HAMBURG bleef
een
ZONDAGSBLAD
Nieuwe Lei else Gramnt
Geen dorre steenklomp
geworden....
Jaarlijks 24.000
huizen er bij
Drie Vlaamse Koppen
ZATERDAG 12 JUNI 1965
Ter gelegenheid van de opening van een
snelle treinverbinding tussen Rotterdam en Hamburg is
een onzer verslaggevers de Hanzestad aan de Elbe gaan
bekijken. Zijn relaas vindt u hier. Zijn conclusies over
deze eerste Duitse haven- en industriestad is, dat Hamburg
naast tverkstad van de eerste orde, ook een icoon- en leef-
stad bij uitstek is. De Hamburger is daar trots op. Even
trots als hij is op zijn haven en op het vlaggesphip van
de stad de Hanseatic, dat op de foto te zien
(Van een onzer verslaggevers)
HAMBURG Twee woorden schieten de meeste buitenlanders in de gedach
ten bij het horen van de naam Hamburg". Het zijn namen van twee straten:
Reeperbahn en Jungfernstieg. Het is misschien symbolisch voor deze tweede
Westduitse stad. De Reeperbahn in St. Pauli is namelijk het centrum van het
rosse nachtleven, het Hamburgse Katendrecht, met huis aan huis driehonderd
kroegen, dancings, café's en bars, waar het vrij rumoerig kan toegaan en het
leven tot in de vroege morgenuren doorgaat. De Jungfernstieg daarentegen is
een van de mooist gelegen Hamburgse straten, een boulevard vanwaar men een
schitterend uitzicht heeft op de Binnenalster (met de Aussenalster de meren die
het hart van Hamburg vormen).
Burgers
Twee uitersten dus, aan de ene kant het onfrisse nacht
leven in benauwde door rossig licht beschenen „kneip"-jes
en keldertjes waar fabelachtige prqzen worden gerekend
voor kleine glaasjes en waar de onderwereld het voor het
zeggen heeft, aan de andere kant het heldere en schone
van de Alster-meren in het centrum van de stad.
Uitersten die zich eigenlek in alles wat Hamburg is en
wat Hamburg betreft openbaren.
Hamburg leeft in de herinne
ring van talrijke mensen voort
als een grote havenstad, de
grootste van Duitsland en de
vierde van Europa (na Rotter
dam, Londen en Antwerpen).
Meer niet dan een handels
centrum van allure. Maar dat
deze met 1,8 miljoen inwoners
op één na grootste Duitse stad
ook wat productie betreft de
belangrijkste Duitse industrie
stad is, zal vooral zij die Ham
burg hebben bezocht meer doen
verwonderen dan zij die er
nooit zijn geweest. Met het
noemen van het woord „indus
trie" brengt men de gedachten
van iemand naar een grauwe
streek waar alle huizen en ge
bouwen zwart zijn van de roet
die in de loop der jaren uit de
talrijke fabrieksschoorstenen is
neergedwarreld. Het Ruhrge-
bied en de dorpjes ten zuiden
van het Belgische Luik en rond
Charleroi zijn daarvan onder
meer afschrikwekkende voor
beelden.
Degene die met deze beelden
voor ogen naar de hanzestad
reist komt gelukkig be
drogen uit Er is aan Hamburg,
en dat mag toch wel een uitzon
dering worden genoemd, niet te
zien dat het een belangrijk
industriecentrum is. Iedereen
die Hamburg voor het eerst ziet
verbaast zich over de grote
De Koning komt voorbij
De koning komt voorbij, door
Sybren Polet. Literaire Reuzen
pocket. Uitgave De Bezige Bij,
Amsterdam.
De Bezige Bij heeft zich gehaast
het toneelstuk van Polet, dat op de
Boekenweekavond voor het eerst
werd opgevoerd en daar, wellicht
onbedoeld, het grote lachertje
werd, in druk het licht te doen
zien. Bij lezing blijkt het stuk nog
geest- en zoutlozer te zijn dan de
acteurs van Kees van Iersel het
brachten. Van Iersel is nu eenmaal
een bekwaam regisseur en weet
van niets toch altijd nog wel iets
te maken.
