Chr. onderwijs in
Canada groeit
Philippijnse kerk kan
belangrijke rol spelen
Enthousiast ouderpaar in Nederland
Intercommunie met
oud-katholieken
eorfM Mhdaciïfmt1:
Wat is „goede hulp"
aan een ontheemde?
ZONDAGSBLAD
ZATERDAG 9 OKTOBER 1965
(Van onze kerkredactie)
V'RIENDEN van het
christelijk onderwijs in
Canada vierden in de af
gelopen maand feest. Op
elf sept. werd het ge
bouw van de christelijke
lagere school van Calgary,
Alberta, in gebruik geno
men. Het is een nieuwe
schakel in de sterk groei
ende keten van christe
lijke scholen. Eindelijk
hebben de 110 leerlingen
verdeeld over zes klassen
een eigen dak boven het
hoofd. En dank zij de vele
offers van hun ouders is
het niet eens een zwar.
verzilverd dak. Bestuurs
lid F. H. Verhoef raakte
er niet over uitgesproken.
(Van onze kerkredactie)
EIND september kwa
men de Philippijnen
in het nieuws door de uit
barsting van de vulkaan
Taal, die honderden men-
ike Katholieke Kerk. Men koos wetenschap te hebben gereinigd ke opvatting is echter alleen
senlevens eiste. Minder zeventien Philippijnse priesters en verbeterd. consecratie door een bisschop
spectaculair, maar toch
zeker niet onbelangrijk schop) werd.
Welke weg zou de jonge kerk bewaard De oude riten en gebe- cessie werd m
inslaan? „Wij willen de hoge in- den behielden hun betekenis maakt, toen de opperbisschop en
SrShtigSe^ïïStot'van Tt'doo?ïf toforlêëS vS de 'wee van rijn medebisschoppen
mensen volgen Wij hechten leiders aangesproken werd Men op rechtmatige w«ze werden ge-
waarde aan de verering van Ma- naar de mis, vereerde de wijd door een bisschop van de
- ria en de overige heiligen, maar heiligen en ontving de sacramen- Amerikaanse Episcopaalse (An-
intprrommi inip wensen de eer van God centraal *®n' hoewel ei ook velen ware gjjcaanse\ jcerk
intercommunie te stel3en» zo leitte De los Re die onder deze omstandigheden ghcaanse) *erk.
es voor een reiniging van de ingingen naar de Rooms-Ka-
•an menselijke insluip-
"(opperbis- Het behoudende element bleef geldiS- Deze noodgedwongen ver
onder het modernisme echter breking van de apostolische suc-
was het besluit van de in
ternationale oud-katholie
ke bisschoppenconferen
tie in Wenen, om tot vol
ledige
over te gaan met de Onaf
hankelijke
tholieke Kerk.
Katholieke s£sk
Kerk van de Philippijnen, XXSTS3S: Teru9ke^
kerk van Azië met een voel beheerste reii-
giositeit gekoppeld
Zielental, dat ruwweg op waren. Dit leidde tot
twee miljoen wordt ge- tal van ""«'epen.
i i-s r\ j ty z.1 i i Men werkte steeds
schat. De Oud-Katholiek verder in vrijzinnige
interessante ge-
van het histo
risch christendom
verwijderd raakte.
gevenS. Qe veranderingen in
ae geloofsleer onder
De Philippijnen vormen het e- leiding van De los
nige land in Azië met een over- Reyes en Aglipay waren ten eerst onder opperbisschop Isabe- Sinds 1960 bestaat er sacra-
wegend christelijke bevolking. si0tte zo radikaal dat van Je- lo de los Reyes junior, die zijn mentsgemeenschap met de mees-
Op een bevolking van 29 mil- zus n3ets meer overbleef dan waardigheid in 1946 aanvaardde, te anglicaanse en episcopaalse
Op deze wijze is de Onafhan
kelijke Katholieke Kerk van de
Philippijnen op het juiste ogen
blik uit het isolement gehaald
Een duidelijke terugkeer naar d.at anders haar op een sektari-
het oude katholicisme kwam er sche weg zou hebben gevoerd.
De Amerikaanse
episcopaten hebben
de Philippijnse kerk
als het ware geado-p-
teeerd en geholpen
bij de uitvoering van
allerlei projecten,
zoals de stichting
van hogere scholen,
studentenhuizen een
eigen kerkelijke
drukkerij.
