Sunkisf
PRINCIPIËLE AFKEER VAN TWIJFEL
Zoeklichttoogdag blijft
voor velen een topdag
Ds. Kluin van
Neerbosch
overleden
Merkbare wijding in Expo-hal
Wederkomst
Uw probleem
is het
onze
Gereformeerden willen
Antwoordkerk benutten
Joods wereldcongres
wil verder gesprek
met Duitsland
r-
DONDERDAG 11 AUGUSTUS 1966
Een woord voor vandaag
,M\jn ogen zijn bestendig op de HERE, want Hij voert mijn
voeten uit het net." (Psalm 25 15)
Netten werden gebruikt op de jacht. Men probeerde er snel
voetige dieren in te vangen, zoals gazellen of antilopen. Op ef
fen zandige grond werd het net uitgespreid, de poten der die
ren raakten er in verward en de lus kon worden aagetrok-
ken. Zo'n net lag als een valstrik verborgen, goed gecamou
fleerd onder het zand. Je moet bijzonder goed uitkijken waar
je loopt, anders loop je er in. Neendat staat er nu juist niet.
.Mijn ogen zijn bestendig op de HERE."
Wij willen alles zo goed zelf in de gaten houden, dat wij niet
meer op de HERE kunnen zien. Maar met al onze gespannen
heid, onze angstige argwaan gaat het juist mis. Zolang Petrus
op Jezus zag, kon hij over het water lopen, maar lette hij op
de wind, hij werd bevreesd en begon te zinken.
David weet zich in deze psalm leerling van de HERE. En nu
was het in Israël zo, dat de wijsheidsleraar het oog gericht
had op de leerling, die aan zijn voeten zat (b.v. Psalm 32 8),
maar nog meer hield de goede leerling het oog strak „besten
dig" op zijn leermeester.
God wil niet. dat wij in de netten van de satan verstrikt ra
ken. Laten wij dan ook Zijn onderwijs ter harte nemen. „Wie
heeft lust de HEER te vrezen, 't allerhoogst en eeuwig goed?
God zal zelfs zijn leidsman wezen, leren hoe hij wandelen
moet."
Wij lezen vandaag Handelingen 16 11-24.
(Van een onier medewerkers)
NIJMEGEN Bijna tachtig jaar!
oud is maandag overleden ds. H. Kluin.
oud-predikant-directeur van de beken-
de weesinrichting Neerbosch (thans dc
Van 't Lindenhoutstichting). De begra
fenis zal morgenmiddag om drie uur
plaatsvinden op de begraafplaats!
Rustoord te Nijmegen.
Hendrik Kluin werd 30 augustus
1886 te Meppel geboren. Na theologie
te hebben gestudeerd te Groningen aan
vaardde hij 5 januari 1913 het predik
ambt in de hervormde gemeente van
Stitswerd. Hij diende vervolgens de ge
meenten van Nederhemert (1918) en
Angeren (1924), om in 1928 te worden
benoemd tot directeur van de weesin
richting en tevens tot predikant van de
wezenkapel. Het eerste bleef hij tot
1949, het tweede tot zijn emeritaat in
1952. Daarna was hij nog ouderling
van de gestichtsgemeente.
De overledene heeft zich altijd bijzon
der beijverd voor de zending. De zen
dingscursussen te Lunteren heeft hij
tal van jaren mede geleid. Van zijn
hand verscheen ook het handboek voor
zendingsstudie „Het geestesleven der1
natuurvolkeren". Van zijn verdere wer
ken noemen we „Uit de kapel" en
„Aphorismen".
Ds. Kluin kreeg voorts landelijke be
kendheid doordat hij jarenlang de
hoofdredactie voerde van de bladen
„De vriend des huizes" en „Timotheüs".)
HILVERSUM De Marana-
thabeweging heeft nog niets inge
boet van haar duidelijk
serend, profeterend en
kingskarakter. Nadat Lex de
Heer, kleinzoon van wijlen Jo
hannes de Heer, de tweeduizend
bezoekers verwelkomde, nam
men een ogenblik van stilte
iets inge- 'lil
evangeli- m midclelpUïlt
opwek- 1
(Van een onzer medewerkers)
j„uv,„f aldus de heer Kits, dat de officiële
acht er nagedachtenis van het kerk<.n de M slecht VOOPlich_
plotseling overlijden van de hoofd- ten. Gelooft men misschien niet in de
nood dezer tijden? Vanuit Joel 3 toon-1
de hij aan welk een ontzettende tijd
de wereld tegemoet gaat. Op de dag
van Christus voor de gemeente ver-1
wacht de wereld de vreselijke dag des
Heren, de toorn des Lams.
