Het eigen gezicht
van een eiland
in
„Leven en dood"
op Soemba
ALS IN EEN SPIEGEL
Cowboy Kate en
andere verhalen
's Lands
wijs
Kasseier Musïktage 1965
NIEUWE ORGEL-
EN KOORMUZIEK
-
Verzenbundel van W. Spelt
ZONDAGSBLAD
ZATERDAG 16 OKTOBER 1*1
Beeld van een „praing", het
centrale dorp, waar de clan
reusachtige graftombes opricht.
Honderden mannen zijn nodig
om de kolossen, soms teel dertig
zwaar, uit de kalksteen
groeve naar de heuveltop te
Het is wellicht interessant, hier nog enige wonderlijke
gebruiken van de Soembanese bevolking in het kort weer
te geven.
De plek bij uitstek waar men zijn vrienden ontmoet, van zijn
levensavond al kauwend op zijn „pahapa"^)ruim geniet en waar
kinderen hun „motoe"-spel spelen, is de deksteen van een gigantische
graftombe.
De oogst moet met evenveel vertoon van vreugde worden ont
vangen als een vriend of een gewaardeerde gast, dus met vele
woorden en daarom ook met overvloedige spijzen.
Als karbouwen het land hebben geploegd, krijgen hun poten
verkoeling volgens een bepaald ritueel om de goede relatie tussen
mens en dier te herstellen.
Bij huweljjksonderhandelingen is het inschakelen van een
„woenang", of woordvoerder, noodzakelijk. Tijdens de bruilofts
ceremonie, die dagenlang duurt, vertoont de bruidegom zich niet.
Gedurende al die tijd beweegt de bruid zich vrij tussen de gasten,
terwijl (en dat is wel het vreemdste) een ander meisje als „ana
mamosa" (een soort „stand-in") het zware, rijk versierde costuum
van de bruid moet torsen.
Een „ana mamosa" treedt ook op bij de begrafenis van een
vorst. Zij maakt dan deel uit van de „ata papangga", twee mannen
en twee vrouwen die in de rouwstoet zich als levenlozen gedragen
en daarna in trance een tijdlang naast het graf liggen om zó de
overledene een eindweegs naar liet „hemeldorp" te begeleiden.
Favoriete paarden van de vorst krijgen een messteek om in vrijheid
te sterven en zich bij hun meester in het zielenland te kunnen
voegen.
De definitieve laatste eer het oprichten van een reusachtige
tombe, waarvoor honderden mannen van de clan nodig zjjn kan
eerst zijn beslag krijgen als alle familieonenigheden zijn opgelost,
dus dat is meestal een slepende zaak.
I?f
Onze muziekredactric^e'1
heeft een bezoek gebrachfog
aan de Kasseier Musiktageli
In enkele artikelen zal z^
haar indrukken van di^,
unieke muziekgebeureip--
vertellen.
j Henzes Der junge Lord plus de Rek
IS geen grote stad, maar.het normaie reprises uit het Italiaanse opvoeringen als instrumentale c^an
is een moderne, actieve, ple- en Duitse repertoire. Het orkest certen verzorgen,
zierige plaats: een centrum van het Staatstheater geeft zijn
met enorme warenhuizen en
prachtige,
lingen voor muziek, kerkmuz#
inbegrepen, en bovenal
wordt daar door de dilettanten, IU
leken" 7n "»«»i 7n voed semii
•nselijke figuur van gekleurde
en schelpjes gemaakt als
certen van buitenlandse orkesten ceerd: in huis, in de amateurorki
(kwaliteitszaken!), een om- en dan komt daarbij een serie
geving rijk aan natuurschoon,
niet alleen op de Wilhelms-
höhe en in het Habichtswald,
maar ook in het liefelijke
Fuldadal met de kleine, stille harmoniker onder Herbert
geDruiKen siecnts inaigo en/oi Hftrnip_ Hpt een sta<j die raian en liederavonden van Die-
komboe. Het meerkleuren-effect dorpjes, net IS een siaa, aie Fischer-Dieskau en Annplie
wordt verkregen door uitsparingen en,er£?i6k verder bouwt zich tj w rT Anneiie c VC1111CU 411
(het naturel van de katoen) en enerëieK- vei oei uuuwi, z se Rothenberger. De prijzen liggen ziek in de kerkmuziek
goed gemi
(uit Londen, uit Dresden, uit Pa
rijs, uit Praag en ....ons Residentie
Orkest) alsook van recitals van
grote buitenlandse solisten, plus
i concert van de Berliner Phil-
door verscheidene baden.
