Nieuwe Leidse Courant
KABINET VALT OVER OMROEP
classic
Bom barstte gisteravond
na marathonberaad
Geertsema: Kamerontbinding en
vervroegde verkiezingen
r
Premier Marijnen bood vandaag op Soestdijk ontslag aan
Commentaren
Nasser: Egypte duldt
geen communisme
Crisis niet gemakkelijk op te lossen (Beernink)
S€'
Zaterdag 27 februari 1965, 45ste jaargang
Krachtige wind
De Bilt verwacht tot hedenavond:
Veranderlijke bewolking met enkele
sneeuw- of hagelbuien. Matige, aan de
kust krachtige en mogelijk nog af en toe
harde wind tussen noordwest en noord-
In de ochtend plaatselijk in het binnen
land lichte vorst, middagtemperaturen
tour- F DIEMER „Stantvastigh is ghebleven enkele graden boven het vriespunt.
CHRISTELIJK-NATIONAAl DAGBLAD mii„ h<rt in tegh,n!po.r V,
^Abonnementsprijzen p.w. f 0,78,
VTANDAAG een week geleden heb
ben wij op deze plaats nog uit
drukking gegeven aan de hoop, dat
het kabinet-Marijnen het einde van
de rit zou kunnen halen. Voorwaar
de, schreven wij, zou zijn dat geen
ernstige fouten werden gemaakt Op
dat moment waren er voor het plot
selinge einde nog geen rechtstreekse
ben meegewerkt naar het zoeken van
compromissen, maar de tegenstellin
gen zijn uiteindelijk te groot gebleken.
Nederland zit plotseling in een kabi
netscrisis, die niet gemakkelijk zal zijn
op te lossen".
(Voor vervolg zie pag. 5)
Dr. Soedjarwo Tjondronegoro, die In
donesië als ambassadeur in Nederland
zal vertegenwoordigen, wordt maandag
morgen op Schiphol verwacht.
Ongeveer een week later zal de tij
delijk zaakgelastigde van Indonesië in
Den Haag, drs. Mok. Sjarif Nederland
na een verblijf van ongeveer elf maan
den verlaten.
aanwijzingen.
Nu is het kabinet gevallen en wel na
een week van moeizaam vergaderen
en van pogingen om elkaar te vin
den. De val werd almeer onvermij
delijk. Zelf hadden wij reeds op het
punt gestaan te schrijven: verdient
een aftreden toch niet de voorbeur
boven een oplossing die zich zo uiter
mate moeilijk vinden laat? Inmid
dels is duidelijk geworden, dat de
oplossing zich in het geheel niet heeft
laten vinden.
Wij betreuren de noodzaak van dit
aftreden. Vier jaar is ook voor een
kabinet de normale periode een
voortijdig einde betekent iets onna
tuurlijks.
TJET BREEKPUNT voor het kabinet
lag uiteraard in de proble
matiek rondom radio en televisie.
Het is duidelijk over de mate van
openheid dat men elkaar is kwijtge
raakt.
Van de aanvang af hebben wij ge
schreven, dat de openheid een rede
lijk verlangen is, maar dat ook aan
de openheid grenzen gesteld zullen
dienen te worden.
Er is geen reden, nieuwe gegadigden
die zich enigermate aannemelijk we
ten te maken te weigeren. Maar er
is ook geen reden, die nieuwe ge
gadigden iets te geven wat op een
voorkeursbehandeling lijkt Onze in
druk is. dat dit van bepaalde kant
niet voldoende is onderschreven.
Daarnaast is ook ons niet duidelijk,
waarom van de nieuwe gegadigden
geen bereidheid zou mogen gevraagd
tot samenwerking, zoals nu reeds
binnen radio en televisie bestaat en
die nuttig is gebleken.
TVAAR ONZE Indruk ls van be
paalde kant als openheid betiteld
wat in wezen neerkomt op individua
lisme: gegadigden die vrijwel geheel
op eigen houtje functioneren, N.T.S.
en N.R.U. worden dan gruwel. Niet
temin zijn N.T.S. en N.R.U. onmis
bare instellingen. Zij waren het tot-
dusver en ze zullen het niet minder
zijn wanneer straks nieuwe gegadig
den hun kansen krijgen. Samenwer
king, bepaalde vormen van coördi
natie zij zijn noodzakelijk, wil ons
radio- en televisiewezen niet verval
len tot een onordelijke boel.
