Zuid-Afrika geen steenklomp
op maag van de wereldopinie
Geloof van de kinderen
verteld aan de ouders
ZOLANG ER MENSEN ZIJN
DR. R. H. BREMMER NA
GEESTELIJK
LEVEN
Beweging
in theologie
en beleid
apartheid
ZATERDAG 8 OKTOBER 1*
(Van onxe kerkredactie
De (vrijgemaakte) gereformeerde predikant dr. R. H. Bremmcr schreef ti^ee
dikke boeken over prof. dr. Herman Bavinck, die ook in Zuid-Afrika veel en gron
dig gelezen worden. Met grote belangstelling volgt men daar de theologische ont
wikkeling in ons land. Al hebben verschillen in visie op de apartheid vervreem
ding gebracht tussen beide broedervolken, toch, zegt dr. Bremmer, blijft Zuid-
Afrika theologisch aan ons land verbonden.
Men wil meer van de Nederlandse ontwikkeling weten. Dat verlangen is niet
alleen een vrucht van theologische interesse, maar meer nog geboren uit de inner
lijke wetenschap dat ook de theologie in Zuid-Afrika op de tweesprong staat. Voor
al de jongere predikanten hebben het gevoel dat de Kuyper-Bavinck-eru, die
zo'n stempel gedrukt heeft op het Zuidafrikaanse denken en leven, zijn ein
de nadert.
Er is zeer goed kritiek moge- beide rassen. Er wordt nadruk
lijk op het huidige beleid in gelegd op de stichting van de
Zuid-Afrika. meent dr. Brem- Bantoestans, de eigen gebieden
mer. maar wat vandaag hier ge- voor ontplooiing. Dat is bijvoor-
propageerd wordt is zo vaak lief- beeld in Transkei, een van de
deloos. het schept verbittering vruchtbaarste gebieden (zo
en een afzetten tegen Neder- jroot als Nederland) al gerea-
land. Wat we nodig hebben is liseerd.
meer begrip voor de historisch Maar dr. Bremmer meent dat
gegroeide en de praktische situa- deze ontwikkeling nog verder zal
gaan. Zelfs als Zuid-Afrika de
Wij mogen ook niet vergeten, druk van de wereldopinie zal
zegt dr. Bremmerdat apartheid kunnen blijven weerstaan, zelfs
jeen stat en onveranderlijk dog- als de christenen daar rassenge-
ma is. Ook in deze leer is een Ujkheid nimmer als een bijbelse
mtwikkeling gaande. Na de oor- eis zullen gaan zien, dan nog zal
log was het grote woord in van binnenuit het apartheidsbe-
Zuid-Afrika nog „baasskap", leid worden aangetast
m 1946 stonden. Waren het "bij waarin een groot stuk onmondig- Hij pakt het' boekje van Ben
ons de oorlog en de vrijmaking beid DOOT de ^antoes zit Toen Marais, „Two faces of Africa"
abrupte tr-wam bet woord „apartheid", (Twee gezichten van Afrika) en
A"' —a |od|Ieens op de sta-
Achf weken in Zuid-Afrika hebben dr. R. H. Bremmer
ervan overtuigd, dat zich ook in dat land veranderingen
voltrekken. Er is een ontwikkeling gaande in de theo
logie, maar ook ten opzichte van het apartheidsbeleid.
Het wordt tijd dat we afstappen van de gedachte dat
Zuid-Afrika een onwrikbare en onveranderlijke steen
klomp is op de maag van de wereldopinie. Hij heeft
een stichtelijk woord gesproken (in diensten van de
Dopperkerk) en diensten geleid (in twee van de drie
vrijgemaakte kerken). Hij heeft lezingen gehouden en
gastcolleges gegeven. Hij ging naar Zuid-Afrika om te
spreken over de theologische ontwikkeling in de gere
formeerde wereld sedert Bavinck, maar er was vrijwel
geen gesprek waarin niet het woord „apartheid" viel.
