KABINET STRUIKELT OVER
ZIJN EIGEN BENEN
Crisis zonder boze gezichten
Novum in onze parlementaire historie:
I Na de oorlog diende geen
enkele ministersploeg
de volle vier jaar uit
Geertsema
Eerste commentaren
uit de bladen
Regering vertilt zieh aan zichzelf opgelegde taak
Breekpunt:
binnenloodsen
commercie
Kabinet valt
over omroep
Mr. Roosjen: Bot hield
terecht voet bij stuk
Wellicht andere factoren
ZATERDAG 27 FEBRUARI 1965
(Van onze parlementsredactie)
DEN HAAG Het kabinet-Marijnen is over zyn eigen benen ge
struikeld. Als we prof. Oud mogen geloven, is dit het eerste Nederlandse
kabinet, dat geheel eigener beweging, zonder directe tussenkomst van
het parlement, tussentijds aftreedt. Vorige kabinetten werden, voor zo
ver ze niet normaal met het oog op naderende verkiezingen aftraden,
steeds in en door de Kamer ten val gebracht. De wyze van aftreden van
het kabinet-Marijnen schijnt dus zonder precedent. Het is bezweken
aan verdeeldheid in eigen kring, een verdeeldheid overigens die nauw
keurig correspondeert met de tegenstellingen die zich in het parlement
rond het radio- en t.v.-vraagstuk hebben geopenbaard.
Niet omdat hij intern zijn mannetje
niet zou staan (wie hem van nabij
meemaken, prijzen zijn werkkracht,
inzicht en kennis van zaken), maar
omdat het hem van nature ont
breekt aan het talent om zich als
persoon te „verkopen". Hij is
veel in de schaduw gebleven van
zijn collega's Biesheuvel, Luns
Andriessen, die wel degelijk ge
publiciteit hebben.
Fouten
ii den
(Vervolg van pagina 1)
Mr. Geertsema, gewaarschuwd op
sen vergadering van' het Nederlandse
Reumafonds, zat al spoedig achter een
tafel om met z'n bekende, metalen
stem z'n visie op het gebeurde te ge
ven. Spoedig werd hij gevoligd door de
j immer onverstoorbare mr. Beernink,
vergezeld door z'n echtgenote, die als
chauffeuse moest optreden, omdat er
geen taxi te krijgen was. „U hoeft
niet te denken, dat mijin man er ook
maar een minuut om wakker ligt,"
verzekerde zij ons.
Overal hoorde men vragen: „Waar
is Smallenbroek?" De a.r. fractieleider
bleek met de ministers Biesheuvel en
Van Aartsen naar de flat van laatst
genoemde te zijn gereden, minder om
na te kaarten als wel om alvast enkele
lijnen te trekken voor het beleid gedu
rende de ongetwijfeld moeilijke -
formatieperiode. Telefonisch gaf hij
z'n commentaar. Van nachtrust is niet
veel gekomen.
Bevordering export
in nieuwe banen
DEN HAAG De centrale kamer van
handelsbevordering en andere organsa-
ties op het gebied van de exportbevor
dering hebben overeenstemming bereikt
over een vorm van nauwe samenwer
king.
De voorzitter van het adviescollege
voor de economische en de handelsvoor
lichting, mr. J. J. Oyevaar. heeft giste
ren op een persconferentie in Den Haag
meegedeeld dat in de nieuwe organisa
tie van de CKH medezeggenschap van
regionale belangen is bereikt. En wel
door de landenkamers, landeninstellin-
en regionale instituut te groeperen
in regionale eenheden waarvan vi
geruwoordigers zijn opgenomen in he'
stuur en de directie van de CKH.
Voorlopig zullen er drie regionale di
recteuren zijn- Verder zal de directie be.
«taan uit een voorzitter en een directeur
voor algemene zaken.
De nu demissionaire ministers
ploeg zet in zekere zin een traditie
voort. Geen van zijn naoorlogse
voorgangers heeft namelijk de vol
le vier jaar normaal weten uit te
dienen.
