Veertien bezwaren tegen
Gereformeerde kerken
Mont Saint Michel
bestaat 1000 jaar
Hilton-Curacao
Interviews met genezen lidmaten |Jj
De eeuwen
aetrotseerd
Lange
adem
ZONDAGSBLAD
ZATERDAG 4 SEPTEMBER 1965
j ffiir.ll
Ipdl m j,,
»De kogel is door de kerk"
verschijnt als pocket
(Van onze kerkredactie)
De kogel is door de kerk. Een aantal interviews met gewezen gereformeerden
komen volgende week verzameld in een pocketboek in de etalages te liggen
van de Nederlandse boekhandelaren. Het is een boek geworden dat vele
gereformeerden het hoofd wat zal doen hangen en tegelijkertijd de wenk-
brouwen zal doen fronsen. Maar het is tegelgkertijd een boek dat niet alleen
de Gereformeerde Kerken treft. Er worden dingen gezegd, aanklachten geuit
die alle kerken raken.
B(j de Uitgeverij Bert Bakker-Daamen zal volgende
week het boek „De Kogel door de kerk" verschijnen.
Daarin zjjn de veertien interviews met ex-gerefor
meerden verzameld. Onze kerkredactie kreeg de druk
proeven ter inzage en had dus de primeur. Op deze
pagina Geestelijk Leven wordt een kritische beschou
wing gewijd aan dit boek en zijn inhoud.
kunst. Jan Kassies, antwoordde
generaliserend: „Het gereformeerde
leven kent de kreativiteit niet."
Twee antwoorden
blijven gereformeerd, met hun
eeuwige beginselen en hun funda
mentalisme". In wezen bedoelen
ze hetzelfde: Het geloof was voor
hun gevoel verstikt onder leeruit-
spraken en levensstijl.
De titel slaat nergens op: „De
kogel door de kerk." De redac
teuren en verslaggevers van deze
gesprekken zeggen eerlijk: „Wat de
titel betreft, deze is uitsluitend ge
kozen om de verkoop te stimule
ren." De gereformeerde hoogleraar
prof. dr. G. Th. Rothuizen, die het
wat studentikoze slotwoord in imi-
tatie-Pharetra-stijl schrijft, heeft
echter in de achttiende eeuw een
Carolus Tuinman ontdekt die deze
uitdrukking verklaart met: „Het
heilige niet ontzien." Er zijn in
derdaad geïnterviewden bij die het
heilige niet ontzien omdat ze
het nog nooit gezien hebben
er zijn er ook bij die van het on
heilige te veel gezien hebben in
de kerk.
Een wijde variatie van ex-gere
formeerden it bijeengebracht. Twee
van hen zijn nu rooms-kathollek.
verschillenden hervormd, één werd
burgemeester (niet vermeld wordt
dat L. J. de Ruiter indertijd de
Jongste burgemeester was van ons
land), één werd hoogleraar van
wege de Nederlandse Hervormde
Kerk te Amsterdam, en velen van
de geïnterviewden zijn bekend ge
worden om hun al dan niet kunst
zinnige pennevruchten.
Veertien verschillende mensen
brengen hun bezwaren tegen de
Gereformeerde Kerken te berde.
Als alle interviews gelezen zijn
komt men onwillekeurig tot de
conclusie dat er niet veertien,
maar eigenlijk maar twee ant
woorden zijn.
Er zijn er die heengegaan zijn.
omdat ze er innerlijk nimmer bij-
gehoord hebben. Jacques Hamelink
zegt: „Het is bepaald onjuist te
spreken van geloofsverlies. Ik heb
nooit geloof als bedoeld bezeten."
Wim Brinkman herinnert zich uit
zijn kinderjaren alleen maar twee
grondwaarheden: „erfzonde en pre
destinatie.genade was er niet
Beeld
vergaderende synode om de von
nissen die hen troffen in verband
met de leeruitspraak van de synode
van Assen-1926 terug te 'nemen?
Het is immers een publiek geheim
dat de kwestie Assen waarschijn
lijk wel weer zal worden verscho
ven naar een volgende synode, op
dat er eerst nog weer gestudeerd
zal kunnen worden.
