ÊÊm
Jonge mensen leren nu
de volwassenen lezen
SMIJTEGELT na drie
nog populair
eeuwen
Hervormde W ereldbond
somt beginselen op
Schilder van rijke Christus
voor arme zondaars
Dr. Laubach kwam zelf naar Kenia
Tekenen der genade
ZONDAGSBLAD
ZATERDAG 21 AUGUSTUS 1965
(Van onze kerkredactie)
GISTEREN was het drie eeuwen geleden, dat in Goes een jongen geboren
werd, die als predikant een geweldige invloed heeft uitgeoefend op de
Nederlandse kerk in het algemeen en die van Zeeland in het bijzonder:
Bernardus Smijtegelt. Een figuur, die zich uit de vaderlandse kerkgeschie
denis niet weg laat denken en sprekende, nadat hij gestorven is" door
talrijke geschriften, die tot op heden nog herdrukt en gelezen worden.
Voornamelijk in de kleine kring van „bevindelijken". Voor hert is hij Vader
Smijtegelt of (zoals de Zeeuwen zeggen) Smietegelt.
Met name in Middelburg,
waar hij van 1695 tot 1735
stond, is men deze predikant
nog niet vergeten. In de
christelijke gereformeerde
kerk vindt men nog de kan
sel, waarop hij eens stond.
Over de Herengracht vond
men tot voor kort nog het
Smijtegeltbrugje. Toen dit
moest verdwijnen, ontspon
zich in de gemeenteraad een
levendig debat, omdat men
de naam van de predikant
niet uit het stadsbeeld wilde
doen verdwijnen." Een en an
der werd geregeld, doordat
in een van de nieuwe wijken
juist een Bernardus Smijte-
gelt-ULO verrees. De straat,
waaraan deze school kwam
Zo houdt men in Middelburg de herinnering aun Smijtegelt levend.
Links de ULO van de gereformeerde gemeente, die eveneens naar de
achttiende-eeutcse predikant is genoemd.
te staan, kreeg toen ook deze
naam.
Uitverkocht
„Ds. G. Boer. Hoop op God is
totaal uitverkocht", adver
teerde deze week een kerke
lijk blad. Wat de bedoeling
was begrepen waarschijnlijk
alle lezer-. En toch bleef deze
zin haken: ..De hoop op God
Is uitverkocht."
Moeten we dit niet schrijven
boven de wereld van van
daag. zelfs boven de kerkelij
ke wereld? Natuurlijk waren
die woorden ook al jaren
geleden van toepassing.
Iemand heeft het Franse exis
tentialisme van kort na de
oorlog eens omschreven als:
„De enige hoop die we heb
ben is dat we geen hoop
hebben." Dat existentialisme
had God al lang afgeschre
ven. Maar het had ook de
mens afgeschreven. In heel
de wereld was trouwens het
geloof in de mens geschokt
Dlc tijd is nu kennelijk voorbij.
Als we om ons heen kijken
steekt het „menselijk optimis
me" weer de kop op. zeker in
de kerk. Men verwacht weer
wat van menselijke acties. Er
wordt weer geroepen om da
den. In het kerkelijk bedrijf
is het drukker dan ooit te
voren. Terwijl collega-redac
teuren klagen dat het kom
kommertijd is. zoals altijd in
augustus, is er aan kerkelijk
en christelijk nieuws geen
gebrek. De kerk is aanwezig
op de campings. De kerk
confereert internationaal en
nationaal. De kerk doet dit en
doet dat.
Het Amerikaanse blad ..Look"
kwam dezer dagen tot de
conclusie dat er een nieuwe
kerkhervorming op komst Is,
ook al zien velen rode signa
len waarschuwend opvlam
men. Maar dat roept ook hen
weer op tot acties. Het zet
schrijvers aan het werk om
brochures samen te stellen,
en predikanten om protest
vergaderingen te beleggen.
Uit welke geesteshouding ko
men deze acties voort? Men
streeft naar eenheid, of strijdt
voor het behoud van het
«Igene. dat men het wezenlij
ke acht. Men vecht voor ver
nieuwing of werpt dammen
op tegen de afval. Men zet
ïmijtegelt-fonds, dat door ds. G.
