SOCIALISME TUSSEN DE
TWEE WERELDOORLOGEN
MOEDER
GEEN OORLOOS.
SPEELGOED
naar
Roemenië
.DE TAAIE ROOIE RAKKERS
De daad
flS sas.
Vakbond vaak slechts
werktuig van regering
7
DONDERDAG 15 JULI 1965
TN dit boek wordt een beeld opgeroepen van
de Nederlandse socialist tussen de wereld
oorlogen in de ruimste sin van het woord; wij
doen dit door middel van teksten uit periodie
ken, brochures en boeken van dezelfde Jaren,
verlucht met karikaturen, illustraties, foto's en
facsimilesWe nemen het begrip socia
list ruim: alles wat rood voelde, dacht en han
delde valt eronder: sociaal-democraten, linkse
socialisten, communisten, trotskisten, syndica
listen en anarchisten.
Be socialistische arbeidersbeweging vormt een
totaliteit, hoezeer de verschillende stromingen,
schakeringen, partijen, opposities en secten
elkaar ook verdacht maakten, van verraad be-
sthuldigden, voor handlangers van de reactie
hielden of voor buitenlandse agenten uitschol
den. Zij leverden allen hun eigen bijdrage en
van de specifieke gerichtheid hiervan en van
hun activiteit hangt het af welke stroming in
een bepaald hoofdstuk het meest naar voren
komt. Het lijkt ons juister meer de nadruk te
leggen op de fundamentele tegenstelling tussen
Kapitaal en Arbeid dan op de rode broeder-
Twee zinsneden uit het „hoofdstuk", waarin
Ger Harmsen verantwoording aflegt over de in
houd van De taaie rooie rakkers, een Amboboek,
uitgegeven in samenwerking met Bosch
Keuning NV, Baarn en in de handel gebracht
door uitgeverij De Fontein, Utreoht, en uitge
verij Westland, Merksem 8.90, 275 blz.)
Het boek verschijnt in feite als derde deel
van een trilogie, die het gehele politieke leven
in Nederland gedurende de laatste decennia
omvat. Het eerste deel was, kan men zeggen:
Uit het rijke Roomsche leven, en het tweede
deel: Het beeld der vad'ren, een kijk gevend
op het resp. rooms-katholieke en gereformeer
de reilen en zeilen in een toch wel bewogen pe
riode, die met het uitbreken van de Tweede
Wereldoorlog voorgoed werd afgesloten. Even
als van Het beeld der vad'ren zullen wij ook
uit dit boek uitvoerige citaten in een reeks van
drie artikelen publiceren.
De titel: De taaie rooie rakkers, is ontleend aan het gedicht De
daad, van Adama van Scheltema, en een betere titel had niet be
dacht kunnen worden. Vooral in de twintiger jaren waren de socia
listen, gewoon: rooie rakkers, van wier taaiheid zq ook wel over
tuigd waren of spoedig overtuigd werden.
Dat de rooie rakkers, ondanks alle politieke diversiteit, een een
heid vormden, vertelden zq hun politieke tegenstanders door mid
del van de uniformiteit onder meer in de kleding, die zo afweek
van de gangbare, dat zq de lachlust opwekte van allen die langs
de kant de zingende en marcherende rode jongeren gadesloegen.
Dat behoort nu tot het verleden. „Het
dragen van sandalen, schilderhemden en
reformkleding is momenteel zo alge
meen verbreid, dat er geen wereldbe
schouwelijk of politiek-ideëel tintje
aan behoeft te zitten. De deze stijl
typerende askese, gesymboliser door
de geheelonthouding, doet de huidigs
jongeren verouderd c 1 -hterhaald aan.
En de socialistische strijdliederen waar
mee de VARA voortgaat de dag te
openen, worden schouderophalend ont
vangen, omdat men het zelfs niet meer
opbrengt zich hierover afkeurend druk
te maken. Tijdelijk was er sprake van
een rode subcultuur met eigen feesten
en gedenkdagen en bijbehorend ritueel.
Op bijeenkomsten ontbrak vrijwel
nooit de declamator, die gedichten van
H. Roland Holst, C. S. Adama van
Scheltema, A. van Collem en H. Gorter
1 ten gehore bracht; talrijk waren de rode
L zangkoren en muziekkorpsen: zelfs rode
1 sporteenheden ontbraken niet".
Lezen
,,En thuis werd gelezen. Groot was de
honger naar kennis en rchoonheid. De
goedkope en voortreffelijke uitgave van
De Wereldbibliotheek voorzagen in een
1 behoefte. De romanseries van De Roode
Bibliotheek, De Arbeiderspers en Pega
sus zorgden voor een grote uniformiteit
in de lectuur.