Op 11 september ontsloot de
Canadese minister van onderwijs,
R. H. McKinnon, de deuren van
nieuwe christelijke lagere
school van Calgary, Alberta.
Maar toen de volgende dag de
kinderen in de banken plaats na-
i, bleek de school met vier
klaslokalen reeds geheel vol. Vol
gend jaar zal er een nieuwe
vleugel bij moeten komen. Deze
school is opnieuw een bewijs dat
het christelijk onderwijs in
Canada groeit.
joen zijn 23 miljoen christenen.
rechtvaardig mens, terwijl
Dit is een gevolg van vierhon- J7mis"Vén'zwtagliaanse'bröede^- Poav'^f^^e^^Hnkste- sinds '?SI intercommunie met
derd jaar Spaans bestuur, dat maaltijd werd, overigens nog al- tl' JiÏÏLÏ.-t. j» oaui™iin. 4' oud-katholieken. Thans ts de-
Cieru jaar opaans, u»mui, maaitijü werd, overigens nog ai- voor dp PhiliDoiin-
een Latijnse cultuur bracht met tijd gevierd in prachtige misge- se kfrk)Treep Jeer terug Saai
een sterk rooms-katholiek stem- waden.
pel. Tot het begin
tekenis in de kerk Spanjaar
den.
Kwaad bloed
Men had nauwe contacten met
uuiacicu uici ,„orH
de ultra-vrijzinnige unitariërs in iaien wera-
de Verenigde Staten (één van
hen, de latere Amerikaanse pre-
tOf»n we de afneloDen ervaren, dat ze met alle beste openbare scholen vernietigden,
a.yciwpcii hebben een soortgelijk effect op de
week met hem en ziin wereld toch noo Canadese süiolen. Onder druk van
helemaal haar Nederlands ac- secularisatie en een steeds pluralis- bijzonder karakter dragen, otn-
vrouw een kop koffie cent zal kwijtraken. Maar het SiCA°--" dat de medewerking verkre
dronken groeiend aantal scholen
zijn er nu rond zestig heeft stig, maar rationalistisch en secu-
De school werd drie jaar ge- ,rott behoefte zen christelijke ,alr ls versiteit voor Canada.
Maar zover
Toen prof. dr. W. H. Vm den S^wortln^an de^roel van S" Philippijnse rooms-katholi
opstand, die
hoogteDunt vond.
In dat jaar werd onder de
druk van het bevrijdingsleger
de jonge priester Gregorio Agli
pay benoemd tot kerkelijk goe-
verneur in een groot bisdom. In
een soort synode van inheemse
geestelijken stelde hij vergaande
i?ePanda?htmee- hervormingsplannen voor.
systeem gegroeid dat niet langer is van de Association for Re-
5ïïteSïï?,^illS..nSCh organisatie die uiteindelijk wil
lair'is? rat,0,lal'stlsch en secu" kamen tot een christelijke mi-
leden gesticht. Geoloog Verhoef ;„d„wUxers"en" onderwijzeres. Mv,U,e>
was een van de mensen, die fviyine
zich er hard voor inspanden, sen*
niet in het minst, omdat zijn Dc Verhocfs rijn er van over- ur. schonken worden aan de groei van dT vn^dA""va7"de
eigen twee zonen en twee doch- tuigd dat het christelijk onderwijs Born, hoogleraar aan de univer- het lager onderwijs. In Calgary «en onaer ae voogaij van ae
ters weldra de schoolleeftijd in Canada een toekomst heeft. In sitelt van Alberta, de chrlstelij- hoopt raen iederjaareenklasaan Spanjaarden
FMtde-n her eik*» on m nod or het begin zetten vooral ouders Uit 7 de school toe te kunnen voegen tot helpen. Rome stond ecnterafwij-
WfcJl Jffot de Christian Reformed Church he school van Calgary op 11 men naast het lager onderwijs ook zend tegenover deze ideeen en
mill 1.JZ' *»Ch daar voor in. Nu beginnen september opende, zei hij: „De een junior highschooï" heeft, ver- Aglipay werd.zelfs geëxcQnjniu-
Toen er een vacature kwam, anderen ook te beseffen dat de nimtn„r ,n gelijkbaar met de eerste tlvée jödr niceerd
ging zij weer aan de studie om christelijke opvoeding thuis en op openbare school zal nimmer in van onze middelbare school,
naast haar kweekschooldiploma de zondagsschool niet voldoende staat zijn om te geven wat de
onLlnETf1 'i ouders wensen: opvoeding ki ai lyn'ze \r"af wef'iii dommige
aanvullend universitaire onder- Ontevredenheid een christelijke geest De ver- steden ligt voor Calgary nog in
wijs te volgen. Ze heeft haar WiiicviBUwnwiu f van dt, een ver verschiet. De ouders zijn
Canadese diploma nog wel niet groeiende ontevreden- onderfite,de neutrallte,t ao al blij dat ze reeds driekwart van
tn haar tasje, maar mag al wel ueid over d| resultaten van het openbare school is een mythe. Op de vereiste 20O.000 gulden op tafe
onderwijs geven en staat nu openbare onderwijs. Canada kent rijn best is zij een armzalig konden leggen. En volgens jaa:
-j- jJ.. moet er al weer bijgebouwd wor
•ompromis." den.
