PRETENTIEUS, RADICAAL, VERDEELD
mooier
Vrienden Statenvertaling
stichten contactblad
Een woord voor vandaag
Fotografen maakten
foto's van Chinezen
Kleurenfoto's
nu
dan ooit
Thora-Jodendom wil
kloven overbruggen
4^
Godsdienstwetten in
Rusland verzacht
Zuid-Afrika
comité valt
Moorman aan
Bijbel ;n drie dagen
uitverkocht
Bescherming
negers in
Ver. Staten
Uw probleem
is het
onze....
WOENSDAG 10 AUGUSTUS 1006
,De dwaas zegt in zijn hart: Er is geen God." (Psalm 14 1).
Dat is nu wel heel actueel. We zouden ook kunnen vertalen:
..God is er niet", is niet aanwezig, laat zich niet gelden,
is dood. En dan spreekt David een woord naar ons hart. Zó is
het. Al die luidruchtige atheïsten, die godloochenaars, maar
ook die nieuwste richting in de theologie met haar provoce
rende kreet David heeft het allemaal al gezien en treffend
gekenschetst: dwaas.
Toch is het niet waarschijnlijk. Dergelijke mensen waren erin
Davids tijd eenvoudig niet. En toch waren de „dwazen" vol
gens deze psalm ook toen reeds algemeen. We leren ze icis
heter kennen in Psalm 10: De goddeloze met zijn neus in de
hoogte denkt: „Hij (God) vraagt geen rekenschap": al zijn ge
dachten zijn: JEr is geen God". Hij zegt in zijn hart: „God ver
geet het, Hij verbergt Zijn aangezicht, Hij ziet in eeuwigheid
niet." Deze mensen stellen dus helemaal niet op de een of an
dere wijze het bestaan van God in discussie, maar in hun hart
zeggen ze: er is geen God.
Uit het hart zijn de uitgangen des levens. In je hart vallen de
beslissingen. Daar ben je met jezelf alleen. Daar wordt de
koers van je leven bepaald. Wat iemand in zijn hart zegt, be
paalt al zijn doen en laten. En juist op die enige plaats, waar
wij wijzer zouden moeten zijn, maken wij onszelf wat wijs.
Met God hoef je niet te rekenen. Een dwaas is iemand, die wel
beter wéét. Maar in zijn hart heeft hij geen zin.
Natuurlijk is er reden tot bezorgdheid, als wij mensen de kreet
..God is dood" horen slaken. Maar onze bezorgdheid is een slag
in de lucht, zolang wij gerust zijn over onszelf. Wij, die mis
schien zo snel zéggen God leeft", maar in ons hart zo lang
zaam zijn om er ernst mee te maken.
Wij lezen vandaag Handelingen 16 1-10.
Vergadering in Rotterdam
AGBV- GEVAEPT
(Van onze kerkredactie)
DORDRECHT „Wij, mensen
van de twintigste eeuw (zo arm
aan Geest), worden, als God ons
niet bewaart, meegesleurd door
het kolkend water dezer wereld,
dat morele en geestelijke dijken
doorbreekt, en voortgedreven
door de stormwind van het on-
weder der ontbinding. Onze naam
„orthodox" of „hyper-modern"
zegt dan niets."
Aldus ds. J. G. van Minnen uit Hoofd
dorp in het nieuwe contactorgaan van de
Stichting tot handhaving van de Staten
vertaling. dat de naam „Standvastig"
heeft gekregen. Het eerste nummer is
deze week verschenen In een oplaag van
25.000 exemplaren met het oog op de
grote landelijke vergadering, die deze
stichting volgende week zaterdag in Rot
terdam gaat houden.
„We weten, dat een taal leeft en bloei-
kan. We weten ook. dat in de taal de
decadentie (ontaarding) van volk en
kerk zich kan openbaren. Als fundamen-
ran het Woord Gods aangetast wor
den, probeert de zich almachtig wanende
mens Gods Woord zijn standvastigheid te
doen verliezen. Ook in vertaling van dat
Woord.
Zeker vertaling houdt niet in „feil
loos". 't Is mensenwerk. Alleen de bijzon
dere inspiratie door de Heilige Geest,
waardoor Gods Woord is te boek gesteld,
is feilloos en onfeilbaar. Maar wij betui-
fen tevens, dat er nog geen betere verta-
ing tot op heden verschenen is, dan de
Statenvertaling. Vrij van fouten, die de
grondslagen zouden aantasten van het
Woord van God", aldus ds. Van Minnen.
(Vervolg van pagina 1)
Het protest, dat de Chinezen in
verband met dit incident bij de Haagse
politie hebben ingediend, zal vandaag
waarschijnlijk worden gevolgd door
een officieel protest bij het ministerie
van buitenlandse zaken.
