Christelijke
onder het
existentie
communisme
DOKTER BAKKER
STAAT ALLEEN
Kentering
over
Engagement
Het parool: gij zult niet slapen
Gods
Geest
schept
ruimte
VERSLAG VAN EEN REIS IN DE DDR
In Jalalpur komt men
nog twee artsen tekort
GEESTELIJK
LEVEN
ZATERDAG 30 JULI 1966
ENKELE weken geleden maakte een groep studenten onder leiding van
prof. dr. A. J. Rasker een reis door Oost-Duitsland. Zij beperkten zich
niet tot Oost-Berlijn, waar het leven aan extra spanningen onderhevig is,
maar maakten van de hun geboden gelegenheid gebruik om ver het land in
te gaan. De reis leidde hen naar het nieuwe industriegebied rond Cottbus
vlak bij de Poolse grens en ze waren een week in Thüringen: in de oude
universiteits- en industriestad Jena, in de Goethe- en Schillerstad Weimar
met het concentratiekamp Buchenwald, in de Lutherstad Eisenach met de
Wartburg. Ze spraken met politici, met kerkelijke en universitaire perso
nen, met studenten en kunstenaars, met volkspolizisten en met de man in
de straat.
Hiernaast geeft prof. Rasker speciaal voor de lezers van Het Kwartet zijn
indrukken weer.
CHRISTELIJKE existentie is
geen menselijke mogelijkheid,
maar een gave Gods. Ruimte voor
christelijke existentie wordt dan
ook niet geschapen door een poli
tieke situatie, maar door Gods
Geest. Je kunt daar heel goed kijk
op krijgen, als je ziet, wat Paulus
onder vrijheid verstaat en hoe hij
daarmee leefde.
Aldus Carl Ordnung, weten
schappelijk medewerker van de
CDU en lekeprediker in de Me-
thodistenkerk, in de lezing, die hij
aan het eind van onze reis voor
ons hield. Met zijn afsluitend
woord, dat het meest verhelderend
was van alles wat we gehoord heb
ben, wil ik beginnen en vandaar
terugblikkend een en ander ver
tellen van onze ervaringen en ont
moetingen.
Ordnung legde er de nadruk op, dat
we alle communistische landen niet
over één kam kunnen scheren, de ker
kelijke situatie is overal weer anders.
Een bijzonderheid voor de situatie in
de DDR is, dat de kerk, in onderscheid
met de andere communistische landen
overwegend protestants is. De
protestanten tellen 13 miljoen,
de room,-katholieken 1 3/4 mil- terstand tn te halen. Het eigen
joen zielen. Dat geeft een bijzon- karakter van de DDR is door dit
dere verantwoordelijkheid, om- inhalen bepaald. De revolutie in
dat de protestantse kerk nu een- de DDR sinds 1945 was niet een
maal de kerk van het Woord is. klassieke revolutie in die zin, dat
Een Franse theoloog zei eens de meerderheid van het volk
tegen Ordnung: jullie zijn het haar droeg. Een kleine groep al-
enige land, waar de marxisten leen wist, wat ze wilde. Ze heeft
met het verkondigde evangelie dat alleen kunnen doorvoeren on-
geconfronteerd kunnen worden, der de protectie van dp Rus-
Wat brengen jullie daarvan te- «ische bezettingsmacht. Maar
rechtdat zegt niets tegen de objectieve
betekenis van deze omwenteling.
(Van onze kerkredactie)
DE ramp is, dat je als directeur van een zieken
huis in je eentje moet werken. Behalve de
algemene chirurgie, kindergeneeskunde en oog-
chirurgie komt er de administratie en het zendings
werk als zendingsarts bovenop. Het gevolg is, dat
alles maar half gebeurt." Dit vertelt zendingsarts
H. J. Bakker, die vijf jaar in Pakistan werkzaam is
en nu een korte vakantie in Nederland doorbrengt.