Het ministerie Schermerhorn-
Drees (1945-'46) was één jaar aan
het bewind toen het met het oog
op de verkiezingen moest aftreden.
Om dezelfde reden ging het minis-
terie-Beel (1946-'48) na twee jaar
heen. Het eerste kabinet-Drees
(1948-'51) struikelde na tweeënhalf
jaar over de Stikker-Oud-crisis. Tot
aan de verkiezingen van 1952 re
geerde daarna het tweede ministe-
rie-Drees. Het derde kabinet-Drees
(1952-'55) zat weliswaar vier jaar
in het zadel, maar moest in 1955
toch de portefeuilles ter beschik
king stellen door moeilijkheden
een huurverhoging. Daarna kwam
het in dezelfde samenstelling terug.
Het vierde kabinet-Drees (1956-'58)
viel na tweeënhalf jaar over dc
verhoging van enkele indirekte be
lastingen. Dat betekende tevens het
einde van de socialistische deene-
ming aan de regering. Na het in
terim-kabinet-Beel ('58-'59) trad in
1959 het ministerie-De Quay op,
dat eind 1960 getorpedeerd werd
door de motie-Van Eibergen, maar
kort daarna geheel gereconstrueerd
terugkwam.
19 maanden
Het kabinet-Marijnen is precies
negentien maanden en twee dagen
aan het bewind geweest. Het werd
op 24 juli 1963 beëdigd na een (zo
als gebruikelijk) moeizame forma
tie, die ruim twee maanden in be
slag nam.
Na voorbereidend werk van de
heren Romme, De kort, Beel en De
Quay kreeg de toenmalige minister
van landbouw, mr. V. G. M. Ma
rijnen, op 16 juli de simpele op
dracht „een kabinet te vormen".
De dag daarvoor had de demis
sionaire premier De Quay zijn op
dracht tot vorming van een kabinet
„dat zich verzekerd kan achten
van een vruchtbare samenwerking
met de volksvertegenwoordiging"
teruggegeven. Prof. De Quay legde
toen een verklaring af waarin hij
zei aanvankelijk voornemens te zijn
geweest het premierschap in het
nieuwe kabinet aan de toenmalige
minister van financiën, 'de antire
volutionaire prof. Zijlstra, aan te
bieden en zelf het vice-premier-
schap te gaan bekleden. De KVP-
fractie ging hiermee echter niet
akkoord. De AR-fractie wilde haar
goedkeuring alleen geven als de
KVP besdist geen premier zou kun
nen leveren en prof. Zijlstra zich
gedurende de hele parlementaire pe
riode verzekerd zou kunnen achten
van de steun van alle bij de for
matie betrokken groeperingen.
Na de misdukking van de forma
tie-De Quay nam mr. Marijnen, in
middels door zijn voormalige chef
tot kandidaat-premier gebom
bardeerd, zelf de teugels in
handen. In een week tijds wist hij
de formatiemoeilijkheden op te los
sen. Met zijn 46 jaar werd hij de
jongste minister-president die Ne
derland ooit heeft gehad.
Omveerswolk
Het kabinet-Marijnen liet zich bij
zijn optreden aanzien als een ster
ke ploeg van jonge, bekwame en
ambitieuze mannen. Het regerings
program wekte grote verwachtin
gen, maar van meet af aan hing
boven dit kabinet de onweerswolk
van de bij de formatie onopgelos
te radio- en t.v.-problematiek. Nu
de bui is losgebarsten en de blik
sem het regeringskasteel heeft ge
havend, is cr alle aanleiding voor
de vraag of dit kabinet in de kor
te tijd van zijn bestaan op de ove
rige beleidsgebieden aan de ver
wachtingen heeft beantwoord.
By een objectieve beoordeling kan
die vraag niet anders dan beves
tigend worden beantwoord. In het
eerste levensjaar heeft het kabinet
het verre van gemakkelijk gehad.