Instructies
De tijdelijk zaakgelastigde. Shen
Wei-Liang, werd overigens gistermid
dag op het Plein ontboden waar hem
werd gevraagd, of hij al instructies uit
Peking gekregen had in verband met
de afwikkeling van de nu al in zijn
vierde week zijnde affaire. De man
bracht naar voren dat zijn regering
nog niet gesproken had. Hij volhard
de dan ook in zijn standpunt dat de
acht lastechnici. die bij hem schuile
vinkje spelen omdat zij zich niet aan
een verhoor van de rechter-commissa-
ris willen onderwerpen in verband
met de raadselachtige dood van, de 42-
jarige collega Hsu Tzu Ts'ai, onge-
oeid moesten worden gelaten.
Overigens werd de Chinese zaak
gelastigde opnieuw te kennen gegeven
dat Den Haag niet bereid is water bij
de wijn te doen. Aan alle wettelijke
bepalingen ten aanzien van vreemde
lingen. die geen diplomatieke status
bezitten, zullen zij zich eventueel die
nen te onderwerpen, inclusief pas
poortencontrole en visitatie.
Dat de Haagse politie inmiddels van
de Rijkspolitie versterking heeft ge
kregen, doet niet verwonderlijk
Mogelijk speelde het binnendringen
van de twee persfotografen gisteren
een bijrol, doch hoofdzaak blijft dat
het toch al sterk onderbezette politie
apparaat 40 tot 50 man plus de nodige
auto's dag en nacht beschikbaar moet
houden. Uit alle delen van de stad
worden wachtposten opgetrommeld,
die hun gewone dienst gedeeltelijk
moeten verzaken.
In dezelfde deftige wijk Sorghvliet
moet ook nog een oogje in het zeil
worden gehouden bij de Amerikaanse
en de Indonesische ambassade. Bij de
eerste omdat deze in de nacht van 19
op 20 juli met rode menie werd be
klad; bij de laatste omdat daar veer
tien dagen geleden een geheimzinnige
brand woedde, die opzettelijk v/erd
gesticht door het naar binnen gooien
van flessen met licht ontvlambare
Niet te laat
Elders in het blad wordt de bedoeling
van de stichting duidelijk gemaakt: „In
verschillende toonaarden heeft men de
Stichting tot handhaving van de Staten
vertaling verweten, dat zij vijftien jaar
te laat is ontstaan. Dat is niet waar. De
tegenstelling is niet meer „oude" tegen
„nieuwe" vertaling, zoals meestal wordt
gezegd. De tegenstelling is nu: Statenver
taling tegen Oecumenische Vertaling. De
„Nieuwe Vertaling" blijkt een wegberei
der te zijn geweest. Velen, die in voor
bije jaren voor deze vertaling hebben
gekozen, vragen zich nu vol schrik af.
wat zij moeten doen: verder meegaan
met de oecumene? Of terugkeren tot de
gereformeerde vertaling der vaderen? De
zen hebben dringend behoefte aan voor
lichting".
Het is de bedoeling, dat Standvastig
drie a vier keer per jaar gaat verschij
nen. Het adres is Mauritsweg 60. Dor
drecht.
Op de toogdag. die in de kerk van de,
Rereformeerde gemeente aan het Mijns-
eerenplein wordt gehouden en om tien
uur begint, zal worden gesproken door
de predikanten J. van Haaren, Chr.
van de Woestijne, E. du Marchie van
Voorthuijsen. G. van de Breevaart, J.
van Prooyen. A. W. Verhoef. J. P. Verka
de en E. Venema. Behalve de hervormde
ds. Verkade zijn zij afkomstig uit vijf
verschillende kerken van wat men zou
kunnen noemen de rechterflank van de
gereformeerde gezindte.
Joods wereldcongres
verontrust over
Duits nationalisme
BRUSSEL Het Joodse wereldton- j
gres heeft als afsluitingen van zijn bij-1
eenkomst tegen opleving van extreem l
nationalisme gewaarschuwd en kritiek
geoefend op de naar het inzicht van de
gedelegeerden te trage behandeling I
in de schadevergoedingsaanspraken, j
In een besluit over Duitsland zegt!
het congres „diep verontrust te zijn
over het heroptreden van extreem nati
onalisme onder leiding van voormalige
nazi's". Als een positief punt ziet het
congres de sterke oppositie van de de
mocratische en vooruitstrevende massa
tegen het rechtse extremisme. Wij ho
pen, dat de Duitse jeugd zich niet op
een dwaalspoor laat leiden door on
waarachtige propaganda, die erop uit
is de onbeschrijfelijke gruwel van het
nazi-regiem te bagatelliseren, zo wordt
in een der resoluties opgemerkt.
