Steden voerden vaak
wapen van landsheer
Hm*1
Zegels en wapens in Zuid-Holland
w'
m m m m
-V-W
s s'iVa!
iV
ZATERDAG 25 JUNI 1966
„Een wapen is een gekleurd
onderscheidingsteken, waarvan de
oorsprong gelegen is in de Middel
eeuwse krijgsuitrustingwanneer
geharnaste krijgers ten strijde
trokken „met gesloten vizier",
zodat hun gezicht niet te herken
nen was, zagen vriend en vijand
er hetzelfde uit en daarom gingen
de krijgers in hun schild een on
derscheidingsteken dragen. Een
voorstelling is pas een wapen, in
dien die in een schild staat. Een
zegel is een stukje metaal, later
zegellak, waarin iemand zijn
stempel heeft gedrukt of doen af
drukken met de bedoeling de
echtheid van de oorkonde te waar
borgen, waarop of waaraan dat
zegel is gehecht; korter gezegd:
een zegel is een kenteken van be
krachtiging. In de tegenwoordige
tijd vervult de handtekening die
rol".
Sijbrands bereidt zich ei
de overige spelers verin;
een hele reeks eendagsv
Na behoedzaam spel wist Tsirik de
partij tot winst te voeren. Niet goed
landen hebben hun spe-
waarop deze spelers hun partijen op-
Wij willen beslist niet zover gaan
dat wij beweren, dat de mooiste en
origineelste slagwendingen uit de
Sowjetunie komen. Wel zijn zij vaak
uiterst verrassend. Naar onze mening
komt dit. omdat de Russen zeker
geen schablone spelen en er steeds
weer op uit zijn nieuws te ontdek-
ind^sn onze spelers meer mogelijkhe
den op het gebied van training er
voorbereiding tot hun beschikking
Dit schrijft de bekende zegel
en wapendeskundige Elisabeth C.
M. Leemans-Prins in haar inlei
ding in het voor de leden door de
Historische Vereniging voor
Zuid-Holland onder de zinspreuk
VIgilate Deo Confidentes samen
gestelde boekwerk over zegels en
wapens van steden in deze pro
vincie. Met grote deskundigheid
worden de wapens en zegels
beschreven van Brielle, Delft, Go-
rinchem, Gouda, 's-Gravenhage,
Leiden, Oudewater, Rotterdam.
Schiedam, Schoonhoven, Vlaar-
dingen en Woerden. De zegels en
wapens van deze steden zijn
resp. beschreven door J. Klok, H.
W. van Leeuwen, A. J. Busch, J.
E. J. Geselschap, H. M. Mensoni-
des, Annie Versprille, A. W. den
Boer, H. C. Hazewinkel, P. Th. J.
:nd 1 ehandeld i
Pomeranets
king W de Jon*
lwil- Zwart: 1. 2. 3. 5 t/m 14. 16. 18. 22. 23.
het Wit: 25. 26. 29. 31. 32, 34. 36. t/m 39.
Het Groot zegel tan Dordrecht uit 1339.
Ku.ver, Gerh. J. Lugard ir., C.
Postma, Z. van Doorn en Nico
Als men het boekwerk (270
blz., 50.leest is het beslist
geen wonder, dat deze uitgave
grote belangstelling in de buiten
landse wetenschappelijke pers
heeft getrokken. De opzet van
het boek, een bespreking op ge
westelijke grondslag van zegels
en wapens is voor ons land
nieuw. Men verwacht hiervan
dan ook goede resultaten voor de
zegel- en wapenkunde.
Ander beeld
Dc oudste stadszegels vertonen
geen wapen, doch een geheel an
dere voorstelling, zoals bijvoor
beeld een waarin Christius of de
patroon-heilige van de hoofd
kerk van de stad voorkomt (o.a.
Leiden); de hoofdkerk van de
stad (oudste zegel van Dor
drecht): de versterkte stad of een
stadspoort (Brielle Dordrecht,
voorstelling welke betrekking
Gorinchem. Oudewater); een
heeft op de ligging van de stad
(Delft aan de Delf. Gouda aan de
Gouwe. Rotterdam aan de Rotte);
een voorstelling met betrekking
tot de nering van de stad. zoals aan andere vorstentelgen. Gorin-
een schip (Vlaardingen) of vissen chem plaatste in de afbeelding
(Brielle) of een voorstelling wel- van de stadspoort eerst het wa
ke verband houdt met de naam pen van de Heren van Arkel,
van de stad.