't° u wo\d* gesproken over gebieden, in 1940 20, in 1950 25 ling van de industrie heeft deze grensnijverheden te stichten, maal een ontwikkeling geweest
zelfstandige ontwikkeling"
Als dr. Bremmer zoekt naar
een vergelijking, zegt hij: Zij
zijn aangeland op het punt waar
Nederlandse gereformeerden
1946 stonden. V
de oorlog en
die als het ware --
streep zetten onder het verleden dat ef" w geworden m de zegt: Jet
en dwongen tot heroriëntatie, taereldpers. Maar nu gaat de ont- tistieken. In 1920 woonde 14 pro
ti aar is het meer de geleidelijke 'Wikkeling vorder. In Zuid-Afri- cent van de Bantoes in blanke
ontwikkeling, die niet tegen te "-
houden is.
In Pretoria vormde ds. Victor
d'Assonville een comité dat dr.
Bremmer uitnodigde meer te ko
men vertellen over de dingen die
hij aangestipt had in zijn disser
tatie over Bavinck en zijn daar-
oa verschenen biografie. Zijn
kerkeraad gaf hem verlof om te
gaan, en ook om een stichtelijk
woord te spreken in de gemeen
ten van Die Gereformeerde Kerk
van Suid-Afrika, in de wande
ling gewoonlijk Dopperkerk ge
noemd.
Invloed
Tot nu toe gaven Kuyper en
Bavinck de toon aan. terwijl ook
nog de invloed van de meer scho
lastieke Hepp te bespeuren is,
doordat een aantal hoogleraren
bij hem gepromoveerd is. Maar
nu begint de invloed merkbaar
te worden van mannen als Schil
der, Ilolwerda, Berkouwer, Hai-
tjema, Woelderink, onze naoor
logse theologen.
Dr. Bremmer bespeurde een
grote openheid. Maar de vragen
die aan de orde komen zijn de
vragen, die twintig jaar geleden
hier de gemoederen bezig hiel
den. zoals de verhouding van
Woord en Geest, het gezag van
de Schrift (daar zijn wij ook nog
niet uit), de pluriformiteit van de
kerk en dc gemene gratie. Het
besef begint baan te breken dat
do antwoorden van een groot
theoloog als Kuyper nu niet
meer voldoen, dat er correcties
nodig zijn.
Er klonken ook wel andere na
men, zoals die van Bultmann en
Paul Tillich, zelfs werd ook wel
de radicale theologie genoemd
van de God-is-dood"-mensen,
maar die problemen leven eigen
lijk toch niet
En binnen de kerken werkt
vrijgemaakteook een ferment voor een wijzi
ging van het huidige beleid. Dat
is de zending. De boerenkerken
ia twaalf jaar apart- wordt wel geprobeerd rondom de terug uit de industriegebieden hebben op dat punt pas laat hun
moderne ontwikke- Bantoestans een ring van van Witwatersrand. Er is
beiders) naar de industriële Ban
toes, die met hun auto naar het
werk gaan. Dat
draaien."
Ook de werkzaamheden van de
Bantoes veranderen. Emigranten
vertelden dr. Bremmer dat, toen
zij een tiental jaren geleden zich
in het land vestigden, precies
omschreven was, wat een Bantoe
mocht doen en wat een blanke.
Een Bantoe mocht de kwast aan
geven maar een blanke moest de
verf uitstrijken. Dat i
delijk aan het veranderen. De
werkzaamheden beginnen door el
kaar te lopen.
En dan is daar de ontwikke
ling op onderwijsgebied. In 1948
waren er 740.000 Bantoeleerlin
gen, enkele jaren geleden al 1,7
miljoen. In 1948 bezaten de Ban
toes 5.200 scholen met 17.000
dewijskrachten, nu 8.300 met
29.000 onderwijzers. Er zijn
reeds 2000 academici, maar
studeren al 1800 studenten aan
universiteiten. En zo komt dr.
Bremmer tot de conclusie, dat
het huidige beleid wel een tijde
lijk beleid moet zijn, dat zal evo
lueren en het al gedaan heeft tus zijn, die worstelen m
een schijnbaar onoplosbaj
Maar wie het geheel
moet onder de indruk komen
niet terug te wat allemaal al gedaan is
zending bracht een contact
de Bantoes teweeg, dat er voo
dien eigenlijk niet of nauwelii
Ook dat doet zijn invloed
den duur voelen.
