MIN
en
PLUS
J. W. Friso
magnifiek
Detlev Pols in rol
van „duizendpoot"
Duitse film over een
leugen terug
ZATERDAG 10 SEPTEMBER 1966
Assenaren kunnen geen
kwaad woord van hun
militaire muziek horen
(Van een onzer
verslaggevers)
heeft een vooraanstaande plaats
in de rij van militaire muziek- I
korpsen ingenomen. Zij mag in
adem worden genoemd met
HET hoogtepunt van de
laatste decennia uit de de kapellen van zee-, land- en
geschiedenis van de Johan I
T_ i-i zij in het buitenland geconcer-
Willem FriSO Kapel viel op teerd. Van 1949 af is zij geregeld -
die dag in 1955 toen een co- bij plechtigheden in het buiten-
mité, onder meer gevormd land opgetreden. Zij concerteerde
de Asser burgerij, kapel «"Mg. „"H!* I
en tamboerskorps gala-uni-
formen aanbood. Het kost- zij heeft
eigen klank, een I
bare en gewaardeerde ge- eigen geluid, en zij heeft zich een -
schenk onderstreepte weer het (mUitaire) mu" 1
eens de genegenheid van de
bevolking voor haar mili- ■urvv^rLrLrtrLnjn
taire muziek.
De direkte band tussen kapel
en Assen dateert van 1 november
1895. Het Staf muziekkorps van
het le Regiment Infanterie, zoals
de naam destijds luidde, werd
toen uit Leeuwarden naar daar
overgeplaatst. Het is niet bekend
of er in Leeuwarden klaagzangen
werden aangeheven, we!, dat As
sen er een feest van maakte. Het
muziekkorps werd aan het sta
tion opgewacht door vertegen
woordigers van gemeentebestuur
en burgerij, met enkele woor
den hartelijk welkom geheten.
Ons land telt naar schatting zo'n veertigduizend actrices
en acteurs, die hun overkoepeling vinden in het te Utrecht
gevesigde Nationaal Centrum voor het Amateurtoneel. Dit
centrum, waarin de twee grote organisaties NATU en WKA
samenwerken, heeft, verspreid over de gewesten, een aantal
„Provinciale Toneel-Adviseurs" in dienst. Als we in de toe
komst nuttige besteding moeten zien te vinden voor nog meer
vrije tijd en wij door toenemende televisiemoeheid gedwon
gen worden tot ontplooiing van eigen activiteit, dan zal ook
het amateurtoneel daarvan zijn graantje meepikken. En door
dat we van de kijkkast toch wel het een en ander hebben ge
leerd, dus onze eisen hoger stellen, moet dat amateur
toneel kwalitatief naar beter niveau worden gestuwd. Deze
al in gang zijnde ontwikkeling maakt het noodzakelijk, dat
toneeladviseurs de „Pta's", zoals zij worden genoemd
veelzijdig gevormde vakmensen dienen te zijn. Culturele dui
zendpoten. Een pas „ontpopte" veelvoeter is Detlev Chr. Pols,
31 jaar, per september benoemd tot adviseur voor Zuid-
Holland, vol dadendrang en plannen. Hieronder volgen
grepen uit zijn levensverhaal.
r\E aanleiding tot dit stukje wordt ge-
vormd door het juninummer en het
julinummer van Maatstaf (uitgave Daa-
men N.V., Den Haag), waarin verzen
staan van een jonge vrouw, Neeltje Ma
ria Min en van de bejaarde dichter A.
Roland Holst. Natuurlijk staat er nog
meer in deze nummers, maar van die
overige inhoud noem ik kortheidshalve
alleen het herdenkingsartikel over H. M.
van Randwijk, geschreven door zijn ge
neratiegenoot, vriend, mede-verzetsman
en mede-dichter Jan H. de Groot.