Daarnaast blijft onverkorte els het
weren van commerciële invloeden,
een eis des te klemmender wanneer
in deze media reclame wordt toege
staan.
Kan men zich op deze punten niet
vinden, dan is een crisis, hoe ver
velend op zichzelf, onontkoombaar.
Zoals dan nu is gebleken.
^AL DE kabinetscrisis, die blijk
baar allengs onontkoombaar was,
ons verder brengenT
Voorlopig heeft ze nog slechts een
situatie, zoals die binnen het kabi
net bestond naar buiten gebracht. Dat
heeft een nadeel en een voordeel.
Nadeel is dat het vinden van elkaar
nu nog eens te moeilijker kan blij
ken. De kaarten zijn open op tafel
komen te liggen. Straks kunnen we
er allen in kijken.
Voordeel is de mogelijkheid zowel
van een zuiverende werking als ook
oin buiten het kabinet de oplossing
te vinden die binnen het kabinet niet
bereikbaar was.
Voorlopig overweegt voor ons besef
het nadeel. Ook omdat vrezen wij,
blijken zal van onenigheid tusien
protestantse christenen op politiek
gebied.
Vergeten wij niet om onze Konin
gin en wie haar straks van advies
hebben te dienen, de wijsheid toe te
bidden die zij zullen behoeven.
-I erschillen fundamenteel en radicaal"
KAIRO/BONN/TEL AVIV Ter
wijl Walter Ulbricht de socialisti
sche verworvenheden van het drie
duizend jaar oude Luxor bewon
derde, liet president Nasser er op
een vergadering van de Arabische
socialistische unie geen twijfel over
bestaan, dat de Egyptische commu
nisten geen voet aan de grond krij
gen.
..De verschillen zijn fundamenteel en
radicaal" zo zou hij gezegd hebben, „en
we zullen elke poging van c(e communis
ten om zich te organiseren neerslaan.
Egypte duldt geen atheïsme of dictatuur".
Bij deze gelegenheid bagatelliseerde
Nasser de gevolgen van de stopzetting
van de Westduitse hulp aan Egypte Hij
geloofde dat het voor Bonn nadeliger
zou zijn. Waarnemers zijn van mening
dat Nasser bij Saoedi-Arabië, stappen
stappen heeft gedaan om de VS te dwin
gen geen wapens aan Israël te gaan le
veren. Saoedi-Arabië met zijn vele olie
zou hiertoe veel invloed kunnen aan
wenden. De bijzondere afgezant van
president Johnson, Harriman, heeft zijn
besprekingen met de regerig Eejkol
voortgezet. Vadaag zou de laatste ver
gadering worden gehouden,
Wrat-Dui'Mi»-,d heelt nu officieel olie
militaire hulp aan Tanzania gestaakt we
de instemming van Nyerere met de ves-
iging van een Oostduitse consulaat-gene
raal. Voor de militaire hulp was een be
drag van 40 miljoen mark uitgetrokken
Ook de kapitaalhulp aan Tanzaniaten
bedrage van 41 miljoen markt- zal wel
worden stopgezet.
Dit jaar reeds dertig
Friendships verkocht
Fok£HIfP?C,It Gisteren is bij de
Fokkerfabrieken een nieuwe bestelling
binnengekomen voor de levering van een
ftif v^ndSW-Pe order is ^ern
stig van de IJslandse luchtvaartmaat-
«ïaLPP1JTTIf^landuiv' die vorig jaar haar
if te Fokker „Friendship" bestelde.
De nieuwe bestellingen meegerekend
ijn m de eerste twee maanden van dit
jaar bijna dertig „Friendships" ver-
ocht. De grootste afnemer was de
Amerikaanse maatschappij Mohawk
tekende voor de'kveringta^^S^F
in licentie worden gebouwd.
(Van onze parlemeutsredactie)
DEN HAAG/SOESTDIJK - Na anderhalf
jaar is een einde gekomen aan het kabinet-
Marijnen. Vanmorgen om half elf heeft
H.M. de Koningin op paleis Soestdijk de
minister-president ontvangen. Mr. V. G.
