MAASLAND
heerlijkheid
van eeuwen
RIJN- EN VEEN STREEK
NIEUWE LEIDSE COURANT
9
MAANDAG 2 AUGUSTUS 1965
Aan het eind van de 18e eeuw kenschetste de ste
den- en dorpenbeschrijver L. van OUefen de
Westlandse gemeente Maasland als een redelijk
welvarend dorp. Zo is het sindsdien gebleven.
Gestaag gaat het leven en werken er vnort. al her
innert veel aan een bewogen historie. Een zeer
oude en roemruchte historie, want in een gift
brief van keizer Otto aan Graaf Dirk II. wordt
Maasland een graafschap genoemd. Ongeveer
vanaf 866 tot 1614 waren Maasland en Maassluis
een gemeente. Na 1614 teerden ze van elkaar ge
scheiden. De naam Maasland verklaart men uit
het feit. dat vele. vele eeuwen geleden de Maas
tot aan Schipluiden zou hebben gestroomd. Op
zijn gorsen zou Maasland zijn gebouwd.
Er wordt gefluisterd dat deze preek-
stoel afkomstig was van de Maaslandse
Jansenisten, die, toen zij zich wilden
afscheiden, een eigen plaats en preek
stoel kregen in de Katholiek* kerk. Ze
waren blijkbaar uitgestorven.
Ondanks de grote verwoestingen door
de brand, is de kerk prachtig gerestau-
GESTADIG
ter is verdwenen. Dit Convent van
Duitse ridders deelde op feestdagen
aan behoeftigen giften uit. Het waren
zeer goedwillende mensen, doch wel
wat naïef. Vurig hoopten zij, dat ook
hun opvolgers de armen niet zouden
vergeten. Daartoe maakten zij een hand
vest. bezegeld met het zegel der orde
en klonken dit met een stevige ijzeren
keten aan de muur van hun klooster
aan de (vermoedelijk) Heerenlaan vast
Later veranderden de giften in een
jaarlijkse contributie. In 1365 werd
onder het convent een commandeurs
orde gesticht, dat tot de Hervorming in
stand bleef De Duitse Orde werd in
1811 door Napoleon definitief opgehe
ven. Vermeldenswaard is zeker, dat
Maasland tijdens de Middeleeuwen de
grootste ambachtsheerlijkheid van Ne
derland was. Omstreeks 1596 was Jo
hannes Jacob van Egmont er ambachts
heer van en dit ambt bracht hem f 1246
per jaar op. Een vermogen voor die
tijd. De ambachtsheer benoemde on
der meer de schout, de schrijver en
de bode. Vooral in de zeventiende eeuw
had de ambachtsheer heel wat in de
melk te brokkelen. Bij de dood van de
ambachtsheer of -vrouwe, namen de
dorpelingen gedurende enkele weken
de rouw aan. In 1848 werden de heer
lijke rechten afgeschaft. Onder de gra
ven Willem II en Floris V nam de
stichting van het gemeentewezen van
Maasland een aanvang. Dit bestond
voornamelijk uit een eigen rechtspraak
door de schout en de grafelijke baljuw.
Onder keizer Karei V mochten in de
vroedschap enkel zitting hebben: de
rijksten, de notabelsten en verstandig-
sten. Een stelling, die voor ruime uit
leg vatbaar was. In 1739 kreeg Maas
land een eigen rechthuis. De schout
kreeg voor f 12 een nieuwe stoel van
bruin notenbomenhout. bekleed met
rood leer. Het belastingenstelsel is bij
na zo oud als Holland zelf. Mogen wij
tegenwoordig wel eens boze woorden
roepen over de wegenbelasting. de
Maaslanders. die onder de Republiek
der Zeven Provinciën leefden, zucht
ten reeds dat niéts, behalve de lucht
om in te ademen belastingvrij was Tot
aan de Franse tijd echter had de ge
meente een „Ambagtscas". die goed ge
vuld was.