Van Randwijk was een geënga
geerd schrijver, voordat het lite-
teren tot het goede handelen hebben een lichaam en een geest,
werd gedreven. Schrijven werd J^et lichaam bedoel ik de
klankstructuur, b.v. „volbloed"
technische kanten
^LS WE eindelijk de laatste ken van het beroepstoneel kreeg slechts antiek, hij wil er ook alles f®aad*epeiling
tr.dp van «»n In hot half. Mi als volontair bij het Amster- over weten,
ireae van een in nei nan rrn„.0i0.-_ic-t;ori nndPr Aa
AidliKbll UblUUi UiV. „VU1UIUCu
rair engagement mode was. De getuigen, aanklagen, verdedigen. me( zljn (wee zjjn vcrwanle
echtheid van dit engagement Hij had voor de oorlog van 1939 medeklinkers v cn b, en de don-
J bleek wel hieruit, dat Van Rand- - 1945 het estheticisme al achter ker gekleurde klinkers o en oe.
wijk consequent nlt de fraaie let- aich gelaten, toen wii van Op- ^èr ^dan de gmgb'.rc Mete-
waartsche Wegen er nog midden nis van het woord in kwestie. te
in zaten, ik vooral. weten die gangbare betekenis
plus een complex van persoon-
Ook wat de kerkelijke situatie lijke associaties, die er als een
aantreft, was hij zijn tijd vooruit, soort atmosfeer omheen zitten.
LeS" wirm11 H1i en °°k Jan de GTOOt W8ren MCn Vra8gt ZlCh 3f: Wat treft
voelrmf en^ intens vfbrerend^ man mensen van de primaire reactie, haar in zo'n als positief ervaren
voelend en intens vibrerend ^n. die Qp de omstandigheden snel en woord? Zeker niet alleen de ge
moeten heel op de juiste wijze reageerden. In bruikelijke, alledaagse betekenis.
jen om over dit verband denk ik ook aan Wanneer ondergetekende (en dat
de gehele linie het ideaal te zien Hein de Bruin, die eveneens dat is zo) een hekel heeft aan woor-
opvlammen van repertoirevernieu- onomkoopbare had, zowel wat de dan als „sector" en „bedrijfstaks
kunst als wat het'léven betreft gewijze", dan is die afkeer te
onder de jong- verklaren uit het eenzijdig econo-
x geweest. Maar misch denken, waartegen ik
hierover gaat het nu niet Ik wil instinctief in verzet kom. Zo had
Mensen als Detlev Pols werken maar zeggen dat Jan de Groot de ik als opgroeiende jongen een fel-
- - - - - - hekel aan het woord
•soon", vanwege de nivelle-
vormingscentrum. Zonder kans op ven; het is alleen jammer dat het ringsgedachte die daarachter zat
wat vonken rondvliegen
zorg voor de toneel-
vooral die-"-
karakters
vooral dieper
Uaralrfore an tn
protestanten i
SSd^deTtafmuziek^nl'a?18^ duister kronkelende, steile trap JgJJ" oKwkSX*?»» van^.ko? Detlev Pols lijkt ons een geschik- Mensen als Detlev Pols werken maar zeggen aai jan oe urooi ue
cheerdei de stafmuziek naar ae hebben genomen, staan we hij- ninl" Albert van Dalaum Gingen te figuur om het amateurtoneelle- achter de schermen of In de beslo- aangewezen man was om over le -
Brink, ook begeleid door het As- gend jn een andere wereid dan jn zijn debuutspel „zes personages u?,n te SVmu r»frtrti'?UnSii' tenheld van het leslokaal In een wijlen Van Randwijk te schrij- „persoon", vanwege de nivelle-
ser muziekkorps ^der <L«.nsldoen- die je in het >)Waihalla" van een op zoek naar een schrijver", de «jgo®t J^bedrijven als een vormingscentrum. Zonder kans op ven: het is alleen jammer dat het ringsgedachte die daarachter zat
1 Onmisbaar
ldethSoCrheU„ttoii' da' dUCh"6 ®nd en htuig'Amsterdams huls SdSÏSnSïd. De.Vwï» zoek ^tBD£v^dlifnJ2®r,a,B iSn^n aruifdVkó^ =lèr gèbl^ Dstre'ntegen hield Ik van woorJ
he'h°r_.en- zou verwachten. Appartement £aar meer kennis en vaardigheid, en zo veelzijdig mogeujk M'et'„et, Mm leh deen tegen ven is, den als „instinctmatig" en „in-
onze serie militaire muziek-
aandacht gevraagd
de Johan Willem Friso Ka
de trots van Assen. Wie heeft
ken [muzikanten nooit eens be-
',erd! En, gezien in hun fraaie
formen, mede een geschenk
de burgerij van Assen!
