Vrouwen van Afrika
ontwikkelen hun land
1
BLAD ZIJ
Edelsmeedkunst
zonder machine
If
Uw ervaringen met
folklore rondom
de feestdagen
ZATERDAG 15 JANUARI 1966
Een charmante Afrikaanse vroed
vrouw geeft praktijklessen over
babyvoeding in het ontwikkelings
centrum in Casamance.
fevrouw Oulimata Fall
verkte voor Unesco
„Ik ben geboren in Dakar en groeide daar ook op. Maar
werd een rasechte Senegalese nadat ik daar geleefd en
fiwerkt heb. Op het Afrikaanse platteland bestaat de hechte
v glmeenschap van een dorp."
Dit zegt mevrouw Oulimata Fall, een grote en aan
trekkelijke Afrikaanse, die bijna drie jaar op nationaal ni-
^ftau verantwoordelijk was voor de ontwikkeling van het
^lattelands-programma voor vrouwen in Senegal. De Unes-
zond haar nu naar een an-
er Afrikaans land. Ze ging
karl Brazzaville in Kongo
m analfabetisme te bestrij
en en vrouwen te onder wij-
Anneliese Grefe-Walck:
v?n.
iet
nh
Toen ze veertig jaar was, had
levrouw Fall al een hele loop
pan achter de rug. Daarbij
ond ze tijd voor de opvoeding
an haar kroost vier meisjes
a twee jongens. „Aanvankelijk
lilde ik vroedvrouw worden,"
egt ze. „Maar toen ik veertien
lar was had ik de middelbare
ihool afgelopen en je moest
chttien jaar zijn om naar de
iedische school te gaan. Op
dvies van mijn hoofdonderwij-
eres ging ik dus naar de kweek-
chooi voor onderwijzers. Vijf-
'ien jaar lang gaf ik les in Da-
00!ar. In die tijd was ik ook actief
vrouwenverenigingen en
Beed ontwikkelings- en sociaal
ing berk op jeuqdclubs en voor vol
Als ambte-
van het ministerie Jeugd
ets ft Sport leidde ik tevens de na-
activiteiten van meisjes.
en Iet kwam waarschijnlijk door
nijn grote ervaring op het ge
van sociaal werk onder
dat ik in 1960 gekozen
rziiverd om projecten te leiden
•- voor het trainen van vrou-
pi| De beweging voor onderwijs
teïn ontwikkeling van plattelands-
n yrouwen werd in 1960 in Sene-
colgal op touw gezet met het
preëren van twee centra, een in
■j-aEasamance en één in het rivie-
,k rendistrict. Nu zijn er achttien
..van die centra. Duizenden platte-
1Jlandsvrouwen zijn er opgeleid.
ppjOp het platteland woont tachtig
hiiprocent van de bevolking. De
gjlfrikaanse vrouwen bezetten
daar een belangrijke plaats. Zij
hebben de zorg voor het huishou
den en de kinderen, maar tegelij-
werken ze op gelijke
voet met hun mannen om te
in de noden van het
Het belang om plattelands-
tervrouwen te doordringen van de
noodzaak van vooruitgang en
atontwikkeling ligt voor de hand.
Ieder jaar gedurende het droge
seizoen organiseert het Departe
ment voor Ontwikkeling en
Planning instructie-cursussen in
de verschillende centra, waar
vrouwen uit vele dorpen bijeen
komen. Deze vrouwen zijn geko
zen om hun invloed in de ge
meenschap, en ze zijn meestal
tussen de vijfentwintig en vijf
tig jaar. Jonge meisjes, legt me
vrouw Fall uit, zijn meer geïnte
resseerd in de oppervlakkige za
ken van het leven, zoals kleren
en dansen. Daarom zijn hun
ouders vierkant tegen hun gang
naar deze cursussen.
