Dr» Jae® P® Thijsse,
Twee boeken over Israël
ZONDAGSBLAD
Nieuwe LeidseCoisranu
Boeiend verteller over flora en
fauna eeuw geleden geboren
eerste en grootste natuurbeschermer
„Hij opende de oogen van ons
volk voor natuurschoon"
■i
Woord en beeld ter
ere van Thijsse
„yjt °ver-
BOSTON, meer een
stemming dan een stad
ZATERDAG 24 JULI 196»
„Ik heb liever een jon-
gen, die nestjes uithaalt
dan één die er onverschil-
lig voorbqloopt, want wie
niet wordt aangetrokken 1
door een vogelnest met
eieren of jongen, kun je
nooit iets van de bekoring
van het vogelleven bijbren-
gen, terwjjl het bij de nes
tenzoekers slechts een I
kwestie is van nog niet op
de juiste wijze geleide be
langstelling. De basis is
aanwezig om van hen goe-
de natuurliefhebbers en I
vogelbeschermers te ma-
ken."
y^LLEEN een geboren op
voedereen man met
grote pedagogische gaven
kan zo'n uitspraak doen.
Jacobus Pieter Thijsse, die
morgen een eeuw geleden in
Maastricht werd geboren
beschikte over die eigen
schappen. Gecombineerd met
zijn grote liefde voor flora en
fauna maakten zij hem tot
Nederlands eerste en groot
ste natuurbeschermer, die,
zoals de kranten bij zijn dood
op 8 januari 1945 schreven,
„de oogen opende van ons
volk voor de schoonheid, van
het eigen land
Al by zijn leven was Thijsse
een begrip, een synoniem voor
natuurkennis-en natuurbescher
ming. Tientallen boeken heeft
hij geschreven over zijn zwerf
tochten door bos, heide, duin en
polder; in honderden lezingen
heeft hij ervan verteld, op de
hem eigen, boeiende manier. In
brede lagen van ons volk ver
wierf hij hierdoor grote popula
riteit. Toch bleef hij een be
scheiden mens, wars van elk
uiterlijk vertoon. Hij hield er
niet van zichzelf naar voren te
schuiven. Als hij dan eens in het
middelpunt van de publieke be
langstelling kwam te staan, was
het niet om zijn persoon, maar
om zijn actie, een
of ander waarde
vol natuurgebied
te behouden.
bare scholen, waar de „Flora van
Thijsse" op de boekenlijst staat.
Beschermer
Limburger
Geboren in het
Limburgse heeft
Thijsse zijn jeugd
in verschillende
plaatsen doorge
bracht. Hij was
de zoon van een
beroepssergeant,
die regelmatig
naar andere gar
nizoensplaatsen
moest verhuizen.
Zo woonde hij
onder meer in
Grave temidden
van bossen en
heide en in Woer
den, waar de
jonge Thijsse ken
nis maakte met
het uitgestrekte
Hollandse polder
landschap met
zijn talrijke wei
devogels. Zijn
liefde voor de na
tuur heeft hij van
jongsaf aan ge
had; met zijn
broers of in z'n
eentje maakte hij urenlange
wandelingen, op zoek naar bij
zondere planten, vogels en in
secten. Thuisgekomen schreef
hij op wat hij had ontdekt en
daarmee legde hij de grondslag
voor boeken en artikelen in
Ter gelegenheid van de honderdste geboortedag van dr. Jac.
P. Thijsse heeft de schrijver Kees Hana een boek aan de
grote natuurkenner gewijd: 'Feest in de natuur'.
Hana heeft dr. Thijsse goed gekend; zijn boek wint daardoor
aan waarde. Het geeft een overzicht van het vele werk,
dat Thijsse voor de natuurbescherming heeft gedaan en het
bevat tal van bijzonderheden over de blijmoedige mens
Thijsse.
Het met vele foto's geïllustreerde boek is verschenen bij
Van Holkema en Warendort te Amsterdam (190 blz., ƒ6,50).
Eveneens in verband met het 'Thijsse-jaar' is bij de Amster
damse uitgeverij L. J. Veen de derde druk van Thijsse's
boek 'Het intieme leven der vogels' van de pers gekomen.
Het is een duidelijk voorbeeld van de boeiende vertel
trant, die Thijsse tot een geliefd natuurbeschrijver maakte.