Wat de schadevergoedingen voor
Joodse slachtoffers van de nazi's be
treft eist het congres, dat de bondsrege
ring garanties inzake spoedige en volle
dige uitbetalingen geeft Nadrukkelijk
Nieuwe beweging in Israël
AGFACOLOR
SPECIAL
r maximale mcu>/
onlangs aangekondigd in het toch
al zo bonte Israël: de „Jahadoet
sjel Thora", wat zoveel betekent
als het Thora-Jodendom. De be
doeling is de Thora (de Wet) weer
tot een levende werkelijkheid te
maken. Alleen zo, meent men, kun-
nen de spanningen tussen ortho-
doxe en niet-orthodoxe Joden
j worden overbrugd.
1 Centrale figuur in de beweging is
prof. E. E. Urbach, die aan de He
breeuwse universiteit van Jeruzalem
talmoedisme en geschiedenis doceert.
Twee andere oprichters zijn eveneens
talmoedisten aan deze universiteit. Het
zijn prof. Rosenthal en prof. B. de
Vries.
Israël kent geen scheiding van
„kerk" en staat. Het opperrabbinaat is
een staatsinstelling. Ook deze nieuwe
beweging wil geen scheiding teweeg
brengen. Wel ziet zij als ideaal een
Thora-staat.
DOEL
Om dit te bereiken, aldus prof. Ur-
i bach, moet de kloof tussen de Thora en
het volk worden weggenomen. De Tho-
(Van onze kerkredactie)
MOSKOU De drie nieuwe
decreten, die de Opperste Sowjet
in april heeft uitgevaardigd be
treffende de godsdienst, betekenen
geen verdere beperking van de
godsdienstvrijheid, zoals een Frans
persbureau aanvankelijk had mee
gedeeld. Nu onlangs de tekst van
de decreten in het Westen bekend
wordt geprotesteerd tegen beperking geworden is, is gebleken, dat zij
der schadevergoedingen om interne be- duidelijk tot doel hebben, reeds
Beroeninesiverk
GEREF. KERKEN
Beroepen te Silvolde, drs. G L. Goed
hart. kand. te Amsterdam, die ons ver
zoekt mee te delen, dat hij geen verdere
beroepen in overweging kan nemen.
CHR. GEREF. KERKEN
Tweetal te 's-Gravenzande. G. Leen-;
dertse te Drogeham en M. C. Tanis te
Barendrecht.
Aangenomen naar Drachten, kand. J.
Dol te Valthermond. die bedankt voor
Boskoop. Mijdrecht. Nieuw Vennep,
Opperdoes en voor Vlissingen.
Bedankt voor Alphen aan de Rijn, B.
Bijleveld te Bussum.
GEREF. GEMEENTEN
Tweetal te Terneuzen-Axel. A. Elshout
te Sehcvoningeri en A. W. Verhoef te
Barneveld.
Bedankt voor Waardenburg. L. Huis
man te Vlaardingen.
zuinigingsredenen.
Het congres oefent kritiek op Oost-
Duitsland dat „niets gedaan heeft op
het terrein van schadevergoeding aan
nazi -slachtoffers."
Ledental vakcentrales
sterk toegenomen
AMSTERDAM Het comité Zuid-Afri
ka te Amsterdam, dat streeft naar he
verwerven van rechten voor alle bewo
ners van Zuid-Afrika. heeft gisteren In
een communiqué zijn scherpe afkeuring
uitgesproken over de recente uitspraken
van het Tweede-Kamerlid vice-admiraal
Moorman met betrekking tot de apart
heidspolitiek van de regering-Verwoerd.
ter ds. G. J. H. Gijmink» meent het
comitc. dat de heer Moorman vecht te
gen Nederland en in het bijzonder tegen
de Nederlandse regering. „De heer Moor
man vecht voor miljoenen guldons. hel
comité Zuid-Arika vecht voor de rechten
van miljoenen medemensen in Zuid-Afri
ka." aldus het communiqué.
Het comité merkt verder op dat zee
vele Nederlanders zich betrokken voelen
bij de uitzichtloze politiek van de Zuid
afrikaanse regering en dat hun mening
overeenstemt met de uitspraken en han
delingen van de Nederlandse regering
Betreurd wordt, dat de heer Moorman
„op een particuliere reis uitspraken heeft
gedaan die op regeringsniveau liggen."
Het comité meent, dat de steens scherpe
re discriminate maatregelen in Zuid-
Afrika een klimaat van angst en haat
scheppen, waarin woede-uitbarstingen als
bij de treinrampen van begin deze
maand en eind vorig jaar voorlopers zijn
van een veel ernstiger treffen tussen
blanke en gekleurde bewoners van Zuid-
Afrika.
De verklaring van het comité is afgtge-
vcn door secretaris Chr. van Draanen.