Taak
In ieder gesprek, vertelde 4
Bremmer ons, kwam de apai
heid ter sprake. Ze zitten er daj
mee. Een predikant zei hei
„Wij zijn altijd bezig onszelf
rechtvaardigen, maar innerl|
zijn we niet zo zeker."
En juist daarom heeft Ned<
land een taak, meent dr. Brei
mer.
Kunnen wij ze de weg wj
zen? Dr. Bremmer mee
van niet. Ze moeten zelf j
weg vinden. Maar we ku
nen wel proberen ze te h«
pen, niet alleen omdat h
een broedervolk is, mal
omdat het broeders in Chri
1 zij di
en in 1960 37 procent. Dat laat- krachten eenvoudig nodig. Er maar dat haalt de Bantoes niet van het „plaasvolk" (de landar- gen de zending te bespeuren.
probleem. Medemenseliji
heid ten opzichte van I
Bantoes is goed maar h|a
mag de medemenselijkheg!
ten opzichte van de Afrikfo
ners niet uitsluiten. p<
U.K. CATECHISMUS PRIJST REFORMATIE
Het is een catechismus
wasscnen. en ook dat
nieuws. Reeds jaren geleden werd
op een internationaal rooms-kath0-
liek congres uitgesproken dat het hebben, dat zij
onmogelijk is om in deze tijd
catechismus te schrijven
J*
catechismus van 1948 voor kinde
ren op sterk water gezet. De bis
schoppen gaven toestemming om
het godsdienstonderwijs anders te
geven. Er werden hele cursnssm
opgesteld die afgestemd zijn op de
leeftijd en het schooltype dat de
kinderen bezoeken.
Veel rooms-katholieken zullen
nog wel wat moeten wennen aan
deze benadering. Van de inquisitie
wordt nu gezegd: „Hoe is het mo
gelijk dat de christelijke samenle-
om een bepaald punt te illustre
ren. Wel nimmer zal de overle-
",£ra den schrijfster Anna Blaman ge-
'tnnhf hohho\i rlni rrii ti oot^ Offi
gezegd dat de rooms-katholieke ge
lovige daarbij „geen voorstelling
moet maken als zou Christus' li
chaam in heel kleine maat onze
mond binnen gaan." De aanwezig
heid van Christqg. is verbonden
ciële uitgave van de Rooms Ka-
tholieke Kerk geciteerd zou wor- mei het brood'en*'de*"conclude
volwassenen. Reeds twee den. En ook de anglicaanse leke- „Het brood is
geleden Is de toch al nieuwe theoloog C. S. Lewis wordt aan- in Hij onder
,n'° «-.-j- ^e/lflaid> zij onder zijn pseu- J
loniem N. W. Clerk. Maar bo
venal wordt de bijbel geciteerd. J|j
En in een voorwoord wordt de wel enkele vragen *over hebben,
hoop uitgesproken dat dit boek
,Het brood is aldus symbool, waar-
ons is. Het gewone
brood is geworden tot ons brood
voor het eeuwige leven: Christus."
Een calvinist zal op dit punt nog
Journalisten zagen al grote gehanteerd worden. Op die wijze Be
.protestantse" mogelijkheden willen de bisschoppen ook vry- |ij
heid geven voor dc grotere ruim- |r
de „Nieuwe Katechisi
van de Rooms-Katholieke Kerk.
Kan, zo vroeg er een, dit boek
niet gelezen worden voor of na
tafel, zoals de protestanten hun
bijbel lezen? En een andere zag
al eateebismuspreken in het ver-
Op de vraag: „Wat is het ge
zag van dit kerkboek?", wilde
kardinaal Alfrink slechts een ge
nuanceerd antwoord geven. Het
is gemaakt in opdracht van de
bisschoppen en wordt door hen
aan de kerk gegeven. Het is geen
vrijblijvende tekst om naar be
lieven over te discussiëren, maar
evenmin heeft alles het karakter
van een onfeilbaar evangelie.
Niet iedere zin of ieder woord
mag daarom op de bisschoppen
worden afgeschoven. Het boek
moet op een menselijke manier
e die gegroeid i
De Nederlandse Rooms-Katho- .2
liekc Kerk is de eerste in de k:
wereld die na het concilie met er
een nieuwe cathechismus uit- lij
komt. Reeds nu zijn vertalingen h(
in voorbereiding in het Frans,
Duits, Engels. Spaans, Portugees
en Italiaans. Maar het is niet de
bedoeling dat dit een catechismus
voor de wereldkerk wordt. Ieder
land moet op eigen wijze het P
evangelie onder woorden bren
gen, zei kardinaal Alfrink.