Anderen zijn positiever. De jour
nalist H. M. van Rankwijk zegt
tenminste: „Naar wat ik zo hier en
daar opvang, dan moet ik zeggen
ja. Dat berust op een aantal ver
spreide ontmoetingen en uitingen.
Ik denk daarbij vooral aan de
jeugd." En prof. dr. B. de Goede
zegt: „De gereformeerden lopen
tegenwoordig in de pas, ze leven
Goede raad
Het is ongemeen boeiend om te
luisteren naar alle bezwaren die
opgesomd worden, soms omdat men
in een flits een beeld van de Ge
reformeerde Kerken krijgt zoals
die waren, soms omdat zij veel
meer inzicht geven in de levens
van de geïnterviewden. Terecht
schrijft Buskes in zijn voorwoord:
„Soms herken ik de Gereformeerde
Kerken in de interviews. Soms doe
ik dat niet." Prof. Rothuizen komt
aan het slot tot een soortgelijke
conclusie. Hij zegt dat er alle aan
leiding is om zo nu en dan
roepen, maar
den: „onzin".
te antwoor-
Een van de ex-gereformeerden,
die in het boek „Een kogel
door de kerk" werd geïnter
viewd, Wim Brinkman, vertelt:
„Op een avond in april 1956
stak ik op de hoek van een
laan in Badhoevedorp een si
garet op en tag plotseling dat
als het bestaan van God wer
kelijk van enig belang sou zijn,
het onmogelijk zou zijn zonder
zo Iemand te leven, ik allang
weg, dood, zou zijn geweeet."
Zijn conclusie was: Ik ben niet
dood, dus is er geen God. Maar
hij begreep en begrijpt niet, dat
hij in wezen een voluit bijbel
se waarheid heeft gesproken.
Want juist dit zegt Paulus ook.
Hij schrijft aan dc gelovigen
van Efeze: „Ook u hoewel gij
dood waart door uw overtredin
gen en zonden en even
later betrekt hij het ook op
zichzelf: „hoewel wjj dood
waren door de overtredingen..."
Brinkman begrijpt niet dat men
op twee manier dood kan zijn.
Men kun de scherpe smaak van
een sigaret op^ de tong proeven,
ven en toch dood zijn.
ilij begrijpt dat niet, omdat Hij
in wezen een vals beeld van
God heeft. Als God werkelijk
bestaat, zegt hij, ..zou het on
mogelijk zijn zonder zo Iemand
te leven". Dat Brinkman zon
der God kan leven ligt echter
niet aan hem, maar aan de Lief
de van God.
Hij redeneert vanuit een donker
Godsbegrip, die niet zou kun
nen toestaan dat Iemand Hem
terzjjde schuift. Maar do bijbel
spreekt van een genadig God,
die steeds weer zijn handen
uitsteekt naar hen, die niet van
Hem willen weten.
Wie God ontmoet komt allereerst
diep onder de indruk van Zijn
liefde. Wie God ontmoet komt
plotseling tot de opmerking:
Hoe heb ik zonder Hem kun-
Het
ordt i
Kunst
Kennelijk leefde bij de redactie
de gedachte tiat de GerefoYmeerde
Kerken voor velen verwerpelijk
zij ft omdat zij een a-cultureel
milieu zouden vormen. „Wat is het
toch in de gereformeerde kerk dat
juist kunstenaars, journalisten en
dat slag mensen niet aanstaat?"
vroeg een van de redactieleden
argeloos. De „Links"-radicale-so-
cialist (van het blad dat zo heet).
Wim Brinkman, gaf echter ten
antwoord: „Het is de vraag of er
van de afvalligen, van de voor
malige gereformeerden, statistisch
signifikant meer elementen in de
vrije beroepen terechtkomen dan
voor andere categorieën het geval
is. Ik denk het niet." Maar hij
voegt er aan toe: „Het is volstrekt
onmogelijk in de gereformeerde
kerk gelukkig te zijn, zowel om de
mensen als om de leer." En de
secretaris van de Raad voor de
bij."