A. Zijderveld en enkele andere
Middelburgers uit verschillende
kerken is opgericht, om geschrif
ten van Smijtegelt en andere oude
predikanten in gemoderniseerde
vorm onder een groot publiek te
verspreiden. Tot nu toe werden al
zeventien preken van verschillende
oudvaders in een oplaag van tien
duizenden exemplaren uitgegeven.
Wachten
Toen hij 20 mei 1689 zijn intree
deed te Borssele, na vier jaar te
Utrecht te hebben gestudeerd en
twee jaar op een beroep te hebben
moeten wacnten wegens het gerin
ge aantal vacatures, was Smijte-
eeldt nog maar 23 jaar. In 1693 gaf
nii gehoor aan een roeping uit zijn
geboortestad Goes en twee jaar
later nam hij een beroep naar Mid
delburg aan.
De tekst, waarmee hij daar door
zijn oom bevestigd werd (Jes.
30 20) is wel bij uitstek bewaar
heid. Door ziekte gedwongen ver
kreeg hij veertig jaar later in 1735
zijn emeritaat ..Den 6en Mei 1739,
des morgens omtrent half 10, ont-
zijn belofte gehouden scheen te
hebben. Na het laatste zingen
verliet Smijtegelt abrupt de
preekstoel. „Over oproermakers
mag ik de zegen niet uitspre
ken." Zo groot was het aposto
lisch gezag van de predikant,
dat toen hij aan de voet van de
kansel te kennen gaf, dat wie
prijs stelde op de zegen, kon
blijven, maar dat alle revolutio-
nairen eerst de kerk moesten
verlaten, ieder op zijn plaats
bleef. Het oproer was gedempt.
Smijtegelt placht met eenvoudi
ge woorden zijn tekst uit te leggen
en die dan bevindelijk toe te
passen. Hij was in de omgang een
zeer vriendelijk mens, maar als hij
de volkszonden bestrafte, daverde
de preekstoel van het stampen met
zijn voet. Zeer scherp predikte hij
de eisen van Gods wet en haar
vloek, om dan de lieflijkheden van
het evangelie voor te stellen, de
onbekeerden tot jaloezie te ver
wekken en de troost van Gods
volk te schilderen.
(Van onze kerkredactie)
OPNIEUW is in Kenia
een poging onder
nomen om het analfabe
tisme te bestrijden. Nog
altijd zijn er streken,
waar zeventig procent
van de bewoners nimmer
de kans gehad hebben om
lezen en schrijven te le
ren. Dit maal kwamen
dertig Amerikaanse vak
mensen naar dit land die
overal in het binnenland
werden ingezet om jonge
inwoners van Kenia te le
ren, hoe zij anderen kun
nen onderrichten. Voor
deze bijzondere campag
ne was de bekende be
strijder van het analfabe
tisme, dr. Frank C. Lau
bach, zelf naar Kenia ge
komen, om te zien hoe
gebruik gemaakt werd
van de methode die hij
zelf heeft ontworpen.
Hoewel dit project ge
steund werd door de rege
ring van het land droeg h»t
een specifiek christelijk ka
rakter. De Amerikanen die
waren overgekomen verte
genwoordigden elf verschil
lende kerken.
De taalgeleerde dr. Lau
bach was vroeger zendeling
op de Philippijnen. Daar ont
wikkelde hij een methode om
mensen snel lezen te leren.
Al spoedig sloeg zijn onder
wijs aan, en van alle kanten
uit de wereld kwamen ver
zoeken om hulp. Dr. Lau
bach heeft sindsdien ge
werkt met zendingsorgani-
saties en regeringen uit 103
landen. Zijn leus is steeds
geweest: „Teder die leert le
zen en schrijven moet een
«ndérfon derwij zen". Zijn me
thode vindt óp het ogenblik
praktische toepassing in 3ÏÏJ
talen.
Dr. Laubach was zelf bijzon
der dankbaar voor wat er al in
Kenia is gedaan. Indertijd
schreven ^yij over de actie van
de regering om jonge mensen te
vinden die de wildernis in wil
den trekken om daar in de
kleine dorpen mensen lezen en
..Kenia-1965" heette de campagne van hel afgelopen jaar. Ieder wist wat die woorden betekenden. Kenig
bestreed op grootscheepse wijze hel analfabetisme. John Taylor, de fotograaf van de Wereldraad van
Kerken trof ergens in het binnenland deze lezende jongen in een boot aan. Hij behoorde tot de geluk
kigen. Hij kon al lezen. Alleen blijft de vraag: Wat zullen zij lezen? Leren lezen is niet voldoendede
kerk moet hen ook lectuur geven.
