LOGGER BRACHT
OMWENTELING
IN DE VISSERIJ
„NIEUWE" LIJN
BIJ DE KLM
A. E. MAAS, man
met grote visie
passagier genieten van een reeks
noviteitennieuw porcelein,
nieuw zilverbestek en nieuw ta
fellinnen (en voor het ontbijt een
vrolijker tafelkleedje dan voor
been), de maaltijden worden
rechtstreek op de tafels geser
veerd. Verder is er nieuw glas
werk, zoals champagnebokalen,
borrel-, wjjn, en longdrinkglazen.
Er worden ook nieuwe voorge
rechten geserveerd, zoals bijzon
dere sauzen, andere toespijzen en
een grotere sortering Hollandse
kaas, een grotere wijnkeuze, meer
vlees (op de plank gesneden),
meer koude en warme hapjes.
Ook nieuw zijn bij bet aperi
tief de warme en koude pastei-
tjes, een thermostatisch gecon
troleerd clectriscb pannetje, waar
door eieren op iedere manier op
gediend kunnen worden.
Tenslotte is er voor iedere pas
sagier een fraaie schrijfmap met
ballpoint. In de economy-class
worden ook een fraaier bestek en
handiger servies- en glaswerk in
gevoerd, alsmede eau de cologne
in de toiletten. Tenslotte ten ge
rieve van iedereen een nieuw as
sortiment speelgoed en een
charmante stewardess in een gra-
zaterdag 25 juni 1966
RONDOM het midden van de vorige
eeuw heerste er in Nederland een
stemming van futloosheid en onver
schilligheid. Alom was er armoede,
vooral in de gezinnen van hen die hun
brood met de visvangst verdienden.
Weerzinwekkend was de kinderarbeid.
Vanaf hun vijfde jaar werden de kin
deren 's morgens vroeg, soms nog sla-
Drie weken na de hoekervloot,
hijst de Scheveningen de zeilen.
Velen verwachten niets van de
reis, maar als na drie weken de
driemast-logger reeds terugkomt,
is iedereen toch razend be
nieuwd. De een gist dat het schip
lek is, de ander vermoedt dat de
netten verspeeld zijn. Maar als
Maas was bij zijn sterven be
kend en geëerd tot ver over de
grenzen. Van België. Brazilië,
Frankrijk, Noorwegen, Zweden
en Rusland was hij consulair ver
tegenwoordiger; zijn verdiensten
werden bekroond met het Legi
oen van Eer, het Ridderkruis der
Eikenkroon en de Orde van St,
Olof.
T)E concurrentie op de inter
nationale luchtlijnen is moor
dend en de luchtreizigers raken
aan steeds meer luxe gewend. Om
die reden moet iedere maatschap
pij die in trek wil blijven met
een steeds verfijnder sendee klan
ten lokken.
Zo ook de KLM, die in april
van dit jaar op de New York-lij-
nen met een New Look is gestart.
Later zullen ook op de andere
lange routes vernieuwingen wor
den aangebracht.
In de eerste klasse kan dc
Maas is een man van de daad.
Als eerste reder liet hij schepen
vissen met katoenen netten in
plaats van met netten van hen
nep. Na enkele jaren heeft hij
daarmee succes en zijn schepen
boeken de grootste aanvoer en
de hoogste besomming. Hij liet
de netten op een bijzondere ma
nier prepareren en tanen, waar
door ze drie jaar meegingen. De
hennep netten hielden het maar
één jaar uit.
Schoorvoetend gaat de ene na
de andere reder naar Maas en
vraagt of hij hun die netten ook
wil lever,en. Hij doet goede zaken
Maaskotter
Vervolgens richtte Maas zijn
aandacht op de schepen. Hoe
kers, bommen en andere typen
deugden niet, beweerde hij. Onze
visserij was eens de beste, maar
in zijn tijd de meest omslachtige
en minst produktieve. Maas
noemde de bomschuit een
monster, uitnemend geschikt om
te stranden, maar niet om te zei
len. Bij het landen ploften deze
schepen op het strand, krakend
en steunend, zich woelend door
het zand; 12 tot 16 paarden er
voor, sjorrend, stotend. Na tien
jaar was zo'n schip finaal op.