DROKKE P AS SA 61E
■yAN OLLEFEN schreef in 1793: Zo-
wel des winters als des zomers be
komt men in Maasland een sroote aan
genaamheid wegens de drokke passa-
gie zowel van veer- als andere vaar
tuigen. alsmede van een groote menigte
van rijtuigen welke hierover komen
van Amsterdam. 's-Gravenhaaee en
andere plaatsen, naar Helvoetsluis" In
deze termen spreekt aan het begin van
deze eeuw eveneens de heer B J. Post.
die in zijn beschrijving zegt: ..Maas
land is een kiekjesrijke gemeente" Dat
is Maasland nog steeds. Vóór 1796 had
men enkele kuiperijen, een koren- en
rum- en pelmolen, een traankokerij. een
leerlooierij en een menigte vlasserijen
Maar ook toen had men voor alles
vergunningen nodig. Bijvoorbeeld voor
het verkopen van zout en zeep en het
houden van een ..slagterü". Bij een
ordonnantie van 1750 werd het ver
plicht om bü het verkopen van ..drooge
coffij en thee" een uithangbord te voe
ren. Ook als men paarden wilde ver
huren en drank wilde tappen, moest
men eerst het vereiste papiertje gaan
halen Over de middelen van vervoer
zegt Van OUefen: „Een orinaire veer-
schut vaart 's maandags op Den Haag.
dinsdags en zaterdags een. en donder
dags twee maal op Delft. Meneer Post
uit als commentaar hierop: „O tempora,
o mores" Onze voorvaderen in de 18e
eeuw waren al heel blii met hun ..or
dinaire veerschuit", terwijl wjj. die het
schoone kunstwerk over den Trekvllef
eiken dag aanschouwen, met Blauw
baards vrouw dagelijks vragen: „Zus
ter Anna. ziet gij nog niets komen?".
Zoals gezegd. Maasland was een re
delijk welvarende gemeente, maar de
Maaslanders waren eveneens ruim van
gemoed. Toen in 1809 het dorp uit 1500
zielen bestond, bracht men met elkaar
f 550 op voor de slachtoffers van een
watersnood.
GEEN BELONING
1VJU IETS over het onderwijs. Eyen-
als overal in 't land kwam daar
voor de 19de eeuw niet veel van terecht.
De schoolmeester regeerde over het
algemeen grotendeels met de plak en
moest vaak drie of meer klassen tegelyk
iets bijbrengen van cijferen en spellen.
Veel verder kwam men gewoonlijk
niet Met de honorering van de werk
zaamheden van de schoolmeester was
het niet beter gesteld, evenals met die
van de predikanten overigens. Van
1696 tot 1744 regeerde meester Abra
ham Devoye de Maaslandse jeugd. Toen
hij oud en der dagen zat was werd de
schoolmeesterskatheder hem te mach
tig. Na 48 dienstjaren vroeg hij de ge
meente om pensioen. Zijn voornaamste
wens was een vertrekje in het school
huis, waar hij tot het eind van zijn
leven zou kunnen wonen. Tot zijn ta
ken hadden behoord: school- en gods
dienstonderwijs, het verzorgen van de
kerkklok, het onderhouden van de
kerk, en tevens tijdens de eredienst de
functie van voorlezer en voorzanger te
vervullen.
Een van zijn opvolgers, Jacob Tulp,
was tevens schrijver voor de secretaris
en gaf na 1795 ook Franse les. Hij was
een uitmuntend onderwijzer. De vroed
schap was dan ook zo tevreden over de
resultaten van zijn onderwijs, dat de
schout in 1802 aan de twaalf beste leer-
spuit. Daarvóór trachtte men te blussen
met leren emmers
Tijdens de Franse overheersing is
Maasland Oranjegezind gebleven. Wel
waren de Maaslanders erg blij met de
wet van de rechten van de mens van
Napoleon. In 1796 dankten ze hun am-
bachtsvrouwe af en kozen een eigen
bestuur uit hun midden.