..De nieuwe catechismus, ge
loofsverkondiging voor volwas
senen, samengesteld in opdracht
van de bisschoppen van Ne
derland. Uitgave Paul Brand,
Hilversum, L. C. G. Malmberg,
's Hertogenbosch en J. J. Ro
men, Roermond. PrUs ƒ8,90,
604 pagina's.
veel in dit boek zal nij (avondmaal) moeten worden uit- klaard: dat iemands kinderen
•- gesloten, mag alleen hij uitmaken groeien buiten de katholieke
loofsgemeenschap."
blijdschap gaat vla verwondering die alles weet."
toch ook wel over in geïrriteerd-
Voor de rooms-katholieken die heid als hij leest wat uiteindelijk Onvolwaardig
met vele orthodoxe protestan- geschreven wordt over de kinde-
ren uit het gemengde huwelijk. In Maar dan worden
dat hoofdstuk worden bijzonder geboren. Over
(Van onze kerkredactie)
DE vandaag verschenei
rooms-katholieke „Nieu
we Katechismus" heeft een
bijzonder goed woord voor
de Reformatie: „Het is echter
ving tegen andersdenkenden
trad, zoals vroeger het rotnemse
rijk tegen de christenen?" Over
doodzonde: ..De al te precieze ju-
KARDINAAL ALFRINK ridische omschrijving van het on-
derscheid (tussen doodzonde en da-
..geen onfeilbaar evangeliegelijkse zonde) heeft echter ook
nadelen.
protestan
ten altijd gedacht hebben dat ze
de bijbel letterlijk moeten gelo
ven, zullen wel moeten
aan de benadering
De Rooms-Katholieke Kerk
met deze „Nieuwe Katechlsmi
protestantse kerken
mogelijke pro- liet Is een prachtig werkstuk,
pastorale uitspraken gedaan, die testantse opvoeding wordt dan, in jaloers op te zijn,
voorbei
dat navolging verdient. Het
pastor
het dl
deze tijd. Maar het f
Richting
Welke richting gaat het uit? niet te schatten hoeveel
X^er, g^an £p ,de goeds en heiligs in de refor-
weg die de Nederlandse theolo-
gen wn het betreden rijn? Dr. ma,le- °°k m het allereigen-
Bremmer zegt eerlijk, dat hij het ste van de reformatie, voor
met weet In ieder geval zal ook heel de christenheid groeit,
1e_.lt*ï0,"s' de "edtrtandie De katholieke kerk kan de
theologie daar een grote invloed -»
behouden, maar het is te vroeg reformatie niet missen. En
om reeds te zeggen welke kant Luther wordt genoemd „een
het uit gaat De huidige hooglera- man met profetische woord-
ren te de dogmatiek beginnen ou- kracht en een diep religieus
der te worden. Veel zal afhangen _orn(r
van de opvolgers die gekozen K6"»060
worden aan de theologische facul- 7,0 spreken niet langer enkele
teiten van Potchefstroom, Stellen- progressieve theologen of voor-
moeten worden geleerd. In dit
boek word een pastorale poging Citaten
ondernomen om in niet al te moei
lijke woorden het geloof van de
kerk uit te leggen.
de eerste getuigen van wijs beleid. Wie zal weerwil van de prachtige woorden
L - t»- er de reformatie, gezegd: „Maar geen leerboek,
Idat geval komt het bezwaar dat handreiking in de taal
voorhoudt dat uiteindelijk dc katholiek de kinderen het eigen ken van deze tijd- M
Iistorisché"feiten Zij' gaan het toch het beste is als beide geloof onthoudt, en dit kan een blijft, dat naast geweldig
partners in het huwelijk tot dezelf- nog groter moeilijkheid zijn dan goeds de protestant toch op bepa
de kerk behoren. En er blijkt ook andersom, daar de katholieke kerk de momenten moet zeggen: „Ne«
pastorale zorg uit, als gezegd zo goed als alles erkent wat de neen, -- **"j
wordt van gemengd gehuwden dat reformatie belijdt, terwijl het om- mga
in ieder geval gekeerde niet het geval is." Er
5gen beoorde- even later klinkt het nog duide-
altijd van de lijker „Als bijzonder onverenig-
eucharistie baar met de boodschap wordt ver
den wel niet meer gezien
mensen die al of niet te goed
trouw dwalen, maar we blijv
- r 1
t protesteren.