En dan de brochures.... Men kan zich
de vooroorlogse socialist niet voorstellen
dan colporterend met kranten, tijd
schriften en vooral brochures. Op geen
bijeenkomst ontbrak de brochure'afel."
Het zijn niet alleen de leiders, die in
1 De taaie rooie rakkers, aar. eer be
spreking worden onderworpen. Ook de
gewone socialist wordt getekend de
was al die jaren bijzonder scherp
geweest. En nu deed zich in november
1918 de merkwaardige situatie voor dat
de leider van de et-revolutionaire
socialisten. Troelstra, langs niet-parle-
mentaire weg de regering wilde ver
vangen en daartoe een beroep deed op
de arbeidersklasse! Zeker, Troelstra was
een tegenstander van de marxisten,
maar in de SDAP behoorde hij stellig
niet tot de uiterst rechtsen zoals Vliegen
en Schaper. Hij heeft het vaak laten
merken: wat sentiment i etreft behoorde
hij tot links. Hij werkte in het parle
ment, maar de resultaten bleven hem
veel te lang uit; hij wist hoe groot de
invloed was van demonstratie» en beto
gingen.
In de novemberdagen kwam daar nog
iets bij. Troelstra, altijd al vrij sterk
Duits-georiënteerd, werd geweldig ge
troffen door de revolutionaire gebeurte
nissen in dat land. Een belangrijk deel
van Europa was in beweging, Duitsland
was dichtbij. Bovendien bereikten hem
in die dagen berichten maar zeer
gedeeltelijk op waarheid berustend
dat de ontevreden soldaten achter hem
zouden staan, dat ook de politie voor de
regering niet meer betrouwbaar zou zijn
e,n dat enio° .veFfeek€rde,n0 hem Rotter- Een dageQ later is er Mn SDAP.
jfen5 s w» actie voor een betere levensmiddelen-
dïtaSS*«"wïnïSop^n'desyndff voorging. Ef Polak, De
listen aanzienlijk) bereid waren de
macht te grijpen. Al deze factoren bij
elkaar, versterkt door de zichtbare angst De oorlog werkt sterk revolutionee-
bij delen^van cle bourgeoisie, verklaren rend en door rjjn Moedige nevelen
gloort de nieuwe tijd, zien wij de zon
van het socialisme (appl.)
Na de algemeeue staking in 1903 «el
Domela Nieuwenhuis: ,,'t Is verloren,
maar wie een omelet wil bakken moet
eieren stuk slaan". Dit is juist. Maar als
Het socialisme heeft van begin
af aan de sport aangegrepen
om jeugd en ouderen ontspan
ning te brengen. Een sportdag
van de NASB, de Nederlandse
Arbeiders Sportbond.
Troelstra: Vertrouw op uzelf,
vertrouw op uw macht, vertrouw
op uw eenheid, dan zal het waar
zqn! (Luid applaus.)
In het volgende artikel:
Socialisten strqden tegen het fas-
.1 Troelstra zich vergiste.
Iets van de stemming onder de arbei
ders is merkbaar in het volgend'
bericht van 20 december 1917:
Steenen voor brood
Hebt Gij reeds geteekend?
Geheelonthouder ziin beteken
de, dat acties dienden te
worden gevoerd om de „kroeg"
voor altijd gesloten te krijgen.
Voor onze tijd een aardig
plaatje, meer niet. Maar in die
jaren „deed" het het geweldig.
man. „die in zijn vrije uren bij de
huizen langs, trap op trap af ging, wer
vend voor zijn idee. Op hem steunde
de beweging.
Natuurlijk ging het uiteindelijk om hei
socialisme maar welk een stukje ge
woon menselijk geluk brachten al die
organisatoren van speeltuinwerk, volks
tuintjes, het Instituut voor A-beidersont-
wikkeling, de Natuurvrienden, zangko
ren, woningbouwverenigingen arbeiders
coöperaties, tot de Centrale Arbeiders;
verzekeringsbank toe, niet aan de arbei
ders, jong en oud? En door dit alles
wekten zij bij de werkers het besef zeil
hiertoe in staat te zijn. Vertrouwen in
eigen kunnen en een groeiend gevoel
van menselijke trots bracht de socra
tische beweging".
werkzame arbeiders naar huis ko
men. Uitkeering van een steunkomi- En zij zal grooter zijn naar de mate
tee of de gemeente krijgen de werk- gü sterker en eendrachtlger op zult
loozen niet. Intusschen worden de weten te treden. (Applaus.)