Onmiddellijk na z'n eerste optre
den werd het geconfronteerd met
de vérgaande looneisen van de vak
beweging, maar de wijze waarop
het de loonexplosie en haar gevol
gen in de hand wist te houden,
boezemde allerwegen vertrouwen in
Toen de rust aan het sociaal-eco
nomische front min of meer wa:
weergekeerd, werden grote wets
ontwerpen als de verhogingen var
de AOW-A WW en de verlaging-var
de loon- en inkomstenbelasting met
ruim een miljard op stapel gezet
en met succes door het parlement
geloodst. Evenals zijn voorganger
maakte dit kabinet waar dat ook
zonder de socialisten een goed
ciaal regeringsbeleid kan worden
gevoerd.
Terecht kreeg de regering ook
lof voor haar landbouwbeleid, voor
haar optreden in EEG-verband, haar
grootse aanpak van het woning
bouwbeleid, haar plannen tot ver
snelde uitbreiding van het wegen
net enz.
Maar meer is de „image" van
het kabinet bepaald door de wijze
waarop het begin vorig jaar de be
faamde kwestie-Irene heeft opgelost.
Het heeft met veel wijsheid de be
langen van de constitutionele mo
narchie behartigd en een crisis in
de verhouding tussen volk en vor
stenhuis weten te vermijden. Aan
zijn optreden in deze precaire zaak
dankt de demissionaire minister
president een reputatie, die hij zich
anders nooit had kunnen verwerven.
DEN HAAG De leden van het
kabinet-Marijnen zijn niet met
kwade koppen uit elkaar gegaan. De
persoonlijke verhoudingen zijn tot
het laatste toe goed gebleven. Na da
genlange, fundamentele discussies is
men echter tot de slotsom moeten
komen, dat men het inzake het
etherbestel oneens was en oneens
bleef. Met respect voor eikaars
zienswijze zijn de twee „partijen"
uiteengegaan. Op alle punten kon
men het uitstekend met elkaar vin
den; slechts op dit ene punt niet.
Voor wat de bewindslieden betreft,
het een crisis zonder boosdoeners.
Hoewel het kabinet z'n werkzaamhe
den beloftevol aanving, droeg het de
kwade mogelijkheid van een ontijdige
dood vanaf de geboorte mee. Maar wei
nigen hebben dit feit onder ogen willen
zien en gehoopt c? iets als een wonder-
genezing.
Het kabinet is - zoals men zich her
innert - tot stand gekomen in overleg
vier partijen, die inzake het om
roepbeleid sterk verdeeld waren. Dat
kort tevoren, bij het debat over de
nota inzake reclame-televisie, onverhuld
gebleken. Wilden de drie confessionele
partijen de samenwerking met de libera
len voortzetten, dan moest er een doekje
het bloeden van de nog verse wond
worden gevonden. De c.h.-fractie
kwam met de verbandtrommel aan-
Het beste bewijs voor de kracht
van het regeringsbeleid was de
zwakke oppositie, die de PvdA in de
afgelopen negentien maanden heeft
gevoerd. De vele stuntjes van
Vondeling konden miet verhullen dat
het de socialisten veelal aan w
devolle alternatieven ontbrak. Niet
temin heeft dit kabinet wel fouten
gemaakt, die uiteraard door dr. Von
deling c.s. volop werden uitgebuit.
Daar was de aanvankelijk aarzelen
de houding tegenover de illegale
REM-zender. Daar was verder het
gebrek aan homogeniteit, dat
der andere tot uiting kwam in het
conflict BiesheuvelAndriessen
de voorlaatste EEG-marathon in
Brussel.
Fouten zijn er ook in de laatste
zes maanden gemaakt. Het weggeld
bleek een wereldvreemde uitvin
ding, die onder druk van publieke
opinie en Kamer moest worden inge
slikt De kans om de invoering van
AOW-verhoging en gedeeltelijke)
belastingverlaging te coördineren,
werd onbenut gelaten. Aanvankelijk
liet de regering de ingangsdatum
van de eerste tranche der belas
tingverlaging geheel in het vage; de
Kamer moest er haar toe dwin
gen een datum vast te leggen. Ook
de verhoging van college- en kleu
terschoolgelden moest onder parle
mentaire en buiten-parlementaire
V. G. M. MARIJNEN
....jongste....
pressie ongedaan worden
maakt. Het „Breedband-pakket"
werd aanvankelijk gepresenteerd
zonder het noodzakelijke comple
ment in de bezitsvormingssfeer. C>ok
hier moest het parlement corrige
rend optreden. Het leek er somr
op of het kabinet zich door de Ka
mers liet regeren. Niet voor niets
sprak KVP-fractieleider Schmelzer
vorige week de hoop uit, dat het
parlement in het vervolg niet meer
als promotor en corrector van d<
regering zou hoeven op te treden.
