Nederlands
als
muzische
taal
De Sades sadisme
is tevens atheïsme
Italianen investeren
geld in postzegels
JÜKUNST
CULTUREEL
VENSTER
HELDER ESSAY VAN TAN WALRAVENS
CORRIE HARTONG 60 JAAR
Behoefte aan
opleiding van
choreografen
ZATERDAG 19 FEBRUARI 196»
Jubileumnummer van
het Gregoriusblad
schreven als het onder
vinden van lustgevoelens
door het toebrengen van
leed aan anderen. Men kan
erover twisten, of in de nei
ging tot plagen al een sadis
tisch beginseltje zit. Het
wordt beweerd, maar ik ge
loof het niet. Men plaagt
graag degene van wie men
honHt- t\rh lipht dan Jaséphine de Beauharnais, de 5 uit een serie z.g. Galgeboekjes mijdelijke smart dragen. Hij w
nou, '.'TT, .7 j.* vrouw van Napoleon, aan de (Uitgave De Galge, Brugge, 183 al te zamen hedonist en stoïcijn.
neckt sicn Als dit sadis- kaak In het grafschrift, dat De blz., 4,90). Het is een rustig en evenwichtig
me moet voorstellen, dan is Sade zichzelf heeft toegedacht, van Wa,rnwn. da_ bezadigd in de uitgelaten-
het wel sadisme in een noemde hij zich een „gevangene teert van 1952 uit de tijd dat 5®1* uitgelaten in de beza-
homeopathische verdun- voimKhts- het h°ee m0^e tegorie 'vaifhêt "uitenmehsV,
ning. Spelende hondjes die wellust en wreedheid. is het sa- Ln'ke? De'sade'V'doen Walra! het buitensporige of het lrans
elkaar bijten beticht men disme een opzienbarend ver- ^er De Sade te doenJValra ce„dentaie behoort, ts hem
toch ook niet van moordlust, schijnsel geworden. Trouwens: te~SpraSc dat «"«"■d. Voor hem houdt het be-
er. j__ _i_r alles wat de mens betreft, wordt 6 t?. A.
Het Gregoriusblad, het
officiële orgaan van de St.
Gregoriusvereniging, is zijn
negentigste jaar ingegaan
en daarom is het nu ver-
ciaal jubileumnummer. Als ien (Sittard). Albert de Klerk Jan Mul e.a., de letterkundigen Zodra plagen sarren of trei- ^gggSn^QQr^fgmer"u^hUg ^rc^t ™en jVolgei^jDe, Sade wel °°k geen negatieve kenmerken
hoofdthema van deze afle- (Haarlem), Han van Koert (Den als Harry Prenen, Jan Engel- teren wordt, komt de ach- geprojecteerd op het scherm van meer in. Het is volledig verdwe-
vering werd gekozen Het Haag), Joop Schouten (Rijs- man, A. B. M. Brans, musicolo- tijg jg&^g|S - -
Nederlands ala mnzisrhe wiJk)' Herman Strategier gen als drs. M. Geerink Bakker.
Nederlands als muzische (Utrecht)t Toebosch (Bre- Maar er zijn ook, die ronduit
taal waarop een aantal da)i Henk In 't Veld (Hilver- nee zeggen, zoals prof. dr. K.
teren wordt. Komt ae acn- geprojecteerd op het scherm van g-JC de kou- in. Het is volledig yerdwe-
tergrond van haat duidelijk de publieke belangstelling. Sexu- H^bSJedlneerSi tSrdood^roor- ncn u,lt zVnJeest. en hart>
persoonlijkheden hun visie sunken Jan QÜ- PhB«n,«i«tajHJ- ha^n^ocW. ^idus -SK
wordt als het ware een kritische tert gekoppeld en Kan in ae o
geven.
mond).