Ontstaan
Elisabeth C. M. Leemans-Prins
geeft in haar inleiding een gede
gen verhandeling over het
ontstaan van de zegels en wa
pens, waarna zij dieper ingaat op
het ontstaan van de wapens van
de steden in Zuid-Holland. Be
paald boeiend is het om te ont
dekken, dat de huidige wapens
van de beschreven steden in de
middeleeuwen beslist anders zijn
geweest. Ook worden de diverse
soorten zegens (o.a. die aan oor
konden) besproken, waarna rui
me aandacht wordt geschonken
aan enkele belangrijke „zegelsnij
ders", die in hun vak ware
kunstenaars bleken te zijn. De
steden van Zuid-Holland voer
den in hun zegels vaak ook het
wapen van de landsheer of de
heer van de stad. Brielle voerde
de leeuw van de Heren van Voor-
ne, Dordrecht de Hollandse
leeuw. Dordrecht bleef dit doen
nadat het Hollandse Huis was uit
gestorven en het gewest vererfde
daarna dat van de Hollandse
graven uit het Beierse huis en
later van de Hollandse graven
uit het Bourgondische huis, om
tenslotte in 1950 terug te keren
tot het Arkelwapen.
In de zegel van Gouda ziet
men de sterren van de Heren
van Gouda. Den Haag voerde al
leen na de landsheerlijke periode
in een zegel ten zaken van 1585
de Hollandse 'eeuw raast de
Haagse ooievaar en ook Oudewa
ter voerde een tijdlang de Hol
landse leeuw; Rotterdam het wa
pen van een graaf van Holland
uit het Henegouwse huis, Schie
dam dat van Heer Floris van He
negouwen en Schoonhoven dat
van een ander lid van het Hene
gouwse gravenhuis. Het schip op
de oudste zegels van Vlaardingen
heeft de Hollandse leeuw aan
boord en op de zegels van Woer
den ziet men de Hollandse leeuw
in de poort van het kasteel.
Randschriften
Ook de randschriften van de
zegels worden niet onbesproken
gelaten. Bij het onderzoek naar
de geschiedenis van dc zegels en
wapens van de in het boek
beschreven steden van Zuid-Hol
land is veel wetenswaardigs aan
het licht gekomen. Het ware te
hopen dat dit boekwerk, dat
fraai is uitgevoerd en voorzien is
van een zeer groot aantal afbeel
dingen (waarvan sommigen in
kleur) binnen niet al te lange
tijd zal worden gevolgd door een
boek over wapens en zegels van
de Zuid-Hollandse dorpsge
meenschappen.
In de afzonderlijke beschrijvin
gen gaan de schrijvers diep in op
de plaatselijke geschiedenis. In
dien men zou kunnen overgaan
tot het beschrijven van de zegels
en wapens van de dorpsge
meenschappen, zal ongetwijfeld
een heel belangrijk deel van de
Zuid-Hollandse geschiedenis wor
den beschreven. Voordat dit
echter zover is, zal onnoemlijk
veel werk moeten worden ver
zet. doch het is alleszins de
moeite waard het te proberen.
De Historische Vereniging voor
Zuid-Holland heeft in ieder ge
val een zeer belangrijke bijdrage
geleverd tot de plaatselijke
geschiedschri j ving.
Beide spelers zagen,
foutief was door:
34—30
39X19
32—28
38x20
26—21
14X25
35X33
13X24
22x33
25X14
Zwart: 1. 4. 7. 8. 1
Wit: 22. 26. 28 32. 2
48—43
26—6
34X14
14x12
s i Caj„
a pjsJKJE
B H_B
25—20 (beter
Correspondentie voor deze rubriek
te richten aan de heer A. J. Ivens,
Frankenslag 69, Den Haag.