•ffet tenue bestaat uit een don-
lauwe jas met rode uitmon-
rode patten op de
sag. De pantalon is van Nas-
f's blauwe kleur met een rode
is in de zijnaden. Het hoofd-
jcsel: Een sjako van Nassau's
u laken en zwart leder met
Jn de voorzijde een zogenaam-
Ihalue zon, waarop het JWF-
wordt gecomplemen-
lerdmet een oranje kokarde en
i ratte staande pluim. Ten-
'te: Het ledergoed is wit.
n het verrukkelijke, uitvoerig
ocumenteerde en rijk geïllus-
erde boekje De Nederlandse
itaire Muziek (uitgave C. A. J.
Dishoeck, Bussum), schrijft
enant-kolonel R. van Yperen,
inspecteur van de militaire
ziek der Koninklijke land-
cht:
De militaire muziek heeft
\na de oorlog ontwikkeld tot
onmisbaar element in de
jgsmacht, zij heeft zich in-
iaüonaal een reputatie op-
touwd, zowel vanwege haar
itair optreden als om haar
misch en muzikaal kunnen
heeft zich een plaats in het
ziekleven verworvenzij
tegenwoordigt de krijgsmacht
'j de prettigste vorm op een
0 oaardige wijze
Later op de dag was er een
ontvangst ten stadhuize met
gloedvolle toespraken
Btyde troupe van Ruys, tuj het Ongetwijfeld zal hj zijn devies passiviteit en vervlakking.
IICI- „;i Rotterdams Toneel, bij het duiuc- op een sympauneKe manier auor
en gezel- Inrichting en overal uit- toneel van Saalborn en o.a. heel de provincie heen uitdragen.
erewijn; vervolgens deed het
korps officieel met een mars
door de versierde straten, zijn
sympathieke manier door
gestalde attributen verraden on- ook bij de Verenigde Spelers.
:jj«II::I. a A.
middellijk de leefsfeer en de
wijdvertakte interesses van de jong's
intrede In stad^die^'heT'daa'rna bewoner. Een soort universeel- te lak'wmYUchsmelijk groeide
intreae in ae staa, aie net udduia JJ;t u.; ,.n mi da+ irrit;.
trouw zou blijven.
Oorsprong len'
De gevarieerde boekerij, uit het p0]s trok er zijn les uit, hij be-
De Johan Willem Friso Kapel losse handje gegroepeerd^ is goed kwaamde zich in andere richting
heeft haar ontstaan te danken
aan het Koninklijk Besluit van 3
december 1818, waarbij per 1 ja-
oor het tafereel met de leesgieri- a]s assistent van regisseurs -
ge intellectueel. Een historische fi- de moeilijke kunst van het ontwer-
guur vindt passende entourage bij pen van costuums en décors. Hoe
de oude zwaarden, loodzware en
ae uuue twaaiueu, iwuutware ea meer rui leerae
nuari 1819 bij 17 afdelingen in- verroeste werktuigen, geelglanzen- besefte nij dat
fantprip ppn mtiziekkoms WGrd rio h.lmon V.ït OPP Twortialp olwrip- „i:„ cw
ziekkorpsen ontstond later het antieke costuums. Voor de
Stafmuziekkorps van de 1ste Af- tische scène kan de hoek
deling Infanterie, in 1841 omge-
doopt tot Stalmuziekkorps van kennelijk dierbareherinnering^
ten opvullen. Via algemeen ontwlk-
otaimuzieKtcorps van aan „wéet-je-nog-wel?"-
le Regiment Infanterie. Twee
jaar later, in 1843, besloot de mi
nister van oorlog de muziek
korpsen bij de infanterieregi-
menten op te heffen, en het zou
duren tot 25 januari 1875 voordat lelijke kop die
Geëngageerd
Detlev Pols r.iet groot, wel
stevig gebouwd, een forse en vrien-
delijke kop die van alle sccnes
zij weer terugkeerden. Als op- iets in zijn wezen heeft, is toch i"e®g „^eeds meer benen om op te
richtingsdatum houdt men bij de helemaal van deze tijd. ..Een PM» wis^met^jncMS^ama:
Jan Willem Hofstra, vla de
driejarige Filmacademie en elk
grijpbaar rolletje bij toneel, film
en televisie.
