk zijn leven lang
trouw gebleven. Evenals Mann is hij een mees
ter der satire geworden en is als romancier en
essayist nauw met deze verwant.
Als jood moest hij in 1933
Duitsland verlaten. Hij leidde
van 1933 tot 1940 de uitgeverij
van Allcrt de Lange in
Amsterdam, waar veel werk
van emigranten verschenen is,
kwam in 1940 tijdig naar New
York en heeft van daar uit
velen van zijn vluchtende
vrienden en collega's gehol
pen, om de reddende oever
van Amerika te bereiken. Nu
woont hij nog daar, maar
brengt steeds enkele maanden
in Europa door en zal begin
november in ons land uit ei
gen werk lezen. Daarom is het
wellicht nu een geschikt ogen
blik. iets nader op zijn oeuvre
in te gaan, voor zover dit in
een artikel mogelijk Is, want
het heeft een enorme omvang.
Zijn eerste roman Josef sucht
die Frelbeit (1927) gaat over
een dertienjarige jongen, die Pafhos
tengevolge van de woningnood
samen met zijn moeder, zusters
en een wormstekige oom in één
kamer lééft en na een triest
sexueel ontwaken zich uit het
gezin losmaakt. Hij zoekt de
(in 1933 door Goebbels ver
brand) geeft een felle kritiek
op h<et Duitsland van die tijd.
Hij beschrijft daarin het talent
der Duitsers voor zelfbedrog en
voor intellectuele en fysieke
gruwelen.
..De charlatans ln alle lagen
van het volk kregen zulk een
toeloop, dat het scheen, alsof
het volk alleen naar kwakzal
vers verlangde. Dokters beloof
den eeuwige jeugd door apen-
klieren. politici het breken van
de financiële afhankelijkheid, li
teraten verkondigden de onder
gang van het avondland. Hitier
beloofde de uitroeiing van de
Joden. Het volk zou een hemel
op aarde krijgen." Een volk
kan tot aan de rand van de
ondergang korden, als een char
latan macht g«noeg krijgt. En
hij concludeert spijtig: „Het is
uit met de wereld. De huiche
laars zijn onder de profeten ge-
geeft daarop het antwoord.
Attentie
Der Scharlatan van 1932
werd als attentie voor zijn
65ste verjaardag verleden jaar
opnieuw uitgegeven. Maar niet
alleen als attentie. Deze roman
Deze roman is echter nog
niet verouderd. Kesten
vraagt: Is een roman actueel,
die vertelt, hoe mensen mèt
hun wil en tégen hun wil
zich veranderen, in hun tegen
deel omslaan, als mensen van
een massamaatschappij ver
wisselbaar zijn geworden,
vandaag zo, morgen zo,
mensen naar behoefte, met
een koerswaarde op de beurs,
karakter naar het hoogste
aanbod, die niets in de zin
hebben dan hoger op te ko
men, te genieten en over be
ginselen te lachen. Men drijft
handel met ideologieën. De
roman is vol van onderkoeld
humanitair pathos.
Moralist
Kastner. zegt: de satiricus stelt
de domheid, boosaardigheid,
traagheid aan de schandpaal.
Hij houdt de mensen een spie
gel, HYeestal een lachspiegel,
voor, om ze door het zien tot
inzicht te brengen. Hij begrijpt
niet. dat men zich over hém
ergert. Hij wil immers, dat
men zich over zichzelf erge.-t.
Hij wil dat men zich schaamt.
Dat men verstandiger wordt.
Want hij gelooft, althans
in zijn gelukkige uren. dat
Socrates en all« volgende
moralisten gelijk zouden kun
nen krijgen, dat nl. eer.
mens verbeterd kan worden
door inzicht. Satirici geven
voortgezet onderwijs. Aan vol
wassenen maar die behoren
tot de categorie der moeilijk
opvoedbaren. Zij voelen zich in
de wereld van hun gemene stre
ken. leugens, frases en uitgehol
de conventies griezelig prettig
hun onverdiende rust hebben.
De satirici noemen ze ordinair
gespuis, dat zijn eigen nest be
vuilt en niet gelooft aan het
hoge, edele, ideale, nationale, so
ciale en de overige heilige goe
deren. Neen, de weg van de
satirische schrijver is met ck-
stergoen geplaveid."
Zo is Hermann Kesten ook.
Zijn laatste roman, Die Zelt
der Narren, is een satirisch
verslag over land en inwoners
der „Bundesrepublik," zoals ze
nu is. Bij de verwarrende veel
heid der personen zie ik dit
maal van een gedetailleerde In
houdsopgave at Het bestaat uit
twee gedeelten, die beide in
München spelen, en wel ln 1949
na de stabilisering van de mark
en in 1965, en
geeft een „flash
back" over die zes-
FranzPomp, „der
grosse Pomp", is
een gewoon mens,
die angst heeft en
toch tot elke prijs
genoeglijk wil le
ven. Hij is een
vertegenwoordiger
van het economisch
wonder, puissant
rijk. Hij en zijn
vrienden zijn allen
„geslaagde" men
sen. maar In de
grond volkomen
hulpeloos. Enige
metafysische ach
tergrond bestaat er
niet voor hen. „Ik zeg mezelf, het
is beestachtig te moeten leven,
als men weet. dat men moet ster
ven." De jeugd is losgeslagen
de ouders weten geen raad met
zichzelf en met hun kinderen
Het echtpaar, dat scheiden wil,
wordt voor de rechtbank van
hun kinderen gedaagd en ver
oordeeld. Hun vader, een be
kend auteur, zegt: „Natuurlijk
zijn wij allen de narren van de
tijd. En Duitsland is het land
van de narren."
