Holland beet matroos
Verwey in het been
SAN0VITE
Nieuwe status voor Franse
troepen in W.-Duitsland
Sowjetunie
bereidt rode
top voor
j Gedwongen arbeid in Duitsland40- '45
"Koningin kreeg een
gezond volk terug
Britse invoertoeslag
van tien procent in
november afgeschaft
Uit de Haagse hof geplukt
166 NIEUWE LEIDSE COURANT
7
WOENSDAG 4 MEI 1966
De heer B. A. Sijes, wetenschappelijk medewerker van het Rijksin
stituut voor Oorlogsdocumentatie, begon in 1954 aan de voorbereidende
studies met betrekking tot een onderwerp dat tot nu toe in geen van
de landen die door de Duitsers bezet waren, veel in de belangstelling
had gestaan: de massale arbeidsinzet van vreemde arbeiders, uiteraard
speciaal belicht vanuit Nederland
se gezichtshoek, in Duitsland. Met
inachtneming van onderbrekingen
in verband met de processen tegen
Eichmann, Rajakowitsch en an
dere oorlogsmisdadigers kan ge
zegd worden dat Sijes acht jaar
gezwoegd heeft aan zijn uitvoerig
gedocumenteerd standaardwerk
de Arbeidsinzet. (Bij de Staats
drukkerij in Den Haag gedrukt,
uitgegeven door Martinus Nijhoff,
Den Haag. 730 blz., 39.)
Achtereenvolgens behandelt Sijes
de arbeidssituatie in Duitsland en
Nederland vóór de oorlog, de over
dracht van het regeringsgezag, de
ambtelijke medewerking en ver
zet tegen het massaal wegvoeren
van Nederlandse arbeiders naar
Duitsland, de dienstverplichting,
het uitkammen van de bedrijven,
de conflicten van ambtenaren en ondernemers enerzijds en de illegali
teit anderzijds (speciaal ten tijde van de Liese-Aktion), de razzia's, de
levensomstandigheden van Nederlandse arbeiders in Duitsland en de
strijd tussen de Duitse instanties onderling.
AMBTENAREN
Uiteraard spitst de belangstelling van Sijes zich toe op de rol die de
Nederlandse hogere ambtenaren gespeeld hebben bij de tewerkstelling
van Nederlanders in Duitsland, vooral die van de verschillende secreta
rissen-generaal, die na het vertrek van de regering naar Londen, onder
leiding van de Opperbevelhebber Winkelman belast waren met het
uitvoerend gezag. Het kan niet anders dan dat in het kader van dit werk
speciale aandacht wordt geschonken aan de werkzaamheden van ir. R.
A. Verwey, na het aftreden van secretaris-generaal Scholtens in au
gustus 1940, belast met de leiding van het departement van Sociale
Zaken.
De neer Sijes heeft talrijke bronnen geraadpleegd (het overzicht der
geraadpleegde bronnen beslaat 9 pagina's). Daarnaast heeft hij veelvul
dig kontakt gehad met personen die in de bezettingstijd een rol speel
den, vooral met ir. Verwey. Aan de laatste is het manuscript ter lezing
gegeven en hij heeft het van opmerkingen voorzien waar Sijes al of niet
gebruik van maakte.
Hoe Sijes ook oordeelt over Verwey en andere secretarissen-generaal,
zoals Hirschfeld en Frederiks, wier werkzaamheden zijdelings worden
belicht, hij waarschuwt ernstig tegen generalisering in de trant van:
„Die ambtenaren in de oorlog? Dat was één pot nat". Eerbiedige hulde
brengt de schrijver aan de ambtenaren die het met hun leven moesten
bekopen dat zij zich tegen de overheerser durfden verzetten.