uit. ele afwijkingen worden openlijk delingerTvan^e1)ustihToneeoorl en °?k uit die niet te. sit"ereun
en uitvoerig beschreven. Want wdJiin De MoSsXerSe V waarin een atavistische
ook over.de tegenpool van.het ^"00^0 «otief SpgezweeSe
mens ontvangt dit recht van de
lCxv nm. - - natuur, die nimmer doden zal
zwaarste gevallen tot lustmoord cher-Masoch (1836-1895), name- zonder blinde hartstocht" (bL
voeren. Hier wordt de naam sa- "Ik de b®"°®"e om nushandeld 13^ jjet is volgens De Sade dus
c^oïiJhfanaiys^overgTat^En d^m^'met^ed? gebnükü^St en vernederd te worden, speci- de>'hartstocht ^i? dl doodslag
zovalthet ^KU-deel: het Neder- het is pre^es±, wat Donation Vaatïfe iarenta"! he.W, geen onbekende klank i:
Geen rust
Verder vindt men er in een Ook protestants
uitgebreide studie van prof. dr.
J. Smits van Waesberghe over En in de pas opgerichte Neder
zet motorisch-ritmische in landse Kerkmuziek- centrale, ge-
groepsgebed en cantilatie". Piet vestigd in het Nederlands Insti-
Viater achrij/t over „Het Neder- tuut voor K^holieke Kerkmu- en- giiukkig niet"tot"de'uiter- kolommen is enkele jaren gele- "rijheid en waarheid; slaan, zoals een moordenaar die
landse lied tn de jeugd nun het ziek, vindt men ook het repertoi- munek l^list bmiktoar maar „„„sequentie betracht. Hij do® «m studie van Alfred Koss- dlJe b|M h'ta voor hem meM;t dat slachtoffer nog
Gregoriusblad dr. B. Kohmann re nun de protestante kerken de de Nederlanders zeil moeten le- waj schrij afkom- mann besproken, die als inlei- onverbrekelijk samen en zo ziet de genadeslag niet ontving. Een
oner het internationaal Vertaal- ,150 Psalmen de Jfonderdne- ren de eigen taal te waarde- ujt een oude adellijke (ami. ding diende voor twee verhalen Dc ei sadis. dergeUjk „verdreven en uitzicht-
Congres te Kome en ohm konten gentien Gentngen de dn» boek- ren. lie (een voorvader van hem was van Leopold von Sacher-Ma- me tevens atheïsme is. Het een loos atheïsme is in de grond ge-
nop de boek- en tijdschnjtbe- J s ,jje Aaem van net jaarQp het artikel van prof. dr. J. getrouwd met de door Petrarca soch- js njet een logisch gevolg van vaarlijk, oordeelt Walravens. De
Smits van Waesberghe over vereerde Laura). De Sade heeft het andere; beide, sadisme en tijdgenoten van De Sade en de
„Het motorisch-ritmische in een losbandig leven geleid en SchrÜVGr atheïsme, zijn tegelijk gegeven, nagentiende-eeuwse libertijnen
niet alleen omdat men er veel t""c *1JW ua" uc «""wwrueii groepsgebed en cantilatie" (ge- zat jarenlang opgesloten in ge- De later geboren Dostojewski hebben gevoeld, dat hij hen
onmerireiiiv. in treft maar uj^ev.aUe.n °Yer de vraag of het dachten over structuren en tem- vangenissen en krankzinnigenge- Dg gade was dus een zou schrijven: „Als er geen God aantastte tot in de kern van hun
Alphonse Francois, markies De se*f.'. ^aa^s|e. 3aren de Franse rechtszalen. De Sade mist alle rust en alle zelfzeker-
sprekingei
Een belangwekkende uitgave.
rooms-katho-
uu6c«uuUi wc» uc viuug ui jici udciuen over structuren en tem
S hï-J vrLuck a.n Nedorland, eigenlijk wel gezon. pi in de muzische expressie) hu.
de orde is gestaldv antwoorden bevestigend: compo-
protestantse kerken in beweging nisten als Marius Fluthuis, Guil-
5:: o.'t w-..Vr.'iÏS I: Ihime Landré, Bertus van Lier,
dat Godfried Bomans, een der
medewerkers, aldus formuleer
de: „Of er in het Nederlands
eigenlijk wel gezongen kan wor
den", en waarachter de moeilijk
heden van de rooms-katholieke
liturgievernieuwing schuil gaan.