Tijdens de getuigenisdienst van half
twee tot half drie stond het lied en
het getuigenis centraal. Van het ge
tuigend zingen kunnen de Beatles het
nooit winnen, zei evangelist Th. Dik-
kes, waarop het applaus van instem
ming getuigde.
Ds. G. A. Brucks betoogde, dat
Gods antwoord op onze leegte Zijn
Geest is. Het is doorslaggevend of
we Hem bezitten of niet. Het komt op
uw verhouding tot Christus aan. Deze
heerlijke waarheid mag echter geen
dooddoener worden. Hoeveel veran
dert dit ons leven? Hij wil ons in de
nood van onze tijd een priesterhart
Brieven die niet >0» voornen
van naam en ad re* kunnen niet
In behandeling worden genomen
Geheimhoud'ng Is verzekerd. Vra
gen die niet onderling met elkaar
in verband «taan moeten tn af-
ronderlijke brieven worden ge
steld. Per brief dient een gulden
aan postzegels te worden Ingeslo
ten.
mand die geregeld met minerale oliën
werkt, welke oliën in zijn kleding
doordringen, vooral bij de knieën.
Shell Nederland Verkoopkantoor
NV schrijft naar aanleiding hiervan:
Daar in vele industrieën processen
met minerale oliën van uiteenlopende
samenstelling wordt gewerkt en huid
contact met deze oliën zomede bevoch
tiging van de (werk)kleding niet al
tijd is te voorkomen, geven wij de
volgende aanvulling:
In het algemeen is huidcontact met
minerale oliën en vetten niet bezwaar
lijk. mits er steeds een goede hy
giënische verzorging van de huid is,
d.w.z. dat de met olie bevochtigde
huid bij elke langdurige arbeidsonder-
breking (schafttijden, einde dagtaak)
effectief wordt gereinigd met liefst
warm water en zachte zeep. Een
schuurmiddel bevattend reinigingsmid
del (benzine, terpentina. tri. enz.) is
beslist te ontraden. Het verdient aan
beveling daarna een crème op lanoli-
nebasis toe tc passen om te zorgen
dat de natuurlijke barrière tegen scha
delijke invloeden op de huid zoveel
mogelijk wordt hersteld. Onvoldoende
hygiënische verzorging kan huidinfec
tie tengevolge hebben met als uiterste
consequentie min of meer langdurige
arbeidsongeschiktheid. Het dragen
van vochtige kleding leidt niet alleen
tot voortdurend huidcontact met mine
rale olie. doch bovendien meestal tot
huidirritatie, waardoor gemakkelijker
dermatitis kan ontstaan. Daarom zou
den wij willen adviseren olie-absorbe
rende werkkleding te beschermen
door het dragen van een voorschoot
van plastic of synthetische rubber, toe
passing van plastic mouwen, oprollen
van mouwen van overalls tot boven
de ellebogen mits te voorkomen is dat
het opgerolde mouwgedeelte alsnog
door olie wordt bevochtigd, enz. Moch
ten werkkleding en ondergoed deson
danks toch nat geworden zijn. dan
moet in elk geval na het douchen en
wassen aan het einde van de werktijd
van kleding worden gewisseld. Wij
wijzen naar onze brochure. ..Dermati
tis optredende bij het gebruik van
aardolieprodukten". Wij zijn bereid
daarvan u een aantal ter beschikking
te stellen, en ook om nader advies te
Vraag: Zijn er na de oorlog nog
gouden tientjes bijgemaakt? Zijn er
nog veel gouden tientjes van voor de
oorlog?
Antwoord: Tussen 1840 en 1940 is er
voor 328 miljoen nominaal aan gou
den tientjes en vijfjes geslagen. Tij
dens de oorlog is er voor 21 miljoen
nominaal ingeleverd. U moet niet ver
geten hoe veel er over de hele wereld
verspreid in goudvoorraden en verza
melingen aanwezig is. Een onbekende
hoeveelheid is er ook versmolten en
in sieraden verwerkt. Maar de gou
den tientjes behoeven nog geenszins
schaars te zijn. Nu deze munten niet
meer in de muntwet voorkomen, zijn
ze geen wettig betaalmiddel meer De
waarde-aanduiding heeft geen beteke
nis meer. Voor de niet-schaarse jaar
tallen loont het niet de moeite nieuwe
te maken wanneer men niet knoeit
met gewicht en gehalte. In dat laatste
geval pleegt men een strafbaar feit
als men ze voor echte verkoopt.. De
schaarse Nederlandse gouden vijfjes
van 1912. die veel gevraagd werden
voor sieraden, werden ln Italië nage
maakt met juist gehalte cn gewicht.