M. Marijnen moest meedelen, dat de be
sprekingen over hel radio- en televisie-
vraagstuk niet tot overeenstemming had
den geleid, zodat het kabinet had moeten
besluiten zijn ontslag aan te bieden. De
Ko;iingin heeft hel kabinet verzocht de
lopende zaken te behartigen. Hel was niet
uitgesloten, dal zij reeds vandaag zou be
ginnen met hel raadplegen van de gebrui
kelijke adviseursde vice-president van de
Raad van State, prof. dr. L. J. M. Beel, de
voorzitter van de Eerste Kamer, nir. Jonk
man, en de voorzitter van de Tweede
Kamer, nir. Van Thiel.
's-Middags nog was er ondanks de
toenemende spanning even de mo
gelijkheid van een glimlach: de
vier protestants-christelijke mi-
ITel was precies tien uur gisteravond, toen de minister-president, nog
moeizaam lopend door een verstuikte enkel, de z.g. Statenzaal op het
ministerie van Verkeer en Waterstaat aan het Binnenhof binnen
kwam. Zichtbaar vermoeid maar uiterlijk rustig richtte hij zieli tot de
tientallen staande en zittende journalisten, die pas op het allerlaatste
ogenblik waren gewaarschuwd. Urenlang hadden zij in het perscen
trum Nieuwspoort gewacht op het nieuws, dat ten slotte onafwendbaar
was geworden.
Terwijl er donderdagavond in het
kabinetsberaad enige hoop op een
overeenstemming gloorde, begonnen
zich in de loop van vrijdag steeds
donkerder wolken boven de Trèves-
zaal samen te trekken. Nog maar
een uur waren de ministers 's mid
dags bijeen, toen besloten werd tot
een schorsing om ruggespraak te
houden. Voor alle waarnemers was
het op dat ogenblik duidelijk, dat
slechts door een wonder een crisis
kon worden vermeden.
De bewindslieden namen contact op
met de voorzitters van „hun" fracties
in de Tweede Kamer om hen van de
kritieke situatie op de hoogte te stel
len en hun mening te polsen. Een van
de fractievoorzitters, mi. Beernink
(c.h.) gaf later toe. dat hij er bij de
ministers Scholten en Andriessen op
had aangedrongen alles in het werk te
stellen om de tegenstellingen te over
bruggen. „Zij hebben voldoende water
in de wijn gedaan," verklaarde hij.
De mogelijkheid van een compromis
zat er toen echter al niet meer in.
Bom gebarsten
Nadat 's avonds tegen halfnegen de
besprekingen waren hervat, bleek al
spoedig dat in de standpunten niet dc
minste beweging meer te krijgen was.
Het radio- en televisievraagstuk was
doodgepraat en er viel een stilzwijgen,
waaruit maar één conclusie te trekken
viel.
Tegen half tien arriveerden de op
geroepen staatssecretarissen, met uit
zondering van de heren Diepenhorst
(c.h.). De Block (kath. v.), die juist
's middags voor een C.D.U.-bijeen-
komst naar Wenen was vertrokken,
en De Keyzer (lib.), die voor bespre
kingen m Genève vertoefde. Laatst
genoemde kon pas na middernacht
door zijn minister, mr. Van Aartsen,
telefonisch op de hoogte worden ge
steld.
Sobere verklaring
Tegenover de journalisten legde
de premier de volgende, sobere
verklaring af: „Ik stel het op prijs,
dat u in zo groten getale bent ge
komen. Ik heb dit verzoek tot u
gericht om een korte verklaring
af te leggen. Besprekingen over de
radio- en televisievraagstukken in
het kabinet hebben niet tot over
eenstemming geleid, Hare Majes
teit zal mij morgen in de loop van
de morgen ontvangen en u zult be
grijpen. dat ik u. juist met het
oog op dit laatste, verder geen
mededelingen kan doen."
Geen van de vertegenwoordigers van
pers, radio en televisie heeft de minis
ter-president nog de zaal zien verla
ten. Zij snelden de trappen af en
spoedden zich naar Nieuwspoort, op
honderd meter afstand, om via telefoon
en telex het nieuws wereldkundig te
maken. Binnen tien minuten had het
A.N.P. het bericht aan zijn abonnees
doorgegeven.
Na ongeveer een kwartier tvas het
ook op de telex van het Parijse blad
France Soir, waar radio-reporter Kees
van Langeraad ternauwernood een
Uitgesproken
het beste
MANTELS
MANTELKOSTUUMS
van Egmond
BREESTRAAT 173 LEIDEN
juichkreet over zo veel journalistiek
geluk kon onderdukken„Dit is bij
zonder leuk; het kabinet is gevallen".