RICHTLIJNEN
Daarnaast laat Sijes duidelijk uitkomen dat de hogere ambtenaren in
de eerste oorlogsjaren niet veel houvast hadden aan de richtlijnen die
door de gevluchte Nederlandse regering waren achtergelaten hoe hun
houding tegenover de bezetter diende te zijn; althans deze richtlijnen
waren voor ruime interpretatie vatbaar, (Landoorlogreglement van 1907
en de in 1937 tot stand gekomen „Aanwijziingen van de regering
betreffende de houding van ambtenaren in geva', van oorlog en bezet
ting.) Ter illustratie dicoe artikel 52 van het Landoorlogregelement, dat
onder meer voorschreef, dat persoonlijke diensten van de gemeenten of
de bewoners niet konden worden geëist dan ter voorziening in de
behoeften van het bezettingsleger en slechts van dien aard mochten
zijn, dat zij voor de bevolking niet de verplichting meebrachten „om
aan de krijgsverrichtingen tegen het vaderland deel te nemen". Artikel
17 zei, dat een en ander soms moeilijk te beoordelen was. Artikel 31 van
de Aanwijzingen gaf als reden voor het in functie blijven der ambtena
ren op, dat de uitoefening hunner werkzaamheden in het belang der
bevolking was. Naast enkele algemene richtlijnen werd aan de ambt-
naar de beslissing overgelaten.
NIEUWE ORDE
Dan was er nog het argument van vele ambtenaren, waaronder
Verwey, dat zij nu eindelijk de mogelijkheid hadden bepaalde maatrege
len door te voeren die voor de oorlog niet denkbaar zouden zijn
geweest. Zij geloofden in de Nieuwe Orde, zonder er echter van beticht
te kunnen worden NSB'er te zijn.
Speciale moeilijkheden leverde het hoofdstuk van de levensomstan-
heden van Nederlandse arbeiders in Duitsland. Dezen vonden het
meestal niet de moeite waard hun ervaringen vast te leggen.
Het aantal slachtoffers onder de in Duitsland werkende arbeiders is
Vandaag en volgende dagen publiceren wij enkele gedeelten uit het
boek zelf en uit de samenvatting in de Engelse taal die Sijes aan zijn
werk toevoegde.
OORLOG voeren", zegt B. A. i
Sijes in zijn boek De Ar-1 fjp
beidsinzet. De gedwongen arbeid
van Nederlanders in Duitsland j
1940-1945, is het in slagorde op- j
stellen en het in beweging zetten
van strijdkrachten tevens het mo
biliseren van produktiemiddelen
en arbeidskracht om een vijand te
vernietigen." Nazi-Duitsland pro
beerde dit doel onder meer te be
reiken door de Arbeitseinsatz. On
misbaar was, zeker in de eerste
jaren van de oorlog, de medewer
king van het bestaande Nederland
se bestuursapparaat, in casu van
waarnemend secretaris-generaal
van Sociale Zaken ir. R. A. Ver
wey.