Deze ueek komt in Engeland voor de eerste maal hel bestuur bijeen van het Wereldfonds voor
Christelijke Lectuur, waartoe van Nederlandse zijde prof. dr. J. Verkuyl behoort. Daar zal in de eerste
plaats besproken worden waar dit fonds gevestigd zal worden. Onder meer wordt gedacht aan Beiroet
en aan Nederland.
Tevens zal daar besloten worden hoe in het komend jaar hel geld besteed zal worden. Zoals bekend
zid van Nederlandse zijde een miljoen gulden aan dit fonds worden bijgedragen. Daarvoor werd de Brood
voor het Hart-actie gehouden die inmiddels reeds meer dan 1.400.000 gulden heeft opgebracht. Nog
honderdduizend gulden is nodig, wil men alles kunnen doen wat gedaan moet worden.
Dr. FRANK C. LAUBACH
schrijven, te leren. Duizenden
gaven zich toen op.
De Amerikanen die enkele
weken naar dit land kwamen
werden ingezet om deze jonge
mensen te leren hoe zij de
methode van Laubach het beste
kunnen toepassen. Na een korte
conferentie trokken zij naar
verschillende centrale posten.
Toen zij terugkwamen, konden
zij rapporteren dat 430 onder-
Dr. Laubach was bijzonder
dankbaar voor de {feboekte re
sultaten. Hij zei: De kerken
kunnen terugzien op de Kenia-
1965-campagne als een belang
rijke doorbraak voor de christe
lijke zendingsorganisaties. Vol
gens Laubach kunnen de men
sen het beste voor het christe
lijk geloof gewonnen worden
door hen te dienen in de naam
en de geest van Christus.
Het team van vakmensen be
stond voor een groot deel uit
baptisten. Zo was ondermeer
aanwezig dr. Paul Caudill, nu
predikant van eën grote baptis
tengemeente in Memphis, Ten
nessee, die jarenlang president
is geweest van de organisatie
voor de bestrijding van het
analfabetisme. Hij leidde een
groep jonge mensen op de bap-
tistenzendingspost in Nyeri.
Ook de andere medewerkers
hadden hun sporen verdiend op
het gebied van de analfabetisme-
Schilder
Praktisch
Smijtegelt behoort tot de
mannen van de „Ngdere Refor
matie". Het zijn de*e mensen,
die met hun praktische door het
Engelse puritanisme beïnvloede
vroomheid het geloof van de
eenvoudigen wisten te bouwen
en weer kleur brachten in het
duffe leven van de dorre ortho
doxie van hun tijd.
Met Willem Teellinck als hun
voorloper vindt men hen de hele
zeventiende en achttiende eeuw
door: Van Lodensteln, Van der
Velden, dc beide Brakels, Borstius,
Koelman, Hellenbroek, Beukelman,
Comrie, terwijl in 1784 Van der
Groe „het hekje toe" heeft gedaan
als laatste van de zg. „oude schrij-
raal, of stelt deze a
als onzedelijk.
i de kaak
bij
ven, by Europeanen en Afri
kanen. bij predikanten en le
ken. En soms vragen we ons
af of dit activisme een gevolg
ls van geloof of juist van
ongeloof: een gevolg is van
het feit dat men gelooft dat
God werkelijk de kerk re
geert. of van het feit dat men
niet meer gelooft dat Hij nog
daadwerkelijk Zijn kerk be
waart Soms vrezen we het
laatste.
Want bij vele volgelingen van
bisschop Robinson is God ge
worden lot „de grond van ons
bestaan" ongrijpbaar onre-
eel, een vage schim. Maar bij
de verdedigers van de oude
waarheden krijgen wc soms
het gevoel dat God niet meer
is dan een oude definitie, een
leerstelling, een dogma van
de kerk der eeuwen, even
ongrijpbaar, even irreëel,
even vaag.
In beide cevallen is God niet
meer God En dan moet de
hoop op God wel verschralen.