Voorzitter van het comité is het socia
listische Tweede-Kamerlid drs. J. J
Voogd
Houthakker in 10
centimeter water
verdronken
BOXTEL De 45-iarige houthakker
A. van der Sanden uit Boxtel is gis'tr-
nacht dood aangetroffen in een grep
pel, waarin slechts tle.i centimeter w« -
ter stond.
Eerst dacht men aan een misdrijf,
maar na reconstructie bleek dat de
man. vader van drie kinderen en in
dienst op het landgoed De Steerstr«»t
bij Liempde. oij het hakken van struik
gewas voorover gevallen moet zijn en
daarbij met ziin rechterhand klem
raakte tussen twee boomstammetjes.
Met zijn linkerhand kon hij n rgens
steun vinden. Ojk is mogelijk nat ce
man enige tijd buiten westen is ge
weest Met zijn buik Ug hij op enk. Ie
stronken.
NAIROBI Dc nieuwe vertaling van de Bijbel in de Kikoejoe-taal, die dezer
dagen uitkwam, was in drie dagen al helemaal uitverkocht. De ontvangst
werd gevierd met plechtigheden door het gehele land. De belangstelling was
zo groot, dat in vele gevallen grote groepen mensen geen plaats in de kerk
konden bemachtigen en de dienst buiten met behulp van luidsprekers moesten
volgen.
UTRECHT Het ledental van
Christelijk Nationaal Vakverbond neemt
nog steeds sterk toe. Zo hebbe-i zich in
de eerste drie maanden van dit jaar bij-
enveel leden aangemeld als in het
gehele jaar 1965, namelijk 3 500. Het
CNV telt nu bijna 240.000 leden.
Het ledental van het NVV is ii.
eerste maanden van dit jaar met 15.000
toegenomen en kwam op 550.000 leden.
Het NKV had op 1 juli ruim 432.000
leden; dit betekent ten opzichte var
begin van het jaar een stijgtng van bijna
13.000
De express-trein van Bremen
Groningen is gisteravond op het station
van het Ncordduitsc plaatsje Irnhove in
botsing gekomen met een goederentrein.
Negen mensen liepen lichte verwondin
gen op. De vijftig passagiers van de trein
hebben hun reis per bus voortgezet.
Een jonge astronoom van de Ameri
kaanse Harvard-universiteit, Stephen
Kilston, heeft zondag jl. in het stern
beeld Hercules een nieuwe komeet waa
genomen, met een grootte van 10.
die zich in zuidwestelijke richting ve
plaatst. De komeet Kilston is de eerste
die in dit jaar is ontdekt.
bestaande wetten samen te vatten,
te bevestigen en te verduidelijken.
Deels zijn de voorschriften zelfs
■erzacht.
Zo worden alleen nog maar verplich
te collecten, hoofdelijke omslagen en
dergelijke verboden, maar niet meer
vrijwillige collecten. Heel wat overtre
dingen, waarop tot dusver gevangenis
straffen stonden, worden nu bestraft
met boeten tot een maximum van vijf
tig roebel. Dat geldt bij voorbeeld voor
leiders van religieuze groepen, die wei
geren deze groepen bij de overheid te
laten registreren of voor hen, die „bij
de-wet vastgelegde voorschriften voor
de organisatie en de uitvoering van
religieuze samenkomsten, processies en
andere religieuze plechtigheden niet in
acht nemen." Boeten staan ook op het
organiseren van samenkomsten voor
Chr. radio-instituut
in Nairobi
NAIROBI De pan-Afrikaanse con
ferentie van kerken heeft besloten een
permanent Christelijk Instituut voor Ra
dio en Televisie te stichten in Nairobi.
Dit instituut zal cursussen geven aan
toekomstige medewerkers aan radio- en
tv-programma's in Afrikaanse en Azia
tische landen. Uit negen Afrikaanse
landen alsmede uit Madagascar, Liba
non, Jordanië. India en zelfs de Philip-
pijnen hebben zich al cursisten aange-
kinderen, jongeren, arbeiders, litera
tuurkringen en dergelijke, die in gener
lei betrekking staan tot het uitoefenen
van de godsdienst.
Wie het beginsel van scheiding van
kerk en staat of van scheiding van
kerk en school bij herhaling schendt,
kan veroordeeld worden tot drie jaar.
Hieronder wordt onder andere het
volgende gerekend: het uitgeven of
verspreiden van petities, brochures en
andere documenten, die tot vergrijp te
gen de wet betreffende de godsdienst
oproepen; bedrog, dat de opwekking
van religieus bijgeloof in het openbaar
beoogt en het organiseren van religieu
ze samenkomsten, processies en andere
religieuze plechtigheden, die schadelijk
zijn voor de maatschappelijke orde.