GEVIERENDEELD
MAASLANDS Hervormde kerk is een
historisch bolwerk van zeer eer
biedwaardige leeftijd en behoort tot de
oudste kerken van Delfland In het jaar
1241 is er voor het eerst sprake van
deze kerk. In dit jaar draagt Willem II,
Graaf van Holland en Rooms koning
bij oorkonde van 5 juli het aan hem
behorende patronaatsrecht (dit is het
recht om een priester te benoemen) van
Maaslands kerk over aan de Ridderlijke
Duitse Orde van de Balije van Utrecht.
Deze orde werd voor de Maaslandse
kerk van groot belang, toen ze in 1273
een belangrijk bezit in Maasland ver
wierf en daar de Commanderij stichtte.
Dit waren dus de Duitse ridders van
wie we eerder spraken. De kerk werd
toenmaals gewijd aan Maria Magdalena.
Ten tijde van de Reformatie kwam i
1532 een nieuwe pastoor naar Maasland
Dit was Arent Dircksz. Vos, die in 1533
weigerde nog langer als hoofdleider aan
de jaarlijkse St. Jorisprocessie deel te
nemen. Tien jaar later op St Bartolo-
lingen boekjes uitdeelde. Jacob Tulp
kreeg geen beloning. Op de maatschap
pelijke ladder stond hü dan ook niet
hoger dan de molenaar.
Naaste de lagere school was daar ook
de „klein-kinderschool". Trijntje Tulp
werd in 1780 benoemd tot schoolvrouw.
Zij gaf les 's-ochtends van 9 tot 12 en
's middags van 2 tot 6 uur. behalve
's wintert, wanneer de kleuters naar
huis werden gestuurd als het begon
te schemeren. De donkere wegen wa
ren 's avonds wel eens onveilig. Ver
der gaf zij catechisatie.
DONKERE WEGEN
f\VER DE donkere wegen gesproken.
A-' die bleven maar donker: in 1797
had men juist genoeg geld om 19 lan
taarns te kopen, doch helaas moesten
ze wegens geldgebrek in 1808 weer van
de hand worden gedaan. Dit was let
terlijk en figuurlijk een donkere tijd
voor Maasland, want het zuchtte on
der het juk van de Franse overheer
sing. In 1810 werd een statuut uitge
vaardigd: „Voor het geval dat de Kei
zer passeert, zal timmerman Van Grie
ken eene eerepoort maken, op te reg-
ten voor het regthuis" Verder wera
bedongen, dat ieder zijn eigen stuk
straat zou verzorgen. Pas in 1771 werd
een keurmeester voor de waren aan
gesteld. Zes jaren later werd officieel
besloten, dat het de marktschipper
verboden was. paketten open te maken.
Marktschippers bleken in die dagen
wel eens wat nieuwsgierig te zijn. Om
streeks de helft van deze eeuw werd
een man geweigerd een kroeg te gaan
houden ..wegens de menigvuldige kroe
gen en onbehoorlijkheden in deselve
gepleegd".
Overigens werd er in deze tijd nog
meer verboden: het roken en pruimen
bijvoorbeeld. De kerk vaardigde in
1817 een verbod tot pruimen en kwij
len in de kerk uit. Dit gold vooral de
boerenknechten en arbeiders, die
steevast de blauwe plavuizen bruin
kleurden met hun tabakssap. In 1766
stond er een boete van drie tot zes
gulden op het „toeback drincken en
rooken buitenshuis", daar de pijp
zelfs in de turfhokken niet met rust
kon worden gelaten en dit vanzelf
sprekend brandgevaar opleverde. Ook
de vrouwen gold dit verbod. In deze
tijd deed de boerenvrouw, met de pijp
tussen de kiezen geklemd, de grote
De geneeskunst stond nog in de kin
derschoenen Bijna even belangrijk als
de dokter was de vroedvrouw. In 1736
werd Krijntje van der Velde als vroed
vrouw opgevolgd door Adriana van
Erhee. Bij haar benoeming werd uit
drukkelijk de bepaling gesteld, dat vóór
zij hulp bood bij de bevalling van een
ongehuwde moeder, zij deze vrouw in
barensnood eerst terdege moest inqui-
siteren omtrent de naam van de vader
van het „onechte kind".