Daartegenover staan de bezwaren
naar voren gebracht door anderen
die wel in een kerk terecht zijn ge
komen, die daar meeleven of een
vooraanstaande plaats innemen.
„Mijn grote verdriet," zegt ds. H.
A, C, .Hilderlng, die een bekend
zencfeling was en nu met emeritaat
is, „in die jaren was het intellec
tualistisch formalisme dat in de
gereformeerde kerk de toon aan-
Fedde Schurer zegt: „Ze hadden
hun zaak zodanig met Gods zaak
vereenzelvigd, dat ze meenden op
deze wijze (zijn excommunicatie)
hun plicht te doen." Prof. Smelik
had een afkeer van de „beroemde
antithetische houding de hoofd
ellende hiervan is dat men zich
heeft afgesnoerd van beïnvloeding
door grote figuren buiten de gere
formeerde kerk. Iemand als prof.
Gunning Jr. bijvoorbeeld heeft
totaal geen invloed gehad."
Buskes schrijft in een voorwoord
dat hij is opgegroeid in kerken
met hun „Wij Calvinisten" en „Wij
Veranderingen
En hoe staan deze mensen nu
tegenover de veranderingen, die
zich ook in de Gereformeerde
Kerken hebben voltrokken? Dat
is ook een vraag die telkens
gesteld wordt. Sommigen vooral
van de jongeren achter in1 hèt
boek,: staan er nog niet ver ge
noeg vandaan om werkelijk een
gefundeerd oordeel te hebben.
Prof. dr. E. L. Smelik. die eerst
zegt dat hij van de Gereformeerde
Kerken niet veel meer afweet, is
nogal negatief: „Maar ik moet toch
zeggen dat die veranderingen me
niet zo erg essentieel lijken. Er is
op geen enkel punt een echte be
slissing genomen. Niet bijvoorbeeld
op het punt van de oecumeniciteit.
en ook niet wat hun bijbelbeschou
wing aangaat. Er is vermoedelijk
wel een mentale verandering bij
een aantal mensen, maar in het
geheel werkt die nauwelijks door."
Is het omdat hij niet veel verwacht
van het verzoek, dat hij samen met
dr. J. J. Buskes en ds. S. P. Ver
meer heeft gericht aan de zojuist
En soms hebben ze nog goede
raad, zoals bijvoorbeeld hoeden-
ontwerper Harry Scheltens, die
nooit meer in een kerk komt:
„Laat ze eens wat meedoen met
de oecumenische gedachte
Maar misschien is dat juist de
gedachte die bij menige lezer na
de laatste bladzijde zal blijven
hangen, maar dan als een goede
raad aan de mannen die zich lieten
interviewen. De goede uitzonde
ringen niet te na gesproken, krijgt
men soms het gevoel alsof hier ge
sproken wordt over de gerefor
meerden als „apen in een kooltje."
Het boek is allerminst een school
voorbeeld voor het moderne oecu
menische gesprek, noch tussen ge
lovigen onderling, noch tussen hen
die de wereld verkozen hebben en
de kerk. Er wordt veelal over de
Gereformeerde Kerken gesproken,
niet tot die kerken. h.v.io'
We kunnen ons voorstellen- dat
vele gereformeerden na afloop
verbaasd zeggen: we herkenden ons
zelf niet. Misschien dat het toch
wel goed zou zijn als de eveneens
ex-gereformeerde uitgever Bert
Bakker nog eens een tweede boekje
op de pers zou leggen. Hij zou het
kunnen noemen: Een bankje ln de
kerk. Maar dan met als ondertitel
„Veertien gereformeerden, die on
danks veel, toch hun kerk niet ver
lieten."
Dc kogel door de kerk, veertien
interviews met gewezen gerefor
meerden door Koosje Koster,
W. J. van Bennekom, J. D. F.
van Halsema, M. Schouten en
J. P. Slzoo. Uitgave Bert Bakker-
Daamen N.V., Den Haag.