Met kinderen
Deze werkers, die straks in
hun eigen gemeenschap ontwik
keling gaan bedrijven, komen
met hun jongste kinderen. Daar
om heeft ieder centrum een dag
verblijf voor kinderen. De cur
sus duurt vijftien tot twintig da
gen. In die tijd worden praatjes
gehouden in het plaatselijke dia
lect en er worden demonstraties
gegeven door de onderwijzer, de
dokter, de vroedvrouw, beamb
ten cn technici. De opzet is om
deze vrouwen, die dikwijls hun
dorp niet uit zijn geweest, het
belang te doen inzien van hy
giëne, kinderopvoeding en voe
ding en om ze een algemeen
beeld van Senegal en de admini
stratieve- en politieke structuur
van het land te geven.
De discussies die op deze
praatjes volgen, zijn het belang
rijkste van de cursus. De vrou
wen brengen dan zaken naar vo
ren die voor hen van belang
zijn. De cursus eindigt meestal
in een rollenspel, een vorm van
toneel waarin de leerlingen
uitbeelden wat zij van de lessen
hebben opgestoken. Humor zo
wel als opgekropte kritiek uiten
zich in deze schetsjes, die meest
al een alledaags probleem be
handelen. Een vrouw komt er
bijvoorbeeld achter, dat haar
man recht heeft op een zekere
uitkering als hij niet werkt. Ze
dreigt hem om terug te gaan
naar haar familie. „In Senegal"
zegt mevrouw Fall, „speelt to
neel een belangrijke rol in het
opvoeden van volwassenen;
songs en volksdansen worden ge
bruikt in het gevecht tegen zeke
re misbruiken of tradities, die
de vooruitgang belemmeren. We
hebben veel amateurgroepjes,
die voorstellingen geven in het
Frans, anderen in plaatselijke
dialecten. Ieder jaar wordt er
door de president van de repu
bliek aan de beste amateur-to
neelspelers een wisselbeker uit
geloofd. Terug in him dorpen,
stimuleren de leerlingen andere
vrouwen. Naar hun voorbeeld
worden comité's in het leven ge
roepen, die ieder verantwoorde
lijk zijn voor een aspect van het
dorpsleven: schone straten, het
opsporen van ziekten, inent
campagnes, voedingsvoorlioh-
Ons knippatroon heeft 3 taille- en 3 heup
wijdten, en 3 voor- en 3 ruglengten, dus als u
het patroon op uw bovenwijdte bestelt is het
altijd passend.
SILVIA MET ROK BARBARA
A voorpand 1 x knippen dubbele stof.
B rug 1 x knippen aan de stofvouw.
C mouw 1 x knippen dubbele stof.
D kraag 1 x knippen aan de stofvouw en
1 x knippen schuin dubbele stof -f naad
M.A. en 1 x knippen dubbele tussenvoe-
ring.
Kraag zowel als onderkant van de mouw
garneren met een of andere bontsoort. In
zijnaad rok ritssluiting stikken van
iy j 131
A h
/fcO
1 w
B 11
\c42
jd
0 Een patroncnset vjjfbladig In de
maten 3G t/m 48
Dit behoeft u slechts éénmaal aan
te schaffen!
Een mapje met visuele voorlich
ting, rokken, pantalons en avond
kleding. Handig als u het schuiven
met patroondelen niet snapt 2.25
PETRA MET ROK BETTINE
A voorpand 1 x knippen dubbele stof.
B rug 1 x knippen aan de stofvouw.
C mouw 1 x knippen dubbele stof.
D zakjes 1 x knippen dubbele stof (even
tueel rondom iets kleiner nemen).
E kraag 1 x knippen aan de stofvouw en
1 x knippen schuin dubbele stof 4- naad
M.A. en 1 x knippen dubbele tussenvoe-
ring.
In zijnaad rok ritssluiting stikken van
Een supplement met elk 35 mo
dellen, prettig als u veel naait en
behoefte hebt aan méér modellen
dan wü iedere veertien dagen als
service brengen. De nummers 2,
3 en 4 kosten per stuk ƒ1.45
Vergeet niet uw maat. op te geven.
Ontvangst na storting of betaling van het
benodigde bedrag bjj het bureau van
dit blad
ting, acties om moeders
aan te moedigen hun baby
in het ziekenhuis ter wereld te
brengen in plaats van thuis, het
organiseren van gemeenschappe
lijke tuinen, dagverblijven voor
kinderen. De vrouwen zijn trots
op het aanzien dat verbonden is
aan de status van platte
lands-werker. Mevrouw Fall her
innert zich: „Gedurende een van
de inspectietochten in een dorp
nodigde een van de ex-leerlin-
gen me in haar hut." „Ik wilde
een gunst van u vragen," zei ze.