rijken blijkbaar bons dat de bon- Lanslnk d da, bel
perlijders zullen nemen wat hun mei N v v niet ver(jer gjng) omdat het
gegeven wordt. Is er geen geld voor gebonden was door de S.D.A.P. Maar
ondersteuning, er is wel geld om het ais het tot heden niet tot een algemeene
eigendom te beschermen, en zoo werkstaking kwam, ligt dit aan anderen,
stelde de raad 1000 gld. beschikbaar dan de S.D.AP. Spr. wenscht voor
om voor dezen buitengewonen tijd niemand onder te doen in revolutionair
uier nachtwakers aan te stellen. Het lm'Met
schijnt in bet goede Roomsche Bra- eoodW tijn h^dlanlèrl
bant gewoonte te worden, de honger- der bourgeoiSje. (Geestdriftig minuten
Tijdens het buitengewoon congres van
de SDAP dat in februari 1918 wordt
gehouden levert Troelstra niet alleen
kritiek op de links van SDAP staanden
die de algemene werkstaking hadden
lang applaus.)
Revolutionairen
Uiteraard vergaderen ook de links
in de SDAP staande revolutionairen
de levensmiddelenpositie. In het
"Sr'ó&r 'STdi Amsterdamse BeÜevue kwam het Revo-
éfgen partizaan op ^krachtiger optreden; l"tiooair Socialistisch Comité bijeen:
lutionair
een der sprekers is L. de Visser:
De algemeene werkstakinj U thans in ?pr. brengt aUereerst, in herinnering
Het boek, waaraan bij
gaand eerste - artikel is
ontleend, zal op 31 juli a.s.
verschijnen en in de boek
handel verkrijgbaar zijn.
Wie is het die de zwarte voren
in golvend goud verandren
Wie mesten en toie maaien 't
koren,
Wie is het die wereld voedt-
Dat zijn de paarden en de
ploegers,
Dat zijn de zweeters en de
zwoegers,
Dat zijn de zaaiers van het
zaad - -
Dat is de daad!
Wie graaft de glinsterende ko
len,
Wie schept het schitterende
zout,
Wie haalt uit diepe, duistre
holen
Het gele glanzend zachte goud?
Dat zijn die in het donker
graven.
Dat zijn de slovers en de
slaven,
Dat is de zwarte kameraad
Dat is de daad!
Wie zijn het die de wereld
tooien
Met hunne wapperende vlag.
Die roode bloesems om zich
strooien
Gelijk een eew'ge lentedag-
Dat zijn de werkers en de
wakers.
Dat zijn de sterken en de
stakers.
Dat zijn de mannen van de
straat - -
Dat is de daad!
En wie, die hunne vaandels
vlechten
Tot éénen rozerooden band.
Die voor een nieuwe wereld
vechten
En sterven voor 't beloofde
land -?
Dat zijn de muiters en de
makkers,
Dat zijn de taaie roode rak
kers*)
Dat zijn de sloopers van den
Dat is de daad!
Carel Steven Adama van
Scheltema.
Aan deze regel uit het
gedicht van Adama van Schel
tema is de titel van het boek
ontleend.
het ongeduld uit zich:
zich niet te willen vergapen aan den ^Mlesheelt gedaan om ae weaen.
schijn, maar ha.r_ ou.de standout haar J. y
Leiders
ouden strijd te willen voortzetten. Dat
manifest heeft mijn volledige instem
ming....
Onder de stormen derrevolutie .moe- proletariaat In leven°höuden. ("Applausi.
heeft voor de arbeidersklasse,
reglementeering van de vraag hoe kan
je met zoo min mogelijk te geven het
IN HANDEN VAN UW KIND
ten wij nu een nieuw politiek tijdperk Zoover is her reeds inkomen dat hier
Wie waren de leiders van de rooie
rakkers? Tot hen die na bijna veertig
jaar de oudere generatie nog het meest
aanspreekt. behoort zonder twijfel
Troelstra. Mr. P. J. Troelstra heeft in
november 1918 de Nederlanders ..enige
bange dagen bezorgd". Hij staat nog
altijd bekend als de man, die de
revolutie wilde.
„Maar het revolutionaire verzet, de
bereidheid, de werkelijke wil, de macht
te grijpen, was maar bij weinig SDAP-
leiaers aanwezig. Niet alle- i omdat ze
op dat ogenblik er de mogelijkheid niei
toe zagen, maar vooral omdat ze er
principieel afstand van hadden gedr-n.
zoals J. Oudegeest. J. H. Schapen, W.