Huis geeft fiat
WASHINGTON - Met 259 tegen 157
stemmen heeft het Amerikaanse Huis
van Afgevaardigden gisteren een
wetsvoorstel aanvaard, dat aan de federa
le regeringen verstrekkende bevoegdhe
den geeft om de rassendiscriminatie op
het gebied van de huisvesting te bestrij
den en de nositie van de negers ook in
andere opzichten te beschermen. Zo kan
de regering tussenbeide komen indien
bij misdrijven tegen negers de plaatse
lijke autoriteiten niet tot vervolging van
de daders overgaan
Het artikel tegen rassendiscriminatie
op huisvestingsgebied was het meest
omstreden. Deze bepaling geldt alleen
niet voor particuliere hulseigenaars, zo
dat deze categorie wel negers kan ach
terstellen zonder moeilijkheden van de
plaatselijke of federale autoriteiten be
hoeven te vrezen. Ongeveer veertig pro
cent van de i.uizen in de VS valt onder
dit artikel. Het zal naar men \erwacht
op zeer veel verzet stuiten in de Senaat.
het hele Oude Testament. Naast de
Thora staat de Talmoed, de nadere uit
legging van de Thora, ontstaan uit de
mondelinge overlevering van de schrift
geleerden sinds de Babylonische bal
lingschap, die circa 500 na Christus
werd afgesloten en vastgelegd.
In de Talmoed is vooral de Halacha
belangrijk. Het is de juridische en
casuïstische interpretatie van de Mo
zaïsche wetsbepalingen door de Schrift
geleerden. Door gevolgtrekking en com
binatie wisten zij ook voor die gevallen,
waarin de Wet niet voorzag uit de Wet
voorschriften af te leiden. Ook als de
strenge voorschriften van de Thora
moeilijkheden opleverden in verband
met de eisen van het praktische leven
wisten zij een weg te vinden, om met
handhaving van de letter aan die moei
lijkheden tegemoet te komen.
De moeilijkheid is, dat de Halacha,
die in de loop van de tijd een even
bindend karakter kreeg als de Thora
zelf, geheel was afgestemd op het leven
uit die tijd. Met de huidige sociale,
economische en politieke situatie heeft
ze weinig gemeen. Het IMora-Jodendom
wil de Halacha weer levend maken,
dat wil zeggen nieuwe voorschriften
geven voor godsdienst en levenswan
del, die een oplossing bieden voor de
problemen van deze tijd. Zich kramp
achtig vasthoudend aan de oude Hala
cha vluchtten vele orthodoxe Joden in
een imaginaire wereld van de leer of
de mystiek en dat noemt prof. Urbach
onjuist.
Een Thora voor heel Israël dus. Zo
willen de Thora-Joden tevens een nieu
we basis vinden voor het rabbinaat,
waardoor het bevrijd wordt van vreem
de invloeden, die het nu als staatsinstel
ling ondervindt.
De nieuwe beweging is bij het grote
publiek in Israël gunstig ontvangen. Ie
der, die een poging doet om de span
ningen tussen orthodoxen en nict-ortho-
doxen te verminderen, kan op algeme
ne sympathie rekenen. Toch vragen ve
len zich af, hoe het Thora-Jodendom
het kernprobleem, waarmee de Joodse
godsdienst in Israël geconfronteerd
wordt, wil oplossen: dat de Halacha
(hervormd of niet) alleen maar tot
haar recht kan komen in een ge
meenschap, die zich aan haar wil on
derwerpen, terwijl de meerderheid van
de Israëli thans niet religieus is.
Hond ergerlijk
mishandeld
SIMPELVELD De politie van Sim-
pelveld heeft proces-verbaal opgemaakt
tegen een 22-jarige inwoner, die zich
elkaar snoerde. Reeds eerder zou hij het I
dier aan de halsband buiten het raam
hebben laten hangen, om daarmee zijn
echtgenote te tergen.
Een bekeuring kreeg ook een 52-jarige
inwoner van Bocholtz, die de gewoonte
had zijn hond aan een ketting van een
halve meter vast te leggen, waardoor het
dier genoodzaakt was voortdurend in de
modder te liggen.
„Laat me niet lachen. Hoe kan calvinisme modern zijn. Als het
calvinisme is. is het niet modern, en als het modern is, is het geen
calvinisme". Wie zo spreekt en zo spreken velen maakt
scheiding tussen de samenleving van 1966 en een denkwijze uit de
zestiende eeuw. Op de achtergrond staat de zedenmeester uit
Genève. mager. ziek. streng, bij zijn leven eigenlijk al onmogelijk
vanwege zijn streven een godsregering te vestigen onder mensen
van vlees en bloed. En tussen deze vrome cipier met zijn
geleerdenpctje en zijn sik en ons in Nederland in liggen vier
eeuwen geschiedenis. Een onherroepelijke historie, waarin de
gestorven Calvijn meer of min legitiem blijft optreden in de
gedaante van calvinisme. Deze denkwijze, theologisch, maatschap
pelijk. politiek, krijgt vaste voet: tijdelijk in Frankrijk, blijvend
in Zwitserland. Nederland. Schotland en Noord-Amerika.