Oecumenisch
HBBH officiële nltgave met
het gezag van de bisschoppen en
kardinaal Alfrink. En het Is niet
enige verrassing In dit
604 pagina's, dat fi
naal gebroken heeft met
leid voor de Dopperkerk en de K*rk In
grote Nederduitse Gereformeerde
Kerk.
Precies als in de gesprekken werkstuk
die dr. Bremmer in Zuid-Afrika naai geb
voerde kwam natuurlijk ook In vraag-en-antwoord-spel
ons gesprek de apartheid aan de catechismussen tot
orde. „Na acht weken ben ik
geen autoriteit", waarschuwde
hij ons, „als ik erover praat, is
het met bescheidenheid. Maar ik
alle
Maar de allergrootste verras
sing is waarschijnlijk wel de
overweldigend grote belangstel-m
iicv mew uwscueiueuiieiu. muur ik 1.
heb het gevoel d»t het probleem h^ hoor d t kerke ik leerboek,
in Nederland vaak te theoretisch Re?dt tweemaal
benaderd wordt, terwijl men in ?rd/r oewijzigd worden^ Tot op
Afrika geconfronteerd is met de e s v„rkncht En
werkelijkheid. Daerom spreken
we zo vaak langs elkaar heen.
Het ziet ernaar uit dat de
rooms-katholieke oren zo nu en
dan wel zullen tulten. Over verant
woorde gezinsvorming wordt ge
zegd dat ..men niet het gezin uit
breidt zonder verantwoordelijk
heidsbesef jegens het gezin zelf en
de wereld"
Morgen zal kardinaal Alfrink
voor de televisiecamera's zelf dit
boek aan zijn gelovigen aanbieden.
Verleden dinsdag heeft hij al de
journalisten ingewijd in deze
..nieuwe leer" van de kerk die ken
nelijk Thomas van Aquino welte
rusten heeft gewenst. De tho
mistische scholastiek heeft althans
plaats moeten maken voor een
existentiële benadering van het
evangelie, om de theologische mo
dewoorden van deze tijd eens te
gebruiken.
De nieuwe theologie heeft een
-.waar stempel gedrukt op dit
werk. De kerk houdt niet langer
ie goegemeente de vragen voor
die zij mag stellen cn geeft niet
alleen meer geprefrabiceerde ant
woorden die trouw uit het hoofd
meest wijze uitspraken tegen, die ik ooit heb
gehoord. Ze komt voor in een artikel van Karl Jas
pers over Nietzsche en ze luidt:
„Elk handelen heeft ook datgene tot gevolg waar
aan men in het geheel niet gedacht had en wat men
helemaal niet gewild had."
In een ander stuk, over Leonardo da Vinei, zegt
Jaspers het nog sterker:
„Wij roepen het tegendeel op van wat we na
streven."
Voor Jaspers had Goethe
reeds gezegd: „Jedes Wort er-
regt den Gegensinn", elk woord
roept zijn tegengestelde (bete
kenis) op. Die opmerking van
Goethe beperkte zich tot het
spTeken. maar Jaspers brcijt
deze gedachte uit tot het hande
len. Het is niet zo'n leuke erva
ring. die Jaspers mededeelt
Zullen we het handelen dus
maar achterwege laten? Zullen
we. om tot mijn onderwerp te
komen, dan maar niet streven
naar (meer) eenheid op kerke
lijk gebied, omdat dit streven
ook onvoorziene ongunstige bij
verschijnselen teweeg kan bren
gen? „Dat zij verre' zou Pau-
lus zeggen, of, in de nieuwe
vertaling: dat nooit. Het is trou
wens onmogelijk Om niet te
handelen. Wie van de ontstel
lende kerkelijke verdeeldheid
onder dc reformatorische
christenen wel eens niet kan
slapen en met een variatie op
enkele dichtregels van Heine
kan zeggen:
Denk' ich an der Kirche in
der Nacht,
so bin ich um den Schlaf
gebracht,
(denk ik 's nachts aan de
kerkelijke situatie, dan kan ik
er niet meer van slapen), die
moet op zijn minst van dat 01
behagen getuigenis afleggen e
aroberen om op zijn gebied
iets a
Contact
De Sjaloomgroep wil het con
tact bevorderen tussen alle
Christusbelijders, reformato
rische en rooms-katholieke.