verder ontwikkelt uit de vrij- hoger dan bij ons, r
wel totale verwoesting in de °f daJ™f i-
l"vóó?hètV.rv.' tod goed vertegenwoordigd.
bracht op de scheringTen'gSfrX laatste wereldoorlog,
ting) van het doek. dan is de
ikat-techniek toegepast, waarbij de Twee jaar geleden was de ótaat-
blanke delen" met verfwerende holle, de gróte concertzaal
de koren, in de kantoriji
waarbij de jeugd zich niet afzija
houdt. Het aantal jonge mensen,
de z.g. Sing-Kreisen en in de Ke
toreien is zelfs opvallend groot,
als iedereen weet, die wel e«
kennis gemaakt heeft met deze y
reldlijke en kerkelijke muziek!"
gen bij een bezoek aan
Het is ook uit deze kringen, datf"
grote vernieuwing in de koorni
ziek, in de kerkmuziek en vandal
het aantal uit in het algehele musiceren, i
groeid is een vernieuwing,
ook in ons land is doorgei'
gen.
Doorsneebeeld
Is dit nu het doorsneebeeld
Neerslag
- - - --o-u ui, nu 11» uwuidiiccucciu van Wat heeft Kassei nu met
lontarpalmbladen zijn omwikkeld, Kassei, een ruimte die nodig op- elke middeI„ote stad In Dults. beweging te maken? Welnu, i
J:ugeknapt moest worden: nu ziet deze Kasseier Musiktage heil
n, die met haar primi
tieve getouwen van bamboe wart
kunstenaressen zijn, toveren op de
land? Wij geloven van wel. Wij
iedereen verrijkende tentoon- want dan zou hij, overweldigd
stelling, zeker voor al diegenen, door de levenskracht
die wel eens de klacht uiten, dat
het protestantisme zo weinig
cultuurgevoeligen en nog minder
geknapt
ze er helder en licht uit (ca.
1800 plaatsen) en een groot denken dan aan Darmstadt, aan
Kunstenaressen zijn, toveren op ue j;
Soembadoeken verfijnd gestyleer- nieuw orgel prijkt aan de podi- Hannover. West-Duitsland bezit
de motieven (van planten, dieren ummuur, een instrument in 1964 een kostbare snoer van operathea-
en mensen), zoals ze nergens in gebouwd door Johannes Klais ters die 20wej muziekdramatische
Indonesië worden gecreëerd. Deze uit Bonn, voorzien van 56 spre-
fantasierijke motieven worden in kende stemmen verdeeld over
lagen horizontaal aangebracht. drie mamialen en pedaal.
Ma moe li Ook de geheel gerestaureerde
hoofdkerk van Kassei, de St Mar-
viS' tinsherh, heel. in he.zulfde jaar
waarmee vrouwen zich tooien, een groot orgel gekregen, gebouwd
houdt weer verband met de adat do0r Werner Bosch, Kassei, even
van de Soembanees, die onder- dppnlaripnnreel mpt
scheid maakt tussen mannen- en eens een sieepiadenorgei met
vrouwengoederen. Naast het weef
werk rekent hij tot „vrouwelijk
goed" o.a. kralen, sieraden, porse
lein en varkens. „Mannelijk" zijn
paarden, karbouwen speren,
zwaarden, gongs en gouden, zilve
ren en koperen ornamenten, zoals ment bezit. Men bedenke, dat vrij-
bijv. de „Mamoeli," een soort voor- wei alle kerken totaal verwoest
oudersyipbool dat de Soembanese werden'
man op zijn schouderdoek of als
spelen evenals Intensief gebruik
chanische speeltractu
jPBÜPBWPWL men, drie manualen en peaa
Sif E» "Ort geleden kwam er een
de groot kerkorgel bij, terwijl
nige kerk reeds een nieuw intru-
dieren weefsels en paarden e
ke rol bij de nog altijd boven
r muziek in zit! En
Met de animistische levens-
cultuurbeschermers voortbrengt, krachtidee (volgens welke alle lijksonderhandelingen en in het be-
geldverkeer verkozen ruilhandel, of. Want de Stadthalle, de orgels,
bij uitwisseling van geschenken het nieuwe Staatstheater, de klei
nere concertruimten ze worden
tijdens de langdurige huwe-
ziel hebben) houdt grafenisritueel.