Maas is bezeten van de kotter,
een schip dat evenwel een haven
nodig heeft. Maar het Haagse ge
meentebestuur wil daartoe niet
overgaan. Dan valt de beslissing
die voor de gehele Nederlandse
visserij van grote betekenis is ge
weest. Hij bestelt een logger. In
juni 1866 loopt dit schip Vlaardin-
gen binnen, want Scheveningen
had nog altijd geen haven. Zijn
Maaskotter, zoals de logger aan
vankelijk heette, was nauwelijks
14 last. De zware hoekers konden
35 last bergen en men lachte dan
ook om hem. Na lang zoeken
vindt Maas een schipper die met
deze notedop de zee op durft,
de enige gegadigde: Leendert
Spaans, 18 jaar oud.
Groot nieuws
honderden Vlaardingers langs
het havenhoofd staan en iemand
roept ineens: „Hij is vol", stijgt
de spanning tot een kookpunt.
Als het schip vastligt, hoort
Maas het grote nieuws: vol!
Hoewel de kwaliteit van de ha
ring minder was, woog de grote
re vangst toch ruimschoots op te
gen het nadeel van de lagere
prijs. De logger en de lage prijs
hebben er bovendien in de jaren
die volgden voor gezorgd dat de
haring niet alleen voor de wel-
gestelden was, maar ook bereik
baar werd voor de arbeidende
In dat eerste logger seizoen
maakte de Scheveningen zes rei
zen en een besomming van
16.000, waarvan 37 procent be
drijfswinst. Maas laat daarna in
Vlaardingen nog twee loggers
bouwen en de Scheveningse re
der Parser koopt er een in Bou
logne, een schip dat echter op
zijn derde reis met man en muis
Onbegrijpelijk was een
eeuw geleden de lusteloos
heid en de gemakzucht van
de zeelieden, de onverschil
ligheid van de reders. In
haringkaken had men geen
zin. Gemakkelijker was het
de haring gelijk in vaten te
doen. Dat betekende minder
geld voor reders en opvaren
den, maar men accepteerde
dit niettemin gelaten. Hon
derdduizenden guldens wer
den uitgegeven om gekaakte
Ifharing vanuit^ Engeland in
te voeren
Thuis zwoegden de vrou
wen en kinderen. Thuis of in
werkplaatsen breiden zij de
netten voor de vloot tegen
een schandalig loon. Ge
oefende arbeidsters ver
dienden vaak niet meer dan
70 tot 80 cent per week. Vaak
hielden de vrouwen uit bit
tere armoe wel eens wat ga
ren achter. Als dit werd ont
dekt, werd het hele gezin
zonder vorm van proces
naar een werkkolonie gezon
den.
In Vlaardingen vond men dit
evenwel een te harde maatregel
en daar stichtte men een
maatschappij tot exploitatie van
kinderen, die onder het nijver
heidsonderwijs zou ressorteren.
Maar schijn bedriegt, want ook
hier was het één en al ellende.
In een lokaal waarin men niet
rechtop kon staan, werden van
acht tot twaalf en van half twee
tot acht uur 's avonds netten ge
breid. Achthonderd per jaar te
gen ƒ1,50 per stuk. Nadat eerst
de lerares was betaald, bleef er
yoor elk kind 40 cent per week
over. De zoldering was laag,
maar aan te nemen valt dat zelfs
de oudsten (12 jaar) hun hoofd
daaraan niet stootten. De stum-
perds waren op die leeftijd
meestal reeds krom gegroeid...
Dat is de tijd waarin Adriaan
Eugène Maas in Scheveningen de
ze erbarmelijke toestanden ziet.
Hij is terneergeslagen. Hij wijst
de Vlaardingers en Schevenin-
gers op hun ouderwetse metho
den en propageert verbeteringen
pend, naar de werkplaatsen gedragen.
Zestig, zeventig jaar geleden vertel- k
den ouders en grootouders verbijste
rende verhalen over die tijd. Hoewel g]
het omstreeks 1900 ook niet best was -
in de vissersplaatsen was men veelal
toch tevreden met wat men had. Hoe
dat kwam? Omdat men het weinige
van die tijd zo veel vond ten opzichte
van de jaren 1850.
vergaat. Geleidelijk aan worden
de loggers groter, tot zelfs 30
last.