Kabinetstukjes zijn de
hoofdstukken: Der Freund lm
Schrank, een Joodse vriend, die
in de kast verstopt wordt, we
gens ziekte naar het hospitaal
moet en tot aller opluchting bij
de operatie sterft en Das
Dlenstmadchen Sophie, een ob
ject van begeerte voor de
huisvader en voor diens zoon. 't
Slot van het in w«ezen diep
pessimistische werk is een
meesterstukje van zwarte hu
mor: „Was flir ein Glück, dass
wir leben!"
Kesten heeft zeer vele essays
geschreven, over auteurs van
vroegere eeuwen, en vooral
over tijdgenoten. De laatste
zijn zonder twijfel de beste
Toegegeven, niet steeds met
veel diepgang, maar altijd
wankelend, soms wat boosaar-
ig, vooral wanneer het erom
gaat, literaten, die in de Hitler-
tijd wat al te veel aanpas
singsvermogen getoond hebben
en nu paraderen als paladijnen
van democratie en humaniteit,
te ontmaskeren. Dan is hij ui
terst millitant en zonder enige
toegeeflijkheid (Der Geist der
Unruhe). Met veel liefde
schrijft hij de bundel Melne
Freunde die Poeten over negen
tien contemporaine auteurs, die
hij allen persoonlijk kent. vrij
wel allen emigranten als hij.
Of hij over die tijdgenoten een
objectief oordeel kan uitsprc-
k«n? Dat wil hij overigens niet.
Hij zegt zelf: „Hier wordt geen
rechtbank over literatuur In
gesteld. niet het gehalte aan
fijn goud op een karaat nauw
keurig bepaald, niet aan leder
een koortsthermometer aange
legd, niet één vriend school
meesterachtig met de andere
vergeleken." De opstellen zijn
sterk subjectief, hebben overal
de charme van een persoon
lijke noot.
We hopen, dat Kesten zich
ook in de Hollandse café's
deze zijn immers voor hem Fili
alen des Parnass. lees ook zijn
bundel Dichter lm Café
thuis zal voelen; het café is
immers de plaats, waar hij het
liefst en het best schrijft En
dat we in de lachspiegel, die
hg ons zal voorhouden, niet ln
zijn en voortvloeien uit zijn denk
systeem.
i artikel datenend uit 1962
iedere anthropologische waarde
ontzegt, een wrede Robbe-Grillet
naar voren geschoven door Bruce
Moirlsette in zijn studie Les Ro
mans de Robbe-Grillet (Editions
d«e Minuit). Deze legt daarin de
structuur van werken bloot, waar
in men tot nu toe nog geen „ver
haal" had ontdekt. Hij hoort er de
echo in van gewaarwordingen, ge
voelens en herinneringen, kortom
hij tekent een gehumaniseerde
Robbe-Grillet
Nog veel zou te zeggen zijn over
deze interessante bundel, maar de
toegemeten plaatsruimte laat het
niet toe. Een enkel woord betref
fende deze naar voren tredend*
kritlkus mag hier echter niet ont
breken. Hij richt zich tegen de
traditionele visie op literaire wer
ken. die hij te smal van basis acht
omdat ze de taal beschouwt als
een instrument om op heldere wij
ze scherp omschreven bedoelingen
over te brengen. Dit rationele taal
gebruik. de vermaarde „clarté
frangaise" is voor Barthes een ver
ouderde zaak.
Het literaire kunstwerk la voor
hem een uitdrukking der persoon
lijkheid en de taal leeft «en veel
zijdig wisselend leven naar gelang
norennn »i<«< mill...
op
tuur en de woorden te zien als de
symbolen van een steeds versprin
gende werkelijkheid.
Verscheidene essays In deze bun
del werken deze gedachten uit
v.d. PANNE
Roland Barthes. Essalg criti
ques. Les Editions du Seuil, Pa-
J. H. SCHOUTEN
Hermann Kesten: Lanter Li
teraten. Portrats. Erlnnerun-
gen. Idem: Die Zelt der Nar
ren. Roman, 218 blz. Ultrave
Kurt Desch, München 1968
Kesten zal voor het Ge
nootschap Nederlsnd-DuiU-
land uit eigen werk lezen
In Rotterdam op 8 november
In het Martln-Behelm-Haus
s-GravendIJkwal 52. In Den
Haag op 9 november bi het
Postmuseum. Zeestraat ln
Utrecht In het Instituut voor
Theaterwetenschap Rijnkade
la. op 10 november, In
Amsterdam op li november
In de Aula van het Stedelijk
Paul us rot terstraat
U: J}.1} 1 8.18. Toe
gang vrij.