In 1809 werden de eerste vier perso
nen ingeënt tegen de pokken. Begin
1700 kreeg Maasland zijn eerste brand-
meus. kwam hij met de verklaring dat
de mis voortaan door hem 9lechts in de
volkstaal zou worden gelezen. De Re
formatie schreed voort en beeldenstor
mers teisterden het land. De Katholieke
Kerk zag niets van haar geestelijken
meer door de vingers. Ook Vos moest
boeten. In 1567 werd hij op het kerkhof
gevangen genomen en drie jaar later
met nog drie andere geestelijken gevie
rendeeld.
Toch was de Hervorming niet
te stuiten. Langzamerhand ging de
kerk over in handen van de Hervorm
den. De Katholieken kerkten in het
geheim op de hooizolder van den boe
renwoning. Later werd hen toegestaan
een kerk te bouwen van een boerderij-
In 1801 betaalden de Protestanten hen
1427 gulden, 11 stuivers en 8 penningen
voor het verlies van hun vroegere kerk.
De eerste zilveren avondmaalsbekers
die de Protestantse kerk rijk wai
den in 1712 gestolen, waarna mi
burgerwacht instelde Werden de
mogenden op het kerkhof begraven, de
vermogenden kregen een plaats in de
kerk: een graf in het koor
het uurste. In de kerk hangt nog
een „Ordenantie van 1671 van de gra
ven en 't Graefmaecken in de kerek en
't Kerckhoff van Maeslandt", waarin
onder meer wordt vermeldt dat men
voor een sarek boven de vier tegelen
groot voor 't op en afleggen 10 stuivers"
moet betalen De grafstenen in de kerk
dateren voornamelijk uit de zeventien
de eeuw Een duur graf is dat van
Dirck Cornelisz. van der Houff geweest,
die in 1619 werd begraven in het
zelfde graf als zijn ..huijsvrouwe" Mae-
rigen Pieters en dat zeker acht tegelen
beslaat, versierd met het familiewapen,
dat twee handen voorstelt die een ring
vasthouden.
Er is ook nog een Remonstrantse ge
meente geweest, doch toen het Remon
strantse kerkje in 1752 afbrandde, moes
ten de gemeenteleden naar Vlaardingen.
Dat was een lange tocht en zo kwam
het dat de Remonstrantse gemeente uit-
LANGE PREKEN
'C'RNSTIGE bezwaren rezen In 1744
tegen ds. TJsbrandus van Kouwen-
hoven, die bijzonder lang preekte.
Ds Van Kouwenhoven preekte ge
middeld drie uur. Daartoe liet hij de
klok zelfs achteruit zetten. Zijn record
was de bediening van het avondmaal,
dat een keer van half negen 's ochtends
tot half twee 's middags duurde. In 1757
werd dan ook een ordonnantie uitge
vaardigd dat de kerk 's ochtends om
half elf en 's middags om half vier
moest uitgaan. (De kerkdienst begon
om half negen en om half twee).
Al deze veranderingen deden de kerk
echter niet schudden op zijn fundamen
ten, die stevig genoeg zijn. Het kerk
gebouw, zoals de meeste kerken ge
oriënteerd van west naar oost, bestaat
uit een zware toren, een schip van zes
traveeën, een door vijf zijden van een
tienhoek gesloten, smaller en iets hoger
TJET NUCHTERE Hollandse twee-
AA kleurenlandschap (grijs en
groen) heeft Maasland zin voor ro
mantiek en gezelligheid bijge
bracht. Maasland, dat zich als een
smal, langgerekt lint aan beide kan
ten van de Zuidgaag uitstrekt, be
staat voornamelijk uit kleine huizen,
waarvan vele gevels zijn getint Deze
eeuwenoude heerlijkheid, leeft het
leven van alledag. Een oud huis
krygt een nieuw aangebouwde ser
re, een winkel krijgt een nieuw in
terieur, een verdroomd tuintje wordt
opgeluisterd met een tuinkabouter
en achter het oude dorpsgedeelte
strekt een wijk van nieuwe, nuch
tere huizen zich aarzelend uit.