DE RECENTE ontwikke- ogen te krijgen van de over- vrijwel geheel te
lingen in Indonesië heb- rompelende, wondermooie dandePnaaan een
ben de belangstelling ver- natuur en van de kleurrijke, wijlen ds'Douwes
hevigd van honderdduizenden zo gedifferentieerde mil- Klaas Wielenga.
Nederlanders. Wie in schoon- j oenenbevolking. Praten oud-
Insulinde heeft geleefd, kan Indischgasten over een pasar, indg"
er nooit meer van loskomen, dan ruiken ze meteen de wiei'enga een ver-
Een flits in het televisie- tientallen geuren van zo'n ücht man die de
journaal is voldoende om exotische markt. Geuren van waarde en de be
weer het complete beeld voor djamoe's (kruiden), van de ^cultuur onder
bloemknoppen die kende. Hij leer-
Aan zendeling Wielenga
heeft Rotterdam rijkste
ikatcollectie van
Europa te danken
dit Oost-
je kleren en lakens indonesische eiland
legt, van gedroog- S£ar hSTSSjSdlen van woor-
de en verse vis, denlijsten en een handboek ook
van H-P hahi-nan toegankelijk voor anderen. Wielen-
van ae Daoi-pan- ga besefte bovendien als een van de
gang zoals alleen eerste Europeanen dat de nu zo be-
de Chinpps var- roemde Ikatweefsels de belangrijk- 'taan leidt, da
,s var ste cultuuruitingen van de Soemba- ff? en vlees eten
kensvlees kan be- nees zijn. Op zijn vele tochten o
reiden. Noem de het eiland tussen 1904 en 1912 v
alle intensief gebruikt, heus niet al-
Zijn voorwerpen leen bij de Kasseier Musiktage, die
heersen J16' Kasself "leven een week
het denken van de lanS een krachtige polsslag pleegt
Soembanees over te geven, maar ook in het winter-
leven^en^dood.^dat seizoen. De opera biedt een pro-
weeft in^e beeld- gramma met o.a. Rich. Strauss' Ari-
spraken, waarme- adne auf Naxos, Mozarts Don Gio-
de hij zich richt tot vanni, Moesorgski's Boris Godoe-
een gestorven
vriend. Zichzelf
begeleidend op een
.-weesnarige djoeng-
ga (luit) improvi
seert hij zo zijn al
leenspraak als in
de volgende stro-
In 1961 kreeg de St. Martinskirche
in Kassei een nieuw orgel. Het
werd geplaatst op een groot balkon
tegen de hoge westmuur. Om te
bpreiken, dat organist en dirigent
die met orkest en koor ook op
het balkon kan plaats nemen) el
kaar kunnen zien, werd het rug
positief in tweeën gedeeld.
deze Kasseier Musiktage
als 't ware de neerslag, de Jc?j|
tallisatie van deze gehele
nieuwingsbeweging plaats.
De Arbeitskreis für Haus-
Jugendmusik pleegt deze mu; u
week te organiseren, die uiteA
valt in een Arbeitstagung, v—-
verschillende problemen van
lettantenmuziek behandeld
den, in een serie muziekuitvoer
gen en voordrachten alsook in i
tentoonstelling van muziekparti
ren, muziekboeken en mu;
strumenten. Het is altijd eei
patroon, waarvan de draden
wel steeds anders en verschillt
gekleiird zijn.
De Kasseier Musiktage verschU
len dus wezenlijk met de Fes(
vals: zij zijn een feest vooi
sen, die van muziek houden
wie de muziek een vaste plaats
het dagelijks leven inneemt
als dr. Bruno Heck, de Bundes
nister für Familien- und Jugei
fragen, het de vorige week bij
opening van de Kasseier Musil
ge 1965 formuleerde. Dit keer
het bij de Arbeitstagung om
problemen bij de koorzang,
instuderen, stemvorming, inter]
tatie. En bij de Musiktage dra:
het om het concours van model
orgelcomposities, èn om het well
wuste inpassen van de
riële taal en techniek
ler-Pepping-stijl". Daaromheen
ren gegroepeerd concerten
Bach en Buxtehude en de ni
opera van H. W. Henze „Der ji_
Lord". Een week overvol met r
ziek en wij zullen in enkele artilf,
len de belangrijkste aspecten hir
van behandelen.