Is het mogelijk de balans op te maken van vier eeuwen
calvinisme? Het is dodelijk gebleken voor alle kleurige folklore
en kunst, zeggen de kunstgeschiedenissen. Het heeft tot kapita
lisme geleid, stellen de economen vast. Het heeft inspirerend
gewerkt bij onze opstand tegen Spanje en een bijdrage geleverd
tot de bloei van de gouden eeuw. erkennen de historici. Het heeft
zijn stempel gedrukt op de vorming van de Nederlandse taal.
prijzen neerlandici.
Kerkelijk is het beeld niet zo fraai. De rigoureusheid van
Calvijn gaat verbindingen aan met Nederlands particularisme en
Nederlandse eigenzinnigheid. Het Nederlandse calvinisme vermag
de geesten niet samen te binden en samen te houden. Het neemt
rationalistische trekken aan: het raakt in conflict met het gevoel
maar ook met zichzelf. Het calvinisme vandaag biedt kerkelijk de
bekende treurige aanblik.
En bij die situatie drie artikelen over modern calvinisme. Het
lijkt op een vermeend wondermiddel, door een kwakzalver aan
een stervende toegereikt. „Laat het calvinisme zijn historie:
belangrijk, of dubieus, of funest. In 1966 is het, evenals alle andere
vormen van christendom, een anachronisme". Dit is vandaag de
mening van miljoenen Nederlanders.
Bij mijn poging tot analyse wil ik beginnen met het achter
voegsel ..isme" Het spreken over ismen wijst op een behoefte aan
groepering en ordening, waarbij men halverwege de moed heeft
opgegeven. Men is vol élan begonnen, maar op een zeker punt
gekomen gelooft men het wel. Ieder spreken over een isme. welk
dan ook. is halfslachtig. Men dringt niet door tot een laatste
precisie. Men wekt de indruk een verschijnsel aan te duiden, dat
wetenschappelijk heeft doorgrond en waaraan men na lang
zoeken een adequate benaming heeft gegeven. Die naam sugge
reert dan bovendien dat men te doen zou hebben met een
duidelijk afgegrensd, homogeen verschijnsel. En dat is meestal
niet het geval. Natuurlijk zal ieder verstandig mens. als hij b.v.
ovet het communisme wil spreken, erbij vertellen wat hij bedoelt:
het ideaal, de leer. of de praktijk. Maar dikwijls wordt in het
midden gelaten welke van de drie aspecten is bedoeld en dat leidt
tot meerdere onduidelijkheid.
Het spreken over ismen voert gemakkelijk tot misbruik. Door
het achtervoegsel isme aan een naam of verschijnsel te plakken
kan men gemakkelijk allerlei nieuwe ismen scheppen. Men geniet
dan het dubbele voordeel geleerd te lijken en niet te behoeven
doordenken.
Wat bedoel ik in deze drie artikelen met calvinisme'' Een soort
ideaal, een expliciete leer. of een praktijk met een geschiedenis?
Als niet-theoloog wil ik op deze laatstgenoemde kant de nadruk
leggen.
Calvijn heeft tegenover de totalitaire roomse kerk een totalitai
re leer gesteld. Een leer die tot eigen kerkvorming heeft geleid.
maar waarbij niet de geïnstitueerde kerk, doch de leer centraal
j staat. En in die centrale leer staat God centraal. Calvijn heeft een
denkwereld geschapen, waarin de Bijbelse gegevens zodanig zijn
geordend dat een westerse geest de Heilige Schrift als een over-
zichtelijke totaliteit kan ervaren. Zo kon hij tegenover de roomse
kerk-theologie een reformatorische Woord-theologie poneren. Zijn
1 visie is momentaal en streeft naar universaliteit.
Twee zaken laat ik hier even rusten: namelijk de vraag in
hoever Calvijn de geestelijke erfgenaam was van zijn voorgan
gers. en in de tweede plaats de belangrijke kwestie van wat men
met een germanisme noemt de tijdgebondenheid van zijn denken.
Voor ons is op dit ogenblik belangrijk vast te stellen dat wij in
iiet Nederlandse calvinisme een lagenstructuur ontdekken, met als
oudste en meest authentieke laag de Woord-theologie van
Calvijn. In mijn boekje In de greep van het reus-achtige
(Kampen 1966) heb ik deze onderste laag genoemd monumen-
taal-patriarchaal. Zij heeft een sterk oud-testamentische inslag en
I is tevens duidelijk oud-vaderlands.