Het kabinet-Marijnen heeft die
kans tot betering des levens niet
gekregen. Met een overwegend posi
tieve balans sluit het z'n bestaan
voortijdig al „Overleeft de huidige
regeringscombinatie de t.v. -proble
matiek, dan zal ze, menselijkerwijs
gesproken, de vier jaar rustig kun
nen uitdienen," schreven wij vorig
jaar. Die hoop is helaas een illusie
gebleken.
Liberale ministers
in partijraad
DEN HAAG De liberale ministers
Toxopeus, Witteveen en Schouwenaar-
Franssen, zouden vandaag deelnemen
aan de partijraad van de WD in Den
Haag. Dit is na afloop van de bijeen
komst van het kabinet van vrijdag-
De KVP-fractie kwam vanmorgen in
Den Haag en de CHU-fractie vanmid-
in Utrecht bijeen.
Gezond
TTET dagblad Trouw fprot-chr.)
meent, dat een kabinetscrisis op zich
zelf geen reden tot vreugde is. In de
grondslag, laten we zeggen in de zuilen,
waarop het kabinet rustte, zat toch
zwakke stee. En dat was de onenigheid
tussen de partijen waarop dit kabinet
rustte en tussen sommige ministers i
kabinet over het radio- en televisiebesteL
Zij hebben deze onenigheid principieel
onder de ogen gezien en zij hebben
daaruit de enige verantwoorde conse
quentie getrokken: we gaan uit elkaar,
want op dit fundamentele punt horen
we niet bij elkaar. Dit is een gez
reactie en dat kan bijdragen tot het
krijgen van een gezond principieel kli
maat in Nederland. Dat is om deze reden,
maar om meer dam deze reden, dringend
noodzakelijk, aldus Trouw.
Met P.v.d.A.
steeds dringender
gen.
l oplossing a
Wat moet er nu gebeuren? Als vooral
de afwijkende inzichten van de liberalen
de doorslag hebben gegeven en dat
lijkt waarschijnlijk dan is de eerste
mogelijkheid dat de christelijke partijen,
misschien ook nog zonder de C.H.U., het
met de P.v.d.A. proberen eens te wor
den. De inzichten van de P v.d.A ten
aanzien van het omroepbestel hebben al
tijd al beter geklopt met die van K.V.P.
en A.R. Toch is hiermee lang niet alles
gezegd. Bij de P.v.d.A. is er ook een
groep die niet voor „de zuilen" voelt en
liever in aansluiting bij de doorbraak
gedachte een meer algemeen bestel zal
prefereren.
Beu
kabinetscrisis, omdat de zuilen in Hil-
im zich hardnekkig blijven vast
klampen aan hun monopoliepositie. Een
monopoliepositie die het Nederlandse
volk meer dan beu is.
Terwijl zich enorme kenteringen voor
doen in de wereld, terwijl op het ogen
blik in Europa op diplomatiek en politiek
terrein gevochten wordt voor de grond
slagen, die beslissend kunnen ziin voor
de toekomstmogelijkheden van de ko-
(Van
parlementsredactie)
dragen: de pacificatie-commissie. De be
slissing over het omroepbestel werd naai
een later tijdstip verschoven. Het spreek-
(Vervolg van pagina 1)
VVD-fractieleider mr. W. J. Geert
sema deed de opmerkelijke uit
spraak, dat hij tussentijdse, dus ver
vroegde verkiezingen „om de stem van
de kiezers over het omroepbestel te
horen" een heel nuttige zaak zou vin
den. Immers, het is naar zijn mening
langzamerhand duidelijk geworden,
dat er verschil van inzicht is gegroeid
tussen de kiezers die op een bepaalde
partij hebben gestemd en de stand
punten, die de ministers van die par
tijten) in het kabinet hebben verde
digd. „Worden er geen verkiezingen
uitgeschreven, dan zal de volkswil
wel blijken bij de verkiezingen in
Rijnmond op 2 juni van dit Jaar", al-
is mr. Geertsema.