Nu heeft men het plan dit
misbaksel in het Holland Festival
verder te gaan opvoeren. Het
enige wat men erop zeggen kan is:
„Laat de koning rustig voorbij
gaan". Het is slechts een zoveel
ste bewijs, dat de literaire
kunst beneden het nulpunt is ge
daald. Geen wonder, dat op deze
voedingsbodem de Jan Cremers
gaan gedijen. Die komen tenminste
met wèt, nu de Hallemannetjes als
Polet niets anders hebben in te
leveren dan lege kolderbriefjes.
(128 blz., 4,50)
hoeveelheid openbaar groen zo
als parken, bossen, singels, grote
tuinen enz., enz. Hoe groot de
stad ook is, het is geen dorre
steenklomp gworden.
Overal groen
De planologen die zich met de
herbouw van de stad hebben be
ziggehouden hebben daarop terde
ge gelet. Overal is groen, rond de
Alster-meren, in het stadspark
(extra mooi na de Bundesgarten-
sohau die daar enkele jaren gele
den is gehouden), de Botanische
Garten, de stadswallen en de per
manente tentoonstelling „Planten
und Blümen".
Deze grote hoeveelheid groen
zal nooit minder worden. Het is
namelijk voorschrift dat als er
De groene heuvelachtige Elbe-
er is speciaal vanaf het water
lust voor het oog. Hier
en vanuit de plaats Blankenese
ergens een boom wordt gerooid
voor straataanleg of iets derge
lijks er elders twee nieuwe
moeten worden geplant. Dat de
ze handels- en industriestad
zo'n overmaat aan groen heeft,
is wel eens een anatomisch
wonder genoemd.
Van welke kant men de stad per
trein of S-bahn binnenrijdt, tot het
hoofdstation rijdt
groene strook.
De Jungfernstieg, een boulevard
van naam, levert 's avonds dit
sprookjesachtige tafreel op
het onderhoud van al
deze parken en groenstroken een
vrij grote plantsoenendienst" in
bedrijf moet worden gehouden,
spreekt voor zichzelf, vooral als
men weet dat de oppervlakte van
de beide Alster-meren met de
parken er omheen enkele malen
groter is dan het Kralingsebos in
Rotterdam. Een industriestad dus
met een groen hart.
Hamburg heeft zwaar moeten
boeten in de Tweede Wereldoor
log. Van de 563.000 woningen
werden er 277.000 vernietigd en
171.000 zwaar beschadigd. Vijfen
zeventig procent van de haven
werken en veertig procent
Stormachtig
De wederopbouw is stormach
tig verlopen. Hamburg bouwde
in de laatste jaren ieder jaar
een stad voor honderdduizend
inwoners (groter dan Schiedam
nu). Er werden namelijk ieder
jaar 24.000 woningen gebouwd.
Desondanks heerst er toch wo
ningnood. De nieuwe woonwij
ken die bijna alle buiten de
stad zelf zijn gelegen en met de
U- en S-bahn met het centrum
zijn verbonden, kregen ook gro
te parken en groenstroken.
De eerste opzet die in 1950 voor
het nieuwe Hamburg werd ge
maakt, voorzag in een bevolkings
aanwas tot 1.8 miljoen. In 1960
werden nieuwe plannen gemaakt
voor een stad van 2,2 miljoen. Het
ziet er naar uit dat het niet lang
meer zal duren voor de twee
miljoen is bereikt. Hamburg heeft
nu reeds 1.855.000 inwoners.
Hamburg is niet alleen stad. De
uitdrukking „Freie und Hansa-
stadt" is overbekend. Hamburg
met de kleine plaatsen er om heen
is een zelfstandig land in de
Bondsrepubliek. Met een eigen
landsregering.
Dit is het hart
van Hamburg ge
vormd door twee in
elkaar uitlopende
caden wordt door
de Hamburgers
„Klein Venedig" ge-
"Y" noemd.
Alle echte Hamburgers kennen
en hebben slechts een enkele
stand, de stand van burgers. Het
Hamburgse parlement is de ,,Bür-
gerschaft". Het parlement bestaat
uit honderdtwintig leden die iede
re vier jaar opnieuw worden ge
kozen. De „Bürgerschaft" kiest de
senaat, de eigenlijke regering van
het land Hamburg.
President van het college van
tien tot vijftien senators (beter
gezegd ministers) is de eerste
burgemeester. Hij heeft in het
college slechts een stem.