Het was dan ook wel een hoogtepunt
in het journalistieke leven van de
N.C.R.V.-medewerkersdat dit nieuws
juist kwam tijdens het lang van te
voren geplande schakelprogramma,
waarin men liet zien hoe het nieuws
op de nachtredacties van vier grote
bladen in Europa ivordt verwerkt.
Het perscentrum was ln rep en roer.
Een Indonesische avond, die veel be
langstellenden had getrokken gast
heer was de zaakgelastigde Sharif
moest voortijdig worden afgebroken.
Lieftallige Indonesische dames, ge
kleed in sarong, liepen wat verdwaasd
rond tussen de nerveus heen en weer
vliegende verslaggevers. Zij trokken
zich zo spoedig mogelijk terug uit de
bijenkorf, waarin ieder zijn eigen
zorgen had. Radioreporters sleepten
met microfoons en kabels om een live-
uitzending te improviseren: camera
mensen stelden hun schijnwerpers op
om vooraanstaande politici in het zon
netje van de publiciteit te zetten.
(Voor vervolg zie pag. 5)
Binnenhof: het kabinet is gevallen De minister-president, mr. V. G. M. Marijnen
en de vice-premier, mr. B. W. Biesheuvel, verlaten de Trèveszaal.
(Van onze par lemen tared actie)
DEN HAAG - De voorzitters van <le vier „regeringsfracties" in de Twee
de Kamer (K.V.P., V.V.D.. A.li.P. en C.H.U.) zijn bel erover eens, dat
het ontstaan van de kabinetscrisis ernstig moet worden betreurd. Dat
blijkt uit de commentaren, die zij gisteravond laat bereid waren te geven.
De AR-fractiel eider J. S m alle n-
broek vond het bijzonder jammer,
dat een kabinet binnen de periode van
vier .jaar uiteenvalt. De oorzaak van
de crisis is echter fundamenteel. De
heer SmalHenbroek had de indruk, dat
het kabinet-Marijnen dit onderkend
en begrepen heeft. Niet alleen de anti
revolutionairen en KVP-ers hebben
dit begrip opgebracht. Ook de libera
len hebben een oplossing van vraag
stukken rond het omroepbeleid van
fundamenteel belang geacht.
Op de vraag hoe de heer Smallen-
broek deze crisis ziet in het licht van
het Akkoord van Wassenaar zei hij.
dat de pacificatiecommissie goed werk
heeft gedaan en een uitstekend inte-
rinirappor* op tafel heeft gebracht.
De heer Smallenibroek kon zich zeer
wel niet het daarin neergelegde meer
derheidsstandpunt verenigen. Het
werk van deze commissie had moeten
doorgaaar, maar de besprekingen in de
Kamercommissie voor o., k. en w.. die
uitmondden in de motie-Besten heb
ben de zaak versneld. Het kabinet
moest de kwestie in eigen hand ne
men. De heer Smallenbroek was zeer
verheugd, dat in de radio- en tv-zaak
tussen de a.r. ministers en de fractie
volledige overeenstemming bestaat.
Moeilijk
CHU-fraclieleider mr. H. K. J.
Beernink betreurde het „in hoge
mate", dat het kabinet-Marijnen is ge
struikeld over het omroepvraagstuk.
Hij had hiervoor eigenlijk al bij de ka
binetsformatie van 1963 gevreesd. Het
kabinet voerde z.i. een goed beleid.
Een groot deel van ons volk zal niet
begrijpen waarom er nu een kabinets
crisis moest ontstaan. „Uit democra
tische overwegingen", aldus de heer
Beernink, ..ben ik voor toelating van
nieuwe zendgemachtigden onder na
der te stellen voorwaarden in een
open bestel, dat in de praktijk ook
werkelijk open zal blijken te zijn. Het
is mijn indruk, dat d c.h. ministers
Andriessen en Scholten eiwstig heb-
Centrale figuur in het omrepbe
leid: mr. Th H. Bot, minister van
onderwijs, kunsten en wetenschap
pen, met een aktentas vol plannen
en ontwerpen, verlaat het strijd
toneel.
VOLAUTOMATISCHE
IE M C O N.V.