Het viniden van een oplossing bin
nen het kabinet wordt z.i. verhinderd
door tijdnood. Met nadruk stelde mr.
Geertsema, dat er geen enkel verschil
van mening is tussen de drie Liberale
bewindslieden en de WD-fractie. Hij
deelde verder mee. dat de vergadering
van de VVD-partijraad heden op zijn
verzoek is gehouden.
KVP-fractieleider drs. W.
hmelzer betreurde het, dat „dit
kabinet, dat al veel goeds tot stand
heeft gebracht en belangrijke plannen
onder handen had, er niet in is ge
slaagd eensgezind een verantwoorde
en praktische oplossing voor he'
radio- en tv-vraagstuik te bereiken"
Met het oog op zijn advies aan cU
Koningin wilde drs. Schmelzer geen
verder commentaar verstrekken.
Vondeli
»g
PvdA-fractieleider Vondeli
had de val van het kabinet niet direct
verwacht. Hij wist niet of misschien
nog andere factoren dan het radio- en
tv-foeleid tot die val hebben geleid,
Uitgesloten achtte hij dat niet. „Zo op
het eerste geszicht", aldus de heer Von-
„zou het nriet verwerpelijk
zijn als minister-president Marij:
zijn bezoek aan de Koningin ma
J in een zitting van de Tweede
Kamer uiteen zou zetten welke om
standigheden hebben geleid tot het
aftreden van het kabinet".
Minister van staat prof. mr. P. J.
u d, (lib) verklaarde, dat de ver
klaring van minister-president Marij-
zonder precedent is in de geschie-
s van ons land. „Deze gang van
zaken ds voor mij geheel nieuw", zo
vertelaarde hij in antwoord op de
vraag of het eerder is voorgekomen,
dat een minister-president een verkla
ring heeft afgelegd waarin wordt mee
gedeeld dat het kabinet geen overeen
stemming heeft bereikt en zijn ontslag
aan de Koningin zal aanlbieden.
Verschuivingen
De heren Beernink en Geertsema
hebben vannacht in het perscentrum
„Nieuwspoort" nog een geïmprovi
seerde persconferentie gegeven.
„Een voortzetting van het huidige
beleid stel ik op prijs, maar niet tot
elke prijs", verklaarde de VVD-frac
tieleider. Een reconstructie van het
kabinet achtte hij niet uitgesloten. Het
zou z.i. te betreuren zijn wanneer het
bij de komende kabinetsformatie de
kant van een rooms-rode coalitie zou
uitgaan. Tevoren had de heer Geert
sema de verwachting uitgesproken,
dat het omroepgesprek bij de forma
tie zal worden voortgezet. „Maar dan
met andere deelnemers". De samen
werking tussen de vier regeringspar
tijen noemde hij overigens „bijzonder
>ed".
Mr. Beernink verwachtte geen grote
verschuivingen bij eventuele nieuwe
verkiezingen, .juist om dat de kwes-
het om gaat als zodanig het
woord „komt tijd komt raad" Is e
wel niet ln vervulling gegaan.
Aan de voorbereiding van een wet
telijke regeling van de televisie i
commissie niet eens toegekomen. Minis
ter Bot van o. k. en w. die de moed
had het netelige omroepvraagstuk
zijn eigen rekening te nemen - vroeg
al spoedig een advies over de invoering
van reclame op het tweede net. De zeei
heterogene commissie bon het pas enke
le maanden geleden uitbrengen. Gedu
rende de talrijke, uitputtende dicussies
bleek opnieuw hoe verdeeld de mi
gen waren, zodat er met veel moeite
slechts een meerderheidsrapport uit de
bUJ kwam. Het viel bij de c.h. en v.v.d.-
ministers niet ln goede aarde, waardoor
de regering er niets mee kon beginnen.