Meer benen
De „duizendpoot" groeide;
die 25ste januari 1875 kunstenaar moet rich ^ngagTerd SfeT'v^i
in feite is dat niet voelen met al wat om hem heen td{|[ m n er vr«md dan
gebeurt. Een afspiegeling daarvan "'3. a/ en. a|T vrMma aan
kan je eenvoudig niet op de toneel- Ujkt J^^^Zijn^baan^dMT
kapel
vast, doch in feite is dat niet
juist. Er kan worden terugge
gaan tot 1819.
Kapelmeesters
Het geslacht' wasruit. Da,lav ™rg..rd. Jjj »vaal
kinderen vertrouwd te maken
met het dierenleven. En passant
kennis om-
ah uc iuup van uc unvniuiia ueense en xvussiscue uiviveaeo, j„ ,0Von4ina
heeft het Stafmuziekkorps grote Misschien is de combinatie er wel dï functie van gids uitoefende
musici als kapelmeester gehad, mede oorzaak van dat hij iets an- geokK'sechi£ti.ar bh"""'ét k»
De eerste kapelmeester was Jac- heitaan vlnTen toreau" der van 2«° ™"»ing vallende
ques Nuyts, die op 20 april 1814 lan Niet de loopbaan bH bureau" ...v ..„„„a. a.e.iuv
ment Belgische Infanterie - er
in dienst trad van het le Regi-
mars moet activeren.
was toen nog geen scheiding. Een ders hadden er begrip voor.
zeer bekend kapelmeester werd Bij Michels, de toneelkapper, be- Amsterdam zal hij moeten rut-
J. F. Stoetz. Allerwegen werd hij gon het. Na een tijdje ging Detlev len voor een centrumplaats in
gpnrP7f>n om zün nrestaties Zo PoIs tekenlessen volgen aan de Zuid-Holland. Detlev Pols hoopt,
schreef Maurice Haeeman een Rijksnormaalschool. Het zat er al dat het Delft zal worden en dan
senreer Maurice nageman, een dat hJj Qp anderen iets - - -«-
bekend musicus uit die dagen, in wille overdragen. °ln8wa?
je aan nij
graag i
tultief'. Maar dit soort voorkeur
nvihi zivrmWaar lk eiacnliik heen wil Is kan worden uitgelegd. De reactie
luw mu-tt/v. dat merkwaardige bij elkaar Van een geboren dichter of dich-
staan van min-poëzie en teres op een woord is veel gc-
plus-poëzie in deze beide heimzinniger.
Maatstafnummers. Met „min" be
doel ik niet negatief of beneden
de maat, maar poëzie die Aanleg
ontstaan is beneden het niveau
van literaire ontwikkeling en Het kan de bedoeling van dit
scholing. Met „plus" heb lk op artikel niet zijn nu al een ana-
het oog poëzie die een dergelijke iyse van het dichtwerk van Neel-
ontwikkeling en scholing in hoge tje Maria Min te proberen. Wat
mate verraadt. aan het denken zet is het feit.
vuunf da* men hier te maken heeft met
Elke criticus kent het een dlchterlljke aanleg puur
y n f V"' fenomeen van de
zen van echte of vermeende na— ^;„t.t/,„iii:p* t
tuurtalenten. De brieven komen
meestal op hetzelfde neer: men n"kt ,ï°°r.ona-
onver-
vangbaar ls.
voltrekt zich uit een onweerstaan
bare drang, de criticus mag zeg
gen wat hij wil maar men gaat
er toch mee door enz. Maar al te
dikwijls spreekt het werk van
een dubbele armoede: armoede
aan talent en armoede aan ont
wikkeling. Een andere categorie
wordt gevormd door wat
Naarmate mijn rokken
langer werden, werden
mijn hinkelbanen korter;
gelijk met mijn knieën
verborg ik mijn poppen.