A LS arts staat
hij er prak
tisch alleen voor
in het ziekenhuis
in Jalalpur, dat
tegen de grens
van Kashmir
ligt. Waar werk
is voor drie art
sen moet dokter
Bakker het alle
maal sinds sep
tember verleden
jaar alleen „run-
nen". Met maart
kreeg hij dan
wel assistentie van een Schotse
gepensioneerde arts, maar die
blijft maar een jaar en spreekt
bovendien de taal niet.
Er is dan ook in dit zendings
ziekenhuis grote behoefte aan
een chirurg en een oogarts.
Hoewel dokter Bakkers va
kantie van twee maanden
26 augustus vertrekt hij weer
daar niet voor is bedoeld,
doet hij toch zyn best artsen
aan te trekken. Hij heeft zich
gericht tot de Schotse zending,
het zendingscentrum in Baarn,
Dienst over de grenzen en de
hervormde zending. Het enige
resultaat tot nu toe is, dat één
arts er ernstig over denkt,
maar toch nog niet kan beslis
sen.
„Het werk in Pakistan is on
gelooflijk", vertelt dokter Bak
ker. Als voordelen noemt hij
het nog helemaal zelfstandig
optreden van de arts daar. Je
doet een fantastische praktijk
ervaring op. Je bent all-round
bezig. Zelf beslis je over de
opname, zelf onderzoek je, zelf
e' het rön^enonderzoek, verband met het Pati op Java. In 1361 vertrok ^Zrt, trSë.
7f>lf ip ovpr dp rmpratip schoolgaan. Mevrouw Bakker hij naar Pakistan, eerst uitge-
oe&ns je over ae operatie pki t ha__ w_j-. ico„a a„
oogoperaties verricht. In de zo
genaamde „ogentijd" zijn er
tweehonderd oogpatiënten.
Iedere morgen wordt dan de
„ogenronde" gedaan. Alles moet
in anderhalf uur klaar zijn,
dus dat betékent rennen van de
een naar de ander.
Dokter Bakker lacht op de
vraag of hij oogarts is, want in
het gereformeerde zendings
boekje wordt hij al de „ogen-
dokter" genoemd. Maar hij is
het niet. Na zijin medicijnenstu
die heeft hij wel een chirurgi
sche opleiding gevolgd. „Maar
als er een staaroperatie moet
worden verricht, dan doe je
dat", zegt hij nuchter. „En wat
we verder doen is erg veel al
gemene chirurgie."
„Een paar jaar geleden zijn
we ook begonnen met een kin
derafdeling in het ziekenhuis.
In Holland is dat gewoon, maar
daar is het een van de weinige
kinderafdelingen die er zijn.
De zaal ligt altijd vol. Perma
nent zijn er veertig kinderen.
Het loopt goed", vertelt de zen
en opereer je, terwijl ook
hele i
blijft.
j. geeft in Pakistan haar kinde- leend aan de Schotse zending, ..De kinderzaal is een ge-
Ue „„1* 1TT7Y-» .1 z fnr -T_ onhnnl' „cv. Ac
In Eisenach staal op het plein
ran de Duits-Russische vriend
schap nog altijd een groot stand
beeld ran Luther. Elk jaar komen
op Luthers geboortedag, 10 no
vember, duizenden samen. Z y
zingen „Een vaste burcht is onze
GocT en bidden hel Onze Vader.
De overheid ziet het wat be
vreemd aan, maar laat het maar
gebeuren, ongehinderd.