Men kan ze kennen, daar het reliëf
veel geringer is dan bij de echte,
terwijl de echte in de ruitjes aan
weerszijden van het jaartal een punt
hebben, die bij de Italiaanse wellicht
opzettelijk is weggelaten. Beide soor
ten worden vrijelijk verhandeld.
Vraag: Iemand trok AOW plus 13
per maand van de rentekaart op elke
5de van de maand. Hij overleed half
december. Op 5 januari ontving zijn
gemachtigde voor een hele maand
238.50, terwijl hij recht meende te
hebben op slechts een halve maand.
In april schreef de Sociale Verzekc-
rings Bank. dat de 238.50 terug
gestort moet worden. Als de gemach
tigde dit schrijven goed begrijpt,
heeft het op 5 januari ontvangen geld
dus betrekking op de maand januari.
Dit zou dus betekenen dat de bank
vooruit betaalt, wat hem on
waarschijnlijk voorkomt
Antwoord: Het op 5 januari ontvan
gen geld had inderdaad betrekking op
januari. Aangezien men later tot de
ontdekking kwam. dat de ontvanger
niet meer aanspraak op dit geld kon
maken, heeft men het weer terugge
vorderd.
Overleg over oplossmg
kracht van Jezus* bloed al beweert
men ook, dat het behoort tot de gods
dienst der middeleeuwen.
Vermelden wij nog dat ook de apar-1
te kindersamenkomsten zich mochten
verheugen in een talrijk bezoek.
De speciale avondsamenkomst voor
hen die overdag moesten werken
werd door ruim 300 mensen bezocht.
Ds. J. Gravendeel en ds. G. van 't
Wout spraken over ..God nodigt u tot
het feest" en „Gods laatste woord".
Protestantse
Britse partij
zestig jaar
LIVERPOOL De enige protestantse
partij van Engeland viert dezer da
gen haar zestigjarig bestaan. De
partij heeft vijf zetels in de ge
meenteraad van Liverpool en is
daarmee sterker vertegenwoordigd
dan de liberalen.
Voorzitter is de calvinist Ronald Hen
derson, employé van een electrisehe
centrale. De partij stelt zich ten doel
de belangen der protestanten te be-
waren tegenover Rome. Zij is voor
al op cultureel en onderwijsgebied
actief. In niet direct religieuze
kwesties stemmen de protestanten
doorgaans met de conservatieven.
Met dezen bestaat ook de afspraak,
dat zij in districten, waar de pro
testanten tot nog toe successen had
den. geen conservatieve kandidaten
stellen.
(Van onze kerkredactie)
ROTTERDAM De moeilijk
heden rond de Antwoordkerk lij
ken iets dichter bij een oplossing
te zijn gekomen. Twee gerefor
meerde predikanten uit Hoog
vliet, ds. P. Hainjé en ds. J. E.
Hendriks, hebben gisteren bespre
kingen gevoerd zowel met de ge
reformeerde Stichting Steun
Kerkbouw (SSK), als met de her
vormde generale financiële raad.
redacteur de heer J. A. Monsma
in februari van dit jaar. De vorig
jaar begonnen actie met de evan
gelisatietelefoon registreerde
ruim tienduizend gesprekken en
onder nummer 034385000 wisselt
iedere veertien dagen de gespro
ken tekst.
Uit Nieuw-Zeeland kwam
korte boodschap van de algemeen
leider van het Zoeklicht, de heer
S. J. dc Heer: „Onze opgestane Hei
land zal wederkeren om de Zijnen
tot Zich te nemen en de ernstige
vraag tot u is: zult gij daarbij zijn?
In het bijzonder vraag ik u met mij
God te smeken dat er een geeste
lijke opwekking moge komen, steu
nende op de onaantastbare en vol
ledige aanvaarding van het geïnspi
reerde Woord Gods, de Bijbel."
Er lag een merkbare wijding over
deze schare in de Expo-hal. De toog-
dagleider. evangelist J. Kits. toonde
zich dankbaar dat het Zoeklicht een
geestelijk tehuis is voor talrijke ge
lovigen uit vele kerken, die verlangen
naar de vaste spijze uit Gods Woord
en de hartelijke gemeenschap met]
kinderen Gods.
deren uit de Johannes de Heer-bundel
Pater benoemd in Na afloop verklaarde ds. Hendriks.
dat de gereformeerden de Antwoord- zong. Aan het hammondorgel zaten
A Ari Lr Q oncö VQQrf kerk 8r"S intensiever willen gebrui- Arnold Sneep en Hans van de Steen.