Een hoeker voor anker omdat de
zeilen moeten drogen.
In de jaren 1867 en 1868 liepen
de schepen Vlaardingen binnen,
terwijl de werkplaatsen en maga
zijnen van Maas nog altijd in
Scheveningen lagen. Wel wat
omslachtig, maar de gemeente
Vlaardingen wenste het bedrijf
niet op haar grond. Maassluis
doet echter de deur wel open en
het volgend jaar reeds vangt de-
ze stad 18.000 kantjes tegen de
haringstad Vlaardingen nog al
tijd trots op zijn hoekervloot
10.000 kantjes. Dan pas ziet
Vlaardingen de voordelen van de
logger en gaat zelf bouwopdrach
ten verstrekken. De eer is gered.
Zelfs de Duitsers komen hier
schepen kopen en hebben in 1872
reeds 300 loggers varen.
Weldoener
Tienduizenden tot pauperisme
vervallen mensen worden als het
ware weer opgericht. Maas
wordt een weldoener genoemd,
omdat hij voor werk heeft ge
zorgd. De aanvankelijk „vreem
de" man wordt een ingezetene
van Scheveningen in de ruimste
en beste betekenis van het
woord. Maassluis, Katwijk, Sche
veningen en Vlaardingen werden
gegrepen door een geestdrift en
een ijver die hen tot grootse
prestaties aanspoorden.
Op 4 juli 1886, twee dagen
voor zijn 69e verjaardag en twin
tig jaar na de eerste reis van een
logger, sterft Maas. Bij zijn le
ven verdween zijn naam reeds
uit de lijst van Nederlandse re
derijen. In 1884 had Hub. Dirk
zwager het door twee zoons van
Maas geleide bedrijf namelijk
overgenomen.
bevolking. Er kwam langzamer
hand welvaart in de vissers
plaatsen.
Maassluis
Deze maand is het
een eeuw geleden dat
de eerste Nederlandse
logger Scheveningen
geheten uitvoer. Van
alle typen vissersschepen
die in de loop der eeuwen
hebben gevaren, zoals
buizen, smakken, hoekers
en sloepen, is er niet één
die zo'n ommekeer, in de
visserij heeft teweeg ge
bracht als juist de logger.
In die honderd jaar is
de logger langer en bre
der geworden en zijn de
zeilen vervangen door
motoren, maar het model
is tot op vandaag het
zelfde gebleven. De op
komst van de Hollandse
haringvisserij is niet te
danken aan de visserijwet
van 1857, zoals velen be
weren, maar aan de eer
ste logger van Adriaan
Eugène Maas, een man
die met zijn netten en
schip de visserij destijds
uit de narigheid heeft ge
haald.
Maas werd op 6 juli 1817
te Rotterdam geboren.
Zijn vader was kapitein
ter zee en stierf in 1828.
In datzelfde jaar nog
trok zijn moeder naar
Scheveningen om daar in
haar onderhoud te voor
zien. Ze aanvaardde een
betrekking in het stede
lijk badhuis. In 1833
pachtte ze deze inrich
ting, maar moest 'm in
1844 weer verlaten. Haar
27-jarige zoon kocht toen
een logement en exploi
teerde dit als badhuis.
Hij had grote belang
stelling voor de haring
visserij. In 1854 kocht hij
twee bomschuiten en
werd zodoende ook reder.
Geen gewone, maar een
bijzondere, iemand die
niet thuis bleef zitten,
maar die er zelf op uit
trok en naar alles wat op
zee bij de visserij gebeur-
Een bomschuit op het strand van
Scheveningen.
de informeerde. Hij werd
de man van de logger.
Gegevens ontleend aan het
boekje „A. E. Maas, een
groot man in de Nederlandse
visserij", een bijdrage tot de
geschiedenis van de logger
1866—1966, door A. G. Ligt-
hart, geschreven ter gelegen
heid van het 25-jarig bestaan
van het vakblad „De Vis
serijwereld".