Want subsidie krijgen dezi
gelovigen niet. Ze verlangen er
en ze zullen het
Hoogtepunt
weer voor de derde en de vier-
de klas. „openbare" en „bijzondere" scho
len. In het Frans-sprekende,
Cr-rt, In roomskatholieke Canada zijn dc
JICUM „openbare" scholen rooms-katho
Een familiereünie bracht hen Reh en de ..bijzondere" neutraal oi
enkele weken naar Nederland. De n)et efn zekere protestantse in
kans werd meteen aangegrepen om vloed. In de andere provincies zijl
contacten te leggen met organic-
De kansen voor de hervormer
keerden door de Spaans-Ameri
'■aanse oorlog. Het verdrag va
°arijs, dat een eind maakte aa-
leze oorlog, bepaalde, dat d
Philippijnen voor twintig mil
ioen dollars door de Verenigd
Staten zouden worden overgeno
men. Dè kerkelijke hervormings
beweging kwam tot een onver
ties voor het christelijk onderwij.' «p1™» protestant» en de „bijzon
in ons land. Want Canada begint te ^er® rooms-katholieiC.
beseffen dat contact met Neder- j„ onomondl,
land op dit punt wenselijk is. Di- MaaJ de. J1V1 nJ? J? o-
land wil profiteren van de hon 'arisatie heeft daar ook zijn klaslokalen ontsloot,
derd jaar ervaring. Men zoekt naar nvloed doen gelden op de niet-
pedagogische en didactische grond- oomse staatsscholen. Daar mag (^r/-)f-|/-Jc|an
slagen; men verlangt naar geeste- niets onderwezen worden dat in vjivjiiuoiay
lijke en morele steun. strijd ts met de inrichten van de De nieuwe christelijke scholen
ouders. Doordoor wordt het nirt ult van de kerk HoewcI
steeds moetllj cer en "ook totaol M de ouders van de
ai. onjnopelijJc om nog een chnste- U»J
All Je er over schrijft, zegt getu\g€nis te laten door- kinderen
In het begin en dat is nog
liet zo heel lang gelden— meen-
icn vele Canadese christenen da, oew€glng Kwam „t een
die in Camda lèverï- tegenstelling tot vele christenen Waclü hoogtepunt tijdens
/reemd zou blijven. Maar lang- in de Verenigde Staten ook vergadering van de orbeidersbe-
'aam maar zeker komt er wat zeker aanvaarden als het gege- weging op 3 augustus 1902, waar
neer openheid. Dat werd vooral ven wordt. Maar zolang dat nog de journalist Isabelo de los Rey-
jewezen toen minister van onder- jiiet voor elkaar is en dat es de nationalistische gevoelens
wijs R. H. McKinnon, de deuren fcan n0g heef lang duren hoog wist op te zwepen.
1-nn Vief nipnwr Pf-hoilW met Vier ...-i 1l.