Na gememoreerd te hebben dat de Ne
derlandse ambtenaren het niet gemakke
lijk hadden omdat de regering voor en
tijdens de oorlog naliet expliciete richtlij
nen voor hun gedrag op te stellen, en
omdat hun motieven mede werden be
paald door de onhoudbare toe
standen op de arbeidsmakrt met daarte
genover het bereikte succes in Duitsland,
zodat het geen wonder mag heten dat
Verwey en ander onder, de invloed kwa
men van het gebral over de „Nieuwe
Orde", zegt Sijes: „De regering in Lon
den achtte het niet opportuun maatrege
len te nemen tegen Hirschfeld, Frederiks
en Verwey, toen in februari 1944 uit
bezet Nederland een rapport over her
binnenkwam, opgesteld door Bosch van
Rosenthal met medewerking van ande
ren. Met name over Verwey werd eer
ongunstig ooi-deel gegeven. Wij mogen
hier echter aan toevoegen, dat de rege
ring in Londen vele beslissingen hekend
maakte, waarvan zij tenslotte diende af
te wachten of zij opgevolgd zouden wor
den. Zeker in het voorjaar van 1944 zou
een bekendmaking dat Verwey moest af
treden op zijn minst opschudding hebben
teweeg gebracht bij de twijfelende amb
tenaren en verwarring bij al diegenen I
die zich zelf in slaap susten met de|
Amsterdam) „en van mij. Hij streefde er
naar Amsterdam zo ongedeerd mogelijk
door de oorlog heen te leiden; ik streef
de er naar, tenminste 9.000.000 Nederlan
ders zo gezond en krachtig mogelijk na
de bezetting aan de Koningin te kunnen
overdragen. Beide zijn wij in ons streven
in hoge mate geslaagd." En hij voegde
hieraan toe: „Gelet op de omstandigheid
dat 4 miljoen Polen door de Duitse
bezetters gedood zijn. en dat wij onder
overheersing van dezelfde dolle wolven
moesten leven, mag gezegd worden, dat
de zorg voor de Nederlandse kudde in
derdaad tegen overwhelming odds
(grootste verdrukking) in ging. Wij zijn
in zielental toegenomen."
„Het is niet altijd gemakkelijk Ver-
wey's spitsvondige verdediging van zijn
oorlogsbcleid te begrijpen. Wat te den
ken b.v. van het volgende verweer: „En
overigens behoefde de export van Tro
jaanse paarden (Verwey heeft het hier
over de naar Duitsland gestuurde Neder
landers) allerminst een onverdeeld hel
pen van de vijand te wezen?". In dit
verband vragen wij ons af, waarom de
..Trojaanse paarden", dan de aanbeveling
meekregen van het Rijksarbeidsbureau,
zich in een behoorlijke mate aan de
Duitse toestanden aan te passen."
Verwey was zozeer ingenomen met
dat beleid dat hij de werkelijke gevol
gen ervan niet eens zag. Hij wordt ons
trouwens ook als een ijdel, met zich
zelf ingenomen man getekend, lijdend
aan grote zelfoverschatting. „Mocht ik
gearresteerd worden", zo schreef hij
aan Scholtens op 11 mei 1945, „Dan
behoef je je omtrent mij persoonlijk
geen zorgen te maken. Ik heb een
fox-terrier gekend, die een matroos
die hem uit zee redde, in zijn been
beef. Een arrestatie zou voor mij als
matroos niet erg zijn; zij zou wel erg
zijn voor het Nederlandse volk, dat
zich als die fox-terrier zou gedragen".
„Verwey dacht tegen te houden door
concessies te doen, maar deed steed weer
nieuiwe concessies als de Duitsers met
nog ernstiger maatregelen kwamen.
Hier wreekte zich ook, dat Verwey op
principiële punten te zelden kritiek
kreeg van zijn medewerkers. Te vaak
aanvaardde men een politiek van schippe
ren als iets onvermijdelijks en zweeg
men als Verwey zich onvervangbaar
noemde."
„Verwey en (zijn naaste medewerker)
Knetsch werden omstreeks midden juni
1945 gearresteerd en bleven resp. vi<
tien maanden in een bewaringskamp op
gesloten. Zij werden niet voor de rechter
gebracht. Wel uit him functie ontslagen
zonder het predikaat eervol met
vervallenverklaring van alle rechten op
dadelijk of uitgesteld pensioen. Hierte
gen tekenden zij beroep aan. Alleen ten
aanzien van Verwey werd bij Koninklijk
Besluit van 25 februari 1947 een gunstige
beslissing genomen: hem werd 70 pro
cent toegekend van het bedrag dat hem
normaliter als pensioen zou toekomen."
Wij kunnen slechts een greep doen uit
het vele interessante dat Sijes in zijn
boek aansnijdt. Wij hebben het nog niet
gehad over de Rijksarbeidsbureaus en de
daden van directeuren en personeel. Dat
zou te ver voeren. Morgen hopen wij
beeld te geven van het leven van
Nederlandse arbeiders in Duitsland.