Vliegen, Henri Polak, ir. H. H. van K
mr W. A. Bonger en -ele anderen, na
de novemberdagen nog eens nadrukke
lijk verklaarden: of zoals mr. Bonger
later schreef: Vat men het woord
revolutie in den zin van eer. staatsgreep,
een ploseling ingrijpen in het maat
schappelijk leven op. dan zal er m.i.
nooit een socialistische revolutie plaats
vinden, in geen geval slagen.
Vroeger dan in welk land ook had
zich in Nede'land de plitsmg tussen
marxisten en reformisten voltrkken
'1909: stichting van de marx'st'«che
Sociaal Democratische Partij, de SDP
met o.a. dr. H. Gorter. D r WUnkO"*
«n dr. W. van Ravesteyn). De strijd
tussen de twee partijen, SDAP er SDP,
sen Amersfoort, Harderwijk, Den Haag.
I1-— r -o- rcKcieu ie irciicn, ure Waalsdorp, Almelo, Haarlem en Geer-
program. Verbetering van oen aroei- de levensmiddelenvoorziening noodlg truidenberg. „In de Tweede Kamer eist
Waren. terwijl zij niets heeft nagelaten de SDAP-fractie bij monde van Troel-
om het kapitalisme te versterken. Spr. gtra demobilisatie en het heengaan van
wijst voortgaande op de schrikbarende generaal Snijders. Deze opperbevelheb-
vervalsching van het brood, waarvan ber moet worden afgezet, en als de
op de twee ons die men eet een regeering dezen
Tegen het militarisme? Dan
beginnen met de jeugd „geen
oorlogsspeelgoed in handen
van uw kind!"
met 'den werkelijken socialistische!» vruuw vail uxtB
strijd. Onze huidige strijd voor kies- gegeten. (Verontwaardiging en gefluit,
recht enz was feitelijk geen socialisti- Nagelaten heeft de regeering, zoc
sche strijd; ons program was eigenlijk memoreert spr. uitvoerig, allerlei maat-
eanjvat regelen te treffen, die op het punt var
Nederland. Het gebeurde
in de laatste dagen bewqst, dat
er een einde is gekomen aan het
HRPH niet afzet dan geduld der Nederlandsche solda-
half ons kachelhout naar binnen krijgt moet zijzelf worden cfgezet. Snijders 7;- Kim„-n langer wor-
(Verontwaardiging.) Spr. werd zooeven ging inderdaad heen omdat hij. zoals de \en- Kunnen niet langer wwr
medegedeeld, dat de vrouw, die hier Minister van Oorlog het formuleerde, er den gepest, behandeld als slaven
In ontwikkelingslanden
derstoestand onder het kapitalisme
ons doel en de socialistische doeleinden
werden meer in cursusvergaderingen
behandeld.
Mislukt
Volgens Het Volk is de y o- ------ -- •-*-
de algemene werkstaking geheel mis- straks was flauw gevallen, gevraag' niet in slaagde de geest van de nieuwe- Wsten- zü eevoelen hun eigen-
lukt. Slechts 2 4 3 zrcent van de of er iemand was die een stukje Diood re tijd te bevatten". cn oeesien. lij gcvucicii »u..
voor naar had. Spr. zegt dienaangaande Wat men? Eenheid in gedach-tn i waarde, en hebben reeds, terwqi
dat wanneer er één scherpe aanklacht er niet gr 2jjn verscheiden l stromingen zji n02 de wapens dragen, de ge-
van d t coneres uiteaat dan is het we j;» uaav mn J 1 .F
Amsterdamse arbeiders
oproep gevolg hebben egeven:
De ontevredenheid is hoog gestegen van dit congres uitgaat dan is het wel
maar het proletariaat heeft slechts ver dit incident.
trouwen in de leiding der krachtige Krachtig roept spr. uit „Het is Pos- MU|CII 6Cl....0-„.
moderne organisaties, is vervuld vac thuma met zijn bende, d:e de schuldigen Zimmerman, die raadgevingen uitdeelt
strijdlust, maar wil slechts strijden op zijn van dat leed. (Donderend ap- v00r bet geval de revolutie zich zou
eigen parool en denkt cr niet aan. zich plaus.) doorzetten.
te laten meesleepen in een anarchistisch Uitvoerig somt spr de levensmiddelen Troelstra komt naar Rotterdam
i die stromingen zoeken
compromis. In Rotterdam woidei. bespre
kingen gehouden
misdadige vervalschlng
vijf zalen het woord
hoorzaamheid opgezegd aan de
burgemeester heerschende klasse.