Z*5? vOTig. verlof heeft hebben.
dokter Bakker zijn vrouw en
de vijf kinderen in Nederland
achtergelaten. Mevrouw Bak-
cursus vertelt ze. Maar meer Kerken in Nederland Pakistan vrouwen
dan drie kan ze er toch niet als zending ster rein hebben paai" jaar geleden heeft de
aanvaard werkt hij onder de bond immers de actie „Tientjes
gereformeerde zending.
zondagmorgen niet aan kader-
'mèn'lmiat'kfrkwü- achtergelaten Mevrouw Bak- Sindz 1956 is dokter Bakker Het ziekenhuis m JdMpur Tientjes maken tinnen heeft
ten paan Merkwaardigerwijs ker en drie kinderen gaan nu werkzaam als zendingsarts. Tol met run toeehonderd bedden 0ok gezorgd voor een vrouwen-
wordt zoiets aanvaard. Commu- <«™e- De twee oudste, een 1960 toen run contract afhep, staat tot ver m de omtrek be- zaal een röntgentoestel en een
nisten tonen voor een karakter- van elf en een meisje uiericte hu in Indonesië «n het kend. vooral als oogzuskenhuis complaet „leuw instrumenta-
vaste, eerlijke houding vaak van tien blijven hier bij pleeg- gouvernementsziekenJiuis
In een jaar tijd worden 1200
Een predikant vertelde mij, bieden, wil lk niet langer burge- nau in het grote bruinkoolgebied maand, inclusief verwarming) ko- verpleegsters hebben hun op
dat men in een gemeente, waar meester zijn. Dan ga ik wel in dicht bij de Poolse grens is een pen. Samen met een vrouwelijke leiding gehad in de zusterscho-
hij vroeger werkte, het 750-jarig een LPG (Landwirtschaftliche nieuwe woonstad ontstaan met collega hebben zij in deze volsla- len in het land. Dokter Bakker
bestaan - van do kerk feestelijk Produktionsgenossenschaft) wer- 12.000 inwoners. De kerk kreeg gen geseculariseerde omgeving is erg voor Pakistanisering van
wilde vieren. De burgemeester ken. Daarop zeiden ze: zo erg is hier natuurlijk geen faciliteiten, een gemeente van 500 gezinnen het ziekenhuis. De moeilijkheid
Niet altijd worden de dingen hielp mee aan de groot opgezette het niet gemeend, en het feest Maar twee theologen van de kunnen opbouwen. -i—
een arbeidersflat (3.000 mark in- plaats, onder leiding van dr. Olof andere artsen nodig.
In het industriecentrum Liibbe- eens en verder 48 mark per Klohr, professor voor atheïsti- Het ziekenhuis zelf
In vier stellingen legde Ord- Ook andere revoluties, die in de zo scherp en duidelijk gesteld als voorbereiding. Toen hij daarover ging door. Hij zelf is later bevor- Gossner Mission gingen er als ar- j v
nung ons het volgende voor: geschiedenis betekenis kregen, door Ordnung. Maar de door van hogerhand onderhouden derd tot burgemeester in een beider werken. Zo mochten ze vindt het gesprek ook formeel gingspenode heeft hy daarom
zijn door een kleine groep doorge- hem aangeroerde punten komen werd, antwoordde hij: als jullie stad.
I„ Christelijke existen- zet en werden van buiten af telkens onder steeds weer andere mij die herdenkingsfeesten ver- Tn
tie onder het socialisme is gestimuleerd. aspecten aan de orde.
christelijke existentie in
een radicaal geseculari
seerde wereld.
Er is radikale scheiding van
staat en kerk met opheffing van
alle privileges, die de kerk ge
noot in het constantijnse tijdvak.