Motie-Baeten
In december van het vorige jaar meen
de de vaste commissie van o. k. en w..
dat er een einde aan het nietsdoen moest
komen. De heer Baeten (kath. v.) - die
de steun van de meerderheid van
commissie kreeg - stelde een motie
het vooruitzicht, waarin de regering
werd gevraagd op korte termijn me
delen onder welke voorwaarden haars
inziens aan nieuwe gegadigden een zend
machtiging kan worden verleend. Ook
wilde de commissie vernemen hoe de
invoering van reclame in radio en 1
visie kon worden werwezenlijkt.
Het kabinet wachtte de indiening
de motie bij de plenaire behandeling
de onderwijsbegroting niet af, e
deelde per brief mee, dat de gevraagde
mededelingen vóór 1 maart zouden wor
den gedaan. Het legde daarbij een voort
varendheid aan de dag, die het duur te
staan is gekomen. De regering heeft zich
de zichzelf opgedragen taak gewoon
weg v—tild.
Beperkte ruimte
Reeds aan het einde van het vorige
jaar legde minister Bot aan de Kamer
an de omroepverenigingen een con
cept-plan voor het derde FM-net voor,
dat veel kritiek kreeg. Met name vrees-
ïen in Hilversum voor een te grote
staatsinvloed. Ten voordele van de be
windsman moet echter worden gezegd,
dat hij bij alle plannenmakerij zich de
afwijzing van commerciële televisie door
de Tweede Kamer voor ogen heeft ge
houden. Hoezeer hij telkens bereid bleek
wijzigingen aan te brengen - om over
eenstemming te bereiken - z'n voor
stellen bleven steeds binnen de ruimte,
die de Kamer had aangegeven.
Op vier punten bleven er ernstige
meningsverschillen bestaan, ofschoon
op den duur overeenstemming op twee
punten zeker niet uitgesloten was:
het aantal uren, dat aan een of meer
nieuwe concessionaris(sen) moest
worden toegewezen en een schadever-
goeddngregeling voor de pers.
Veel fundamenteler waren de vra
gen hoe de reclame-opbrensten moes
ten worden verdeeld en of nieuwe
concessionarissen moesten worden „ge
dwongen" in de NTS en NRU mee
samen te werken. De liberalë minis
ters, Schouwenaar-Franssen, Toxopeus
en Witteveen, hun christelijk-histo-
rische collega's Scholten en Andries
sen en de KVP-bewindsman Veld
kamp bleven op het standpunt staan,
dat er een vermenging moest zijn tus
sen programma en reclame. De orga
nisaties die reclame zouden uitzen
den, zouden daarvan in de eerste
plaats profijt moeten trekken.
Op deze wijze, zo redeneerden de
KVP-ministers Bot, Bogaers, De
Jong, Luns, Marijnen en de a.r.-mi
nisters Van Aartsen en Biesheuvel
zou de commercie in het omroepbe
stel worden binnengeloodst met alle
kwalijke gevolgen van dien.
Bovendien stonden deze bewinds
lieden op het standpunt, dat hand
having van een ordelijk bestel in
voeging van nieuwe concessionaris
sen in NTS en NRU noodzakelijk
maakte. Vooral op deze twee punten
bleek geen vergelijk mogelijk.
mende generatie, is Nederland zonder
regering. Alleen omdat mensen, die in
Hilversum de lakens uitdelen, vijftig jaar
achter zijn in hun denken.
Schadelijk
DE TIJD (r.k.) schrijft: Wij kunnen
over deze gang van zaken niet jui
chen. Elke kabinetscrisis ls schadelijk
voor het land, omdat gewichtige zaken
blijven slepen. In het algemeen was het
aftredende kabinet geen slecht kabinet
Een combinatie met de socialisten zou
een ook in onze ogen redelijker oplossing
voorstaan inzake het omroepbestel, aan
de andere kant zou zulk een combinatie
op allerlei andere punten weinig homo
geen zijn. Het ligt voor de hand, dat men,
door de houding van de liberalen ge
dwongen, een dergelijke combinatie zal
beproeven. Maar aangezien de socialisten
een gedetailleerde overeenkomst over een
regeringsprogram plegen te eisen, kunnen
de onderhandelingen daarover wel eens
heel lang duren.