Voor de douane geldt het Ham
burgse havengebied in het geheel
als buitenland. Sinds 188p bestaat
de vrijhaven. Dat betekent dat
voor importgoederen die in de
vrijhaven worden overgeladen en
weer worden verscheept geen in
voerrechten behoeven te worden
betaald. Het vrijhavengebied is zo
groot als een stad van 100.000
inwoners. Er zijn achthonderd fir
ma's in gevestigd.
Hamburg heeft 220 regelmatige
lijndiensten. In 1964 kwamen
20.000 schepen naar Hamburg.
Hamburg geldt, evenals Rotterdam,
als een snelle haven. In Rotterdam
zijn het vooral de douaneformali
teiten die de snelheid geven. In
Hamburg wordt echter 24 uur van
de dag in de haven gewerkt. Op
zon- en feestdagen werkt men in
vier, op de andere dagen in drie
ploegen.
De Elbe vanaf de Noordzee bij
Cuxhaven tot Hamburg is 110 km
lang.
Welkom
Op de grens van Sleeswijk-
Holstein en Hamburg bij het
plaatsje Wedel worden alle
schepen van iedere nationaliteit
ook verwelkomd. Door middel
van een grote luidsprekerinstal
latie en een vlaggemast worden
de binnenkomende schepen in
hun eigen taal en met hun
vaderlandse kleuren begroet.
Bij het vertrek uit Hamburg
Voor de verwezenlijking van de
huidige plannen denkt men in
Hamburg 2% jaar nodig te hebben.
De bouwwijze verschilt met de
Rotterdamse. In Hamburg wordt
de ondergrondse droog gebouwd.
Boren
Ook neemt men proeven met een
Engels systeem, waarbij met een
enorme boor (als een mol) een
gang wordt geboord onder huizen,
water en andere gebouwen door.
Zo kan vier meter tunnel per dag
worden gemaakt. Een andere
overeenkomst is het probleem van
de oeververbindingen.
Hamburg komt er zeer slecht af
met slechts de ene Elbe-tunnel die
bovendien geen enkele capaciteit
kan bieden. De auto's gaan name
lijk in een lift naar beneden,
rijden de tunnel door en moeten
dan weer met de lift omhoog.
Deze tunnel is echter reeds in 1908
in gebruik genomen. Er zijn plan
nen voor een nieuwe tunnel.
Overigens streeft Hamburg er
naar om de tram uit het stadsbeeld
te doen verdwijnen door meer
ondergrondse lijnen en meer bus
sen.
Enige tijd geleden is men in
Hamburg begonnen met een televi
sietoren die 260 nieter hoog
wordt met in de top een draaibaar
restaurant. Een soort Hamburg-
mast dus. die in 1967 klaar moet
*ijn.
Nog een overeenkomst? De Rijn-
mondraad had in 1937 reeds een
voorgangster in „Gross-Hamburg"
een soortgelijk lichaam, dat toen
de concurrentie in de plaatsen aan
de Elbe moest ondervangen. Gross-
Hamburg heeft dus al vele jaren
ervaring. De schuldenlast van het
havengebied wordt tezamen gedra
gen.
In dit artikel zijn reeds vele
bljzonderhedeu van Hamburg be
schreven. Een ervan is zeker de
politieke samenstelling. De meer
derheid in het parlement hebben
de sociaal-democraten. Als enige
van alle Duitse landen kent Ham
burg echter een coalitie tussen de
sociaal-democraten en de liberalen.
De CDU is er in de oppositie.
wordt de schepen een goede reis
gewenst. Dit gebeurt zowel met
vlaggeseinen, die geen schip on
beantwoord laat, als met het
woord. En bij aankomst en
afscheid wordt het Volkslied
van het land, waar de thuisha
ven is, gespeeld. Dit „Willkom-
Höft" is bij alle zeevarenden
over de hele wereld bekend.
Voor de Hamburgers is het een
ontspanningsoord waar zij met
passagiersschepen naar toe va-
Twaalf jaar geleden is hiermee
begonnen in het oude Schulauer
veerhuis, dat nu een bekend res
taurant is geworden.