„Een van de andere vrouwen
van mijn man is jong en mooi;
zij heeft kinderen en ik heb
niets, behalve wat ik leerde in
het centrum. Ik vraag u haar
niet op te leiden tot platte
lands-werker....".
Lange baan
Plattelands-ontwikkeling voor
vrouwen moet men op de lange
baan zien. Zij geeft niet altijd
spectaculaire resultaten. Maar
verschillende belangrijke presta
ties strekken de actie tot eer.
Vrouwen hebben in het Sine Sa-
loum district bijvoorbeeld collec
tieve rijst-aanplanting georgani
seerd; met de winst daarvan ho
pen ze een molen aan te schaf
fen. Dat spaart hen het werk
van pellen en malen van rijst en
gierst, grondstoffen van hun da
gelijks brood. In Tendieme in
Casamance werd een dagverblijf
voor honderd kinderen geopend.
Om de beurt, tijdens hun werk
op het veld zorgen de vrouwen
voor de kinderen.
Samenwerking
In 1964 werden negentien pro
jecten aangepakt. De winsten
hiervan gaan naar landbouwma
chines, het aanboren van nieuwe
waterputten en de vestiging van
verbruikscoöperaties. Natuurlijk
is de ontwikkeling van het plat
teland niet alleen aan vrouwen
toevertrouwd. Alle krachten
worden gebundeld om zowel
mannelijke als vrouwelijke
ontwikkelings-helpers te recrute-
ren uit hetzelfde dorp Zoals
iedere moeilijkheid, die door de
vrouwen onderkend is, slechts
opgelost kan worden door be
grip en samenwerking met de
mannen. „De vrouwen bereiden
het planten van de rijst voor"
zegt mevrouw Fall, „maar de
mannen wieden de velden!"
heid te krijgen viel in het begin
zeker niet mee?" vroegen wij
haar. Inderdaad was het bijzon
der moeilijk in een vreemd land
haar bedrijf te beginnen. Geluk
kig kreeg zij in deze moeilijke
tijd een medewerker, de heer L.
F. Dunné, die nog steeds met het
atelier verbonden is.
STIMULEREND
In 1939 trouwde zij met de
acteur Jan Grefe. „Zag u toen
nog kans uw werkzaamheden
voort te zetten?" O ja, mijn man
heeft een stimulerende invloed
op mijn werkzaamheden. Niet zo
zeer wat het creatieve deel be
treft als wel door de grote mate
van vrijheid die hij mij laat om
mijn tijd aan het edelsmeden te
geven. In zo'n artistiek gezin zul
len de kinderen zeker ook wel
kunstzinnig zijn, vroegen wij
ons af. Het kan bijna niet
anders: haar dochter hoopt bin
nenkort haar zangstudie te vol
tooien, de zoon is bassist in het
Noordelijk Filharmonisoh Or
kest.
Nu nog iets over de voorwer
pen die mevrouw Grefe maakt.
Er zijn sieraden en gebruiksvoor
werpen zoals schalen en kande
laars, in goud, zilver, koper, tin
en ander metaal. We zagen een
bijzonder mooi collier in goud
met toermalijn. Haar
sieraden worden niet
in series gemaakt,
zij werkt ook niet
voor zaken maar uit
sluitend voor parti
culieren. In haar
colliers, broches,
oorknoppen e.d.
worden echte stenen
verwerkt. U begrijpt
wel, draagt u een
collier of broche van
Anneliese Grefe dan
kunt u er verzekerd
van zijn dat het
uniek is!
In haar atelier is
een permanente ten
toonstelling. Wilt u
deze bezoeken dan
graag vooraf een
telefoontje (070
540488). Een bezoek
aan haar atelier voor
edelsmeedkunst is
Annelies Grefe-Walck in haar atelier. Mijmerend zéker de moeite
over een nieuw ontwerp? waard!