Verandering
Voor ons, protestanten, ligt de
ze kwestie uiteraard anders dan
voor de roorns-katholieken. Wij
zijn al sinds de reformatie ge
woon om onze kerkliederen in
de volkstaal te zingen en onze
kerkdienst wordt in het Neder
lands gehouden.
In de rooms-katholieke kerk
POSTZEGELS, in Italië ja- den bevoordeeld door het feit,
1 enkele series postzegels woraen
retllang geminacht als het uitgegeven door het Vatica3n (dat
wordt "de mis'in hetLatijn gele- symbool van de gehate bu- weigert het aanua zegeLs dat van
zen of gezongen. Maar sinds reaucratie met al haar geze- maken, waardoor het er toe bij-
kort is alles aan het veranderen, gelde documenten en formu~ draagt de prijzen te handhaven)
Over de vernieuwingen in de i- j. en de dwergstaat San Marino, die
protestantse gezangen- en psal- Heren, nebben de laatste jaren een groot deel van zijn nati0naie
menbundels behoef ik hier niet tn het land zeer sterk aan inkomen dankt aan de verkoop
uit te weiden. Ze hebben menige populariteit geuxmnen. Z,j Ito .-.z-
schok veroorzaakt en velen kun- worden namelijk thans gezien 12 procent heft op de verhandelde inclusief een betwist stuk UCt
rm?oK1^rg7oS; «u W b in Peruviaanse grondgebied. De zegel —arden,
met het vinden en invoeren van korte tijd rijk te worden. ren, geven
het nieuwe kerklied, waarvoor
stichten, minder vanwege zijn bestaat, is alles geoorloofd." De optimisme en van hun hoep op
uitspattingen dan wel door zijn schrijver. In wezen doet het er gade wil, dat hem alles geoor- morgen: de mogelijkheid om
r» tt tt vtivvv geschriften. In zijn roman Zoloé niet zoveel toe, of iemand zijn loofd is en ontmoet dan, via de eens mens te zijn.
Drs. H. E. KOKEE- deux acolytes (1800) stel- denkbeelden in de vorm van be- rooms-katholieke kerk van zijn
VAN DEN BERGE de hij het liefdeleven van schouwingen o[ ln de vorm ïan dagen, God die hem de voet
dwars zet. Anders dan Voltaire, instantie voor ie stenen ais een
verhalen ontwikkelt. In beide ge- die de kerk bestreed (écrasez machteloze die heel zijn leven
vallen, impliciet of expliciet, l'infame) maar het geloof aan Godsidee beschimpt en ver
komt hij tot een soort theorie. God overeind wilde houden, vo*"Jjj
keert De Sade zich niet zozeer u^~ e wcg te ruimen en
Bij De Sade is deze theorie tegen de kerk als wel tegen de al evfn machteloos staat tegeno-
onverbrekelijk gekoppeld aan waarheid en tegen God. Walra- iu"r
zijn strijd tegen God. Daarom vens is van De Sade's tekeer
beroept de naam sadisme zich gaan tegen zijn Schepper onder P
maar gedeeltelijk op de naamge- de indruk; hij erkent dat nie- «J. ""J" aangetast (bU
ver De Sade. Een jonge Vlaamse mand in de achttiende eeuw zo
auteur, Herwig Leus, heeft enke- consequent en razend tegen het Met dergelijke negatieve Ja-
le geschriften van De Sade ver- overgeleverde godsbegrip gestre- kobsworstelingen waren en zijn
taald (het grafschrift heel onbe- den heeft als de markies. Maar de meeste atheïsten niet ge
holpen), t.w. Gesprek tussen een Walravens voelt er zich niet he- diend. Toch vindt Walravens, na
priester en een stervende, De lemaal op zijn gemak bij. Buchenwald, De Sade een ziener
waarheid. Een en ander over de Ergens beseft hij (hoewel hij en een profeet. „Sade heeft in
het niet met zovele woorden 1800 beschreven wat Himmler in
„II Collezionista" (de verzame-
worden laar), het enige Italiaanse blad romans, gevolgd door - - -
voor postzegelverzamelaars, dat schrift van de vertaler en vooraf- zegt) dat het op zijn minst ver- 1943 verwezenlijkt heeft en me-
om de veertien dagen verschijnt, gegaan door een essay van de wonderlijk mag heten, dat mand is ooit zo ver gegaan in d<
vertelde, dat de kostbaarste postze- onlangs overleden Vlaamse criti- iemand zo te keer gaat tegen analyse van het menselijk
gel. die tijdens het congres ter ver- Cus Jan Walravens. Het boekje Iemand dié niet bestaat. Wie kwaad als hij" (bl. 40).