Maar wanneer die klasse onder
zich ziet wegvallen het steunpunt
van het geweld, waarop zq in
avontuur. --- - =- - ------ RU v»- uc vija
Het gebrek aan vertrouwen, dat de hebben blootgestaan. Als een direct voeren. Hij zal oproepen tot de proleta- laatste instantie moet bouwen,
zoo jammerlijk mislukte beweging -eki. gevolg van de uithongerinspolWiek der rische revolutie.
egeering noemt spr. het feit dat hot
aantal misdrijven met 290 pet. is toege-
nomen. Niet de beklaagden zijn, aldus
-'okt '•♦ir- spr de misdadigers, maar de bende op
.en welom- het Binnenhof achter de groene tafel.'
schreven doel. zooals onze beweging De tijd was bewogen. Het gistte in
zich dat stelt. geheel Europa. In Nederland houden de
volkomen verklaarbaar. Het is daai
staken om te staken c om de relletjes
van allerlei ongure elementen, die
uit hun sloppen en ollen 'riÉ
den. Het is niet staken
Ineengevallen
het militarisme. Het zakt in de
centrale landen met donderend
geweld in elkaar. Ook dat zien
dan heeft zq ook in Nederland
het stelsel van afgedaan als de heerschende klas-
(Applaus.)
Een stem: Was dat maar
AMSTERiDAM „Grote bezorgd
heid over de verontrustende tendens
in sommige ontwikkelingslanden" de
vakverenigingsrechten te negeren,
soms zelfs af te schaffen en dc
vakbonden, in strijd met de interna
tionale arbeidsconventies, tot een
werktuig van de regering te maken, is
gisteren uitgesproken op het achtste
wereldcongres van het Internationaal
Verbond van Vrije Vakverenigingen.
Regeringen die vakbondsleiders heb
ben gearresteerd of in hun bewe
gingsvrijheid hebben beperkt, worden
opgeroepen hieraan een einde te ma
ken.
In een andere resolutie protesteren
de afgevaardigden tegen de fascisti
sche dictatuur van. de Falange-partij
in Spanje en de apartheidspolitiek in
Zuid-Afrika. In de politiek van het
Franco-bewind veroordelen de vak
bondsleiders met kracht „de arresta
ties, mishandelingen en andere maat
regelen ter onderdrukking van dui
zenden Spaanse arbeiders, wier enige
.misdaad" is, dat zij strijden voor
MOSKOU De leider van de Rus
sische communistische partij, Brezjnef,
zal volgende week met andere com
munistische leiders uit Oost-Europa
deelnemen aan het vierde congres van
de Roemeense communistische party.
Het congres wordt een kleine com
munistische top. want behalve Brezjnef
nemen ook Ulbricht en waarschijn
lijk Gomoelka aan de feestelijkheden
deel.
menselijke
ten".
vakverenigingsrech-
Zij doen een beroep op het publiek
niet naar Spanje te gaan, omdat
bezoeken slechts het Franco-regime
versterken en het Spaanse volk in
zijn geheel niet ten goede komen. De
regering Verwoerd heeft, naar de af.
gevaardigden menen, „van Zuid-Afri
ka een politiestaat gemaakt".
Over de hoofdarbeiders wordt ge
zegd, dat zij door de voortgaande
automatisering te kampen zullen krij
gen met hetzelfde verlies van per
soonlijkheid, waarmee de handarbei
ders reeds geconfronteerd «ijn. De
arbeidszekerheid van hoofdarbeiders
wordt bedreigd, omdat de automatise
ring hun speciale bekwaamheid over
bodig maakt. Verwacht wordt, dat het
aantal hoofdarbeiders door het tempo
der technische ontwikkeling snel too
zal nemen.
Communisme in
Japan wint
terrein
TOKIO Hirosji Arai, hoofd van
de Japanse politie heeft verk'aard
dat de J. panse communistische partij
snul groeit en dat ongeveer 50.000
geheime leden van deze partij zijn
geïnfiltreerd in regeringsfuncties en
posities in het bedrijfsleven, vooriil
de industrie.
Arai was verder van mening dat er
grote moeilijkheden te wachten zijn
voor Japan, wanneer de ongeveer
70.000 extreem-rechts georganiseerde
Japanners, die het communisme te
vuur en te zwaard willen bestrijden,
willen gaan optreden tegen de com
munisten. Volgens de politieman zijn
pogingen tot een staatsgreep niet
denkbeeldig.