Anneliese Grefe-Walck is een
vrouw met een bijzonder
ambacht: zij heeft een atelier
voor edelsmeedkunst. Voor we
hierover verder gaan zullen we
eerst kennis met haar maken.
Zij is geboren in de bijouterie-
stad Pforsheim, haar opleiding
voor de edelsmeedkunst kreeg
zij in Hamburg in de „Rudolf
Steiner Schule für Kleinodien-
kunst". Hier leerde zij sieraden
makeoi. Maar zij wilde meer; zo
kwam zij er toe naar de „Kunst -
gewerbeschule" in haar geboorte
plaats te gaan om de speciaal
vereiste techniek van het grote
re drijfwerk met de hamer te
leren. Dank zij haar <i.>leiding
behoeft haar werk niet machi
naal uitgevoerd te worden, alles
wordt met de hand vervaardigd.
„De mechanisatie heeft al menig
kunstambacht gemaakt tot
alleen maar het ontwerpen van
iets door de kunstenaar, de
uitvoering wordt door de machi
ne gedaan" zegt Anneliese.
Toen zij zevenentwintig jaar
was kwam zij naar Nederland.
Na veel moeite gelukte het haar
een atelier in Scheveningen te
bemachtigen in de Gentsestraat
nr. 70. „Om hier enige bekend-
TK HEB een heel stapeltje vra-
1 gen bewaard en zou ze eigen
lijk graag wat aan elkaar breien.
Nu is dat een hachelijk iets, bij
breien bedoel ik. Je ziet altijd
waar opnieuw begonnen is, tenmin
ste bij mij. Toen ik klein was viel
het eerst gebreide stuk op doordat
het aanzienlijk zwarter was dan
het volgende, en moeilijke plek
ken toonden „geknoei" volgens de
handwerkjuffrouw. Later was het
ene stuk losser dan het andere, en
ik geloof niet dat ik ooit de perfec
tie zelfs maar zal benaderen. En
toch houd ik zo van breien en
aan-elkaar-breien. Net als iemand
die vals zingt overal in huis is te
horen, van af wasbak tot strijk
plank een oktaaf gezakt maar nog
steeds vol zang.
Dus daarom probeer ik het maar
weer, en als u het èrg ziet, lacht u
er dan om? Graag.
TYE eerste vraag is kort, en
-L' wel: waarom trouwen mensen
die niet van elkaar houden toch
met elkaar? Achter die vraag zit
een flinke correspondentie maar
ook zonder deze te keiy.en is de
vraag in zijn algemeen! eid duide
lijk. Ik stel me niet voor hierop
ook maar een schijn van een
afdoend antwoord te geven, maar
ik kan er veel andere antwoorden
in bergen, antwoorden aan brief
schrijfsters die me steeds weer vra
gen hun „geval" zo te beschrijven
dat niemand het herkent. Daarom
mijn voorkeur voor deze vraag.
En direct een wedervraag: wat is
liefde, dat weet iedereen, zou je
zeggen. En met evenveel recht:
dat weet niemand. Zodra je moet
beginnen te zeggen wat het is,
wordt het allerverschrikkelijkst
moeilijk.
In grote delen van de wereld
bestaat „liefe" en „vanelkaarhou-
den" niet, tenminste niet zoals wij
die zo ongeveer zien, wij mensen
uit een stukje Westen van Europa.
Veel meisjes worden kort na hun
geboorte beloofd aan een jongen,
dat is een kwestie van een
afspraak tussen vaders. Of ze nu
zoveel minder van de man met
wie ze trouwen houden dan vrou
wen die heel bewust hebben kun-
zeggen: hij en geen ander, is
veel, je kunt net zo goed proberen
neren en pruimen te vergelijken.
Zo kan het zijn dat de hierbo-
i in sommige d
d niet begrepi
gestelde vraag in sommige de-
van de wereld niet begrepen
worden: ook is het mogelijk
„Uw rubriek is aardig,
vooral voor mensen die
nog veel van vroegere ge.
bruiken afweten. Zodoen
de krijgt men een arsenaal
voor later" schreef ons de
heer M. J. F. B. in W. Hij
werd geboren in Mussel-
kanaal en deed veel aan
St. Maarten.