Een moedige en riskante onder
neming; een handelen dat onge
twijfeld Jaspers' woord zal
waarmaken en. dat ook dingen
tot gevolg zal hebben waaraan
men in het geheel niet gedacht
had en die men helemaal niet
gewild had. Maar het is on
rechtvaardig een handelen uit
consciëntienood te veroordelen
vanwege min of meer onvermij
delijke. toch onvoorziene, on
gunstige bijverschijnselen. Mijn
oordeel over de Sjaloomgroep
(ik ken het werk niet van na
bij) is mii evenwel niet ge
vraagd; wel moet ik iets zeggen
over het pas verschenen „oeku-
menlsch liedboek: Zolang er
mensen zijn", bevattende 62 lie
deren met tekst en muziek,
\oorafgegaan door een inlei
ding: het Gebed des Heren zo
als de tekst is vastgesteld door
de vertalers van het Neder-
de
5-katholieke
Verootmoediging van Fran-
ciscus van Assisi en 'n Proeve
van een agapè-viering. Dit
boekje (de besteladressen voor
Nederland staan onder aan dit
stuk) is genoemd „de eerste oe
cumenische liederenbundel":
liet bevat, om met de inleiding
te spreken, „liederen, die over
alle kerkgrenzen heen samen
kunnen worden gezongen." De
redactie heeft „getracht een ver
antwoorde keus te maken uit
de grote stroom van liederen,
die de laatste jaren vloeit. Het
van harte samen kunnen zin
gen heeft bij deze keuze de
boventoon gevoerd."
Proefkarakter
Ook deze verstandige opmer
king staat in de inleiding: „Er
zullen wel liederen bij zijn die
het vandaag goed doen. maar
over enkele jaren weer uit de
toon zullen vallen. Wc zetten
vandaag onze zinnen niet meer
op onveranderlijke liedgestal
ten." Uit deze opmerkingen
blijkt dat de redactie zelf over
tuigd is van het proefkarakter
van de bundel. Nu geldt van
elke liederenbundel dat hli in
de praktijk zijn bruikbaarneid
moet bewijzen: hoe veel te
meer geldt dit dan van een ver
zameling waarin zo sterk het
nieuwe en het hedendaagse op
de voorgrond staat Wel telde
ik drie bijbelliederen, vijf psal
men naar Gelinau en drie psal
men in de berijming van M.
van Vossole op melodie van I.
de Sutter, alsook een aantal li-
turgie-achtige nummers, zodat
naar ruwe schatting een derde
van de inhoud de traditie le
vend houden wil. Revolutionair
is de inhoud dan ook aller
minst. Bepaalde teksten zijn
van ouderwetse retoriek niet
vrij te pleiten. In no. 50 leest
men van het „tomeloos geweld"
van de Geest des Heren, en van
Gods wind die „met wilde vla
gen in onze dorre tuinen
stoeit": in no. 24 wordt van ons
een aantal handelingen ge
vraagd, die men zich maar niet
plastisch moet voorstellen:
Bekleedt u met de nieuwe
mens,
en houdt u naar de Heer
gewend,
maakt u gereed en blaakt
van vuur:
verwacht zijn uur!
De fout in deze strofe is, dat
zwaargeladen bijbelse termen,
die elk voor zich genoeg stof
bevatten voor een apart lied en
die bovendien onderling geen
onmiddellijk verband houden,
zo even in vier regels worden
„uitverkocht". Eerste hande
ling: wit gewaad aantrekken.