Kruiswoord - puzzel
Horizontaal: 1. kwetsuur, 6. aangezicht. 12. zonder (Lat.), 14. ouder
wetse rustbank. 16. waterstand (afk.), 18. lidwoord (Fr.), 19. tijd
rekening. 21. landbouwwerktuig. 22. lengtemaat (afk.), 23. provincie
van Nederland. 26. zeeman. 29. spijskaart. 30. zangstem. 32. plaats in
Over.. 33. slede. 34. muzieknoot, 36. oude lap, 37. voegwoord. 38.
voorzetsel. 39. opgeld. 41. bijwoord, 43. voorzetsel. 44. bundel stukken
op één rechtszaak betrekking hebbende. 45. voegwoord. 47. soort van
kraai. 49. rivier in Duitsland. 52. rijschool (afk.), 54. titel (afk.), 55.
zijtak Donau. 57. voegwoord, 58. slede, 59. overal. 61. gebaar. 63. vuile,
65. stad in Gelderland, 67. beneden in iets, 69. pers. voornaamw..
70. muzieknoot, 71. zeepwater, 73. oude lengtemaat, 74. atmosfeer
(afk.), 75. stad in België. 77. schor, 79. specerij, 80. bekende.
Vertikaal: 2. boom. 3. plaats in N.-Brab., 4. teleurstellend. 5. water
in Friesland. 7. boom, 8. ovenkrabber, 9. steile, gevaarlijke diepte.
10. water in N.-Brab. 11. stad in Zweden. 13. bijwoord, 15. water in
N.H., 17 aardworm, 19. insekteneter. 20. god der liefde, 22. ongegis'
vruchtesap, 24. scheik. element (afk.). 25. rijkstelefoon <afk.>. 27. slede.
28. aardrijkskundige aanduiding (afk.), 31. onzin, 35. grensriviertje
tussen Sleeswijk en Holstein. 37. dorp in N.-Brab.. 39. bloeiwijze.
40. tevens. 41. bijwoord, 42. achting, 46 traanachtig. 48. plaats in
Gelderland. 50. plaats ii> N.-Brab., 51. provincie van Nederland, 53.
modder. 55. eenmaal. 56. kurk. 58. zangwijs. 60. voorzetsel. 61. voor
naamw.. 62. voegwoord, 64. oude rekening (afk.). 66. gindse, 68. Euro
peaan. 72 rund. 75. gebod. 76. voorzetsel. 77. uitroep, 78. muzieknoot.
8. lol 9. ijdel. 10. kelen. 14. sik.
15. Asen. 16. kei, 19. Doornik. 20.
nergens. 22. deren. 24. taart 25.
les. 26 Est 27. sla. 29. mat. 34.
rite. 36 snaar. 38. sam. 39. ont.
40. steeg. 42. gala. 44. Nede, 45.
Enna. 46 anti. 48. Ida. 50. ont.
52. A D 53. Ah.
INZENDINGEN
Inzendingen worden voor don
derdag a.s. op ons bureau ver
wacht. Oplossingen mogen uit
sluitend op een briefkaart wor
den geschreven. In de linker
bovenhoek vermelden ..Puzzel
oplossing." Er zijn drie prijzen:
OPLOSSING VAN DE
VORIGE PUZZEL
Horizontaal: 1 ontoegankelijk.
11 nier. 12. mode. 13. den. 14.
snaak. 17 lel. 18. et. 19. Diesscn.
21. Ie. 22 dok. 23. iet 25. Leo.
26 Ens. 28. ram. 30. terras. 31.
legaat 32. sen. 33. tra. 35 ert 37.
nis. 39. ont. 41 ng. 43. Kantens.
46 at. 47 aai. 49 meent 50. one.
51. Alda. 53. ante. 54. geheim-
Hoe gaat het met jullie allemaal? Oef, wat
zijn onze pappa's fijn verwend. Het was een
groot feest hoor!
Veel van jullie hebben de afglopen week
ook heerlijk genoten van het schoolreisje.
Prachtig!
En nu breekt volgende week de grote va
kantie aan. Wat hebben we daar al lang naar
uitgekeken. We zullen hopen dat de zon ons
erg veel komt verwennen. Dat zou fijn zijn!
Veel van jullie hebben al vakantieplannen
gemaakt. De één gaat kamperen, de ander gaat
logeren en er zijn er ook heel veel die met
papa en mamma, zusjes en broertjes vakantie
gaan houden ergens op de Veluwe of aan het
strand. Enfin, jullie schrijven natuurlijk hoe
het is geweest en wat we allemaal hebben ge
zien. Ik ben erg benieuwd hoor!