-LXlIlCl HvctdlloC. I cl cl Li ken. Tot nu toe moeten zij zich op de Evangelist J. Klein-Haneveld be-
Ds. Sj. Zijlstra waarschuwde voor
het gevaar met alle theorieën over
de Heilige Geest toch geestelijk dood
te blijven. De doop, inwoning, verze
geling, zalving en vervulling is voor
iedere gelovige gelijk. De enige voor
gaarde is, dat wij als dorstigen in het
geloof gaan drinken. Dan zullen we
De muzikale omlijsting bestond uit van pomp-christenen fontein-chris-
zang door de gebroeders Spaargaren, 1 tenen worden,
mevrouw A. Vos-Spaargaren en Johnl
Buurman, die meerdere malen een VERZOENING
potpourri van aloude geestelyke lie-
van kerken
raad van kerken heeft voor het eerst
een rooms-katholiek in een topfunctie
benoemd. Pater David Bowman treedt
volgende maand in functie als ad
junct-directeur van de afdeling voor
geloof- en kerkzaken van de raad.
Deze jezuïtenpater, die tot nu toe
docent was aan de rootns-katholieke
Loyola-universiteit in Chicago, is een
van de bekendste oecumenische rooms-
katholieken in de Verenigde Staten.
Pater Bowman zal in zijn nieuwe
functie een belangrijk aandeel krijgen
dat de indruk, die het communiqué
van het hervormd persbureau vorige
week gewekt heeft, dat er voorlopig
niets meer bij het casco zou worden
gebouwd, onjuist is.
Door alle betrokken partijen wordt
nu druk overleg gepleegd over de mo
gelijkheid, alsnog op korte termijn een
of meer noodgebouwen of andere voor
zieningen bij de Antwoordkerk te
plaatsen. Zo hoopt men in de nabije
toekomst elke week kerk te kunnen
houden in plaats van eenmaal per Wat verwacht de wereld? besprak
maand, zoals tot nu toe gebeurt. a
Evangelist
handelde „Wat verwacht de wereld'
Ernstige tijden beleven we. De weg
des vredes kennen de volkeren niet.
Wat zal er de komende jaren geschie
den?
Alleen het profetische woord kan
ons betrouwbaar voorlichten. Niets
zal de vervulling van Gods heilsplan
kunnen tegenhouden. Alles wyst op
de wederkomst van Christus. Satan zal
zijn heerschappij niet oneindig behou
den. Het knooppunt in het heilsplan
is de wegname van de gemeente, niet
de ondergang van onze beschaving,
ook niet de grote verdrukking. De
reünie van de ontslapenen en levende
gelovigen staat voor de deur.
de evangelist J. Kits. Het is tragisch.
Evangelist Th. Dikkes sprak in de
avondbijeenkomst over de noodzake
lijkheid van verzoening. God is ver
zoend. Jezus is de verzoener onzer
zonden. Velen zijn te vroom om zich
werelds te gedragen, maar ook te
goed om zich door Jezus' bloed te
laten verzoenen met God. Toch is er
geen derde weg. Door Gods tegen
woordigheid moet de verzoening
weer een brahdende vraag gaan wor
den. Wie zijn eigen leven in het licht
van Gods Woord ziet vlucht tot de
Redder van zondaars. God worstelt,
ook vandaag, nog altijd met de schul-
,dige mens.
Evangelist J. Klein-Haneveld wees
tenslotte met klem op het feit dat
God niet lichtvaardig denkt over de
zonde. Zonder bloedstorting is er
geen vergeving. In de twintigste eeuw
kunnen wij niet bestaan zonder de
BEROEPINGSWERK
NED. HERV. KERK
Beroepen te Aardenburg (toez.) P. C
Schoonenboom te Ammerstol: te Nieuw:
Lekkerland. C. Treure te Hasselt: te
Putten. J. C. Schuurman te Schoonhoven:
te Suameer. kand. G. J. Mariens te
Utrecht.
GERFF. KERKEN (VRIJGEM.)
Emeritaat aangevraagd om gezond
heidsredenen door dr. B. Jongeling te,
Apeldoorn.
GEREF. GEMEENTEN
Beroepen te Opheusden. J. Karens te
Nieuwerkerk (Zld.); te Terneuzen-Axel.