Dan wordt de mens terugge
worpen op eigen kunnen cn
kennen. Onze wereld en onze
kerk heeft weer behoefte aan
mensen, die echt kunnen bid
den: „Onze Vader die In de
hemelen is."
Het a
i wonderlij-
Smijtegelt zouden
wonen. Hij had een „stem als een
klok", waarmee hij bij zijn hoor
ders bijzondere aandacht wist te
wekken. De kerken waren dan ook
altijd vol
Het publieke leven was in zijn
tijd godsdienstig en moreel be
paald niet hoogstaand. In gedurige
boetepredikaties trok Bernardus
van leer tegen de rotte plekken in
de samenleving, om ze uit te
snijden met het scherpsnijdend
mes van het Woord. Als een „boa-
rierges" (zoon des dondersi bul
derde hij vanaf de kansel in de
richting van de banken, waarop de
regenten zaten, de beschaafde,
welwillende, verdraagzame heren,
maar die van de armen namen,
wat ze kriizen konden.
Een schilder kan men dc Mid
delburgse predikant inderdaad
noemen, als men zijn preken nog
eens naleest, of hij nu preekte
naar aanleiding van de kermis, het
binnenkomen van schepen uit de
Oost of „gewoon" maar vervolg
preken hield. Een schilder, die
zoals zijn volgelingen zeggen, een
rijke Christus schilderde voor ar
me zondaars en die door de zon
daar op het diepst te vernederen
God op het hoogst verhoogde.
Merkwaardig is, dat dc man, die
zoveel preken heeft nagelaten, er
zelf nooit een heeft opgeschreven.
Hij sprak, zoals dat heet, voor de
vuist weg. Een zekere mejuffrouw
Maria Boter moet wel over een
stalen geheugen hebben beschikt,
want zij heeft dertig jaar lang de
preken van de dominee na de
dienst opgeschreven. Misschien dat
het wel mede daardoor komt, dat
deze preken in vergelijking tot de
produkten van tijdgenoten zo'n
eenvoudige ongekunstelde frisheid
vertonen.
De voornaamste prekenbundels,
die op zijn _naam staan, zijn „Het
sprookje, dat hij 145 zondagen
achter elkaar over deze tekst zou
hebben gepreekt, moet beslist naar
het rijk der fabelen worden ver
wezen), „Des christens heil en
sieraad", 45 preken over Fil. 4:7 en
Kol. 1:22, „Een Woord op zijn
tijd", 84 gelegenheidsprcken, 5?
preken over de catechismus, zijn
Maandagse catechisatiën enz.
Met die van Van der Kemp.
schuwing. De nederigste dienst
kan vaak van groter gewicht
zijn dan wat de aandacht trekt.
(I Cor. 12:24; II Cor. 1:24).
Vrijheid
(Van onze kerkredactie)
CENÈVE In de afge
lopen week ontvingen de
Beukelman, Ferré-Brinkman en
anderen behoren Smijtegelts ca-
techismuspreken nog steeds tot het
vaste oeuvre in de leesdiensten in
Gereformeerde en Oud-Gerefor
meerde Gemeenten.
Twee trekken
Voor twee trekken, die in de
huidige theologie sterk naar vo
ren komen, het apostolaat en de
praktische zielszorg is het van
belang nog eens te wijzen op
Smijtegelt en zijn tijdgenoten.
Natuurlijk is in driehonderd
jaar heel veel totaal anders
geworden. Maar de wezenlijke
vragen, ook die waarover het
pastoraat gaat. zijn dezelfde ge
bleven. En als weinigen peilde
Smijtegelt de diepten van het
menselijk hart.
Oproer
Wie echter riepen dezelfde
heren te hulp, toen er onder het
gewone volk in Middelburg een
oproer dreigde tegen een nieu
we belasting? Dezelfde Smijte
gelt Hii beloofde, dat hij het
volk aanstaande zondag in de
kerk zou bestraffen, mits de
regenten zo vriendelijk wilden
zijn. deze zondag de kerkdeur
nief voorbij te lopen.