Hij zong: Sunt Sunt Meerten,
Koien droagen steerten, dat ik
hier met lichies loop, is voor
mie gain schaande. Hier woont
ain rieke man, die mie wel wat
geevn kan. Geef mie 'n appel
of ain peer, kom van 't haile
joar nait weer. De lichtjes wa
ren van bieten, waarin een
kaars was geplaatst. Met hele
troepen gingen wij op stap,
groot spektakel! Nieuwjaarlo
pen was heel gewoon: met een
kussensloop er op uit: men
kon er wel een maand van
eten. Later werd het door de
gemeente verboden omdat het
een bedelpartij werd. Deze le
zer weet ook van de midwinter
hoorn, in Twente bekend. Een
zeldzame vakman, de heer
Scholte uit Denekamp. die de
midwinterhoorn met de hand
vervaardigt, is tevens klompen
maker. „Boven de put wordt
erop geblazen".
Het is ruim 60 jaar geleden
dat mevrouw de R. in H. met
de rommelpot ging. „Wij kwa
men dan bij een oude me
neer. Daar kregen we steeds
tien halve centen en die wa
ren gloeiend gemaakt, dus
gingen ze van de éne hand in
de andere over tot ze koud
waren. Het was een vorstelij
ke gift voor die lijd." Wie
meende dat het versnoept
werd: er werden klompen
voor gekocht...
„keelsmeer" werd genoemd.
„Het was ook bestemd voor het
publiek onder de toren. Om
twaalf uur ging het hele stel,
sommigen al half dronken, aan
het „slepen". Alles wat los en
vast zat werd meegenomen en
midden in het dorp neergezet.
Vooral de mensen die geen
kloksmeer hadden gegeven,
werden goed te pakken geno
men. De ruiten werden be
smeurd met kalk, deuren vast
gebonden, een mestwagen voor
de ramen, stropakken voor de
deur enz. Nieuwjaarsmorgen
ging ieder vol plezier rondkij
ken wat er was uitgehaald. Met
Pasen deden we mee aan „neu
ten riegen": noten op een rijtje
leggen en erop gooien met een
ijzeren kogel. Nog steeds wor
den deze gebruiken in ere ge
houden. Ze geven een geheel
eigen sfeer aan de verschillen
de feestdagen", aldus onze leze
res.
Midwinterhoorn
„Het was een gezellige tijd,
ik had het niet graag willen
missen" lezen we bij mevr. S.
te R. die in Twente werd groot
gebracht en in Amsterdam ge
boren. „Kerstavond waren er al
tijd pannekoeken met worst, en
mijn pleegoom blies ook over
de put met de midwinterhoorn.
Op nieuwjaarsdag gingen de
mannen met de kinderen de
buurt door, nieuwjaarwensen.
met de kinderen
Kloksmeer
Mevr. H. in C. vertelt van
„kloksmeer" „Dat werd langs
de huizen gebedeld en er werd
drank voor gekocht. Het nieu
we jaar werd door de jongelui
in Groningen ingeluid met klok
gelui. Onder het gebruik van
die kloksmeer werd de hele
nacht aan het klokketouw ge
trokken. totdat het melkenstiid
was." Mevrouw S. J. Z. tc V.
weet te vertellen dat dit ook
Zo lopen kinderen met Sint
Maarten door de straten.
digen." Begrijpen we goed, dat
duurde zo een paar weken en
dan ging je een hele avond op
visite. Eerst bij die buur en
dan bij de andere en dan bij
ons. De kinderen hadden een
spijker aan een touwtje en dan
met klappertjes tegen de muur
slaan om je bezoek aan te kon
digen." Begrijpen we goed, dat
de dokter in de kerk te raadple
gen was als hij op kerstdag
daar was? „Op zondag moest
mijn oom twee maal met de
melk venten, die mensen kon
den niet eens naar de kerk. Dat
was voor de eerste wereldoor
log" schrijft onze lezeres.
St. Maarten
„Wij gingen vroeger als we
uit school kwamen altijd St.