Ieder woord is massief en het
décor in je fantasie al ziet staan, derne opvattingen, zonder banden
dozijn bekwame musici,
wordt iedere dag gerepeteerd on
der leiding van iemand die in de
beste orkesten van de wereld
(Manns, Juliën, Edinburg, en te
Londen) heeft meegewerkt en die
te Amsterdam het dirigeren met
de paplepel is ingegeven. Ik heb
met genoegen de laatste uitvoe
ringen van het korps bijgewoond
en releveer hier met voordracht
de compositiën: op ieder pro
gramma komt slechts eenmaal de
naam van de kapelmeester voor,
een voorbeeld tot navolging".
Het muzekkorps had al lang
bekendheid voordat het werd
overgeplaatst naar Assen. De As
senaren wisten dus wat ze kre
gen, toen het korps in 1895 uit
Leeuwarden werd overgeplaatst.
En het is daarin nooit teleur
gesteld. Met hun militaire mu
ziek moet ge ook nooit spotten.
Ze zijn er bijzonder op gesteld,
niet het minst door de successen,
die zij behaalde. Een eclatant suc
ces behaalde kapelmeester F.
Bicknese, die in 1905, op het mili
taire muziekconcours te Tilburg
de eerste prijs kreeg toegewezen.
Het ging erom wie de beste
marsmuziek ten gehore kon bren
gen. Alle stafmuziekkorpsen, met
uitzondering van de Koninklijke
Militaire Kapel waren van de
Naam
De naam Johan Willem Friso
Kapel dateert van 20 april 1954.
En onder die naam heeft de ka-
oel zich in Nederland een beste
reputatie verworven. De kapitein
■T. P. Laro, die later directeur
werd van de Marinierskapel van
de Koninklijke marine, heeft aan
het behalen van die reputatie
veel bijgedragen. In het buiten
land eveneens kreeg de Johan
Willem Friso Kapel bekendheid.
Er werd opgetreden voor de
radio. de grammofoonplaten
maatschappijen kregen belang
stelling voor de kapel, niet in
het minst door de marsen door
f.aro gecomponeerd. En het
•erste optreden van de kanel op
"aptoe Delft werd een eclatant
•ere s. De _-erste luitenant P.
an Bruceen. die op het ogenblik
Hjreetie over de kaDel voert,
•eeft de verworven tradities van
kapel voortgezet.
De Johan Willem Friso Kapel
Detlev Pols, toneeladviseur voor Zuid-Holland
Op 1 juni 1943, vijf maan
den na de Russische overwin
ning in Stalingrad en een
maand nadat alle Duitse troe
pen in Afrika ofwel gedood
ofwel gevangen genomen wa
ren, gaf Goebbels Velt Har
lan, een bekend Duits filmre
gisseur, de opdracht een epos
in kleuren te maken over de
verdediging van Kolberg in
Pommcren tegen het leger
van Napoleon in 1803. Harlan
voerde de opdracht uit. Hij
verzamelde alle filmsterren,
die het land rijk was om zich
heen en nam daarnaast zo'n
leger figuranten in dienst, dat
de oorlogsinspanning door het
verlies aan mankraeht danig
verzwakt moet zijn. Aan de
film werd negen miljoen
Reichsmark besteed, de opna
men duurden negentig uur en
ondertussen ging de werke
lijke oorlog onverminderd
De film werd op 30 januari
1945. de twaalfde verjaardag
van Hitler's benoeming tot
kanselier van het Derde Rijk,
voor het eerst vertoond. Het
was ook de dag. waarop de
Duitsers aan het Oostfront
verder westwaarts gedrongen
werden, er in de Baltische zee
een Duitse kruiser tot zinken
gebracht werd en waarop ma
joor Breslaw. die niet de enor
me moed van zijn Pommerse
landgenoten uit 1803 bezat,
wegens lafheid werd neer
geschoten, toen de vijand al
in zicht was. „Kolberg" werd
in Berlijn vertoond en later
ook voor de belegerde
Duitsers in La Rochelle, waar
heen men een copie van de
film per vliegtuig had gezon
den.
Daarna voorkwam de snel
le ontwikkeling in de strijd op
alle fronten, dat de film het
succes werd, waarop Goebbels
zo Intens gehoopt had. „De
film zal tonen, dat vastbera
denheid aan het front en in
Duitsland de vijand zal over
winnen" had Goebbels ervan
gezegd.