Heel af en toe ritselt er een vaag
verhaal door de oude bomen rond de
kerk. Het gaat over een onderaard-
van Maasland. Maasland heeft als
zovele gemeenten in het Westland
ook een uitbreidingsplan. Het betreft
het plan Commandeurspolder, dat
reeds is aangenomen door de raad.
Het zal echter nog wel enkele jaren
duren, vóór dit plan kan worden
verwezenlijkt.
Burgerlijke stand
van Alphen
ALPHEN Geboren: Jan. z v M
A Wiegman en P v d Lee; Rijk Cor
nells Hendrik, (23 jul.) z v T A v d
Bos en H v Velsen; Ronald Arjen (24
jul.), z v A J Bruinsma en A Bult;
Dick (24 jul), z v D Koster en A Ver
mei; Wilhelinina Maria (24 jul). d v
A D Boot en J C de Ridder; Margje
Cornelia Barbara (23 jul). d v W
Grandia en H W Vonk: Sigrid Ger-
trudis Maria (25 jul). d v T J Kolte-
laar en G J M Winterink: Edith Vïc-
torins (26 jul). d v J P Houtman en
E Oppatja; Marinus Johannes (25
jul). z v T Blangé en J Donker; Ar-
noud 22 jul), z v W de Kuijper en A
van de Belt; Paula Brigitte (23 jul),
d v C Marbus en N Korfker: Gerlin-
de (27 jul). d v W C v Otterloo en
M M Meijer; Edwin Helmut (24 jul)
7. v G M H de Bruijn en K Kwakken-
bos; Rey-nier Jan (26 jul). z v F A
Seepers en J D Koolhaas Revers; Pie-
ter (29 jul). z v P de Jong en A Tim
er.
Overleden: Herman Wortman, 77 j;
Johannes Boender, 88jMargaretha
van Wort ev. A G van Asperen. 51 J;
Marinus A Spaan. 76 j; Robartus
Plomp, 80 J.
Gehuwd: Jacob P Verdonk. 30 j en
Jannetje Broer. 26 j; Hendrik H de
Bruijn. 23 j en Maria I Pauw. 20 j:
Lambertus B Broekman. 22 j en Trijn
tje Domburg. 21 J.
Ondertrouwd: Adrianus A Neder'
hoff. 26 j. en Annette Treuren. 21 j
Antonius F J Jansen, 27 j. en Chris-
ta M Loder. 22 j.
Gaande en komende man
Alphen aan den Rijn
ALPHEN Ingekomen van: Ter
Aar. Johanna C Oudshoorn-Leune,
Van der Leeplein 11; Haarlem, Sadi-
rettin Bulan. ws. nabij Hoorn 368;
Amstelveen. Marina D B Mencke-Nie-
krenz. Marnixstraat 115: Diessen, Cor
nelia A L de Graaf-Nooyens. IJssel-
straat 17; Leiden. Cornelia Batelaan-
de Ridder. Brittenruststraat 32; Vol-
lenhove. Andries C de Vries en echt
genote. Fazantstraat 74; Rusland, Mos-
koud. Kiktors. Ristopchin, Van Boet-
zelaarstraat 73; Amsterdam. Maria M
Singcrfin-Sorangan. P Floriszstraat
184; Turije, Yaman Mustafa, ws. na
bij Hoorn 368; Turkije, Saripolat Ha-
san. ws. nabij Hoorn 368; Turkije.