Tante Jos is ook erg benieuwd naar jullie
rapportcijfers. We schrijven die toch allemaal
in de volgende brief? Jullie weten wel dat
tante Jos graag de cijfers van jullie ziet.
Volgende week is het een gewichtige week
hoor! Zullen we overgaan naar de volgende klas of moe
ten we het nog een jaartje overdoen. Er zijn ook nichten en
neven voor wie volgende weck de laatste dag aanbreekt dat
ze op de lagere school zijn. Oef, dat wordt helemaal gewichtig.
De één gaat naar de mulo of vglo, een ander kiest de huishoud
school en er zijn ook meisjes en jongens die hun krachten gaan
beproeven op het lyceum of hbs. Maar zover is het nog niet
hoor! We gaan eerst nog fijn vakantie houden.
Wat zullen we nu heerlijk kunnen spartelen in de vakantie.
Hoe is het met de zwemdiploma's? Zijn we allemaal geslaagd?
Fijn dat veel van jullie Berrie alsnog een kaart hebben ge-
Leuk hoor. dat jij nog diplo
ma's hebt gekregen Gert den
Haan Rijnsburg. Die hindernis
was wel prachtig hoor. Wat
moest het wel vlug gebeuren.
Jij bofte maar dat je ook zo'n
mooi boek kreeg. Hoe heet het?
Wat heb jij veel konijnen. Wat
ga je er allemaal mee doen?
Wil jij een nichtje worden
Loes Hancmaaijer De Lier?
Schrijf je dat de volgende
keer? Ik welke klas zit jij en
wanneer ben jij jarig? Wat was
dat woensdag wel een gewichti
ge dag voor Leo. Speelde hij
zijn „boer-zijn" goed? Prachtig
dat jij de dolfijnen hebt gezien.
Voor wc nu verder gaan kij
ken we eerst eens even naar de
oplossing van de puzzel. Uit de
brieven begrijp ik wel dat jul
lie er dit keer helemaal geen
moeite mee hebben gedad.
ƒ2.50.
ƒ5.-
twe
Hier komt ze dan:
kraai- krant. koe. kist. kat.
kluw, kruk. kan, kopje, kroon,
kurk. kabouter, kaars, kande
laar. kok, kruik. klompen,
kleed, knuppel, kwast
De prijzen krijgen thuis
gestuurd Miekc Eikelen
boom Schipluiden en Arieanne
Kriiger Katwijk aan dc Rijn.
Hiep, hiep, hoera!!!!
Deze week hebben we maar
twee jarigen in ons midden.
Het zijn Annie van Druncn cn
Jaap de Jong. Van harte geluk
gewenst van de nichten en nc-
Schrijf jij de volgende keer
een lange brief Marja van Eg-
mond Koudekerk aan de Rijn?
Zo moeilijk is het toch niet?
Fijn dat ik weer een brief
van je kreeg Mieke Eikelen
boom Sehipluiden. Ik dacht wer
kelijk dat jij tante Jos een
klein beetje ging vergeten. Oef.
wat heb jij grote vliegtuigen
<rezien. Prachtig zo'n tocht door
de grachten. Hoe gaat het op
school? Heb je al vakantieplan
nen gemaakt?
Wil jij een nicht worden
Hanneke Glasbergen Rijns
burg? Schrijf je dat devol-
gende keer? Allemensen wat
ben jij verschrikkelijk verwend
op je verjaardag met zo'n mooi
horloge. Wil jij kleuteronderwij
zeres worden?
Waarom schreef jij helemaal
niets Helmi de Graaf Den
Heb jij de nieuwe jurk voor
barbie zelf gemaakt Anneke de
Hoog Pijnacker? Welke kleur is
het? Wat zal ze deftig zijn.
Jouw pappa is maar erg ver
wend hoor! Heb jij de kleine
Annemieke al gezien? Heb jij
nog gezwommen in de grote
zee? Griezelig hoor, die kwal
len. Heb je de kies zuinig be
waard? Grappig die kleine
poesjes. Mag je ze allemaal hou
den?
Haag. Vind je het zo moeilijk?! Waarom schreef jij helemaal
Volgende keer verwacht ik van i niets bij de oplossing A. Hoo-
jou echt een lange brief. Wat genraad den Haag? Is dat zo
heb jij grappig postpapier. Hoe moeilijk? Hoe heet jij met je
gaat het op school?