Afwachten
;T VRIJE VOLK (soc.) schrijft onder
de kop „Van binnenuit bezweken"
o.a: Minister Bot heeft zijn poot stijf ge
houden. En met hem heeft deze keer het
kabinet niet gebogen voor het liberale
drijven. De plannen die erop zouden zijn
neergekomen, dat radio en televisie zou
den zijn uitgeleverd aan de grote monden
en de dikke portemonnaies zijn ver
ijdeld. De liberale aanval op de rechtsge
lijkheid in Nederland is afgeslagen op
de enige plaats waar die kans van slagen
in het kabinet-Marijnen. Opmerke-
ïs, dat de regeringscrisis niet is ont
staan door het aftreden van de liberale en
christelijk-historische ministers. Het hela
kabinet treedt af. Dit wijst erop, dat de
minister-president zich niet alleen heeft
verkeken op de liberale onwil om te
zorgen voor een behoorlijk radio, en tele
visietoestel, waarin de openheid en de
eenheid bun plaats hebben, maar dat de
minister-president ook de kracht van
overtuiging bij zijn eigen partij en bU
de anti-revolutionairen heeft onderschat.
Aan de vooravond van de regerings-
isis heeft hij de opmerkelijke woorden
sproken: „Ik had nooit gedacht, dat
er zoveel aan die televisie vastzat, dat
die zaak zo moeilijk was". Dat ls onthul
lend voor het gebrek aan visie waarmee
-. Marijnen dit probleem, waarover toch
waarlijk wel wat is geschreven, heeft
aangepakt Het einde van dit kabinet ls
mede het gevolg van dit gebrek aan visie.
Als het er nu alleen om zou gaan het
radio- en televisiebestel in een veilige
haven te loodsen, dan zou deze regerings-
sis niet moeilijk zijn op te lossen. Het
duidelijk; dat het plan-Bot in grote
lijnen voor een belangrijke meerderheid
dit parlement aanvaardbaar zou zijn
eest. De minister had met zijn plan de
grondslag gelegd voor een bruikbaar
compromis.
Maar nu het gehele kabinet ls afgetre
den omdat het aan inwendige spanning ls
bezweken, zal er een nieuw beleid ter
discussie komen. Niet alleen het radio-
televisiebeleid, ook de bestedingsbe
perking, die de gemeenten wordt afge
dwongen om maar een voorbeeld te
geven had in brede kring groot onbe
hagen gewekt. De keuze voor de V.VD.
gedaan in 1963 had de confessionele par
tijen aan de liberalen uitgeleverd. Vooral
door de manier waarop die keuze was
-ceerd. En daar zat toen al het
begin van dit einde.
Daar zit ook de kern van de moeilijk
heden die zullen komen. Niet het par
lement heeft deze regering het vertrou-
opgezegd. De regering zelf is uit
elkaar gespat In eerste instantie is dit
huidige conflict dus een conflict tussen de
regeringspartijen.
Voor de oppositie betekent dit, dat
haar voorlopig een afwachtende houding
Dat kan door de loop der zaken wel
anders komen te liggen. Voor een zo uit
zonderlijk geval dat de regering uit el
kaar spat zonder confrontatie met het
parlement geldt niet de regel wie de
brokken maakt moet ze lijmen.
Commentaren omroepvoorzitters e.a.
DEN HAAG De voorzitters van
de omroeporganisaties, een vertegen
woordiger van de REM (VAT) Tros
en de voorzitter van de coördinatie
commissie de nieuwe combinatie
van aspirant radio- en tv-concessio-
narissen: de Tros, TVN en Open Be
stel hebben commentaar geleverd op
de val van het kabinet-Marijnen.