Tweede: zich een slae omdraai
en. Derde: in de houding sprin
gen en plotseling in brand
staan. Vierde: zo blijven staan
wachten. Men voelt: dit kan zo
niet. In no. 10 wordt gesproken
van „een lam, een zaad, een
weerloos Woord", waarbij men
zich toch afvraagt of men de
weerloosheid van het lam wel
aan het goddelijk Woord kan
toekennen. Wel schoot mij uit
mijn jeugd een uitspraak te bin
nen van F. Bettex (1837 - 1915),
ik denk uit zijn boek De Bijbel
Gods Woord, waarin hij zegt
dat de H. Schrift in de wereld
staat „zonder een mesje om
zich te verdedigen". In die zin
kan het Woord wél weerloos
worden genoemd, dat het geen
menselijke verdediging nodig
heeft. In no. 12 wordt aan Je
zus gevraagd: „bekeer de
mensen tot elkaar" en in no. 14
wordt verlangd „dat wij op
recht tot Jezus ons bekeren
het een vult het ander aan,
want wij lezen immers in het
Nieuwe Testament: „Zij gaven
zich eerst aan de Heer en daar
na aan ons". Natuurlijk is een
lied vrij om één bepaald accent
te leggen.
O To gemakkelijk
Deze bundel bevestigt weer
de moeilijkheid die bij elk
christelijk lied opduikt: het ge
bruik van bijbelse woorden en
uitdrukkingen in een poëtisch
verband. De bijbelwoorden wor
den vaak te gemakkelijk uit
gesproken. De totaalindruk van
de teksten van dit bundeltje
'ik bedoel dan de vrije
teksten) is die dat de dichters
zich te vlot en te gemakkelijk
bewegen op het grensgebied
tussen de poëzie enerzijds en
bijbel, kerk en liturgie aan de
andere kant. Zowel dichterlijk
als theologisch maken deze
teksten (het spijt me dat ik het
zeggen moet) een wat opper
vlakkige indruk. Ik weet dat
deze uitspraak onmiddellijk
kan worden misbruikt tegen
het echte, uit nood geboren oe
cumenische streven. Dit is het
laatste wat ik wil, want van
die gewetensnood weet ik ook
hedendaags is, dat de konink
rijksgedachte. het .Jezus is
Heer", de majesteit van God
niet verzwegen, laat staan ver
donkeremaand wordt, maar
toch op de achtergrond blijft.
Alles lijkt bekeken door de bril
van de intermenselijkheid. Na
tuurlijk hebben vooral de
roomse deelnemers afstand wil
len doen van alle triomfalisme
en zich als christen klein wil
len maken. Toch vind ik het
volle evangelie in deze bundel
niet terug. Hiermee wil ik niets
afdoen van de grote waarde
ring die men hebben moet voor
allen, die een bijdrage willen
leveren aan de vernieuwing
van het geestelijk lied. Een Te
Deum wordt niet elke dag
geschreven. Laat men dit bun
deltje maar stuk zingen, ook in
die zin dat er een strenge selec
tie plaatsvindt, waarop men la
ter kan voortbouwen.
Monotonic
De melodieën zijn vaak van
een zekere monotonie niet vrij
te pleiten. Men weet overigens
hoe moeilijk het is goede melo
dieën te componeren, die tege
lijk gemakkelijk in net gehoor
liggen. De kunstmuziek kent de
melodie niet meer en de amuse
mentsmuziek levert afleggertjes
uit de romantische periode. De
term „hedendaagse melodie"
lijkt wel een contradictio in ter
minis. Ga onder die omstandig
heden maar eens een melodie
op een geestelijk lied schrijven!
Men vervalt toch in een of an
dere stijlimitatie, al gaat men
daarbij dan op een oudere peri
ode terug dan de romantiek.
Ik eindig met de goede bede
uit het Lied voor de eenheid
der kerk van Huub Üosterhuis
(te zingen op de melodie van
„Gelukkig is het land"): het is
de derde strofe van no. 43.
O Geest die levend maakt
en voegt het al aaneen,
wij zijn verstrooid geraakt,
maar Gij houdt ons bijeen.
Weersta toch aan de macht
die onze harten scheidt.
O alvermogend Woord,
o licht van eeuwigheid.
Als alle lezers van dit artikel
dit vers op die bekende wijs
eens ernstig voor zich uit neu
rieden?
Dr. C RIJNSDORP