DRS. H. E. KOK
VAN DEN BE
lied:
de Wielenga met kennis en zorg een
ook verband dat de bevolking
buiten de voor feesten en andere
belangrijke gebeurtenissen be
paalde tijd een ingetogen be
staan leidt, dat Soembanezen
dieren die
riiet ritueel zijn geslacht, dat de
mannen trots zijn op hun paar
den, dat er veel wordt gedanst
Ik ben een alleenlopend
een alleenstaand
en 9e9eten als rijst der
erfstukken als belangrijkste kost
baarheden worden bewaard in
het meest sacrale deel van het
huis: de vliering.
Deze fysieke re
latie zal mede oor
zaak zijn van meer
dan gewone interes
se voor de tentoon
stelling ,£,even en
dood op Soemba",
die in het Rotter-
damse Museum voor
Jonge vrouw met haar kind uit Midden-Soemba. Land- en Volken-
Aan haar gelaat vooral neus en lippenen
haar. is duidelijk hel verschil te zien met men.
tan het melanesische ras op andere eilanden
Oost-lndonesiê.
namen van vruch- grote verzameling
tpn-Hnprian cawn waarvan de meeste hem als ceremo- ..a" -
doerian, sawo, nieel geschenk waren aangeboden. 9*Jt ts gerijpt,
mangistan, ram- Door zijn toedoen bezit de Maas-
boetan mantra en ^d- waar zi)n broer G. Wielenga
ooeian, manga en p„dntant de ikatcol-
veel meer, en ze lectie van Europa,
krijgen de smaak
weer in de mond. Buiten Islam In d«ze ??wijde ruimte waarvan
de met snijwerk versierde balken
al hebben zij die Soemba In de trits van eilan- "««plaatsen dienen, zoekt de
vruchten in jaren den liegend achter Bali. Lombok Smvbaa„"eanTo?rldm.S. hVX
niet meer gegeten, en Soembawa heeft een opper- mein van de levenden, verdeeld in
vlakte van ongeveer 14.000 km2. een mannen- en een vrouwenhelft,
Van d. bevolking - circa 280.000 ^eï,
zielen behoort veertien procent die uitsluitend voor de dieren is.
tot de christelijke kerk. De Islam, Leven en dood zijn hier dus ten
in de zestiende en zeventiende nauwste met elkaar verbonden,
«uw op missietocht, liet bet klei- verschj|,en
ik ben
mens,
een jankende, verdwaalde
hond,
een buffel die geen water
kan vinden,
een paard in een eenzaam
bergdal.
Antwoord mij, gij die rijt
in de stenen grotten,
in het diepe water. w
Ik rit Stil en luister. Als in een spiegel van naïef van toon. Toch is het
Geef mij antwoord en W. Spelt (uitgave Biblia, niet door een kind se-
IN NAÏEVE onbeholpenheid
zit iets roerends. Het ge
stencilde
postbus 1, Driebergen, 39 blz., totdat het lichaam verstomt
2,90) is onbeholpen van ge- na mc.T1
verzendbundeltje dachte en vormgeving, en
van het zijn in de tijd.
spreek.
TON HYDRA
e eiland ongemoeid.
kunde
Een expositie
een apart volk, met
een geheel eigen
cultuur. Een voor
„leest" hij het antwoord i
wanden van geofferde dieren.
Cowboy Kate en andere ver
halen. door Sam Haskins. Uitgave
De Bezige Bü. Amsterdam.
Soemba en zijn bevolking verschil-
Niet-gekerstende Soembanezen ien jn Veel van overig Indonesië.
-hf aanbidden en vereren de „Mara- Het eiland heeft geen vulkanische
ingenent. poe hun tot onzichtbare machten bodem maar bestaat uit grote
geworden voorouders. Raadpleegt kalkstéenplateaus. heuvels en step-
p«»n nr pc pr ppti Marapoe dan peachtige streken. Op deze gras-
jSjj de inge- viakten konden tot op heden dui
zenden wilde paarden, niet be
dreigd door andere dieren, zich
In de cultus van de Soembanees handhaven,
zijn graftomben de meest opvallen- eilandbewoners zijn, in verge-
de verschijnselen. Zij worden lijking bijv. met Javanen, vrij
van tien tot wei dertig ton zwaar !"»8 Hun houding is fier. Zij heb-
6 i_i_ ben een lichte huid en donker gol-
- «Pretrokken als reusachtige ta- veDd haar een „chte neus en d« n.