A. W. Verhoef te Barneveld.
Sunkist citroenen zijn thans volop verkrijgbaarl
mfyUye frwU uit @ati{&uiii'
(Van een correspondent)
BRUSSEL Het Joodse we
reldcongres, waaraan bijna 600
afgevaardigden uit 54 landen
hebben deelgenomen, is nu ge
sloten. Op deze zitting, die ne
gen dagen geduurd heeft, is
vooral aandacht gewijd aan
twee politieke vraagstukken,
die sterk emotioneel geladen
zijn, nl. de betrekkingen tussen
Joden en Duitsers en de positie
van de Joden in de Sowjetunie.
Alles te zamen genomen heeft de
staat Israël een „modus vivendi" met
Duitsland gevonden. De officiële betrek
kingen tussen beide landen zijn „nor
maal". Toch was er in Brussel veel
bezwaar tegen de verwelkoming van
dr. Gerstenmaier. de voorzitter van de
Westduitse Bondsdag, in hun midden.
Ondanks Gerstenmaier's reputatie als
anti-Nazi en ondanks het feit, dat hij
in Israël al een geëerde gast geweest is.
Velen bleven weg. maar toch was de
zaal weer vol en klonk er na afloop
van Gerstenmaier's rede een lang en
oprecht applaus op. In zijn toespraak
liet hij zowel het Duitse schuldbesef
als het feit, dat het Duitsland, dat zich
over zijn verleden schaamt, het
sterkste Duitsland is, goed uitkomen.
Toen congresvoorzitter dr. Nahum
Goldmann later een opsomming gaf
van de resultaten van het congres ging
hij aan het begrip verzoening volledig
voorbij. „De betrekkingen tussen volke
ren zijn geen liefdesaffaire" zei hij.
Goldmann en de uitvoerende raad van
het Joodse Wereldcongres zullen, als
een van hun eerste taken, een voorstel
in overweging nemen voor een symposi
um, waarop Joden en Duitsers de prak
tische aspecten voor het terugwinnen
van een normale kijk op elkaar zullen
bespreken.
Rusland
Wat het jodendom in de Sowjetunie
aangaat, kwamen er meningsverschil
len aan het licht over de methodes, die
worden gebruikt om de Sowjet-autori-
teiten er toe te bewegen hun huidige
politiek te wijzigen. Dr. Goldmann was
in dit opzicht realistisch. Hij dacht, dat
er geen enkele kans bestond, dat dc|
Joden de autoriteiten in de Sowjetunie.
Naar zijn mening zou men dit kun
nen bereiken door de publieke opinie
wakker te schudden en de Steun van
vrienden van de Sowjetunie aan te
wenden. Zij zouden de Russen tot het
inzicht kunnen brengen, dat het geen
enkele zin heeft zovelen buiten de Sow
jetunie tegen zich in het harnas te ja
gen door een beleidspunt, dat tenslotte
binnen de Sowjetunie niet van zo'n
groot belang is.
Een eenstemmig aangenomen resolu
tie vestigde de aandacht op de abnor
male positie van de Joden in de Sowjet
unie, die wonen in een land. dat hen
erkent als nationale minderheid, maar
hen het recht ontzegt hun eigen natio
nale of godsdienstige leven te leiden,
hen geen banden met Israël toestaat,
hun nationale gevoelens de kop in
drukt en hen tot een ongewenste assi
milatie dwingt.
Jongeren
Het gevaar, dat er van de komende
generatie veel voor het jodendom verlo
ren zal gaan, vormde een vee! voorko-
mend thema in de toespraken. Dit ge
vaar dreigt echter niet overal en hel
was in dit verband verbazingwekkend
te horen, dat de joodse gemeenschap in
Joegoslavië met haar eigen publicaties,
scholen en actieve band met Israël, dit
alles met steun van de regering, vee'
voorspoed kent.
iModern caleinisnte II
IN mijn eerste artikel heb ik van het Nederlandse calvinisme
1 gezegd, dat het pretentieus, radicaal en tegelijk verdeeld is.
Die verdeeldheid openbaart zich. zoals iedereen weet, vooral
kerkelijk. Natuurlijk zijn er punten In bet openbare leven, zoals
de protestantachriatelijke pers en dito radio, waar men over het
hele kerkelijke leven in ons land goed geïnformeerd is. Ook «Un
er veel persoonlijke contacten. Maar brede kringen in de
onderscheidene kerken leven naast elkaar en langs elkaar heen.
Het Is mi|n persoonlijke indruk, dat dc kerkelijke situatie zo
muurvast zit. dat langs de officiële wegen geen veranderingen t«n
goede te wachten zijn. eer ten kwade.
Van Marx is het bekende woord: ..De filosofen hebben de
wereld alleen maar verschillend uitgelegd: het komt er evenwel
op aan. haar te veranderen". Elke kerkgemeenschap heeft haar
uitlegging gereed, waarom zij er is en waarom zij is zoals zii is.