Een tweede laag, in mijn genoemde boekje eveneens min of
meer citaatsgewijs beschreven, is de Nederlands-mystieke. Zij
komt met dc onderste laag hierin overeen dat ze een typisch
vaderlands karakter heeft aangenomen. Vandaar de oenaming
Nederlands-mystiek. Deze onderwerpelijkheid leeft met de calvi
nistische voorwerpelijkheid in een soort symbiose. Ze is meer
a-kerkelijk dan anti-kerkelijk. Wanneer in Duitsland het van huis
uit muzische lutheranisme de gevoelige gemoederen niet helemaal
kan bevredigen, hoeft het geen verwondering te wekken dat in
onze gewesten het mannelijke en abstract denkende calvinisme
om zo te zeggen schreeuwt om een vrouwelijk complement.
Dichters als Jodocus van Lodensteyn en Jan Luyken kan men
alleen begrijpen als men hun mystiek zich ziet aftekenen tegen de
achtergrond van het authentieke, monumentaal-patriarchale Neder-
andse calvinisme.
Van jonger datum ook dit vindt men in mijn boekje
uitvoeriger uiteengezet is het kleinburgerlijke biedermeier in
onze calvinistische volksgroep. Ik noem deze laag daar de
idyllisch-ceremoniële laag. Hier is het calvinisme, die van huis uit
grootse conceptie, tegelijk knus en vormelijk geworden. De
knusheid beantwoordt ongeveer aan de Duits-romantische idylle
en de vormelijkheid verbergt het gemis van werkelijke cultuur
Met knusheid en vormelijkheid is de kleine burger precies
getypeerd. De meer primitieve schippers, boeren en vissers vallen
buiten deze laag. die overwegend kleinsteeds is.
Natuurlijk is het niet zo. dat elke hogere, dat wil zeggen latere
laag de onderliggende volkomen bedekt, zoals de cultuurlagen van
ruïnenheuvels. die dikwijls door brandlagen gescheiden ziin. Het
beeld van de lagenstructuur blijft een beeld. In de werkelijkheid
speelt alles door elkaar heen en in een calvinistische preek zal
men gemakkelijk kunnen aantonen wat uit welke laag afkomstig
is. Maar ik ben met mijn tekening nog niet klaar. Dateert de
monumentaal-patriarchale laag uit de zestiende eeuw. de Neder
lands-mystieke uit de tweede helft van de zeventiende en de
achttiende eeuw en het vrome biedermeier uit de eerste helft en
vooral het midden van de negentiende eeuw. in de laatste decennia
van de negentiende euw komt ht no-calvinisme van Abraham
Kuyper op. dat een greep doet naar de kleine luyden van stad
land en water Het is het welbekende calvinisme van de
mannenbroeders, vandaag gedeeltelijk overleefd, gedeeltelijk nog
levend, maar in het defensief geraakt. Want na Kuypers dood
heeft zich als vijfde laag de laag van de erfgenamen en epigonen
gevormd, die wel rechtstreeks aansluit bij Kuypers neo-calvi-
nisme. maar zich daarvan onderscheidt door haar overwegend
behoudend karakter.
Modern calvinisme I
Onze medewerker dr. C. Rynsdorp heeft vorige
I maand een serie van drie radiolezingen gehouden
over „Modern calvinisme". Zij vormen een nadere
uitwerking van wat htf betoogt in zijn boekje
„In de greep van liet reusachtige". De tekst van
de lezingen publiceren wy vandaag en in de ko
mende dagen op deze pagina.
In zijn eerste artikel laat dr. Rijnsdorp zien, ii
hoe het calvinisme geworden is, in het tweede
bespreekt hjj de status quo. om ten slotte een
blik in de toekomst te slaan. n
Het kan niet de bedoeling zijn. dat ik hier herhaal wat al
uitvoeriger in mijn boekje is gezegd. Wel wijs ik erop. dat die
iagen zich in de loop van vier eeuwen opgehoopt hebben, waarbij
de laatste 80 jaar een versnelling van het levenstempo te zien
geven. Het kan misschien een ontdekking van onze tijd heten, dat
het levensgevoel en de denkvormen van een bepaalde tijd het
religieuze leven beïnvloeden. Alle denkers van enig formaat zijn
het erover eens. dat wij heel snel heenleven naar een totaal
veranderde wereld. Na de tweede wereldoorlog is het pas goed
zichtbaar geworden, dat het calvinisme in het Europa van de
renaissance is ontstaan en dat zijn visie op de bijbel hierdoor mee
is bepaald. En de bevindelijkheid zien wij duidelijker dan ooit als
verwant aan de belangrijke cultuurbeweging van de romantiek,
die wij na de zo bewogen eerste helft van de twintigste eeuw
ihans overzien als een historisch fenomeen. Het neo-calvinisme
van Kuyper boet, ruim zestig jaar na de dood van de leider, voor
zijn te grote stelligheid en zijn te vele zekerheden. Nu de
westerse cultuur, formeel gevormd door renaissance en romantiek,
steunend op de suprematie van het blanke ras. geplaatst wordt
voor vraagstukken van wereldomvang waarbij gekleurde volken
snel omhoogkomen, ontwaren wij hoezeer het christendom in zijn
overgeleverde vormen in de crisis is geraakt. Dit geldt vooral voor j
het protestantisme, dat niet over een mondiaal machtsinstituut
beschikt als de rooms-katholieke kerk. En binnen het protestan
tisme geldt dit wel heel bijzonder voor het calvinisme, preten
tieus. radicaal en tegelijk verdeeld als het is.