Moeilijk
Bonn eist in nota aan Parijs:
BONN West-Duitsland wil een
nieuwe status voor de 72.000 man
Franse troepen in de bondsrepubliek,
nadat deze op 1 juli aan het NAVO-be-
vel onttrokken zijn, zo heeft de rege
ring geëist in een nota, die gisteren
aan Frankrijk is gericht. Deze nota is
na grondig overleg met de VS en Enge
land opgesteld.
Bonn staat op het standpunt dat de
verdragen van 1954 door de voorgeno
men onttrekking van de Franse troe
pen in Duitsland aan het NAVO-bevel
geen voldoende rechtsgrond meer bie-
Wellicht in juli
WASHINGTON Moskou bereidt
in het geheim een rode topconferentie
voor die waarschijnlijk in de eerste
helft van juli zal worden gehouden in
de Russische hoofdstad, zo werd giste
ren uit betrouwbare bron te Washing
ton vernomen.
De Russen willen hiermee bewijzen,
dat bijna alle communistische landen
aan hun zijde staan in het ideologische
geschil met Peking. Zij hebben deze
stap genomen nadat was gebleken dat
vele communistische landen tijdens het
onlangs gehouden partijcongres hun
steun hebben betuigd aan de Russen
in de twist met de Chinezen. Zelfs
Noord-Vietnam zou de kant van
Moskou hebben gekozen.
Bij de voorbereidingen speelt mi
nister van buitenlandse zaken Gromi-
ko een grote rol. Hij heeft enkele rei
zen naar het buitenland (naar Zweden
en naar Finland) daarvoor moeten
uitstellen, zo menen diplomatieke
waarnemers.
„In het hierboven bedoelde rapport
werd er op gewezen, dat Verwey in zo
verre de moeilijkste functie van alle Ne
derlandse 'hoofdambtenaren had. dat juist
op zijn terrein en in het bijzonder met
betrekking tot de recrutering van arbei
ders, de Duitse pressie het sterkst was;
aan deze pressie werd evenwel door Ver
wey „op zeer onvoldoende wijze"
weerstand geboden. Verder aldus dit
rapport had Verwey zich vrijwel niet,
of in ieder geval op zeer onvoldoende
wijze verzet tegen de infiltratie van
NSB'ers en de versterkte positie der HSV
(Hauptabteilung Soziale Verwaltun,?)
aan de arbeidsbureaus na de invoering
van de dienstverplichting in maart 1942
en de daarop volgende weerstand van de
er arbeidsbureaus."
Dankbaar
Tevens zou hij slechts zelden een zwak
woord van protest hebben doen horen en
zouden de „goede" collega's in het colle
ge van secretarissen-generaal vaak de in
druk hebben gekregen, dat wij volgen
hier praktisch woordelijk de tekst de
ernst der beslissingen onvoldoende tot
Verwey doordrong en dat de zeer grote
verantwoordelijkheid die op zijn schou
ders rustte, niet of geheel verkeerd door
hem werd gezien. Zelf. aldus dit rapport,
was Verwey van mening, dat slechts hij
de toekomst juist zag en dat hij zijn
politiek aan die toekomst moest aanpas
sen." Later zou men hem meer dankbaar
zijn dan wie anders ook." De conclusie
van dit rapport luidide, dat Verwey „hoe
wel meer naïef en zwak dan on-Neder-
landsch", na de bevrijding hiet meer in
functie kon blijven."
„De in dit rapport tegen Verwey geui
te bedenkingen mogen wij van enkele
kanttekeningen voorzien. Mag het
oppervlakkig gezien. lijken alsof
Verwey tegen de Duitsers een krach
tiger houding had kunnen Innemen,
beschouwd vanuit de principes die aan
zijn beleid ten grondslag iagen, had hij
weinig mogelijkheden tot een ferm optre
den voor het verblijf van deze troepen
op Westduits grondgebied.