Oproep
Willemlen Verhoef, zet er dan klinken.
ook een oproep in voor onder-
er bezwaren zijn. Zelf heeft zij karakter
Doop voor de doden
Petrus schreef van de brieven
van Paulus, dat daarin „een
en ander moeilijk te ver
staan" was. Dat geldt zeker
voor wat hij zegt over het
„dopen voor de doden". Me
nig theoloog heeft zijn hoofd
over deze uitspraak gebro-
Toch gebeurde er vorige maand
in Zuid-Amerika iets wat de
ze tekst glans geeft. In de
rivier, waar bijna tien jaar
geleden vijf jonge Amerikaan- ftjaar het voorbeeld van de
zendelingen werden ver- vrouwen heeft ook een onuit-
tact te leggen. Enkele maan
den later verhuisden zij naar
het dorp van de Auca's. Lang
zaam maar zeker leerden zij
hun taal, begonnen zij te pre
ken en het grootste moment
kwam toen de eerste Auca ge
doopt werd. De moordenaars
waren dc eersten die tot beke
ring kwamen. Nu is reeds
meer dan driekwart va:
bevolking van het kleine
dorp gedoopt.
Calgary voor bijna 99
procent tot de Christian Reformed
Church behoren, willen zij graag
een algemene, maar positief chris-
de "e Nederlandse lelijke school. Maar vermeden
moet worden dat het met deze
christelijke scholen precies zo zal
gaan als met het protestantse
staatsonderwijs. Daarom moet het
onderwijzend personeel een grond
slag ondertekenen.
Tot nu toe kregen de onderwij
zers en onderwijzeressen meestal
de „Drie Formulieren van Enig-
ïeid" ter ondertekening voorgelegd,
maar dat vond men toch een te
typisch Nederlandse aanpak. De
scholen zijn bij elkaar gekomen en
er is een „Educational Creed." een
„geloofsbeleidenis" voor het onder
wijs opgesteld die door de bestu
ren en het onderwijzend personeel
moet worden aanvaard.
wisbare indruk gemaakt op
hun kinderen.
moord, werden twee jonge
mensen gedoopt. Het waren
vliegen Ier CI1Nate "seint, dï Em paar mannden
daar om het leven kwam. Zij
werden gedoopt door de
moordenaar van hun vader.
Maandelang waren zendelingen
indertijd bezig contact te krij
gen met dc geïsoleerd levc-
deti de zoon en de dochter
van Nate Saint dat zij graag
gedoopt wilden worden.
de Auca-stam. Het leek er op
dat deze Indianen de pogin
gen op prijs stelden en de
zendelingen vriendelijk zou
den ontvangen. Ze landden
met een vliegtuigje op een
zandbank in de rivier. Het
dorp waar zij naar toe wil
den bleek verlaten. Dat was
hun laatste mededeling aan
de buitenwereld. Het radiotc-
lefonisch contact viel uit.
Enkele dagen later werden
vier van de vijf doorstoken
lichamen gevonden. Het vijf
de is nooit meer ontdekt
Toch staan er vijf kruisen in
de jungle van dit Amazonege
bied.
Toen de mannen hun leven ga
ven. zetten hun vrouwen het
werk voort. Na vele vruchte
loze pogingen slaagden einde
lijk de vrouw van één van
hen, Betty Elliot,
ertelden hun baptis
ten-predikant dat zij nog een
wens hadden. Zij zouden
graag gedoopt willen worden
in dè rivier en op de plaats
waar hun vader was ver
moord. Zo wilden zij getui
gen dat zij niet alleen deel
wilden hebben aan rijn ge
loof, maar dat zij ook het
werk dat hij begonnen was
wilden afmaken.
Vorige maand vond de doop
plechtigheid plaats. De plech
tigheid werd niet verricht
door de beide trouwen, die in
het dorp het evangelie had
den verkondigd, maar door
een van de Auca-Indianen
die door de jonge gemeente
gekozen is als voorganger. Zo
doopte de moordenaar van
Nate Saint, diens kinderen.
Later zeiden zij: „De doop is
begraven worden met Chris
tus en opstaan tot nieuw le
ven. Zo wilden wij getuigen
uit het graf van vader op te
willen staan om rijn leven
verder te leven."
Doel
In deze grondslag staat dat God
van dc mensen verwacht dat zij
Hem in alle levenssferen zullen
dienen en dat zij daarom geroepen
zijn om hun kinderen in de vreze
des Heren op te voeden. In het
artikel over God en de schepping
wordt gezegd dat de wereld alleen
goed doorschouwd kan worden in
haar verhouding tot de Drie-enige
God.
Het doel van de christelijke
opvoeding is het kind te brengen
tot hartelijke overgave aan Chris
tus de Waarheid. Het moet zo
komen tot zelfstandig oordelen tot
wijsheid en gerechtigheid, opdat
het bekwaam en met verantwoor-
delijksheidsgevoel de dienst van
God kan aanvaarden.