Ze zullen wel woedend ge
weest rijn, toen Smijtegelt in
djn preek geen woord ten nade
le van het volk sprak, maar we>
de regenten de les las, zoals hij
dat nog maar zelden had ge
daan. De dienst liep naar zijn
eind, zónder dat de prtdikant
r/D hebben wij (li tccmeinte dr acht en twintig arlit tekenen ge-
geven, ah 't God lielieft, zullen wij in 't toekomende er wederom
acht geven. Vil die alderliefMr Heere de gekrookte rietjes wel
breken en de rokende vlaswiekjes wel uitblussen? Neen, Hij
zal ze staande doen blijven. tot Hjj 't oordeel sal uitbrengen tot
erwinninge en in Zijnen Name sullen zulke heidenen hopen.
zeiden laatst, de wereld zeit (en misschien zijn er onder
Gods kinderen ook): wij houden niet veel van kentekenen te pre
diken, zou de predikant dat wel weten? Vij weten het zeer wel.
Gij kunt het on* zo goed niet zeggen.
Ais iemand een proces had en de advokaat int bij hem en sprak
over. of er blijken van winnen in waren, hoe zou .hij luisteren!
I* er iemand ziek was en hij had een man of vrouwe met ver
scheiden kinderen en de dokter zat voor 't bedde, hoe zou
hij luisteren, of er niet een teken van gezondheid of herstel is!
Hij zon luisteren met tranen in zijne ogen. En mogen wij dan
niet zeggen, welke de tekenen van de genade zyn? Is dat nog niet
veel groter, als al het andere? Vel blinde wereld, zulks tekenen mi*t
gjj, als zü de tekenen verwacht.
(UIT: SMIJTEGELTS GEKROOKTE RIET»
kerken die zijn aangeslo
ten bij de Hervormde
Wereldbond een brief
van het uitvoerend comité,
waarin nog eens de typi
sche reformatorische be
ginselen worden opge
somd, die gezien worden
als essentieel voor kerken
van gereformeerde signa
tuur over de gehele
wereld. De brief is onder
tekend door de nieuwe
voorzitter, dr. Wilhelm
Niesel en door de secre
taris-generaal, dr. Marcel
Pradervand.
In deze brief worden de
volgende punten omschre
van als noodzakelijk. De Her
vormde Wereldbond wil ir
gesprekken met andere con
fessionele organisaties van
deze beginselen uitgaan-
Het Woord van God
Verlossing
Dankbaar erkennen wij dat onze
volle verlossing rust in onze
Heer en Heiland Jezus Christus
de vergeving van zonden,
het eeuwig leven en de zege
ningen en dat wij tot nie
mand anders ons wenden kun
nen om geholpen te worden.
Illlllllllllllllllllllllllllllllllllllllinilllllllllllllllllllllllll
Bijdrage voor
vernieuwing
van de kerk
Wij verheugen ons dat de Heer
ons in staat stelt om in de vrij
heid te staan, waarmee Hij ons
vrijgemaakt heeft; daarom zijn
wij aan geen enkele „macht"
(Romeinen 8:38) onderworpen,
noch aan een onveranderlijk
syst eem van kerkorders. De
bestuursvorm noodzakelijk
voor de kerk en de plaatselijke
gemeente moet zo geregeld zijn
dat we de wil van de Heer
kunnen zoeken in een broeder
lijk gesprek, en ons samen
kunnen laten leiden door Hem.
Onze Heer heeft gezegd: „Want
één is uw' Meester en gij zyt
allen broeders," en „Waar twee
of drie vergaderd zijn in Mijn
Naam, daar ben ik in hun mid
den" (Matth. 23:8 en 18:20).
bestrijding. Zo leidde dr. David
JE. Mason een aantal klassen. Hij
:is een van de stafleden van de
Laubach-organisatie. Het gehele
project in Kenia stond orider
zijn leiding. Hij beschreef het
werk als een „instrument voor
evangelisatie dat een gunstig
klimaat schept om de mensen
tot bekering te laten komen.
Door deze actie zijn de pagina's
van de bijbel en van ander
christelijke boeken opengegaan
voor velen binnen de kerk en er
buiten."
Evangelie
Wij verblijden ons over het feit
dat God het evangelie van
Jezus Christus heeft toever
trouwd aan Zijn volk en dat
wij het levend getuigenis van
dit evangelie in de Heiligt
Schrift hebben ontvangen. On
ze Heer zei: „Gij onderzoekt
de Schriften, want gij meent
daarin eeuwig leven te hebben,
en deze zijn het, welke van Mij
getuigen" (Joh. 5:39).