10R1 heet Marquis de Sade, het is no. zich zo opwindt over het niet
p"r" Hli "",rd ,Mt bestaan van God moet Hem dan
toch als een levende Werkelijk- VVdnnOOp
heid tegenover zich zien. God
1 Peru" was. Hij werd in 1961
in Peru uitgegeven ter herinnering
aan het bezoek van de toenmalige
Italiaanse president Gronchi. De
Peru
moet gedood worden, daarop
van filatelisten, dat onlangs in geen tot de populariteit van de
Rome gehouden werd, bleek dui- belegging belangrijk heeft bijge-
i delijk welk een nationale lief- dragen.
Meezingen hehberij het verzamelen van
postzegels geworden is. Ontel- Hausse
In de rooms-katholieke kerk £aar v,Ia handels
Het slot van Walravens' essay
v~,t n,, j- (welk stuk het boekje opheft
Dientengevolge is min? en boven het niveau van een pam-
j VaiTeTgenaar verandè- werd'Ta^r u^'dTSat?? eeno- "gel van deze uitgave «5°/uï6 ..fïïinS Het) is indrukwekkend in
de handelaren toe, dat mem vóór het filatelistenconeres omstreeks 20.000 gulden waard. De schrijve:r bh 37)helderziende wanhoop. Het
slechts weinigen de gemakkelijk was pen G-onchi 130 000 lire (740 waarc^e van een blok van vier van Sa des persoonlijkheid s. verkrjjgt de indringendhei>
E"- - StaTtSSÏ DaSrïsoSoZ °P bl^a 100 000 «ulden cade /el" van een tijdsdocument.
oftewel 850 gulden. Khat' Walravens vindt De Sade geen Hjj noemt De Sade m€nsge.