Ook heeft de regering van de
bondsrepubliek te kennen gegeven,
dat Frankrijk overeenkomsten sluit
met de andere NAVO-landen over de
samenwerking met de Franse troepen
in vredes- en oorlogstijd.
Voor zij onderhandelingen met Pa
rijs begint over een nieuwe status van
de Franse troepen wil de Westduitse
regering graag meer van de Franse
opvattingen weten over de toekomst
van deze troepen in de bondsrepubliek
2n hun verhouding tot de andere NA-
VO-strijdkrachten.
Peking verwerpt
fasen-bestand
PEKING China heeft gisteren het
kLe?"„ Pea,™n srvrïïüKTiSS iSa
T^rtanada voor een bestand-in-fasen j Verwey de „handhaving van de volks-
in Vietnam verworpen. Een regerings- kracht"; hij wilde, binnen het kader
woordvoerder sprak van „een oude
Amerikaanse truc".
Premier Ky van Zuid-Vietnam heeft
gisteren verklaard er naar te zullen
streven dat uiterlijk in oktober alge
mene verkiezingen in zijn land wor
den gehouden. De premier bracht een
bezoek aan enkele dorpen, die op de
Vietcong zijn veroverd. De bewoners
staarden hem wezenloos aan.
LONDEN Engeland gaat de
invoertoeslag van tien procent af
schaffen. Minister Callaghan (fi
nanciën) maakte dit gisteren be
kend tijdens de indiening van zijn
begroting in het parlement.
In Parijs, Brussel, Bonn, in de Scan
dinavische hoofdsteden en in Washing
ton heeft men deze stap hartelijk toe
gejuicht. EEG-functionarissen menen
dat dit bewijst, dat Engeland het op
recht meent met zijn pogingen om de
betrekkingen met de Europese landen
in het algemeen en met de ge
meenschappelijke markt in het bijzon
der te verbeteren.
Men was eenstemmig van mening
dat Engeland die invoertoeslag nooit
heeft moeten invoeren.
Minister Callaghan deelde voorts in
het parlement mee, dat er zich in de
situatie van de Britse economie geen
veranderingen van betekenis hebben
voorgedaan sedert zijn overzicht van
twee maanden geleden. De regering is
van plan een rechtstreekse aanval in
te zetten op het tekort op de kapitaal
rekening en de onzichtbare rekening
van de betalingsbalans en tegelijker
tijd weer gebruik te maken van hulp
middelen in het land zelf om verbete
ring te brengen in het evenwicht op de
betalingsbalans.
De inkomstenbelasting, de extra be
lasting, de omzetbelasting alsmede an
dere rechten en accijnzen zullen onver
anderd blijven, aldus de minister.
Hij zei verder dat in april de Britse
goud- en deviezenreserves met 19 mil
joen pond zijn gedaald tot 1.257 mil
joen pond. In maart daalden de reser
ves met 27 miljoen pond tot 1.276 mil
joen pond.
(Advertentie)
't Mooiste bruin
en beschermt tegen zonnebrand
Pigmaderm.Tubc 12,«
Een jonge moeder uit Schoenried
in het Berner Oberland is vrijdag be
vallen van een Siamese tweeling, zo is
pas gisteren bekend geworden. De bei
de meisjes zijn van borst tot buik sa
mengegroeid. Ze bevinden zich in een
kliniek in Bern. De artsen gaan na of
de tweeling gescheiden kan worden.
Hoge voedingswaarde,
zet niet aan.
Smaakt met I
„zoet en hartig". j
Schepen volgestouwd met arbei
ders vertrekken naar Duitsland.