Mr. A. B. Roosjen, voorzitter van de
NL. voorzitter van de NRU en tweede
voorzitter van de NTS, verklaarde:
,,'t zat er de laatste t(jd al in, omdat
men van bepaalde zijde een geprivile
gieerde positie wilde toekennen aan om
roeporganisaties. De geprivilegieerde po
sitie bóven de organisaties, die zich al
40 jaar met het omroepwerk hebben be
zig gehouden. De organisaties hier be
doeld wensten een uitzonderlijke positie
niet binnen maar buiten NRU en NTS
Minster Bot heeft op dit punt voet bij
stuk gehouden en mijns inziens terecht,
omdat anders een chaos ontstaat
Natuurlijk ben ik geen ingewijde ln
het overleg, maar zover mij uit berichten
in de dagbladen bekend, is een van de
voorwaarden, dat men zal samenwerken
in NRU en NTS als overkoepelende or
ganisaties. Daar wilde men van bepaalde
zijde niet aan. Dat deze voorwaarde ge
steld wordt, acht ik niet minder dan be-
DEN HAAG „Die radio- en tv.-zaak
is wel belangrijk, maar belangrijker nog
vin*3 ik meer en betere huizen", zo zei
vanmorgen dr. A. Vondeling naar aan
leiding van de kabinetscrisis. De fractie
volk niet aanspreekt". Of zijn fractie voorzitter van de P.v.d.A in de Tweede
ditmaal met de PvdA in zee zal gaan Kamer noemde nog een aantal punten
hangt af van de vraag hoe deze partij die zijn inziens meer gewicht in de
zkJh politiek aal opstellen. schaal leggen: de prijzen remmen, de
A-bom temmen, de bodemschatten hou
den, de lucht zuiveren, het water schoon,
maken en de honger uit de wereld helpen.
Dit lijstje zou naar zijn mening voor
beelden kunnen bevatten van bijkomen
de factoren waarvan de indruk bestaat
dat daarover in het kabinet overeenstem
ming ontbrak.
grijpelijk en noodzakelijk. Dit ls het
„breekpunt" geworden".
Mr. dr. L- H. Slotemaker, voorzitter
van de AVRO, zei dat het jammer is
dat er nu vertraging optreedt bij het
totstandkomen van het derde FM-net
(radio) dat in september of oktober in
de lucht zou komen. Deze crisis verhin
dert een goede voorbereiding van de
programma's op dit derde radionet
Mr. H. W. van Doorn, voorzitter van
de KRO, had nog geen commentaar.
Mr. Burger
De voorzitter van de VARA mr J. A.
W, Burger, verklaarde te verwachten
dat nadat H. M. de Koningin mr. Ma
rijnen zou hebben ontvangen, een ver
klaring wordt gegeven. „Wij moeten pre.
weten waarop het gesprongen ls en
"om het gaat". Overigens zei hij niet
te begrijpen dat er geen oplossing ls
gevonden en ten slotte dat hij niet zal
treuren over de val van het kabinet
Dr. J. A. de Koning, voorzitter van
de VPRO meent dat het proces van de
meningsvorming over een nieuw radio
en tv-beleid kennelijk nog niet is uitge
werkt Een te premature fixatie door
een wettelijke regeling acht hij overigens
ook niet gewenst omdat deze de moge
lijkheid van groei niet openhoudt
Tros
politiek betrokken geraakt", w
J. M. Landré, woordvoerder van de
REM/VAT/TROS. Hij wilde aannemen
dat met name bij de liberale en c h. be
windslieden in gedachten was wat re
cent in het communiqué van de REM
VAT/THOS is geformuleerd.
Ir. G. A Maris, voorzitter van de
ooordinatiecommissie de nieuwe com
binatie van aspirant radio- en tv-conces-
sionarissen, de TROS. TVN en Open Be
stek heeft gezegd respect te hebben
voor de ministers, die voor het open
,ZIJn 611 die het aandurfden voet
by stuk te houden en grote risico's aan
vaarden. Zijns inziens zou tenslotte nle-
compromis tevreden zyn.
mand met t