Mont Saint Michel, de Benedictijner abdij op
de granietrots vóór de kust van Normandië be
staat althans in haar huidige vorm op 10
september duizend jaar. Al in het jaar 709 be
gonnen de monniken daar op dat eilandje met
de bouw van hun klooster. Zij wijdden hun in
zee gelegen berg aan de aartsengel Michaël, die
in Openbaringen 12 7 genoemd wordt als de
overwinnaar van de draak (Satan) en die door
de vroege Christenen werd beschouwd als dè
beschermer van de kerk.
Vele plaatsen, die hooggelegen waren, kregen
in de Middeleeuwen kapellen met de naam van
Michaël.
Volgende week zullen regeringsautoriteiten en
kerkelijke hoogwaardigheidsbekleders over de
dam van het vasteland naar Mont Saint Michel
gaan om met de Benedictijners het duizendste
jaarfeest te vieren
caCI
oioJ
Mont Saint Michel is ook een touristische trek
pleister. In de loop dei" eeUwen zijn op dë rots
prachtige stalen van allerlei bouwstijlen ver
rezen. Het klooster is Romaans, de wereldlijke
ruimten er om heen zijn zuiver Gothisch en dan
is er voor de bezoekers altijd nog het wonder
van het grote getijverschil in de baai tussen j
continent en eiland. Het verschil tussen hoog en
laag water kan daar heel dikwijls meer dan 12 /2
meter bedragen.
De monniken van Mont Saint Michel hebben
in de Middeleeuwen voor de Engelse kust bij het
graafschap Cornwall in het zuiden een zuivere
tegenhanger van hun eigen woonplaats gevonden.
Daar werd een abdij gesticht, die onder de Bene
dictijnen van Normandië ging ressorteren en het
eilandje, dat wij op de kleinere foto hiernaast in
beeld brachten, kreeg de naam St. Michael en
werd een duplicaat van het nu duizendjarige
Mont St. Michel.
Brinkman redeneerde: Ik leef
zonder hein, dus Hij bestaat
niet. Het is wel een bijzonder
stuk zelfoverschatting te den
ken dat God niet bestaat, om
dat Brinkman zich niet om
Hem bekommert en God hem
nochtans niet vernietigt. Op
dia manier kapt hij bijvoorbaat
de mogelijkheid af dat Gods
genade een lange adem kan
hebben. En dat ontdekt juist
degene die God in zijn leven
ontmoet
Voor Curasao was de afgelopen week economisch
zeer belangrijk. Toen viel namelijk op 31 augustus
jl. de beslissing: het grote Hilton Hotel aan de
Piscadera Baai zal er komen. Conditio sine qua non
voor het financieringsprogramma was namelijk dat de
lokale kapitaalmarkt van Curasao voor twee miljoen
Antilliaanse guldens een zesde van de totale in
vesteringskosten in dit project moest participeren.
Over de betekenis en de omvang ervan gaat dit artikel.
Illlllllllllllllllllllllllllllillllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllüllllllllllllllllllllllllllllllllllllllillllllllllllllllllllll
llllltllllllllllllllllllllllllli
Over twee jaar luxueus
hotel op het eiland
keling zal, zo wordt officieel
voorspeld, zich zeker in de ko
mende jaren blijven voortzetten.
Eén van de jongste stimulansen
in dit verband was de met on
geveer veertig procent verlaagde
z.g. tourist class-retourtarieven.
vakantiegangers kun-
profiteren.
Curacao heeft van deze stroom
slechts ten dele kunnen meepro
fiteren, Niet omdat er te weinig
interesse voor dit gebied be
stond, maar omdat de bestaande
hotelcapaciteit onvoldoende was
en nog is. Vooral in het seizoen
1964-'65 moesten meer toeristen
Vertrouwen
Al gauw diende de gigantische
Hiltonorganisatie zich aan, die
voldoende vertrouwen in de mo
gelijkheden heeft om op Curacao
De figuur bij de stichting is
dan globaal zo, dat Hilton de
hotelgebouwen plus inventaris
voor twintig jaar huurt en de
exploitatie op zich neemt. Het
jaarlijkse huurbedrag wordt in
grote lijnen gevormd door twee
derden van de bruto-exploitatie-
winst, te voldoen door Hilton.