Er zijn christenen, die de ophef
fing van die privileges als een JHÜ -
vervolging ervaren. Niettemin is len met individualistische structu-
III. Christelijke existen- Jeugd
tie onder het socialisme We waren in Jena en b„0fh_
is leven in een maatschap- ten de Zeisswerke, die met 18.000
pelijke ordening waarin werkers nog altijd een van de
met heel nieuwe vormen toppen van de Duitse kwaliteit»-
eigenlijk wat tegen.
geëxperimenteerd wordt, helft protestant, vele anderen i
a kerkelijk. De christelijke gemeen-
We kunnen het niet meer stel- bestaat overwegend uit oude- j., jut j t
",„,1™™ aantal de dlt literaire maandblad, jum-juli
Op zo'n reis leer je, dat heel
veel dingen anders zijn, dan men
zich voorstelde en dan weder-
puotuirru jv.au liug
Conclusies niet worden gedacht, ook al
door het gebrek aan artsen
haast te zwaar om te dra-
het
MEN moet erkennen dat de „jongens" van Kentering (uitgave Nijgh Van Ditmar,
Den Haag) een themanummer in elkaar kunnen zetten. Het extra-nummer van ztjdse propaganda en tegenpropa-
aamal ar dit literaire maandblad, juni-juli 1966, is wel zo goed geworden als uit redactioneel- ga£°averïntwrardSjkheidwaar
'"d',D™ e*n ren Socialistische samenleving mt.llcrluelen voorai verken in technisch oogpunt mogelijk was. Er zijn 22 bijdragen: gesprekken, ontboezemingen, een voor onze politieke leiders ii
e™i't.?éimeSiïïS «n ««ooide worden gekenmerkt d natuurwetenschappen en interview, gedichten, opstellen, geschreven door of met behulp van 19 meest jonge oost en west staan, zijn voor eei
deTtïa. KiSferT kSw .«teen- mensen. De uitgave is tot stand gekomen dank z(j een subsidie van de Rotterdamse
jeugdwerk en het kerkelijke soci- is interessant te be- „?„t Ne«enuë orocent "gaat Kunststichting, de medewerking van de uitgeefster en de inspanning van een speciaal
ale werk wordt ruim gesubsidi- denken dat er zestig jaar gele- naarde jugendweihe. Maar dat gevormde werkredactie, bestaande uit Mr. J. A. Van Gorkom, C. Ouboter, Otto Dijk
,,,?rI- tSSirtSmtl 1 den °°k e!n ch,™^liik Potest nieti dat deze ai|Cn voor en Wim Hazen. Losse nummers van Kentering kosten 2,95. Wat dit alles betreft dus
iSfliR geven^ Toch JZt^vMllZS?-
-oX'r Nu "'vraagt een K^TXg'eüX= TheelVeel"J!jfer
tiet vaak vrtjer. Het verlies van JJJ"ÏStalte te SÏSX - WOTi"'- "«'W
Mr li'eiTanTeiS ?iTn
Men moe, ieren mondig christen ^XXerd hebb*" te 'hZ
8,eT?®nschaps^ese -1 T- U -A komst van de term (literair-poli-
dryfsleven gekenmerkt wil zyn. Er is veel onzekerheid onder tiek_sociaal) engagement. Deze
4 de jeugd. Men kan niet zeggen, term vormi de tegenpool van de
IV. Christelijke existen- dat ze naar het westen hunke- vroegere eveneens Franse, mo-
tie onder het socialisme 7jn-n™v°c'cn,h™ht by,rg"s ""t d«'"™ •■t0"r d'iuoire" cn tl-
bpt#>kent leven in een DDR en zijn trots op wat iustreert de omwenteling in de
DeteKent ïeven lil daar>j onder veei moeilijker om- Op-Steliïko instellina van bevaal-
maatschappyvorm. die standigheden dan in de Bonds- °de hedendaagse recent, nu-
door de marxistische republiek, opgebouwd is. teurs ten ic
ideologie bepaald is. Een vraag, die bij gesprekken om,treek, m0
aucviujs v met jongeren telkens terugkeert,
Voor het centrale punt van het is di^ aangaande een collectieve
communisme (socialisering van schuld van alle Duitsers aan de
de productiemiddelen) zijn ook
vanuit het evangelie wel goede
argumenten aan te voeren. Maar
het is moeilijk, omdat dit met
een atheïstische theorie gepaaid
gaat, die de christen niet kan
aanvaarden. Nu is de marxisti
sche ideologie, waartoe dit athe-
isme behoort, voor de marxist
zijn laatste houvast. De christen
echter vindt in zyn geloof de in
nerlijke vrijheid met marxisten
maatschappelijk en politiek sa
men te gaan en tegelijk tegen
deze ideologie een kritische dis-
te zijn in een mondige wereld, unh. te bew.ren.