Aankomst in Hardinxveld.
samenwerking met de Duitsers,
de oorlog „de Koningin, huiselijk ge
zegd-op een presenteerblaadje negen mil
joen Nederlanders aanbieden", zo formu
leerde hij het voor de Parlementaire
Enquête Commissie. Verwey
verschillende mogelijkheden on
derlandse mensen.„omhoog te brengen".
Hij geloofde nog in het „komende Euro
pese geheel", waarin dit „delta-volk" gro
te dingen kon verrichten."
„In het algemeen vond Verwey zijn
eigpn beleid geslaagd. In een brief aan
Scholtens (zijn afgetreden voorganger,
de heer Voute" (burgemeester
Prof. Parkinson -heeft in Rotterdam Al die voor-de-gelegenheid gemeu-
gezegd. dat diplomaten alleen nog belde vertrekken leveren i
elkaar hebben
de echte diplomatie niet meer toeko
men. Als Haagse voel je dan een
klandizie in de meubelbranche. Wor
den de kamers (zalen) wel gebruikt,
stoet van lekkere-hap-
het hart, want hier zijn jes-leveranciers, kelners, keukenperso-
ge-
neel, bloemisten en vestiaire
kers op de been. die er allemaal
verdienen.
het handje. Hoe meer diplomaten
Diplomatie
belaagd
Te zeggen dat er eigenlijk te veel
diplomaten zijn is nog erger dan te
beweren (zoals prof. P.) ook heeft
gedaan, dat er te veel ambtenaren
zijn. Ambtenaren zijn heel gewone
mensen, die al naar hun rang," indien
ze geen ambtenaar waren, verdienste
lijke kantoorbedienden of ijverige ver-
kooplieden, of wat dan ook zouden
zijn. Maar diplomaten? Een diplomaat
zou kunstkenner of dichter, misschien
journalist of antiekhandelaar kunnen
zijn. En dat dan steeds op het hoogste
niveau. Voor iets gewoners is hij een- e le,Y?ndlge,r, -de handel. Stel
voudig niet in de wieg gelegd. De
stad waar de diplomaten wonen is
een gelukkige stad, want daar is een
kolonie ereburgers verzameld, die een
bovenburgerlijke status heeft op te
houden. Die huizen meubelt en stof
feert in semi-museumstijl. Elke am
bassade heeft een of meer vertrekker
(zalen), die alleen open zijn bij ont
vangsten. Het ambassadeurspaar if
doodgelukkig als die eens dicht kun
nen blijven en het zelf knus in eiger
kamer, desnoods met alle lelijke-prul
Kom nu, professor, die cocktails be-
ginnen nooit voor vijf uur en zelfs de
diners op het allerhoogst niveau zijh
om elf uur afgelopen.
Houdt de diplomaat nog een fikse
nachtrust plus een werkdag over.
Bijna geen ambassadeur in Den
Haag of hij heeft Groningen en
Friesland beter bekeken dan menig
De diplomatie brengt een stad geld Nederlander. Onze Zuidhollandse plas-
dat de diplomaten geen onder
ling diplomatiek verkeer meer beoefe
nen en de cocktailparty in discrediet
kwam. Waar moesten de drukkers
van de fraaie goud bewapende uit
.cschept papier vervaardigde uitnodi
ingen dan van leven?
Hoe zouden de Haagse antiekzaak
ies hun snufjes nog kwijt raken er
vaar bleven de zilversmeden, die nu
lij elke scheidende ambassadeur eer
igarenkist of presenteerblad leve
len- met-dierbare- herinneringen vol
gezet, een avondje kan zitten. Le
eens op: heel donker en dicht is meni
§e residentie des avonds met alleer
eén verlicht venster van het genie
tend diplomatenstel.
De diplomaat brengt vreugde in eer
'ad van klinkende munt.
Prof. Parkinson beweert, dat de di
>tomaten geen tijd meer hebben om
het land waar zij verblijven tc lercr
kennen.
bezeilt hij. de Hoge Veluwe is
hem bekend, om van de Deltawerken
en het grote concern van elektrische
apparatuur in het zuiden des lands
maar niet te spreken.