Maarten lopen. Vader maakte
de lantaarn uit een voeder
biet die werd uitgehold cn
versierd met snijwerk. Ook
werden ze wel gemaakt van
een metalen sigarendoos.
Daar werden dan figuren
ingeslagen met een spijker en
beplakt met kleurig papier.
Sommige jongens gingen
alleen naar rijke boeren bui
ten het dorp waar ze flink
wat gaven; bij degenen die
niets afschoven werd een
spotliedje gezongen: Hier
woont juffrouw kikkerbil, die
ons nooit iets geven wil. 's
Avonds kwam je met een
schorre keel thuis, en je had
nog weken later pret", aldus
mevrouw de V. W. te R. die
nog vertelt, dat ze er in Fries
land lang zoveel niet aan
doen, voor zover zij weet
alleen in de Streek die aan
Groningen grenst.
„Nog hoor ik mijn stem bib
beren" schrijft mevrouw J.
van de H. te dll. „Bij het zin
gen van „Sint Maarten was een
brave man" op Sin'.maarten
met de kip-kap-kogel. Heel se
rieus werd het liedje uitgezon
gen en pas dan durfde ik de tas
wat naar voren te duwen waar
in dan snoepjes, chocolade, cen-
werden Eem','t De elfde
november 1965 was ik met de
kinderen bij mijn ouders te
Winschoten en heb ik dit nog
eens meegemaakt. Kleine Wil-
ma liep luid schreeuwend door
de straat: Sint Maarten. Sint
Maarten! Ze had een klein
handtasje en viel op tussen al
die grote tassen, daardoor
kreeg ze veel. Kip kaD kogeL
pabbe is ain vogel, moeke is ain
muske, geef mekaor ain kuske"
werd heel ernstig gezongen
door een kleine jongen. Na 6
uur werd het rumoeriger. Een
jongen deed een greep in de
tas en zei: „zing mor, krigst
weer neie". Het broertje van
Wilma heet ook Maarten en
nog zingt ze steeds „Maa'ten is
een bave jongen".
Ook in Den Helder werd Sint
Maarten gevierd, weet dhr. H.
K. te dll. De heilige Martinus
was in vroeger eeuwen eerst
soldaat in het Romeinse leger,
maar werd later monnik. Er
wordt van hem verteld, dat hij
als soldaat op de weg een arme
bedelaar, die bijna zonder kle
ren was, ontmoette. Hij schonk
hem zijn soldatenmantel. Veel
RK militaire tehuizen bezitten
het embleem van Sint Marti
nus. Ook hier het lichtje van
een biet of een schoenendoos
maar de tekst is anders dan de
Groningse liedjes:
„Sinte Maarten heuveltje, met
je rood rood reuveltje, met je
rood rood rokje aan daar komt
Sinte Maarten aan, Sinte mi -
ten Sinte maarten, de kalven
dragen staarten, de koeien dra
gen horens, de klokken dragen
torens, de torens dragen k'-k-
ken, de meisjes dragen rokken
de jongens dragen broeken van
oude schutteldoeken. Hier
woont een rijk man die veel
geven kan, veel kan me niet
schelen, alles zullen we delen,
alles zullen we erven tot hon
derdduizend sterven, brand in
de lantaren, de vonken vliegen
er uit, de meisjes met sigaren,
de jongens met besch'-'t." Wie
er belangstelen- voor heeft: de
ze lezer kan ook de melodie
van het liedje en dat van een
ander geven.
Dialoog
Met deze aanbieding slui
ten we de rubriek Hebt u wel
eens...? We danken alle lezers
die ons hielpen met hun erva
ringen en gezellige brieven.
Volgende week? Gesprekken
(op papier) met lezers over:
Dienstplicht voor meisjes. De
eerste brieven kwr uen al
weer binnen (dank u!) maar
de uwe kan er nog best bij.
Op de enveloppe: dialoog.
Vergeet u niet uw adres en
keuzeboekje? Tot schrijfs!
zou antwoorden: de lief
de? wel, die komt vanzelf.