Zo kan op een heel nieuwe ma
nier ontdekt worden, wat ge
meente-zijn eigenlijk is.
een goede zaak, als christenen
uit oost en west elkaar kunnen
ontmoeten en de regeringen kun
nen dienen door vanuit de vrij
heid, die het evangelie schenkt,
met hen samen naar antwoorden
te zoeken.
Dat het een eenvoudige zaak
is, kan men niet beweren. Dat er
een weg moet zijn, een betere
weg dan die, waarop alle discus
sies tussen Oosten West nog
steeds vastlopen, mag voor hen,
die zich door de beloften van
dat evangelie laten leiden, vast
Bij de foto's
BOVEN: De patiënten maken
zelf hun eten klaar. Daar doet het
ziekenhuis niets aan. Zjjn ze er
te ziek voor, dan komt de familie
mee om voor de maaltijd te zor
gen. Hier worden chapatti, onge-
zuurde koeken, gebakken.
MIDDEN: Een nieuw röntgen-
apparuat, dat hier wordt gebruikt
door dokter Bakker, is eveneens
een geschenk van de gereformeer
de vrouwen geweest.
ONDER: De kinderzaal loopt
goed. Permanent zyn er veertig
kinderen. Zelfs de middenry,
waarvan het de bedoeling was,
dat die zoveel mogelijk leeg zou
blijven, is constant vol. De in
richting van de zaal is een ge
schenk van de gereformeerde
Moed
Voor het bewaren van die kri
tische distantie en voor het voe-
II. Christelijke existen- ren van de discussie daarover
Ho onHpr het socialisme willen de protestanten m de
tie onder he SOC DDR. hun broeders in de oecume-
betekent als christen leven ne jn het gesprek betrekken,
in een maatschappij, die Hun hulp moet niet daarin
uit een revolutie is voort- bestaan, dat ze hen bewegen vol
oplfompn heimwee naar het westen te kij-
ge me ken. maar dat ze hun moed ge-
Het Duitse volk Is het enige in ven, in hun situatie als christen nazi-misdaden. Jullie kunt ons.
EuroDS dat sedert de Middeleeu- nieuwe wegen te gaan. die toen nog niet geboren waren,
geen revolutie met blijvend T"5«' nnn
Da ontstaanapeschiadeais pan Noordzij met de jonge Duitse Groeve van een dialoog met een
een term of sleutelwoord is zeer dichter Magnus Enzensberger. denkbeeldig toneelleider op-
i-prhe\derend rmnr de hetekevii Het schriftelijk beantwoorden nieuw zijn talent voor toneel,
eroan. 'n de twééde plaaü éér- van vragen heeft voor. dat men Natuurlijk komt in de links geo-
lanot men aan het eind naar een zijn antwoorden rustig overwe- nenteerde gedachtcnwereld van
kernachtige samenvatting, die gen kan. Er staat heel wat op drt nummer ook Karl Marx om
de resultaten van dit geschreven deze twee bladzijden. Simon Vin- het^hoekje^kijken en wel^
forum (afgewisseld met declama- 1
tie) op een rijtje zet en tegen
elkaar afweegt. Nu moet de le
zer proberen dit ailes zelf te -—
doen en krachtiger. No.2 schrijf ik hg is. Ik streepte o.a. het volgen
voor u over. de zinnetje aan: „De kunstbeoe
fening wordt hier (in Nederland
..Spreken en schrijven over en- C.R.) te weinig in zijn uan-
vermoedelijk een bijgeschaafde qagement, geëngageerd spreken zelfsprekendheid aanvaard".