Allemandi vertelde, dat de post- ecnte atneist- worden destructie en negatie. Zij
Vaticaan zegels van Vaticaanstad nog steeds die hem kwamen zijn er niet
het meest in trek zijn daarna volg- ,£)e ware atheïst heeft eens en jn pesiaagd een nieuwe waar-
De meest waardevolle Italiaanse den de herinneringszegels van de voor altijd beslist dat God niet kekf een nieuw geloof op te
leeft een dergelijke
- ren en niet te vergeten beleg- .^erkelijk sprake van een postzegel,
modernisering: het Latijn moet war.n «amenir^romd in de specutetiehausse zeiden de Itali- legenheid
nmr^n itnnr rio *ers waren samengearoma in ae 7^.itcorco
vervangen worden door de volks
taal, het kerkvolk moet veel
nauwer betrokken worden bij
de liturgie, moet meer en meer
gaan meezingen. Paus en Conci-
postzegel is een driedelige lucht- Italiaanse republiek en vervolgens bestaat; "in de meeste gevallen inwerk il
postzegel, die werd gedrukt ter ge- de postzegels van San Marino. heeft h'H heiemaai niets beslist j w -eV^nSW_ 1S
legenheid van de eerste postvlucht Andere gewilde uitgaven zijn die maar staat hij er huiten Voor ontzettende projectie van on-
-- aanse. Zwitserse en Duitse verko- New York Rome. van de oude Italiaanse staten en JlV *r rt>rt Walravens
vergaderzalen. pers op de bijeenkomst. Een ande- Hij werd nooit uitgegeven, die van Somaliland, dat nog heden bem geldt alleen nog de mens
De Italianen hebben lang de re deskundige Umberto Allemandi, omdat de Amerikaanse postale ten dage zijn postzegels in Italië en de wijze waarop hij zijn ge-
gewoonte aangehouden hun directeur van de gezaghebbende autoriteiten weigerden hem te laat drukken. luk kan verlengen en zijn onver-
spaargeld te beleggen in voor-
- j werpen als juwelen en goud, die
njn aan dexa wens tegemoet „„derherig waren aan Infla- M
gekomen en zo kwam op de s -
internationale bijeenkomst in no
vember 1965 te Rome de verta
ling van de liturgische teksten
in de landstaal aan de orde.
Maar mm pin? Pr ook al een werd het een lucratieve zaak geld
kleine stap verder door het pro- JUg^m^aak^dle^v^
lijkbaar waren met die van Wall
Street. In september 1960 bedroeg
de beursindex 14.000, 140 maal ho
ger dan die in 1953.
Maar in 1962 ondervond de eco
nomie toch meer moeilijkheden.
De koersen daalden en bleven
daarna ongeveer op hetzelfde ni
veau toen de eerste links-centrum
regering gevormd werd en de elec-
trische energievoorziening genatio-
Bezorgd
In ons land is het de St. Grego
riusvereniging. die deze vernieu
wingsdrang opvangt en in de -SL--
juiste banen wil leiden krach- naliseerd werd. Begin 1964 had
tens haar doelstelling: de liturgi-
sche en gewijde muziek te bevor
deren volgens de kerkelijke nor
men en richtlijnen.
het dieptepunt van de perio
de. die bekend stond als de „bosa-
buffa" (de komische beurs), be
reikt. De beursindex was toen ge-
Belasting is
gemakkelijk
te ontduiken
Zij toonde zich bezorgd over
de onstuimigheid waarmee deze
vernieuwingen hier en daar
reeds ingevoerd werden, over de
gevolgen hiervan (kerkkoren
die zich ophieven) en over de
onrust hierover onder het kerk
volk. Een langzame invoering via
een wel overwogen plan is no
dig: er moet gezorgd worden
voor de juiste Nederlandse litur
gische teksten, voor de juiste daald tot 5500. Velen werden geruï-
kerkmuziek en zeker mag het neerd en overal was een grote
Gregoriaans niet onder dit alles
gaan verdwijnen.
In het Gregoriusblad vindt
men de neerslag van deze werk-
opzet: eerst (en dit gebeurt
dit
Omzet steeg
Begin vorig jaar trad het herstel
in. De saldi op de rekeningen van
onderzocht of het Nederlands als de spaarbanken namen belangrijk
muzische taal aanvaardbaar en toe en bedroegen eind november
bruikbaar is. Vervolgens zal totaal '«l-UOO
men het Nederlands als sacrale '^"k^oSK vfTgel'S
taal gaan bekijken en dan ko- tot het jaar daarvoor en het hoog-
men in het jaar 1966 - 1967 in ste inlegsaldo uit de geschiede-
discussie „Het lied als constitue- nis.