Mustafa, Esen, ws. nabij Hoorn 368;
Dordrecht, Aaltje Bult, P Florisztraat
104; Leiden. Frederik van Kouwenho-
ve en echtgenote, Wilgenlaan 25; Epe,
Simon J Huliselan en gezin, Olean-
Veiliger rijden langs
de Oude Rijn
HAZERSWOUDE Het is een stu*
veiliger rijden voor automobilisten op
de Rijndijk in de gemeente Hazers-
woude. Op die gedeelten immers,
waar de Oude Rijn vlak bij de rijks
weg is gelegen, heeft Rijkswaterstaat
in recordtijd vangrails geplaatst. Voor
de wandelaars is het veilig, dat d*
vangrail is geplaatst tussen de rüks-
weg en het voetpad.
Artsenpraktijk Hazer* wonde*
Rijndijk
HAZERSWOUDE - Met ingang
van 1 augustus heeft de heer L. van
den Berg in de percelen Bilderdijk-
laan 5052 in Hazerswoudes wijk
Rhynenburg een artsenpraktijk ge
vestigd. De spreekuren zijn van maan
dag tot en met vrijdag van acht tot
negen uur Op maandag en vrijdag
wordt tevens 's avonds spreekuur ge
houden van half zeven tot half acht.
De vestiging van de heer Van den
Berg betekent een splitsing van at
artsenpraktijk van dokter H. A.
Blaauwendraad te Koudekerk aan ae
Rijn. Samenwerking tussen beide art
sen. van wie de heer Van den Berg
lange tijd als assistent bij dokter
Blaauwendraad werkzaam was. zal
blijven bestaan.
VakantiVspelen Groenendijk
HAZERSWOUDE He*, bestuur van
de ^>celtuiwercnigir.* ..Groenendijk"
heeft plannen om in on nabij de speel
tuin in de wijk Grocnestein weer va-
ka ntiespelen te houden, waaraan jong
en ou d kan deelnemen. Als data wor
den genoemd dinsdag 10 en woensdag 11
augustus
derstraat 9; Epe. Eduard Dias en ge
zin. Oleanderstraat 13.
Vertrokken naar: Amsterdam, Sole-
baystraat 741. Johannes van den Dun-
gen. Raadhuisstraat 44; Schiedam,
Lekstraat 42b, Bartïara P Hartman,
Raadhuisstraat 44: Roermond. Kor
tenaerstraat 6. Lilian Maureen von
Dobschüte, Raadhuistraat 44; Roer
mond. Kortenaerstraat 6. Sonja von
Dobschüte. Raadhuisstraat 44; Roer
mond. Kortenaerstraat 6. Tonny R
von Dobschütz. Raadhuisstraat 44: Al
kemade. Alkemadelaan 12, Andreaa
Cornelis Hoogervorst en gezin, Tol
straat 12: Ede. Gld., Van Hogendorp-
straat 15. Willem Faas en echtgenote.
Gouderegenplantsoen 19.
Daar Maaslands wortels zich in
eeuwenoude grond hebben veran
kerd, heeft het ook zijn ridders en
edelen gekend. Over het Huis te
Velde, dat. omstreeks 1685 werd
gesloopt, doen nog vele vage ver
halen de ronde. Het Huis te Velde
was het stamhuis van de edelen te
Velde en bezat als wapen een
zwarte, springende eenhoorn met
een gouden hoorn op een zilveren
veld. Het was leen van de Graaf
van Holland en heerlijkheid van
Vforne en had verschillende lan
derijen in leen in de Huize van Wa
teringen. Na 1685 bleef alleen nog
maar de hofstede over. die in 1868
door Ad. Noordam in een boerderij
werd veranderd en daarna geble
ven is zoals hij was. Een grauwe,
kleine steen in de muur van de
boerderij getuigt nog van de ver
bouwing. Voor Ad. Noordam woon
den daar Van de Veldes. Tegen
woordig oefent de familie Van
Geest er het boerenbedrijf uit. Op
een afstand van enkele honderden
meters moet het Huis te Velde
hebben gestaan.
Verder waren er nog slot „de
Houve". kasteel Hofdijk en verschei
dene buitenhuizen, die eveneens van
de aardbodem zijn verdwenen. Gra
vin Jacoba van Beieren is nog
eigenaresse van een dezer buiten
huizen geweest.