Ook dit boek bevat talrijke foto's. (167 blz., ƒ17,50).
Een karakteristieke foto van dr.
Jac. P. Thijsse, die morgen hon-
In de duinen vlak bij sijn d"1 'ld'",
Bloemcndaalsc villa maakte werd geboren.
Thijsse in vrije uren vele wande-
l in gen. Zijn verrekijker tvas daar
bij een onmisbaar „gereedschap"
het vogelleven van nabij te
het "e-elschap^van*-ijn'^vriend iedereen een uitgemaakte zaak:
Adolphe Burdet ("rechts). het zou verbazing hebben gewekt
als uitgesproken hij een andere
richting had gekozen.
Zijn benoeming tot hoofd van
de Franse school op Texel, nadat
hij enige tijd in de hoofdstad
voor de klas had gestaan, moet
hy als een van de mooiste ge
schenken in zijn leven hebben
beschouwd. Texel was toenter
tijd nog een bijna onbekend
T, waddeneiland, dat voor een
natuurliefhebber als Thijsse een
waar dorado was. Van de op het
f |p m eilaT1d broedende vogels was nog
zo goed als niets bekend, toen
Thijsse's eerste boek over het
rijke vogelleven op Texel ver
scheen. Zijn beschrijvingen van
het doen en laten der vogels, hun
mg A levensgewoonten en hun broed-
plaatsen vonden een uitgebreid
lezerspubliek. Tal van vogelken
ners volgden Thijsse's voorbeeld
en maakten zwerftochten over
het eiland zelfs Engelsen had-
den er de omslachtige reis voor
Leraar
kranten en tijdschriften, die er Terug in Amsterdam werd hij
jaren later van hem verschenen. leraar natuurlijke historie aan
In Amsterdam studeerde hij de kweekschool waar hij zelf in
op de kweekschool voor onder- de schoolbanken had gezeten;
wijzer; dat hij naar het onderwijs van 1921 tot zijn pensioen in
zou gaan was eigenlijk voor 1930 was hij leraar aan het Ken-
nemer Lyceum. Zijn villa Bin-
nenduin te Bloemendaal werd
in die jaren uitgangspunt voor
zijn vrijwel dagelijkse wande
lingen door de natuur en in ziji
werkkamer, waarin tot vaal
's avonds laat het licht brandde
schreef hij bijna aan de lopende
band boeken: over bloemen en
planten, insecten, vogels. Zijn
werl: werd graag gelezen; Thijs
se verstond als geen ander de
kunst om in eenvoudige
woorden ingewikkelde din
gen te vertellen, zodat
iedereen begreep wat hij
bedoelde. De albums-met-plaat
jes, die hij in opdracht van Ver-
kade schreef, staan nu nog in
talloze boekenkasten, het is lec
tuur, die van vader op zoon gaat.
Jacobus Pieter Thijsse is de
geschiedenis ingegaan als de
man, die waarschuwend de vin
ger opstak tegen iedereen, die
het toen ook al schaars wordende
natuurschoon wilde aantasten.
Hij werd de eerste natuurbe
schermer, die als het moest ook
een gebalde vuist liet zien. Voor
zijn eerste overwinning is men
hem nog dankbaar. Amsterdam
wilde het prachtige Naardermeer
als vuilnisstortplaats gaan ge
bruiken. De (nog jonge) Ver
eniging tot Behoud van Natuur
monumenten, waarvan Thijsse
een der oprichters was, had de
moed, het meer aan te kopen. Dat
was een heel waagstuk; de prijs
bedroeg 150.000 en dat was een
astronomisch bedrag voor de ver
eniging met haar tachtig leden,
die samen nog geen tweehonderd
gulden contributie per jaar bij
eenbrachten.
„Natuurmonumenten" ging
daarna tot nog een aantal grote
aankopen over en spaarde daar
door grote stukken natuurgebied,
die anders zonder twijfel verlo
ren zouden zijn gegaan: terreinen
op Texel, de bossen van Leuve-
num (Veluwe) en de wouden van
Hagenau (bij Dieren). Thijsse
gaf de stoot tot deze besluiten.
Hoewel hij weinig om geld gaf,
demonstreerde hij bij die ge
legenheden toch zakelijke aanleg
te hebben. Hij slaagde er in, tal
van gefortuneerde landgenoten
voor zijn plannen warm te krij
gen en het resultaat was, dat zij
meehielpen de aankopen finan
cieel mogelijk te maken.