Elke kerkgemeenschap acht zichzelf uitnemender dan de andere
en geen enkele kerkgemeenschap is bereid zich als kerk te
bekeren. Dit moe', begrepen en dit moet veranderd worden.
Natuurlijk heeft men hier te doen met historisch gegroeide
toestanden. Het zou al veel gewonnen zijn, indien de gelovigen in
elke kerk. calvinistisch of niet. zouden inzien dat een historische
an*, wikkeling zowel zegen als demonie in zich kan bergen. Velen
noemen zich gereformeerd, maar weinigen zijn in staat en bereid
reformatorisch te denken en te handelen. De benaming ..gerefor
meerd is vrijwel onbruikbaar geworden, zeker tegenover de
buitenwereld.
Hoe kan men de calvinistische gelovigen als geheel aanspreken0
Zeker niet met een beroep op de waarheid, want elke groep
zweert bij. of houdt het althans met haar eigen opvatting van de
waarheid. Evenmin met een beroep op institutionele zuiverheid, of
juistheid, of bruikbaarheid. Evenmin met een beroep op invloed
•n geul. want het Nederlandse calvinisme weet alles van
Gideonsbenden en alleen overgebleven profeten. Het illustreert de
wanhopige toestand, dat zelfs de bede van Christus: „dat zij allen
één zijn", een uitspraak bekleed met de hoogst denkbare
autoriteit, haar kracht verliest doordat ze aangehaald wordt door
iemand van wie men weet dat hij tot die-en-die kerk en tol
die-en-die richting behoort. Zo verdwijnt Christus achter zijn
eigen uitspraken.
In welke greep ziin de kerken geraakt, dat zij liever stikken
dan haar eigen posities om Christus wil in de waagschaal stellen0
Het is wat ik in mijn boekje genoemd heb de greep van het
•eus-achtige. waarmee ik bedoel de gevaarlijke taaiheid en
levenskracht van heilig geachte overtuigingen, die zich gehuwd
hebben met bepaalde, historisch gegroeide levensvormen. Overi
gens heb ik dat motto uit Genesis 6. over die reuzen op aarde, niet
volstrekt nodig. In wat nu volgt, laat ik het beeld van de reuzen
los en spreek gewoon.
TEDERE gelovige verlangt naar een zintuigelijk waarneem-
baar concentratiepunt van zijn religie, een concentratiepunt
dat in de tijd voor de tijd onaantastbaar is geworden: een Kaaba.
heilige boeken ln een dode taal. een onveranderlijk ritueel, een
door eeuwenlang gebruik onaantastbaar geworden bijbelvertaling,
een eens voor al geformuleerde belijdenis. Het oude Israël heeft
een dergelijk concentratiepunt gekend en wel climaxgewijs: de
wolk- cn vuurkolom, de wetstafelen. de tabernakel, de tempel.
Alle zintuigen konden bevredigd worden: het gezicht door net
ritueel, het gehoor door de gewijde muziek, de reuk door bloed en
vlees, de smaak door het Paasmaal, het gevoel door het feestge-
lrang. ..Smaakt en ziet dat de Here goed is", staat in een van de
psalmen volgens de Statenvertaling. Jahwèh was wel onzichtbaar,
maar zijn dienst was voor alle zintuigen een feest.
Van die hele bedeling der schaduwen blijven in het Nieuwe
Testament alleen over Doop en Avondmaal. Men noemt ze
sacramenten, een benaming van niet geheel onverdachte herkomst.
„Men kan deze naamgeying betreuren, maar niet meer verande
ren". schrijft prof. dr. A. D. R Polman in de Christelijke
Encyclopedie. Natuurlijk zijn de zintuigen in de christelijke
eligie niet minderwaardig. En natuurlijk heeft Christus de
zintuigelijke ervaring bij Doop en Avondmaal bewust gewild en
ingeschakeld. Maar Hij heeft nooit van sacramenten gesproken, en
Paulus evenmin. In die benaming „sacrament" meent men iets van
krampachtigheid te proeven, van een zich vastgrijpen aan wat dan
toch voor de zintuigen overgebleven is in een religie, die God wil
aanbidden in geest en in waarheid.
Woorden als „sacrament" en „kerk", die geen van beide in de H
Schrift voorkomen, hebben, als ik het zo zeggen mag, het in de
geschiedenis er dan ook naar gemaakt. Vrijwel alle kerkstrijd
gaat uitgerekend over sacrament en kerk. Het rooms-katholicisme
heeft een typische sacramentskerk: ze combineert, bouwt uit en
buit uit alle mogelijkheden tot zintuigelijkheid in de eredienst. De
reformatie heeft het begrip sacrament van Rome overgenomen,
evenals trouwens het begrip kerk.