De investering moet dus van
derden komen, doorgaans uit het
land van vestiging. Van de Ne
derlandse regering werd mede
werking verkregen in de vorm
van een lening ad 8 miljoen via
het z.g. Meerjarenplan. Onder
hypothecair verband leent het
Eilandgebied voorts nog twee
miljoen, terwijl en dat was
conditie voor medewerking via
het Meerjarenplan de laatste
twee miljoen uit de particuliere
beurzen op Curacao moesten ko-
(Van een onzer
redacteuren)
Het beslissende sluitstuk
van de financiering is er
Nu de Curagaose zaker.
wereld voor twee miljoer
aan risicodragend (aan
delen) kapitaal heeft wil
len investeren komt vlak
bij Willemstad een Hilton
Hotel. Capaciteit ongeveer
250 appartementen. Ter
vergelijking: Hilton-Rot.
terdam heeft er 263 en
Hilton-Amsterdam 276.
Het Cura?aose hotel zal de
Hollandse broers dus nie*
veel in grootte ontlopen.
Met dit project wordt Curasao
.■en hotel rijker waarvan dc
stlohtlng 12 miljoen (Antilliaan»
courant) gaat vergen. Men hoopt
er de elk Jaar groter wordende
stroom toeristen vooral uit de
States volledig mee aan te kun-
De Amerikaanse overzeese
:oeristenstroom heeft zich in
ruim tien jaar meer dan ver
drievoudigd tot ruim twee mil
joen mensen per jaar, die voor
enkele miljarden dollars beste
den. Deze schoksgewijze ontwik-
Spanning
Welnu, op dc sluitingsdatum,
31 aug. JJ„ bleken alle 20.000
stukken van nominaal honderd
gulden te z(]n uitgegeven op de
lokale kapitaalmarkt. De gun
ning van het project kan dus
thans plaats hebben. Dat het
toch wel even heeft gespannen
moge hier uit blijken, dat op de
emissie van twee miljoen nog
geen veertien dagen geleden pas
voor even meer dan de helft
was ingetekend!
Het hoofdgebouw uiter
aard zullen bij de uitvoering van
het hele project de plaatselijke
leveranciers en arbeidsmarkt in
eerste instantie worden aange
sproken omvat 200 hotelka
mers. Aan de Piscadera Baai,
waar de gebouwen verrijzen
stóét reeds een gelijknamig ho
telgebouw. dat reeds 46 kamers
bevat zodat ongeveer 250 ka
mers worden verkregen.
Op het terrein aan de baai
komt een apart casino en een
vergaderzaal voor 200 tot 400
personen. Verder omvat het pro
ject de bouw van een aantal
winkels, terrassen, tennisbanen,
de aanleg van een prachtig
strand plus nodige voorzienin
gen, kortoro het zal voor de
verwende Amerikaanse toerist
een genot zijn om straks op
Curacao (een deel van) zijn va
kantie door te brengen.
De economische betekenis van
dit project bl(jkt nl aanstonds
uit de bouw, waarbij gedurende
twee jaren ongeveer 200 arbei
ders van Curapao emplooi zul
len vinden. Voor de exploitatie
zijn 260 werknemers nodig, ter
wijl in de bijbehorende horeca-
scctor nog eens 120 mensen werk
gelegenheid zullen vinden. En
wat de toelevcringssector be
treft hier rekent men erop dat
ongeveer 300 extra arbeids
plaatsen door het bestnan van
het grote hotel, zullen kunnen
worden bezet.
Weinig risico
Risico is er aan het project
praktisch niet verbonden. Daar
staat in feite de grote Hilton
organisatie borg voor. Van de
reeks Hiltonhotels over de ge
hele wereld is er niet een te noe
men, die geen belangrijke win
sten afwerpt.
Voorlopig zal het grootste con
tingent toeristen voor Curacao
uit de Verenigde Staten afkom
stig zijn, alsmede uit andere
Amerikaanse landen. Door een
verdere verlaging van vervoers-
tarieven voor toeristen verwacht
men echter op den duur relatief
steeds meer Europese toeristen.'
In alle opzichten gaan afstanden
immers hoe langer hoe minder
een rol spelen.