fels in het centrum van de op ne lippen, waarmede zij zich on-
heuveltoppen gelegen ceremoniële derscheiden van bijv. het Javaanse
dorpen. De oorsprong van deze uit ras eh. Melanesiërs Soembane-
6 zen zijn zeer zelfbewust, stoutmoe-
kalksteen gehouwen giganten ligt du u-ots Sterk komen deze
ongeveer 1500 jaar voor Christus, eigenschappen tot gelding wanneer
In de Megalleten- of grote stenen- de mannen als roekeloze cowboys
cultnur. Daartoe behoren bijv. ook 'HSÏÏÏie'TÏÏÊ
onze hunebedden, de Bretonse iaten uitvoeren.
„menhirs" en de beelden van het Soembanezen onderscheiden zich
Paaseiland. van andere rassen in Indonesië
eveneens met hun weefsels, deels
bestemd voor feestkleding, andere
doeken om er de doden in te wik
kelen. Deze doeken de Soemba-
subjeetieve waarnemer. Hij fo-
tografeert meisjes wier schoon- LGVGnskraChtlde©
heid hij bewondert en geeft ons
slechts een heel geringe aanwij- Zojn centraal dorp-een cees gebruikl v00r de Mrmoniéle
zing in welke richtmg hu de jJJJW" dracht geen gesneden en genaaide
F?eks E=" t'u hJebjL- en dodenrituelen. ^tsluHend
halen" de kijker een ongewoon bijvtyrbeeld beeldt het geviel Bedrijvigneid heerst dan ook in de }^n
plezier. Haskins heeft geen foto- J" J"~ pp m
daken soms wel tot twmtig meter
toestel om te registreren, hij
neemt gewoon een schilderach
tig verhaal, zoals het eerste over
een meisje uit een comboy-
uit dat die dag oproept en be- ^"ndóm dT tomben" gelegenT'op"pa- inenke!e_ districten van het
paald niet zoals de werkelijkheid len gebouwde familiehuizen, waar- e"and, hoofdzakelijk aan de west-
zich aan onze ogen voordoet. van de merkwaardige steile schild- en
daken soms wel tot twintig meter 1 ve 'n. K neeri *e
reiken. Hout is schaars, dus kost- ™ken met de njituurhjke gesteld-
schreven:
Uw toetsnaald is als een waar
schuwend teken,
waarop, na vijftig jaar, ik nóg
niet uitgekeken,
maar als
ken ben.
Vaag begrip
I
Natuurlijk is met dat oost-wf
theorietje niet alles verklaard. |So
datzelfde versje Rekenschap, wa<di(
uit het eerste citaat afkomstig IDi
spreekt de dichter van zijn „vèAn
en intensieve weten". Hij ziet ziq
martelaar geklon- .f"5. a'S ,een °ntWJJk,eld
Natuurlijic is ontwikkeling
vaag begrip. Het is mijn erva
uai ecme, uezonxen pn gein'
een Sidfcïf N.ed.™S"Ld.aih;e.: 1?_"h«W""keling ertoe kan
Indische Nederlander aan het gen dat een zijak talent uit
zelf kan halen wat er in zit. P.
Als een bloem ving hij de zon
op rijn oosters gelaat,
waar de verwondering
op te lezen stond.
Verweven van geluk
was zijn wezen als een
open venster.
Het laatste raster
brak stuk in de
scheiding tussen oost en west.
van Eyk was een groot erudi
maar zijn poëtisch talent was n
sterk. Dat hij met zijn werk t<
als dichter naam heeft gemaa
dankt hij aan zijn intelligen
en... vakbekwaamheid. Dit laat
nu ontbreekt bij Spelt te enenr
le. Men ziet hoe het rijm de
dachte niet stimuleert, maar op
paden dwingt. Er heeft bij
dichten geen voorsortering pla<
naar en is geheel vrij in zyn
fantasie. Hij krijgt die vrijheid
ook uitdrukkelijk van Haskins.