Waardering
Thijsse's werk verwierf ook
waardering in wetenschappelijke
kringen. In 1922 benoemde de
gemeentelijke universiteit van
Amsterdam hem tot eredoctor in
de wis- en natuurkunde. Zijn
talrijke vrienden brachten hun
erkenning tot uitdrukking bij
zijn zestigste verjaardag: zij
schonken hem in Bloemendaal
het prachtige Thijsse's Hof, een
tuin met inheemse planten en
waterpartijen. Thysse toonde
zich diep gelukkig met dit
„cadeau"; er ging bijna geen
dag voorbij of hy maakte er een
wandeling.
Naast zijn liefde voor de
natuur had dr. Jac. P. Thijsse
brede belangstelling voor muziek,
geschiedenis en literatuur. Hij
tekende ook graag; tal van zijn
boeken heeft hij zelf geïllus-
In de donkerste dagen van de
oorlog, midden in de hongerwin
ter van .1945, overleed Thijsse.
79 jaar oud. Hij bezweek aan de
hartkwaal, die hem al geruime
tijd dwong het wat kalmer aan te
doen. De Nederlandse natuur
bescherming had een van haar
voorvechters met onschatbare
verdiensten verloren, doctor
Jacobus Pieter Thijsse, van wie
dit gevleugelde woord is: „Beter
tien vogels in de lucht dan één
in de hand".
Vele van de ontdekkingen in de natuur, uaarovcr Thijsse in zijn
boeken schrijft, deed hij in de Bloemendaatse duinen (foto boven).
Hij verstond de kunst, in eenvoudige woorden boeiend te vertellen
over wat hy op zijn tochten tegenkivam. Bij de andere foto's van
boven naar beneden): een kluut in de polder; een mooie plaat van
een zwerm meeuwen op soek naar vis; een kokmeeuw in somer
kleed; naar warmere streken trekkende ganzen.
Sedert enkele jaren moderniseert
de stad Boston in Massachusetts
'USA) zich- Men sloopt de oude
ebouwen, die verreien z(jn gedu-
ende de periode van de „Modern
:tyle", men legt op vele plaatsen
ndrukwekkende autowegen aan
naar desondanks blijft het „kolo-
ïiale" karakter van deze stad be
staan, tot grote vreugde van de be
zoekers, die graag door de nauwe
en bochtige straatjes flaneren, die
vol herinneringen zijn aan een be
wogen verleden.
Volgens een Amerikaans gezegde
is Boston „geen stad, maar een
stemming". Want Boston werd in
1630 gesticht door de pelgrims van
de „Mayflower", tien jaar na hun
landing op de beroemde rots van
Plymouth. Men heeft misschien
tegenwoordig te veel de neiging te
vergeten, dat deze pelgrims geen
gewone emigranten waren, maar
de ware geestelijke vaders van een
natie. Worstelend met de plaatse
lijke Indiaanse bevolking en met
hun eigen interne problemen heb
ben de „Pilgrimfathers" toch de
basis gelegd voor het gehele poli
tieke en sociale systeem, waarop
het land thans steunt.
In 1636 stichtten zij de eerste
Latijnse school met gratis onderwijs
in Boston en in hetzelfde jaar
kwam het Harvard-college tot
stand, dat de best aangeschreven
universiteit van de Verenigde sta
ten is geworden. Enige jaren later
werd, wederom in Boston, de eer
ste grote openbare bibliotheek ge
opend door de „Pilgrimfathers".
ton" (1770) en het eerste geweer*
schot in de onafhankelijkheidsoor
log in Lexington (1776) het begin
van de opstand in Massachusetts.
Er niet tevreden mee hun ideeën
an een heel continent op te leg-
jen, besloten de avontuurlijke be
woners van Massachusetts, al be
kend met de zee door de walvis
vangst, waarin zij de onbetwiste
kampioenen waren, hun gebied te
vergroten en zich te werpen op de
verovering van het Verre Oosten.
Clippers, vertrokken uit Nantucket
of New Bedford, keerden uit China
terug met kostbare ladingen (thee,
specerijen, juwelen, tapijten, bont,
porcelein enz.), die het begin vorm
den van tal van grote fortuinen in
Boston.