rend element in de gemeen- Het geld bleef echter op de ban-
schap", „Het liturgisch- functio- ken staan ondanks de aansporm-
tippI nsnèrt der nieuwe kerkmu- 8en Mwel van regeringszijde als
neel. aspea der nïeuwe Kerxmu yan de kant yan de industr;e tot
„mirakel"
De spaar-
echter min-
muziek en liturgie". der geïnteresseerd en de totale ka-
Men gaat dus stapje voor stap- pitaalsinvesteringen daalden in de
je verder, daarbij contact zoe- periode 1964 - 1965 met 20 pro-
kend met de protestantse ker- ce"1-
ken. Zo werkt b.v. Frits Mehr- De postzegelhandelaren begon-
tens, de cantor-organist van de nen echter begin 1964 te mer-
Herv. Maranathakerk te Amster- ken. dat hun verkopen geleide-
dam, mee aan de Studiedagen lijk toenamen. Half 1965 hadden
van de Gregoriusvereniging. die die een zeer bemoedigende
de nieuwe liturgie en de daarbij omvang aangenomen. Mede
samenhangende nieuwe vormge- dankzij het feit, dat de filatelie
ving behandelen, en hij heeft
ziek". „Naar een nieuwe Htur- ^6^,^ om
gisch- muzikale vormgeving en weer Gp gang te krijgen.
„Oecumenische benadering van ders bleken ditmaal ec
elders in Europa en in de Vere
nigde Staten grotere populariteit
verkregen had, stegen de prijzen
in Italië snel.
nat._ Het totale bedrag, dat ..i postze-
j gels geïnvesteerd is, laat zich niet
a gemakkelijk schatten. Men ver-
ook de opdracht van de Gregori
usvereniging aanvaard om Ne
derlandse liturgische proprium-
teksten te toonzetten voor meer
stemmig koor en/of volk. Ande
re componisten, die aviin^i_i.
opdracht hebben gekregen, zijn ^oedt echter, dat per jaar bijna
René Barten (Rotterdam), Otto gOO miljoen gulden aan postzegels
Deden (Dordrecht), Ignace De wordt uitgegeven.
SutUr (België). Matthieu Gee- De Italiaanse verzamelaars wor-
IK VIND het formidabel wat er nu aan de
gang is. En dat in zó korte tijd. Toen
we jong waren, was er helemaal niets. Nu
zijn er drie balletgroepen, vijf gerenom
meerde balletscholen, een staatsexamen en
een aantal mensen dat met moderne dans
kunst experimenteert en dat nog kan be
staan ook! Zo ziet Corrie Hartong de
wereld van de Nederlandse danskunst.
Corrie Hartong wordt woensdag zestig jaar.
Zij heeft aan deze danskunst van het prille
begin der twintiger jaren af mee-gepionierd.
En zij kijkt nog even fris. enthousiast en
meisjesachtig-onbevangen die wereld in als
eertijds. Voor het balletminnende schouwburg
publiek is zij behalve in
haar vaderstad Rotterdam
een figuur op de achtergrond.
Voor degenen in de studio's
en aan de andere zijde van
het voetlicht der balletpo
diums is zij van nationale
betekenis.
In enkele tientallen jaren
is er iets gemaakt dat genera
ties zou moeten kosten, zegt
Corrie Hartong. Vanzelfspre
kend zijn er dan dingen, die
wij, als wij ze vergelijken
met zaken in andere landen
waar wel een lange traditie
bestaat of met muziek, toneel
of iets anders dat bij ons tra
ditie heeft, graag anders zou
den willen hebben.
Groeiproces
Zo hebben wij behoefte
aan een goede opleiding van
choreografen. Choreografie is
een vak op zichzelf, dat gron
dig moet worden geleerd. Het
is echt niet zo dat een danser
ook een choreografie kan ma
ken zonder goede vakkennis,
zoals men in ons land zo
vaak meent. Maar dat be
hoort ook bij het groeiproces
en het heeft tijd, geld en
ruimte nodig.
Op scholen
Er zijn hier wel goede dans
opleidingen en het jonge Ne
derlandse materiaal is veelbe
lovend voor de toekomst.
Maar het ballet moet nog een
integrerend deel worden van
de opvoeding van ons volk,
zoals het met muziek en to
neel al lang zo is. Er zijn
jammer genoeg nog zo weinig
leidinggevende figuren, die
daaraan kunnen werken.