De film is nu weer vrijgege
ven met toestemming van de
minister van binnenlandse za
ken, onverkort en ongewij
zigd. Aan de vertoning gaat
een documentaire vooraf,
waarin onder meer Goebbels'
schandelijke „Wochenschau"
voorkomt, die het geheel
plaatst in het kader van de
nazistische tijd.
In de strijd tegen Napoleon,
werd Kolberg op heldhaftige
wiize verdedigd door August
Wilhelm von Gneisenau, die
r'aarna ook te Waterloo vocht
Het was echter de moed van
een plaatselijke brouwer, Nett-
lebeck, die het volk aanmoe
digde om een volksleger te
vormen, die de strijd een ge
denkwaardige gebeurtenis uit
de Pruisische geschiedenis
maakt. Nettlebeck on zijn le
gertje mannen, vrouwen en
kinderen waren het symbool
van de door Goebbels opge
richte „Volksturm".
„Kolberg" moest aantonen
hoe defaitlsten onder de bevol
king door de aanhangers van
de „Vechten tot de laatste
man-theorie" werden uitge
roeid. Vandaar, dat de
stadscommandant, die er geen
heil in zag nutteloos bloed te
vergieten, terwijl het Franse
leger al klaar stond de stad te
overweldigen, op aandrang
van Nettlebeck door Gneise
nau wordt vervangen. Gneise
nau heeft ogen, waaruit de
strijdlust opflakkert en uit
kreten, die aan die van Goeb
bels doen denken. „Ten strij
de, de storm breekt los!"
Harlan bracht inderdaad
een strijdtoneel in beeld,
waarop men in Hollywood ja
loers zou zijn. De Franse ge
weren schieten de stad tot
puin, huizen storten met
enorm geweld in elkaar, maar
de bevolking heft een krijgs
zang aan en verstevigt het bol
werk, van waaruit zij de
strijd voortzet.
Toch werd „Kolberg" ge
baseerd op een enorme leu
gen. In de film wordt moed
beloond door overwinning.
Niets, noch vuur noch rede,
kan de Pruisen tot de overtui
ging brengen, dat hun strijd
verloren is en de Fransen, her
haaldelijk teruggedrongen als
zij waden door de gracht, die
de Pruisen rond hun vesting
gegraven hebben, geven ten
slotte hun pogingen om de
stad te veroveren op. In wer
kelijkheid gaf Kolberg zich
aan de Fransen over en bij
het verdrag van Tilsit werd
de Franse hegemonie in
West- en. Centraal-Europa
aanvaard en werd Pruisen ge
halveerd.
Sommige critici hebben de
film als „rommel" gekwalifi
ceerd. Ze gaan daarbij kenne
lijk van de gedachte uit. dat
men nazi-propaganda niet an
ders beoordelen mag. „Kol
berg" is echter knap geregis
seerd. Er wordt vaak brilliant
In gespeeld en men kan zich
goed voorstellen wat een in
druk de film gemaakt zou heb
ben op de getrouwen in het
Berliner Sportpalast, die Goeb
bels nog steeds als de nieuwe
Messias begroetten, toen de
Russische tanks al Silesië bin
nendrongen.
overdrijving kan
dat de civilisatie op straat ligt
en in de lucht zit.