Na achtereenvolgens de weg ge
opend te hebben voor de landbouw,
de visserij, de handel en de indus
trie, lijkt het erop of Massachusetts
zich daarna uit de strijd heeft
teruggetrokken om het aan meer
ondernemende staten over te laten
haar werk voort te zetten.
Maar toch is Massachusetts niet
ingeslapen- De stad Boston is een
belangrijk financieel centrum ge
worden, wier investeringsbanken
zich over de gehele wereld hebben
verspreid. Boston is tevens de
hoofdstad van de wol, en een van
de hoofdsteden van de rubber
industrie.
Zeldzaam zijn de plaatsen, waar
het verleden zo goed aansluit op
het moderne als in Boston. Boston
is zonder twijfel een haven, een
stad, maar zeker ook een „stem-
De boeken, die hij voor school
gebruik schreef hebben een
lange reeks van jaren de jeugd
geboeid. En nog zyn er middel-
Van Israëlieten tot Israëliërs,
door dr. Jaap Meijer. Uitgave
A. W. Sijthoff, Leiden.
De schrijnende misdaden die in
de laatste oorlog aan het Joodse
volk zijn begaan, de terugkeer naai
Palestina en het daar stichten van
de staat Israël hebben de Jood heel
sterk in de wereldbelangstelling ge
plaatst.
Voor ons komt daarbij dat velen
die zich, door deze algemene be
langstelling gegrepen, gingen ver
diepen in hetgeen de Joodse ge
meenschap inhoudt, zich realiseer
den dat de Jood tot de Christen
wat heeft te zeggen en dat het ge
sprek tussen Jood en protestants
Christen wezenlijke waarde heeft
Uiteraard is voor dat gesprek
kennis van wezen en historie van
de Jood noodzakelijk. Daarover zijn
de laatste jaren heel wat boeken
verschenen en in dat kader past de
bijdrage, die dr. Jaap Meijer le
de Amsterdamse universiteit
studeerde en die een verblijf in
de concentratiekampen onder
meer Bergen Belsen heeft over
leefd, beschrijft de Joodse geschie
denis van de laatste anderhalve
eeuw, de tijd dus na de val van
het Napoleontische keizerrijk.
Hij doet dat uitvoerig en gedo
cumenteerd. zonder wrok en hij wil
zo objectief mogelijk zijn. Met als
consequentie dat dr. Meijer veel.
wat hij in zijn eigen Joodse gemeen
schap als onjuist ervaart, aanpakt
en zelf scherp aanpakt. Met zijn
boek geeft dr. Meijer ons een waar
devol beeld „van binnen uit" (176
blz., ƒ6,90).
Palestina vóór de Hebreeën, door
Emmanuel Anati. Uitgave Bosch
en Keuning N.V.. Baarn.
Anati. in Italië geboren en in
1945 naar Israël geëmigreerd, is een
man van de wetenschap, niet van
de politiek. Hij studeerde te Parijs,
in Amerika en te Jeruzalem en hij
behaalde verschillende graden. Hii
leidde een aantal archeologische ex
pedities en Anati verstaat onder
Palestina een gebied met geografi
sche en archeologische samenhang
en niet een politiek begrip.
Voor de archeoloog is dat gebied
een goudmijn. Het leverde en
het levert nog steeds unieke
vondsten op en men vraagt zich
vaak af hoe het mogelijk is dat
hier zóveel werd bewaard, terwijl
er op vele andere plaatsen in de
wereld die in voorhistorische tijden
beslist hebben moeten zijn bewoond
slechts zeer fragmentarisch mate
riaal kon worden verworven.
Van die archeologische rijkdom
en van de betekenis van hetgeen
er is gevonden laat Anati zijn lezers
gul mee delen. Voor ons houdt dat
in dat zijn boek een prachtig in
zicht geeft in de opbouw en groei
over een periode van vele tien
duizenden jaren tot de vroeg-
bijbelse samenleving.
Wij kunnen van Anati leren,
waarom die bijbelse samenleving
was zoals die was en wat de oor
sprong was van de cultuur, die tot
de Bijbel aanleiding gaf.
Anati schrijft niet populair. Hoe
wel zijn boek eenvoudig is, veron
derstelt Anati van zijn lezers enige
kennis van zaken en vooral een
ruime mate van voorstellingsvermo
gen. Illustraties verduidelijken da
tekst (231 blz., ƒ3,25, voor abon
nees EBB-jaargang ƒ2,50)