Ofschoon een eerzaam volk, de
Maaslanders toonden wel eens kop
pige karaktertrekjes. Zo weigerden
zij in 1327 hun Graaf belasting te be
talen, daar zij het welletjes vonden
steeds maar weer grote sommen te
moeten opbrengen. Opgewonden
togen ze naar Delftvan waaruit zij
roerden bestuurd en sloegen schout
Jan van Egmond en andere grafelijke
beambten dood. Tevreden keerden ze
weer naar hun woningen en hofste
den terug. Ze moesten de moord
echter duur betalen: een grote som
geld werd van hen geëist en tevens
werden vier van hen op een bede
vaart naar Rome gezonden om daar
voor alle Maaslanders boete te doen
Ook aan de Hoekse en Kabeljauwse
twisten hebben de Maaslanders mee
gedaan. Waarschijnlijk behoorden zij
tot de Kabeljauwen, daar zij na een
Hoekse overwinning werden geplun-
DVITSE ORDE
MASUNO
gelegen koor van drie en een langs de
toren doorgetrokken Noordbeuk van
aoht traveeën met een sluiting als die
van het grot* koor. Tegen de zuidwal
van dit laatste is de sacristie. Het ma
teriaal is baksteen met toepassing van
tufsteen. Het koor werd m 1291 ver
groot, daar er een voor een dorpskerk
niet onbelangrijk aantal altaren aan
wezig was. Naast het hoofdaltaar, ge
wijd aan Maria Magdalena, patrones
van de kerk waren er nog zes andere.
EEN RAMP
EEN RAMP was de brand, die in 1945
een deel van de kerk verwoestte.
Bij de herdenking van de Slag bij
Waterloo kwam een liehtkogel op het
dak van de kerk terecht. Door deze
brand werden veel kostbaar snijwerk
en fraaie grafstenen vernield, evenals
het prachtige Garresorgel uit 1727. Het
huidige orgel is afkomstig uit de Nico-
laïkerk te Utrecht en dateert uit het
eind van de vorige eeuw. De huidige
kansel, enkele kronen en een renais-
sancehek zijn afkomstig uit de gesloop
te Hervormde kerk te Graft. Deze ver
nieuwingen werden aangebracht bij de
restauratie, die tot 18 juni 1954 duurde.
Het gebrandschilderde raam in de
Noordbeuk is een werkstuk van Dirk
Boode uit Delft, evenals de ramengroep
in de bijzonder mooie sacristie In de
Noordbeuk staat een witte, stenen kan
sel Deze is een geschenk van de R.K.
parochie te Maasland
se gang, gegraven door de ridders
van het Huis te Velde, maar nie
mand weet er het ware van. Maas
land leeft en werkt gestadig voort
Voornamelijk bestaan de 5100 inwo
ners van veeteelt, maar de tuinbouw
neemt een steeds belangrijker plaats
in. Ook is er enige industrie: de op
een na belangrijkste fabriek van
landbouwwerktuigen in ons land, een
betonfabriek en een kistenfabriek.
De inwoners zijn voornamelijk Pro
testant een kwart is Katholiek. De
Gereformeerden hebben een gtroto
nieuwe kerk, die in 1957 in gebruik
werd genomen. De Rooms-Katholie-
ke Kerk dateert uit 1887. Er zijn drie
bijzondere lagere scholen: een Her
vormde, een Gereformeerde en een
Rooms-Kaïtholieke. De openbare la
gere school werd in de dertiger ja
ren opgeheven. Verder is er een la
gere landbouwhuishoudschool en een
lagere tuinbouwschool. Een deel van
de inwoners werk bij de Coöpera
tieve Groente- en Vruchten veiling
ZEER belangrijk is er de Duitse Orde
geweest. Deze Duitse Orde werd
gevormd door -ridders, die het voor
beeld volgden van een aantal ridders
in Jeruzalem, ie tijdens de kruis
tochten armen en gewonden van het
nodige voorzagen. De ridder der Duitse
Orde woonden in een klooster, dat la-