Stimulans
belezen en ontwikkelde mensen, geheel maakt de indruk
van wie de dichtpogingen duide- muur met vestingtorens. Zo op het
lijk door die wat betere scholing 0og geeft de dichteres een schets
worden gedragen. Is het talent Van haar bakvisjaren en dat zit
dan een Ietsje sterker, dan krijgt er natuurlijk ook in. maar daar-
men poëtisch van die typische mee houdt de „zin" van dit korte
grensgevallen, te goed om niets vers niet op
fHin" 80Cd gen0eg 0m H>n bundel met 75 vereen uit
1 de laatste zes jaar wordt aange
kondigd en is misschien Intussen
Talenf a' verschenen*
De criticus, die tegenover dit
Het is een merlcuumrd1» geval Sfhlf eLn.Tdel'hii
met die uerhoudlno lussen icho- kef" la' al>'"te"
ling en talent. De vereen van het aa, su- Èfd «lïlllt
mniesn r.4 halen. Ik had eerlijk de indruk
Z mn'a M?n uerroden een
ZZlTlerdZT-ltteVZ'' «énk^eweb/.TkPeenrnA,e.sdllend,CÏÊ
'rnf b'b wel eens onderscheid ge-
iibkelfnTen srkoHna Hu Zl't maakt tuïSen "«'Me" en het geni-
Zen di?genlis Met vohtrek™ne- Een^ginle' "'ne^
FnteüiTeTm^'vaZelf dan^e, fota.i ™n
hVli SS^SVimJUUdff. J e? ta» geniale prestaties, en een pro-
een apriivfixfjrdp «imon^ninn feet iS meer dan de SOm Van zi3n
te verkeren. Zonder al te veel ^'dichter meerman het 'totaal
nnorJrUiu*,* zeaaen dichter meer dan het totaal
van alle door hem gepleegde
dichterlijkheden. Bij dit naakte,
authentieke dichtwerk kreeg ik
het duidelijke besef, dat ik mij
lang en vaak met dichterlijkhe-
Men ademt gelukkig méér in de" hab, gehouden, maar
dan enkel benzinedampen en df' bet Innerlijk van de geboren
destructieluchtjes. Maar toch dlcnter(es) mij vreemd Is geble-
blijft hel dichtwerk van Neeltje vcn Het kan b«l waar zijn.
Maria Min een opmerkelijk
verschijnsel. Uit het vraag- VnlfftoiH
gesprek, dat Bert Bakker en vo,roo,a
Wim Gijsen met haar hebben ge
voerd, verneemt men dat ze al- Aan de Plus-kant staat dan A.
leen lager onderwijs heeft gehad Roland Holst met een aantal ver
en. ook door haar permanente zen in het julinummer. Men
hoofdpijn, weinig leest. Haar mi- ^„„„4 nlet. 7iln 7P nnt7 pvpn
lieu, hoe eenvoudig vermoedelijk T™8' f ZC
ook. was evenwel een stimulans, slcrk als d<' l>este vroegere? Ze
doordat daar een duidelijke ge- voegen zich bij de reeds bestaan-
voeligheld voor taa! bestond. de laatste; trekken aan het bijna
Die taalgevoeligheid is speciaal voltooide beeld. De „Ommegang
op woorden gericht. „Als lk maar der gedoemden" is ongetwijfeld
een woord hoor, draai ik het een groot gedicht met een profe-
meteen om, dat is heel ernstig. Ik ,ifn.n. j„(nT..„sllc
gebruikte het woordenboek al 4toon- een doctorandus in
toen ik 10 jaar was. Ik schreef de lelteren zou win kunnen lc-
alle woorden op die ik mooi zen de ondergang van het
vond", zegt de dichteres tegen westerse persoonlijkheidsideaal.
StoïïT E'" Va" ha" Maar d« W «li wijzen
op het cultureel niveau ln en ach-«
wi s'pr"k "am'' Wisse- ter dit dichtwerk; de levenslange
B op een tegenstand van jvhollng van het dichterlijk ta-
zand, lent dat de inspiratie steunt, kort
er ligt geen woord meer voor de om het plus-element. In dit
h?,nd'. Maatstafnummer raken de uiter-
alles is buiten mijn bereik.
Hoe moet ik. wat ik zeggen wil. s,en elkaar: de )on8e vrouw
zeggenzonder scholing en de oude, in
Het woordtekort is niet op te het dichtcn-ook-als-vak ver-
tu*len' li j j grijsde man. Laat ik tot slot
Ik ken alleen de woorden die ik „a_ „i(„
kende in 3 korte verzen aanha-
mijn jeugd: uil, volbloed, win
ter, zendeling.
Woorden
TERUGKOMST
Als deze huid heeft afgedaan
en voorgoed wordt opgenomen
onder het gras,
zal ik, na jaren angst en schro
de kamer die de kamer van
Bepaalde woorden maken op
haar een positieve, andere een
negatieve indruk. Ik geloof dat mijn leven was
men hier te maken heeft met een meer binnenkomen.
ingewikkelde zaak. Woorden zijn
namelijk psycho - somatisch: ze Dr. C. RUNSDORE