Maar ook in het kleine stukjo
wereld waar men zich rekenschap
geeft van genegenheid en de voort
zetting daarvan, is het antwoord
verschillend: „we déchten dat we
van elkaar hielden" of: „ik wilde
zo graag een vader voor mijn
kind, kon er niet meer tegenop
alleen" en zijn die antwoorden
luchthartig?
OMGEKEERD kunnen millioe-
nen meisjes zelf „kiezen" en
huwelijken uit liefde sluiten, en
wat komt daarvan terecht? Als je
eens kon optellen: mislukkingen
van huwelijken uit liefde gesloten,
en mislukkingen van huwelijken
zonder liefde gesloten, nu?
Nee, de vraag moet nog dichter
bij komen. Mijn briefschrijfster en
vele met haar kennende, geloof ik
iets nauwkeuriger te moeten for
muleren: waarom trouwen mensen
die zich christenen noemen soms
zo slordig, zo van: toe maar, hij
vraagt me, nou niet zeuren over
„of ik van hem houd", wees blij
dat je hem hebt, hij is een nette
man, je kunt ook teveel zeuren en
wikken en wegen.
En waarom worden mensen die
zich christenen noemen verliefd op
het eerste het beste aardige kopje
dat zich aan hun horizon op een
zekere leeftijd voordoet, waarom
noemen ze het liefde en trouwen
pardoes, zonder en nu in een
heel andere betekenis van
elkaar te houden. Zonder elkaar
uit handen te geven en op een
heel nieuwe wijze te ontvangen.
Met andere woorden: waarom
wordt christelijke liefde, en daarin
christelijke huwelijksliefde, zo wei
nig verstaan, laat staan betracht.
MIJN antwoord is dat ik het
niet weet. Er is weinig onder
richt in die richting. Dat aller
eerst. In de tweede plaats is er
veel mythe: als je hart klopt is het
echt, anders niet. Zolang je die
gekke bekoring van elkaar kunt
ondergaan is het huwelijk goed,
misschien wel zolang je de herin
nering aan die bekoring behoudt,
wie weet. Liefde is in ons Westen
vaak iets autonooms, het valt ons
moeilijk ons daaraan geheel te
onttrekken.
In de derde plaats is er menselij
ke nood. Iedereen wil graag een
ander in de kamer. Iedereen wil
graag aanspraak, al is het een
aanspraak met een ochtendhu
meur. En ook is er maatschappelij
ke nood. Je kunt spottend doen
over geborgenheid, je moet het
maar eens niet zijn! En je kunt
heel wat slikken hoor als je met
w" inkopen doet. Op de vraag
van mijn briefschrijfster is dus
een menselijk antwoord te geven,
vol begrip. Ploeteren doen we alle
maal.
Er is daarbovenuit een goddelijk
antwoord te geven. Dit: dat 'er
niets zonder liefde behoeft tc ge
beuren, zelfs, o tegenspraak, geen
huwelijk zonder liefde begonnen.
Want elke dag ziet God ons geploe
ter aan. en ontfermt zich over ons.
Hij nodigt ons uit in die ontfer
ming te gaan staan. Vol verwonde
ring en overgave. Hij geeft ons
kleine alledagswonderen. Mensen
genezen van een kleums bestaan.
Kinderen zitten onder de lamp te
knutselen. Je staat na de was in
de middagkamer, wrijft ie handen
met glycerine in, de klok tikt,
niets bijzonders, God is nabij, zo
als altijd. Stokt het gesprek met de
ander, het goddelijk gesprek nooit.
Niets hoeft zonder liefde gebeuren.
Nu zijn we ons eerste antwoord
natuurlijk een eindje voorbij.
Twee andere antwoorden vonden
hun plaats. Voor alle drie geldt:
het is nooit te laat. Elk medeschep
sel, of het nu je man is of iemand
die zomaar op je weg komt, mag
je aanzien als mens met wie God
in gesprek wil treden, meer zelfs:
met wie God in gesprek is, al zie
jij er niets van. Jij hoeft alleen
maar lief te hebben. Dat is van
jouw kant genoeg. Alleen maar?
Genoeg? Het is de zwaarste en
tegelijk meeslependste opdracht
ooit gegeven.