Maar we zijn er wel hard
voor aan het werk. De dans
behoort net als de muzikale
vorming op de scholen
thuis.
Als dat zo is, zal een gezel
schap ook een plaats in de
harten van de mensen krij
gen als „iets van ons", zoals
het Rotterdams Philharmo-
nisch Orkest of het Nieuw
Rotterdams Toneel, of in
Amsterdam het Concertge
bouw Orkest en in Den Haag
het Residentie-Orkest en de
Haagsche Comedie. Maar zo
iets moet ook groeien. Waar
schijnlijk krijgt het Neder
lands Dans-Theater het eerst
zo'n achtergrond in Den
Haag. Maar het heeft nog
geen eigen plaats, geen eigen
theater.
Misschien heeft Het Natio
nale Ballet nog geen eigen ge
zicht, omdat de top daarvoor
nog te veel wisselt. Maar het
heeft ons wel iets gebracht
van de glans van het ballet
en dat is al heel wat. Prach
tig werk doet Scapino. Jeugd-
vorming kost veel tijd, er
Corrie Harlong met de jongste
klas van de aan het Rotterdams
Conservatorium verhonden Rot
terdamse Dansschool: verhand
tussen ritme, klank en betveging.
Leiders
Ik geloof wel, dat het fij
ner zou zijn. als er meer
uitwisseling zou zijn met
dansgroepen uit het buiten
land. Maar dat is een heel
persoonlijke mening. Europa
is niet eens zo heel groot en
daarin gebeuren allerlei inte
ressante dingen.
En ik geloof zeker dat er in
de toekomst plaats zal zijn
voor een echte moderne expe
rimenterende groep. Maar
dat zal nog wel even duren.
Die zaken staan of vallen me.
bezielende leiders.
catastrofe, zegt Walravens.
„Thans zijn wij er ons van be
wust, dat wij vallen" (bl. 42).
Hier zijn de sexuele aberraties
van de markies verdwenen ach
ter zijn destructieve werk in het
rijk van de geest. Dit is een er
ger kwaad geweest dan de lust'
moorden, die hij theoretisch ver
dedigde, hadden kunnen aanstich
ten. Denkende boosheid is erger
dan bestialiteit. Met De Sade
heeft de duivel een domheid be
gaan: hij heeft zijn eigen werk
bedorven. Voor ops is dit even
wel geen reden ons tegoed te
doen over de slechtheid
wereld.
DR. C. RIJNSDORP
Van het Reve
onder de
dichters?
Wat zegt u daarvan? Een
mens hoort ervan op:
Opgehouden met roken ben
ik, acht en dertig jaar oud,
Begonnen gedichten te schrij
ven.
Zuipen en de rest net als vroe
ger.
Deze mededeling moet een ge
dicht voorstellen: het eerste vai
een bundel Zes Gedichten. De
maker is Gerard Kornelis van
het Reve. Ze zijn uitgegeven
door Polak Van Gennep te
Amsterdam in een bibliofiele edi
tie van 100 exemplaren; het v>
letje druks met veel wit kost
de handel 45.-. Men betaalt
blijkbaar ook voor het hand
schrift van de auteur, want elk
gedicht staat er tweemaal
eenmaal (links) gedrukt
rechts als facsimile van
handschrift.
Met poëzie heeft dit alles niets
te maken, wel alles met het he
dendaagse onbeschaamde exhibi
tionisme en met de mogelijkheid
munt te slaan uit een naam. Wat
het veelvuldig gebruik
hoofdletters betreft en het kwa-
si-religieus gekwijl wordt men
herinnerd aan de beruchte Bin-
nen-Gedachten van Willem
Kloos.