Iedere ambassadeur heeft ook een
Nederlandse kennissenkring, al was
het maar omdat de Nederlanders zo
dolgraag zijn kennissen zijn.
Zijne excellentie behoeft maar te
kikken en hogescholen, kunstacade
mies. handelsfirma's, artiesten, sport
lieden, noem maar op, komen aandra
ven om hem op de hoogte te stellen
van hun activiteiten.
Maar dit alles nog even terzijde
testeld. Weet prof. Parkinson niet.
fat de beste diplomatie niet bedreven
•vordt in het plechtig werkvertrek
achter een groot bureau, maar in de
schijnbaar luchtige kout met het glas
n de hand tijdens de „toevallige" ont
moeting op een cocktailparty?
Je zou bijna denken dat prof. Par
kinson iets tegen Den Haag heeft
Serst moesten de ambtenaren het ont
gelden en nu tornt hij op tegen de
liplomaten.
Het is om het er benauwd bij te
Tv zondig? (16)
Neen. niet de tv is zondig: wel zijn
het de programma's. Er wordt geen
rekening gehouden met God en Zijn
dag. Dit geldt ook voor de NCRV,
helaas.
Rotterdam J. van Asperen
Tv zondig? (17)
Een schrijver vond dat ik insinueer
de, toen ik opmerkte dat er stiekum
heel wat naar tv gekeken wordt. Wel
nu, ik heb dat niet zomaar neer
geschreven. Ik heb dit herhaaldelijk
meegemaakt. Trouwens de „zondaren"
komen er rond voor uit! Ze zijn er
zelf niet op tegen maar durven niet
vanwege de tucht. Het ging er mij om
de wijze te signaleren waarop men de
tuchtoefening wil ontlopen en dat het
bewuste jonge paar daar tenminste
een gunstige uitzondering op maakte.
Daarom noemde ik dit echtpaar eer
lijk.
Goes A. den Boer
Tv zondig? (18)
Leer en leven impliceren in de Ge-
ref. Gemeenten, dat tv uit de gezin
nen geweerd behoort te worden. Het
is algemeen bekend, dat degenen die
toch een toestel aanschaffen zich in
uiterste instantie aan censuur bloot
stellen. Zo bezien is dus het bewuste
echtpaar alleen maar inconsequent en
bepaald niet zo kordaat als vele be
richten voorstelden. Als iemand tot
de R.K .kerk wil toetreden en hij zou
bij voorbaat zeggen „Ik vertik het
iets te doen aan communie, of biecht
enz." zou de betrokken parochie zo
iemand evenmin accepteren. Natuur
lijk, er zit een knop aan het toestel,
maar de feiten zijn. dat men dan
praktisch die knop wel altijd omge
draaid kan houden. Stonden in deze
krant niet dezer dagen artikelen met
de veelzeggende koppen: „Bcn-niwen-
de macht van de tv. Honderden mil
joenen doen en denken in één ban.
Gevaarlijk bij opinievorming"?
Gouda C. Huisman
Tv zondig? (19)
De tv is een vinding, waarmee goe
ie en slechte dingen kunnen worden
bedreven. Zoals met alles Dat i« niets
•m van te schrikken Het hele leven
•an ieder mens bestaat uit kiezen. We
biezen een bepaalde politieke partij
?n verwerpen de andere, we kiezen
*en bepaald boek en verafschuwen
iet andere. Zo doen we met onze
irant ons radio-, ons tv-programma,
nze handelwijze in allerlei omstan-
'igheden Dat iemand dus geen tv wi]
•ezittm is zijn goed recht. Maar om
:erke'ijk een bepaalde straf te stellen
oals in B. is ronduit een dwaasheid.
Rotterdam a Hoeksema
(Morgen wordt de discussie over dit
onderwerp beslist afgesloten - red^.