In het tiende en slotartikel
wordt dan gezegd dat de christe
lijke school opgericht en bestuurd
moet worden door gelovigen, dat
het onderwijs zich moet richten
naar de wettelijke normen en dat
het steeds moet worden gegeven in
volkomen en vrijwillige overgave
aan de heerschappij van Christus.
Contact
Evenals in Nederland zoekt
het onderwijzend personeel ook
onderling contact. Elk najaar
wordt een provinciale conferen
tie gehouden in Alberta. Dit
najaar zal deze bijeenkomst een
Overpeinzingen bij het bewijzen van iemands laatste
eer, zou men bijgaand (enigszins bewerkt) artikel kun
nen noemen dat we vonden in dc jongste aflevering
van ..Diakonia", het maandblad ten dienste van het
diakonaat in de Ned. Hervormde Kerk.
Tot de regelmatige medewerkers van dit blad be
hoort de heer H. de Jong sr. uit Wassenaar. Van zijn
hand is het onderstaande, dat meerderen wil confron
teren met de vraag hoe men in bepaalde moeilijke ge
vallen door liefde geleid tot dienen van de ander zou
moeten komen
Onlangs hebben wij weer
een van onze bejaarde
Russische ontheemden be
graven. Hij was misschien
wel de meest eenzame van
de groep, waar de Ned.
Hervormde Kerk zich in
1950 verantwoordelijk voor
stelde. Een ontworteld
mens, sterk gedesillusio
neerd. Een gewonde ziel.
slachtoffer van zijn levens
overtuiging. Door over
macht, met name van zijn
politieke a tegenstanders
lijfelijk en geestelijk ge
kneusd.
Zijn vaderlandsliefde was hij
kwijt. Er had zich in Rusland,
ook wat hemzelf betrof, teveel
afgespeeld. Ziehier enkele nuch
tere feiten over zijn levensloop.
Hij werd in 1884 géboren, was
wit-Rus. Als jong officier heeft
hü gevochten in de Russisch-
Japnnse oorlog van 1905. Het
betekende voor hem niet alleen
een onderbreking, maar door
verschillende onvoorziene om
standigheden ook een afbreking
van zijn studie voor arts. Hij
bracht het tot wat hij zelf
medical-technicus noemde: als
zodanig werkte hij in Riga in
een militair hospitaal.
In 1914 kwam hij opnieuw in
Russische krijgsdienst, werd
vervolgens in een veldhospitaal
tewerk gesteld en kwam daarna
in Oostenrijk terecht, Eenmaal
terug in Rusland werd hij be
schuldigd van spionage voor
Duitsland.
Hij werd naar Siberië ge
zonden waar hij veel geleden
heeft met onder andere als ge
volg permanent zware hoofd
pijn en verlies van een oog. Hij
wist te ontvluchten, doch werd
in Rusland opnieuw gearres
teerd. Na een gevangenisperiode
kon hij Polen bereiken.
Oorlog
Juist toen hij dacht een
beter leven te krijgen brak
dc oorlog 1940-1945 uit. Hij
wist, de gevaarlijke risico's
trotserend, zich zolang schuil
te houden. Na de tweede
wereldoorlog werd Duitsland
zijn toevluchtsoord.
Hier wachtte hem een paar
jaar kampleven met als eind
station Augsburg. Hij ver
nam later dat zijn vrouw was
vermoord en dat zijn twee
zoons waren gesneuveld.
Toen, in 1950, kwam er in dit
zwaar beproefde leven wat zon.
Hij was een van de honderd be
jaarde en merendeels Russische
ontheemden van wie er 68 aan
de Ned. Hervormde Kerk wer
den toevertrouwd.
Wie dit barre leven overziet
vraagt zich onwillekeurig af
wat wij in Nederland nu wezen
lijk voor deze man hebben be
tekend. Hij keek ons soms aan
alsof hij zeggen wildeIk wil
wel sympathiek, vrolijk en com
plimenteus zijn, maar ik kan het
niet. We hebben hem dan
ook nooit zien lachen. Hcti
lachen was hem vergaan.
Als prof. Rümke zegt dat er
een heel leerboek te schrijven
zou zijn over de psychische
stoornissen van de gezonde
mens. dan vragen wij ons af hoe
het in dit opzicht dan wel met
deze verdrukte en geteisterde
ziel gesteld is geweest. Hij werd
vaak gekweld door zijn on
vermogen zich te geven.