Nu zo iets mogelijk gebleken
is heeft het woord bibliofiel
voor mij aan glans "erloren. Een
uitgave op w.c.-paper voor
cent (of 6, voor elk gedicht e
cenO zou „authentieker" ge
weest zijn. En nog te duur
die eerlijke centen, doffe of glin
sterende symbolen van zuini*
heid. Ik geloof dat men, wat be
treft d«» dingen di- zo maa
drukt en verkocht kunnen wor
den, met deze afval wel zo onge
veer aan de grens gekomen i
C. R.
De Franse dichter, essayist
i criticus André Breton,
stichter van de surrealistische
beweging te Parijs is vandaag
70 jaar geworden.
De journalist, roman- en
jeugdverhalensehrijver Toon J.
Kortoom, bekend door romans
over de Peel, hoopt de 23e
februari 50 jaar te worden.
Architect Jan Wils, ontwer-
»r van het Olympisch sta
dion, het City theater te Am
sterdam en een aantal grote
hotels, wordt op 22 februari
75 jaar.
Architect Jan Wils
Marino Marini, de meer
malen bekroonde Italiaanse
beeldhouwer, schilder en teke
naar, die in 1959 de onthulling
van zijn omstreden beeld
„Ruiter" in Den Haag bij
woonde en exposeerde in mu
seum Boymans-Van Beunin-
gen, hoopt de 27e februari 65
jaar te worden.
JUBILEA
De Chr. Zangvereniging
,Jiallelujah" te Rotterdam-
Zuid recipieert 22 februari in
het Wijkgebouw Lange Hille-
weg i.v.m. een drievoudig
jubileum. De vereniging be
staat dan 35 jaar, de heer H.
H. Huitema is 25 jaar diri
gent en de heer C. de Reus
25 jaar bestuurslid.
"TOEN 1
Het is de 20e februari 250
jaar geleden, dat de Engelse
toneelspeler en schrijver Davld
Garrick, beroemd door z(jn
Shakespeare-vertolkingen, werd
geboren. Hij is als laatste to
neelspeler begraven aan de voet
van het Shakespeare-gedenk-
teken in Westminster Abbey
te Londen.
Op 23 februari is het een eeuw
geleden dat voor 't eerst in de
Volksraadzaal te Bloemfontein
het „Volkslied van de Oranje-
vrijstaat" door een koor ten
gehore werd gebracht. Het ge
dicht is van mr. H. A. Hamel
berg en de muziek van de
Haagse componist W. F. G.
Nicolai.
Het is ook een eeuw geleden
op de 28e februari dat te
Rotterdam werd geboren de
Nederlandse humorist, komiek
en zanger Leon Boedels. Hij was
eertijds explicateur, regisseur en
directeur van Flora te Amster-
STRAKS
Tot 27 maart toont een
expositie in het Stedelijk Mu
seum van Amsterdam met
welke moderne middelen de
Franse Citroënfabrieken pu
bliciteit bedrijven. Er zijn o.a.
brochures, kleurenfoto's, affi
ches, logotypes en films. È"n
van de zalen is geheel aan
grafisch werk gewijd. Het ef
fect van lichtwerking en op-
jervlaktebenutting zijn andere
aspecten vait Citroëns geheel
eigen publiciteitsmethoden.
Van vandaag tot en met
17 april zijn in het Haags Ge
meentemuseum te zien: affi
ches van toneelstukken, ge
speeld door het gezelschap
van Eduard Verkade, kamer
schermen uit 1900, schilderij
en van omstreeks 1940, batiks,
tafeldamast, aardewerk, post
zegels, tekeningen, houtsne
den en glaswerk. Dit alles is
werk van de kunstenaar Chris
Lebeau, die in 1941 wegens
hulp aan Joodse landgenoten
werd weggevoerd naar het
concentratiekamp Dachau,
waar hij op 67-jarige leeftijd
stierf.
Wegens groiz belangstel
ling zal Kurt Thomas een
tweede koo iirigentencursus
lei*en «.n wel ui i 3„ juni tot
9 juli ;n „Op Gou Ier. Wieken"
te Den Haag.