lijke verwardheid. Wanneer je Franco en de trits soortgenoten,
zo'n gesprek meemaakt, sigaret- over de katholieke en de kommu-
ten en sherry incluis, kan het nistische censuur, is mogelijk
stimulerend zijn. Je bent in con
tact met de levende personen
die iets van hun totaliteit indra-
zelfs als je een monsterachtige
°go'ist en slechts op persoonlijke
schrijversroem uit bent. Engage-
Documentatie
Aan de afwisseling van stijl
en toon wordt door Jan Don ia
een variëteit toegevoegd door
een bij het bootwerkersj argon
aanleunend stukje „Het engage
ment of de flauwekul". Het gaai
gen in de conversatie. Dan heef ment is een esthetiek Beuiorden. hier speciaal ovcr de 'bCeldendr
vaders deden toch
wen geen revo.uue Juist in de DDR hebben wij dat wat
resultaat heeft gekend. Dat heeft als protestanten, zo zei C^dnung. niet als e
de Duitser tot een typische onder- een bijzondere roeping de mar- rekenen?
daanfieuur gemaakt bij wie hel xisten met het evangelie te ont-
SXX JS goede kansen moeten. Helaas zien meor weinig Kan een chrnte;nemers zou eigenlijk'op enkel
denkt. weel. dat men in 1945 nie' dering gaande In het beeld, dal i^qdj?r^an^qjie?^^tegehjk,ac- Aforismen
het gesprek, behalve de mani
feste inhoud, een latente inhouc'
en die combinatie maakt de sti
mulans uit. Nu moet men de be
langrijkste uitspraken uit df
woordenmassa opvissen. Toch i.c
het in zekere zin wel een knar
gesprek; de deelnemers wetei
waarover ze het hebben en zeg
gen soms rake dingen. Maar ee:
erfschuld blijven toe- fQrum büjft nu eenmaaj een ver
kenning. een aandragen van ma
teriaal. Een van de gespreksdee!
zijn weinig of geen risico's kunst
verbonden, tenzij
dan bij het publiek, de explica- t
teurs. Amsterdam is meer ge- toont zijn beheersing van de Ne- ze die nog niet kent, de thema-
In het bonte ^geheel is er ook neigd tot protest dan Rotterdam.
Soms is de sterkste reactie haat
chrijver", uitgesproken op
naart j.L te Brussel. Wim
lijsen schrijft een uitvoerig rechts extremisme
de Wim Hazeu brengt heel wat do- 7-Ün algemene conclusie op bl. lenhoff)
cumentatiemateriaal bijeen 61 is te lan6 om helemaal over daarin in klein bestek voortreïfe-
recente verschijnselen van te nemen, maar tezamen met lijke informatie en voorlichting
'24 lander Speliers geeft Jordal m.i. de hel- wordt gegeven, met opgave t
moeiend is. Op bl. 29 treft men bijdrage,
een rare zin aan: „Na de oorlog,
waarvan ik de laatste redelijk Radio
bewust heb meegemaakt, heb ik
iefvliegtuigen gebouwd".
van voor 1933. Er was. historisch men. Dit proces gaat langzaan-
gezien, een revolutionaire ach- maar gestadig voort.
itge-
maar onder conditie, dat zij op schriftelijke interview van Jan vallen? Otto Dijk bewijst in zijn ontgonnen
artistiek engagement de achter- thema literair engagement" te
grond vormt. „Het parool in de- neven? Er zal toch wel, zeker in
ze strijd tussen mensen van mor- het Frans, in de vorm van arti-
gen en mensen van gisteren is kei of essay het een en ander
ccUriift bneienc' op alle levensgebieden hetzelfde, over geschreven zijn?
-ndr ->ok in de muziek. Gij zult niet
odlijkheden van slapen." DR. C. RIJNSDORP