Ons wordt gezegd: „Want er is
één God en ook één Middelaar
tussen God en mensen, de mens
Christus Jezus, die zich gege
ven heeft tot een losprijs voor
allen en daarvan wordt getuigd
te juistertyd" (ITimotheus2:5).
Dienst
Wij zyn dankbaar dat een ieder
van ons op gelijke wijze geroe
pen wordt door de Heer tot
Zijn dienst. Wfj danken hem
dat ons de veelzijdige gaven
van de Heilige Geest geschon
ken worden om onderscheiden
taken te vervullen, ongeacht
belangrijkheid of waarde. Zij
die geroepen en bevestigd zijn
tot het bijzondere ambt hebben
de hulp nodig van de andere
leden, zoals bijvoorbeeld de
dienst van voorbede en waar-
Wij zijn dankbaar dat onze Heer
ons van kerkelijke zelfgerech-
tigdheid bevrijd door Zijn lief
dedienst in onze handen te leg
gen, en ons opdraagt op te zien
tot Hem om meer en meer met
Hem vereenigd te worden,
vernieuwd te worden en van
Hem onder de volkeren te ge
tuigen tot Zijn eer. en heerlijk
heid. „Dan groeien wij, ons aan
de waarheid houdende, in lief
de in elk opzicht naar Hem toe,
die het Hoofd is, Christus (Eph.
4:15). „Laat uw licht zo schij
nen voor de mensen, opdat zij
uw goede werken zien en uw
Vader die in de hemelen is
verheerlijken" (Matth. 5:16).
De brief besluit met de woorden,
dat de kerken van gerefor
meerde signatuur een belang
rijke en positieve bijdrage
kunnen leveren aan de ver
nieuwing van de christelijke
kerk in de wereld, als zij vast
houden aan deze belangrijke
waarheden.
Modern orgel
D«. Courad Sinion.-on. predikant
van de Lutherse kerk in Fermont
I California), lieeft volgens De
Strijdkreet de hulp van de politie
ingeroepen. In zijn kerk staat een
elektronisch orgel, dat de gewoonte
heeft om boodschappen die het
politiebureau voor zijn surveil
lerende agenten op de ultrakorte
golf uitzendt, op te vangen en door
de kerk te toeteren „Het is zo moei
lijk om eroverheen te schreeuwen
en de aandacht der gemeente vast
te houden", schreef Ds. Simonson
aan de commissaris van politie.
God is niet veranderd, door Jan
van Gijs. Uitgave J. N. Voorhoe
ve, Den Haag.
De heer Van Gijs zet aan de hand
van Bijbelverhalen de grote werken
Gods in deze wereld uiteen, waar
bij hij alles doet om de lezer er
persoonlijk bij te betrekken. Uit
eigen ervaring als jongeman is
hij tot het geloof gekomen kan
hij ervan getuigen. Toch doet de
auteur het ons inziens te veel voor
kómen alsof God ons steeds op onze
.wenken bedient. Maar ondanks de
dagelijkse omgang met God kan
Hij ons in het lijden, het verdriet
of de moeilijkheden laten, omdat
Hij weet dat dit het bfeste voor ons
is. Het boek ademt te veel een
„zo wordt men rijk" sfeer, geeste
lijk rijk wel te verstaan. Het ge
loof is veel meer dan dit „eigen
belang". (95 blz., 3,90).
De lotgevallen van Tom Sawyer.
door Mark Twain. Uitgave L. J.
Veen's Uitgeversmaatschappij.
Amsterdam.
Eén van de bekendste en beste
werken van Samuel L. Clemens,
die schreef onder het pseudo
niem Mark Twain, is thans in
de vertaling van Emy Giphart
als pocketboek verschenen in de
Amstel-boekenreeks. Velen ken
nen ongetwijfeld reeds het boei
ende verhaal van Tom Sawyer,
dat Mark Twain in 1876 in boek
vorm deed verschijnen. Natuur
lijk boeien de avonturen van
Tom vooral de jeugd, wat niet
wegneemt, dat de schrijver ze
ook voor ouderen heeft bestemd.
Het werk brengt de lezer enkele
uren van aangename ontspan
ning. (3,50, 314 blz.).