Oostduitse schepen die Hamburg
aandoen, worden met het Duitse
(lees Westduitse) volkslied be
groet. In het gastenboek van het
restaurant heeft een vertegen
woordiger van de Oostduitse rege
ring geschreven, dat het tijd werd
dat er ook een plaatje van het
volkslied van de DDR in de
discotheek komt. Het is er nog
niet
teit, de jongste van Duitsland
(in 1919 gesticht. Er zijn zes
faculteiten met 142 leerstoelen
Ruim zeventienduizend studen
ten studeren in Hamburg. Bijna
vierhonderd studenten bezoeken
de staatsuniversiteit voor beel
dende kunsten.
Zes belangrijke musea brengen
voortdurend interessante exposities
op velerlei gebied. Er zijn diverse
theaters en schouwburgen. En de
liefhebbers van film kunnen in
Hamburg ook hun hart ophalen
de stad heeft liefst 178 bioscopen.
Hamburg heeft, zeker op dit
ogenblik wel enige overeenkomst
met Rotterdam. Als men he)
hoofdstation van Hamburg uit*
komt, staat men voor een grote
bouwput waarin tientallen mannen
werken aande ondergrondse.
Het centrum van Hamburg ligt net
zo door elkaar als dat van Rotter
dam. Voor Hamburg is het slechts
een uitbreiding van het U-bahnnet,
In 1911 is met de bouw ervan
begonnen. Het net bestaat uit een
gedeeltelijk ondergronds, gedeelte
lijk bovengrondse ringbaan met
één dwarsverbinding Er komen nu
drie lijnen bij van in totaal veertig
kilometer. In januari is men be
gonnen voor het station.
Werkstad
Hoewel Hamburg in de eersti
laats een werkstad is, is er he<
ulturele- en uitgaansleven toe)
van grote betekenis. Misschiet
vindt dit zijn oorzaak in de
aanwezigheid van de ipiiversi-
Ten dienste van het Belgische
Ministerie van Nationale Opvoe
ding en Cultuur geeft de N.V. A.
Manteau te Brussel een reeks
monografieën uit over Vlaamse
letterkunde. Het zijn boekjes van
nog geen 50 bladzijden, gewijd aan
een Vlaams auteur wiens portrel
op de kaft prijkt; ze zijn geschre
ven door bekwame Zuid- of Noord-
Nederlandse letterkundigen; ze be-
atten, behalve de levensbeschrij
ving en karakteristiek, bio- en
bibliografische gegevens, foto's en
verder fragmenten uit werk van
Stijn
de schrijver in kwestie. De
en 30e aflevering in de se
gewijd respectievelijk aai
Streuvels, de onverwoestbare. Ka-
rel Jonckheere. de geestige en
Louis Paul Boon de onomkoopba
re. Samenstellers zijn. in dezelfde
volgorde, G. Knuvelder. Marnix
Jijsen en Hugo Claus. Handige
boekjes die vooral voor scholieren
van nut kunnen zijn om een
ilobale indruk te krijgen van
auteurs en werk.
C.R.
Humor
Humor hebben die van Hamburg
ook. De stad kent vijf grote
kerken met torens die alle de
naam van een heilige dragen zoals
Sankt Michael is, Sankt Nicolai,
Sankt Petri, Sankt Katharinen en
Sankt Jakobi. Onlangs werd er een
nieuwe vuilverbrandingsinstallatie
in gebruik genomen met een zeer
hoge schoorsteen die prompt Sankt
Kam in us (Kamin schoorsteen)
werd genoemd.
Hamburg bouwt nog steeds. In
moderne strakke 6tijlen, zoals het
torenhoge Unilevergebouw en an
dere soortgelijke staal-glascon-
structies, maar ook speeelser, zoals
het auditorium Maximum, een
koepelzaal op het terrein van de
Universiteit.
En ten slotte, de Hamburger
is trots op de democratische
traditie. We schreven reeds:
iedereen is gelijk, iedereen is
burger. Toen een koopman uit
Hamburg door een keizer eens
in de erfelijke adelstand zou
worden verheven antwoordde
de burgemeester als vertegen
woordiger van allen: „Een
Hamburgs burger kan over het
algemeen niet verheven wor
den". Adellijken kregen geen
burgerrecht. Hamburgers die
vreemde titels aannamen moch
ten geen openlijk ambt meer
uitoefenen. Nog heden ten dage
is het in het ambt zijnde ««Ta-
tors (ministers) niet geoorloofd
ridderorden aan tc nemen.