Laat ik aan het eind van dit eerste artikel twee dingen
duidelijk zeggen. In de eerste plaats: aan calvinisme als isme is
mij niets gelegen. Strijden voor een isme of voor vernieuwing van
een isme is een niet eens onschuldige donquichotterie. In de
tweede plaats blijf ik van mening, dat in de Woord-theologie van I
Calvijn de boodschap van de Schrift in grote lijnen behoorlijk
doorgekomen is en het hoeft voor een erkenning daarvan geen
dank-je te zeggen. Wie in de sfeer van het lutheranisme geboren is.
zal zich over modern calvinisme het hoofd niet breken, maar wie I
eeftijd lar
haald, vraagt zich af
staat, kan doorstoten naar een noodzakelijke, nieuwe positie. Dat
van die nieuwe positie uit gezien de historische scheidingslijnen
tussen protestanten onderling en tussen protestanten en roomsen
er anders zullen uitzien, ligt voor de hand. Maar ik wil niet op de
beide volgende artikelen vooruitlopen. Ditmaal heb ik geprobeerd
iets van de historische bepaaldheid van het Nederlandse calvi
nisme te laten zien. De volgende keer hoop ik stil te staan bij de
status quo, waarna deze kleine reeks besloten wordt met een blik
op de toekomst.
C. RUNSDORP I
Brieven die niet zijn voorzien
van naam en adres kunnen niet
In oebandeling worden genomen
Geheimhouding Is verzekerd. Vra
gen die niet onderling met elkaar
In verhand staan moeten In af
zonderlijke brieven worden ge
steld Per brief dient een gulden
aan postzegels te worden Ingeslo-
Vraag: Vorig jaar heb ik een plant
gekocht die door de verkoper Bel
gische vlag werd genoemd. Aan deze
plant hingen belletjes in de kleuren
zwart, geel en rood. Nadat de plant
in het najaar was uitgebloeid, heb ik
haar in de winter laten rusten. On
danks de rust is zij hard gegroeid.
Hoe moet ik de plant verder behande
len?
Antwoord: Het blad is afkomstig
van de Cibutilon fuchsiarium (een
nog betrekkelijk nieuwe kamerplant),
beslist een aanwinst tussen de kamer-
olanten. De naam Belgischt vlag is
goed gekozen. De soortnaam fuchsiari
um duidt er op. dat de bloemen op
die van een fuchsia gelijken. U moet
nu de plant flink terugsnijden en zo
nodig verpotten in een voedzame
grond, bijvoorbeeld mestaarde en
scherp zand.
Vraag: Sinds 1964 ontvang ik uitke
ring AOW. voor het plakken van ren
tezegels 17.13 pensioen en voor werk
zaamheden in Duitsland 12.63
pensioen per maand uit dat land. Dit
laatste pensioen wordt van mijn
AOW afgetrokken. Mag dit? Zo ja.
Antwoord: De korting berust op het
verdrag met Duitsland inzake sociale
verzekeringen, dat er op gericht is te
voorkomen dat enerzijds er mensen
tussen wal en schip zouden vallen.
ze in geen van beide landen
AOW zouden krijgen, en anderzijds
dubbele uitkeringen zouden ontvan
gen. Heeft u dus in Duitsland ge
werkt en daar AOW-premie betaald,
dan heeft u dit in die tijd niet in
Nederland gedaan. Wat u uit
Duitsland ontvangt, wordt daarom
hier gekort. Heeft u voor 1957 in
Duitsland gewerkt en daarom niet be
taald. dan geldt hetzelfde.
Vraag: In een leuk wollen truitje
zijn aardbeianvlekken gek-"n r. Hoe
krijg ik lie er weer uit'
Antwoord: U moet vruchtenvlekken
jltijd onmiddellijk bestrooier met
zout en daarna met lauw w.iter bet
ten. Nu blijkbaar de vlekken al md
zijn. kan u rroberen het vest uit 'e
wassen in een sopje van zacht synthe
tisch wasmiddel