Zou het on.s niet veel ellende en verdeeldheid bespaard
hebben, indien de namen sacrament en kerk meteen waren
afgeschaft? Deze vraag heeft geen zin. omdat dit nu eenmaal
niet gebeurd is. met alle gevolgen van dien. Deze vraag heeft
wèl zin. wanneer men de positie van de reformatorische kerken
duidelijk tegenover Rome wil afbakenen. De protestantse
kerken hebben allemaal een onverteerbaar stukje Rome in de
maag zitten, of liever twee stukjes: een leer van de kerk en een
leer van het sacrament.
Ik vind de Fransen maar gelukkig te prijzen met hun woord
église. dat rechtstreeks herinnert aan het woord ekklèsia uit het
Nieuwe Testament. Een kerk is immers slechts kerk inzover ze
gemeente is. Het instituut, waarin de gemeente zich openbaart, is
een onvermijdelijke zaak. maar als instituut heeft het geen enkele
hogere waarde. Het is juist de verabsolutering van het instituut,
dat de kerken tot op de huidige dag tegen elkaar opzet.
Het calvinisme wil duidelijkheid in een tijd die steeds duide-
lliker onchristelijk wordt Dat is goed. Het meent alleen duidelijk
te kunnen zijn als het vastheid kent. vastigheid zeiden de vaderen.
Dat is juist. Maar vastheid, onveranderlijkheid, is er alleen buiten
tijd en ruimten, bij de verhoogde Heer. bij de drieënige God in dc
hemel. Zelfs Doop en Avondmaal zijn geen stilstaande zaken. Het
water stroomt en de generaties volgen elkaar op: het Avondmaal
beweegt zich door de tijd heen naar het wereldeinde toe. De kerk
is op reis door tijd en ruimte en hecht zich wel aan plaatsen en
omstandigheden, vormt wel cultuurpatronen, maar behoort zich
daarvan telkens weer los te maken.
Het is menselijk, maar tevens ongeestelijk, vastigheid te zoeken
in het secundaire: in een gedateerde belijdenis, een gedateerde
bijbelvertaling, een gedateerde kerkorde, in een kerkinstituut dat
het langer dan een halve eeuw uitgehouden heeft. Elders heb ik
zelfs gewezen op de gevaren van een meer uitgebreide liturgie,
omdat die historisch is, statisch, cyclisch. Men wil de stenen in de
maag kwijtraken door nog wat kiezeltjes in te slikken. Want het
is duidelijk dat de liturgie zich in de rooms-katholieke kerk heeft
ontwikkeld gelijk op met de leer, en ook al verwijdert men uit de
liturgie alles wat naar Rome riekt, dan nog houdt men de gevaren
van esthetisering en harmonisering, van een stichtelijk spel van
zonde en genade dat aan de zonde de angel ontneemt. Want de
zonde, dat is het onbestaanbare, het ondenkbare, het onmogelijke
dat er toch is: de zonde heeft Jezus in de hof bloedzweet gekost,
maar de geritualiseerde zonde in de liturgie U een makke zaak
WIE vernieuwing zoekt ln de kerken van calvnistische snit
moet de moed en de kracht kunnen opbrenges de historie van
vier eeuwen protestantisme tussen haakjes te plaatsen. Geen
vernieuwing is te wachten van een beetje romaniseren of
katholiseren. met als ideaal een protestantse sacramentskerk met
veel liturgie Ook het streven naar vernieuwing van de gemeente
zang, hoe loffelijk en nodig dit wezen mag, dringt niet door tot de
In zyn eerste artikel heeft dr. Rijnsdorp iets
van de historische bepaaldheid van het Neder-
Isndse calvinisme laten zien. H\j noemde het pre-
tentieus, radicaal en tegelyk verdeeld. Nu tekent
liy het calvinisme nader door de grens met Rome
te markeren.
„De proteotantse kerken hebben allemaal een
onverteerbaar stukje Rome in de ninag zitten, of
liever twee stukjes: een leer van de kerk en een
de ontwikkeling van de begrippen kerk en sacrament. Als wij
tegenover deze monumentale en indrukwekkend uitgebouwde
kerk-theologie in de geest van Calvijn een Woord-theologie willen
plaatsen, zouden wij eigenlijk de woorden kerk en sacrament
moeten afwijzen, omdat het dc morian geschuurd is deze termen
volkomen te deromaniseren. Dat is in de historie wel gebleken.