Maar dat is voor hen die deze
man meer dan oppervlakkig
leerden kennen geen beletsel
geweest voor hem te zorgen. Of
men nu sympathiek of niet
sympathiek, complimenteus of
stug. vrolijk of droefgeestig is,
zij die zich door liefde geleid
weten, zullen als het op die
nen en helpen aankomt zulke
eigenschappen niet als maatstaf
gebruiken.
Dankbaar
Zij die hem kenden wisten
hoe gereserveerd en gesloten
hij kon zijn, doch dat het hem
geenszins aan dankbaarheid en
waardering ontbrak. Hij moet
onder zijn zware en langdurig
te torsen kruis geweten hebben
wat een rUke betekenis er in
deze waarheid besloten ligt
Het dragen van het kruis is
minder erg dan het uitdoven
van de liefde
In die overtuiging hebben de
genen die hem op zijn laatste
gang vergezelden deze Rus
sische bejaarde ontheemde be
graven. De aanwezigheid van
enkele vrienden die hem dc
laatste jaren veel gastvrijheid
hadden verleend maakte het
beklemmende besef \yat minder
schrijnend dat geen enkel fami
lielid van de overledene bij deze
plechtigheid tegenwoordig was
om de eenvoudige reden dat hij,
volgens zijn eigen verklaring,
geen familieleden meer bezat.
Men moet iemand tijdens zijn
leven hebben geëerd om hem de
laatste eer te kunnen bewijzen.
Hier stonden mensen om een
graf waar geen zinledig, ijdel
eerbetoon mogelijk was. Vooral
de indrukwekkende lijdensweg
die deze ontheemde vriend
heeft moeten gaan (lijden
dwingt eerbied af) vervulde met
diep respect.
Handelen
Maar wij vroegen ons toch
bij dit afscheid af of wij wat
betreft eerbied, hulpverlening
en verzorging niet schro
melijk tekort geschoten zijn.
Een te laat gestelde vraag?
Toch niet zinloos. Vluchtelin
gen en ontheemden wonen
thans nóg onder ons. Wij zul
len ons als Kerk van onze
verantwoordelijkheid ten op
zichte van deze „vreemdelin
gen" bewust moeten blijven.
Naar dit laatste zullen wij
moeten handelen.
kerken. Deze kerken hebben zelf
driehoek dus compleet, ter-
kerk) greep weer terug wijj er ai aanwijzingen zijn, dat
ïndpr mept Hoor hrt ODstellen ook de oosters-orthodoxe kerken
banden met de Phüippino's wil
len aanknopen.
In het geheel van de oecume-
Nog op een ander belangrijk ne kan deze Philippijnse kerk
Vanzelfsprekend zette deze ri- SSJTSS, pnnt herstelde men een katholle- door haar brugpositie nog van
tuaüe bij de PhiUpoino's veel ere-voorzltter van de Onafhanke- ke traditie. Omdat de kerk in Prote betekenis warden. Men
kwaad bloed. In 1872 werden lijke Kerk!). De Philippino's wa- 1902 geheel alleen stond, waren denke slechts aan het feit, dat
drie inheemse priesters terecht- ren ervan overtuigd, de Heilige gek0zen bisschoppen noodge- een kwart van het totaal aantal
Seter°„fv1nZLfstït"sVZ0ij veïSf ^ristendSm''volpen?ta dwongen gewijd door handopleg, niet-roo^e christenen in Azië
werden spoedig beschouwd als maatstaven van de moderne ging van priesters. Naar katholle- tot deze kerk behooi t.
martelaren voor de vriiheid in
is-katkolieken nog elk jaar in Manilla icordt gehouden. Sommigen dragen
he^meuwejsebouw met vier betalen zij uit hun eigen zak
alle onkosten. Want zij zien hun Onvoldoende begrip in Rome De Bloedprocessie, zoals die ---» -
christelijke school als een abso- voor de anti-Spaanse sentimen- een kruis, anderen laten zich geselen door „Romeinse soldalen totdat het bloed langs hun lichaam druipt, termjl
lute noodzaak, een opdracht van ten der Philippino's leidde tot de er zelfs zijn, die zich aan het kruis laten nagelen. In reactie hierop behandelde de (Jnajhankehjke Katholieke
God. stichting van een Onafhankelij- Kerfc aanvankelijk sterk modernistische wegen.