De Kabouter.
In hos en hei zijn wij
Het is geen wonder dat
iedereen ons kent.
Wij dansen en springen,
Of hupp'len en springen.
O. wats is het fijn.
Om kabouter te zijn.
Ied're week komen wij
bü eikaar
En dat is gezellig, reken
Wij lachen en stoeien.
Of kleuren en knoeien.
O. wat is het fijn,
Om kabouter te zijn.
Prachtig dat de bladwijzer zo
mooi is geworden Marianne de
Jong 's Gravenzande. Was jouw
tante er blij mee? Heb je dezelf
de kleuren gebruikt? Dat was
woensdag een fijne dag. Heeft
mamma veel moois voor barbie
gemaakt? Wat zullen jullie een
pret hebben bij de bedrieger
tjes. Heel veel plezier hoor!
Prachtig zo'n boottocht.
Meisjes en jon
gens, we hebben
leuke puzzel. Jul
lie zien wel dat
de drie jongens
héél goed hun
best doen om de
bal in de juiste
poort te gooien.
Zou het allemaal
wel lukken, denk
je?
We moeten nu
precies nagaan,
via de stippellen
in welke poort ze
moeten gooien.
De oplossing
moet vóór dins
dag 28 juni wor
den ingezonden.
Schrijf jij voortaan als je let
ter aan de beurt is Jetzc Kamer
ling Katwijk aan de Rijn? Ik
verwacht dan een lange brief
van jou hoor! Zo moeilijk is het i
toch niet?
Dat was niet zo best dat het
aapje in z'n bord met eten stap
te. Marga Klerks Rijswijk: Ben
je nog in de grote zee geweest? 1
Wat zullen jullie dinsdag een
pret hebben. Avifauna is mooi
hoor! Mmmm, wat zullen jullie
smullen van de pannekoek.
Bakt mamma ze ook weieens?
Natuurlijk mag jij een nich
tje worden Jeannette Kooistra
Den Haag. Hartelijk welkom
bij de nichten en neven. Wat
heb jij straks grootse plannen
in de vakantie. Hoe komt het
dat pietje niet zo'n lievertje is?
Plaag je hem weieens? Wat wil
jij later worden? Fijn dat je
zus is geslaagd.
Waarom schreven jullie niets
Heieen en Carin Kranendonk
Den Haag. Volgende keer schrij
ven jullie toch wel een brief?
Ik verwacht ze echt hoor!
Er was eens een walvis
Een walvis dik en rond
Met hele sterke vinnen,
En een „hele" grote mond.
En vroeg je aan die walvis,
„Zeg walvis van de zee
Voel jij je wel gelukkig"?
Dan zei hij droevig: „nee"!
Ik moet maar altijd
zwemmen
Iets waar ik wel uan houd,
Maar 't water van de
ls zo ontzettend koud.
Dan zeggen wel de mensen
Och walvis, je bent gek.'
Je voelt toch niets uan
koude
Je hebt toch zoveel spek'.
Dat maakt me ook
verdrietig
Want om mijn „spek en
Proberen mensen-vissers
Mij aan de haak te slaan.
Want om hun margarine
Sterf ig de walvis-dood
Ik eindig in een braadpan
Of in een botervloot.
Hoe vinden jullie dat?
Heb je nog eon duik genomen
I in de grote zee Arieanne Kru-
ger, Katwijk aan dc Rijn? Heb
je veel mooie vissen gezien in
j het aquarium? Nou en of er in
I Drievliet een grote speeltuin is.
Hoe is het gisteren geweest?
Heb je genoten?
Fijn dat ik weer zo'n lange
brief van jou kreeg Peter Kriik
Rijswijk. Heb jij nog in de gro
te zee gezwommen? Prachtig
dat jullie een bank maakten
I van zand. Wat heb jij genoten
in de duinen. Heb je al vakan-
I tieplannen gemaakt?
Meisjes en jongens dc bric-
1 venbus is helemaal leeg. Ik ver
wacht echt héél veel brieven
van jullie hoor! De letters L
i t/m R zijn aan de beurt. Veel
sterkte op school en tot de vol
gende keer.
(I
'4*X I