de beschikking
tT._cii de wortels van de komboe-
vertelt Desmond Skirrow de ^kdom"van"hèT huis."'Dit "geldt boom, waaruit zij een roestrode
hoogstnodige dingen in een in- trouwens voor alle bezit van de verfstof bereiden, elders is men
leiding, aan het slot van het Soembanees, die gelooft dat zijn nieer aangewezen op de indigo-
boek geeft de fotograaf _zelf een Éf"
lauwe kleur
milieu, legt de karakteristieke gemaakt, zyn van voortrettenj- belan^Jkheid
trekken vast en gaat dan al mon- ke kwaliteit. Over de werkwijze te ^eten aan
terend een lijn in de reeks fo
to's brengen. De lezer kijkt er
Tevenskracht afhankelijk
korte "verantwoording. Daartua- ff» le^nde„hJ^,
sen vindt men 141 bladzijden n0emt de Soembaneej Twee kleuren
groots vakmanschap. De uitvoe- 2lj„ materiële welsUnd, maar hij
ring van het boek is achitterend. ral er zich wel voor wachten, al te
(prijs 39,75) snel rijkdommen te yergaren, genoemd, maar in feite is deze
Ook in de volgende beeldver
halen: De leerlinge, Artiesten-
model en Zondag is Haskins de
Tot de uitrusting van een Soembanese krijger (in speciale dansen) behoren
naast schild en speer natuurlijk ook de twee schitterend geweven ikats,
waarvan hij de een om zijn middel wikkelt en de ander over de schouder
draagt. Zijn kleurige hoofddoek geeft de man een martiaal uiterlijk. Op de
achtergrond het model van een Soembanees huis met het merkwaardige,
hoge schilddak, waaronder de meest sacrale placls van de woning is.
Aan de muur een mannenikat; daarvoor een schedelboom, waaraan tot
aan het begin van onze eeuw de resultaten van het koppensnellen werden
Veelkleurig worden de weefsels gehangen, destijds kernpunt van het religieuze leven. Herinneringen aan
schedelbomen leven nog voort op weefsels.
gehad. Bijna elk
verkeersopstopping van rij me
Als de recensent op deze beide beelden- gedachten en gevoeleo
indirecte mededelingen kan af- geschoolde geest verricht i
gaan, dan is hier geen gewone een soort ordening voordat li
naïeve onbeholpenheid aan het g?.at schrijven, ja het ordenen
woord, maar een vermenging van hem een algemene en doorlir
oosters gevoelsleven met westerse Pende bezigheid. Zo krijgt mdP
taalvormen, welke vermenging °en gedachten-instrument. MafcL
dan toch (om in de trant van Sta- dit is op zichzelf niet voldoen#
ring een overtreffender trap te ge- °°h het instrument van de tal
bruiken) er niet in geslaagd is een moet goed zijn gebouwd en g>
laatster raster tussen oost en west stemd. Bij het dichten spelen be
op te ruimen. Leest en hoort men de instrumenten tezamen, ja i-
niet-Nederlandse Nederlanders z'jn tot één geworden, omdat d
zich in oroza uiten, dan is dat geschoolde schrijver en dichte
vaak opvallend correct, hoewel e- duizend maal de weg van gedachi
vengoed een kunsttaal. Maar in de naar woord en terug afpele])
poëzie stelt de schrijver zich open; heeft. Kiii
alle taalceremonieel is van hem bl
afgevallen (behalve op onbewaak- Trpfkuncf
te ogenblikken). Ik kom dus tot de U',M
(misschien wankele) conclusie te r„
doen te hebben met een Indische En dan w,orde" de mensen dj
Nederlander van iets over de mid- Je verzen 'er beoordeling het
delbare leeftijd, die ook in zijn ben gestuurd boos, omdat
christelijk denken die typische ver- toch zo hevig ontroerd zijn gi
menging vertoont van joods-grieks- weest toen ze de versjes maatfoli
westers taalgebruik met medita- ten. Bij het overlezen van hulW
Even zoeken naar een geschikt der, als men zijn werk meet mf
voorbeeld. eigen maatstaven! Maar andcreif
Als een pijl uit een boog
schoten zijn gedachten
in de laaiende brand
van het al-omvattend zijn.
...Nu weet
hij van 't heil, dat hij
nooit meer vergeet:
dat is en dat was
en dat komt
ar andcrei I
moeten door de woordeiü
van het vers gebracht wor
den tot de ontroeringen die d
dichter tot schrijven noopten D
En dat is nu juist de kunst, diO
trefkunst, de ballistiek van d(
poëzie. Dichten is, om Gezelle t<
verbeteren, een gunste maar oo)
een kunste. 11>
C. RIJNSDORF