Veiling Meinesz
overleden
Het illustreert de drukkende macht van de historie, dat het niet
mogelijk wordt geacht termen af te schaffen die vele eeuwen in I
gebruik zijn en die zich uit de geschiedenis niet meer laten
wegdenken. Het lijkt wel of gemaakte fouten onherstelbaar zijn.
of een eenmaal ingeslagen weg ten einde toe moet worden j
bewandeld. Men brengt Doop en Avondmaal onder één noemer en
dat kan omdat ze beide rechtstreeks door Christus zijn ingesteld.
Men brengt ze onder één noemer en noemt ze sacramenten, en nu
begint de ellende. Want zo'n benaming heeft altijd de neiging zich AMERSFOORT Op "9-jarige leeftijd
zelfstandigheid aan te matigen- Het begrip „sacrament", dat men L '9 gisteravond In het ziekenhuis Dc Lich-
eerst heeft uitgedacht, ontsnapt als een kinderballon aan de J*nb,er* overleden prof. dr. ir. F. A.
menselijke hand die het vasthoudt en stijgt op naar het rijk der >«nlng Meinesz. de vroegere hoofddirec-
ideeën. Nu kan de vraag ontstaan: welke sacramentsopvatting is j *«ur
meet af j
het wezen
n de betekenis van het H.
juist en hiermee is het probleem
Zuiver gesteld luiden de vragen: wat
van de Doop, en wat is het wezen
Avondmaal?
Bij het begrip „kerk" ervaart men
mij altijd in de hoog te waarderen.
waaruit ik thuis aan tafel al jaren lees. inleidingen en noten
inbegrepen, dat ekklèsia met kerk wordt vertaald. Onze weergave
met het woord „gemeente" is mij lief. Bij „gemeente" denk ik aan
mensen bij „kerk" aan een archief. Bij „gemeente" zie ik Jezus,
bij „kerk' documenten. In de reformatorische gedachtenwereld
functioneert het woord „kerk" eigenlijk niet. Ook deze term kan
nooit helemaal worden gederomaniseerd en dat blijkt in de
praktijk wel. want de roomse zuurdesem doet zich altijd weer
gelden. Het woord „kerk" behoort, maar dan ook helemaal, in de
roomse gedachtenwereld thuis, Hetzelfde geldt van het woord
..sacrament".
Wil het calvinisme, binnen het algemene protestantisme, zich
vernieuwen, modern worden dat betekent van heden en morgen
zijn. dan dient het te beginnen met zich het fundamentele verschil
met Rome bewust te worden. Dat betekent allerminst vijandschap,
want hoe kan men met elkaar spreken als men over en weer niet
precies weet waar men staat?
Maar modern calvinisme heeft niet alleen met Rome te maken,
meer nog met de wereld. Niet alleen dc gereformeerde gezindte,
maar heel het christendom is in de crisis. Is voor alle christelijke
kerken in het Westen het „uur u" aasstaande? Over vragen als
deze. zaken van leven en dood, zal het in het volgende en laatste
artikel gaan.
C. RUNSDORP
het K.N.MJ. in De Bilt. Prof.
■ertroebeld. Venlng Meinesz heeft grote bekendheid
de betekenis verwormen door zijn onderzoek op het
gebied van de zwaartekracht.
Toen hij 23 jaar was - in 1910 werd
hij benoemd tot ingenieur der rijkscom
missie voor graadmeting en waterpassing,
in het bijzondei voor zwaartekracht-
onderzoek in Nederland. In 1923 volgde
hij een geheel nieuwe methode op zee
en wei aan boord van onderzeeboten.
Zo maakte hij reizeni met de K II. K XI.
K XIII, K XVIII, de O 13. O 16 en O 12.
Het toestel dat prof. Vening Meinesz ge
durende deze reizen gebruikte was een
slingerapparaat van eigen ontwerp. Hoe
wel de gegevens, die de hoogleraar bij
eenbracht vaak direct praktisch nut
hadden zo waren zijn onderzoekingen
ondei meer van belang voor oliemaat
schappijen was in het algemeen het
doel de grotere verschijnselen van het
aardoppervlak te onderzoeken.
Prof. Vening Meinsz was van 1927 tol
1945 hoogleraar in Utrecht en van 1945
tot 1951 hoofddirecteur van het K.N.M.L
Hij was van vyf universiteiten in het
buitenland ere-doctor. In maart 1965
kreeg hij namens de Koningin de gouden
"re-medaille voor voortvarendheid en
•ernuft. van de Huisorde van Oranje uit
gereikt, vijftig jaar na zijn promotie.
