alles kan met cetoÉinr Miljoenen naamlozen: Simon, wreek ons" Nog 17.000 „gevallen' Wilson in april naar De Ganlle Auschwitz: Nu ook dr. Lucas beschuldigd Met wat slagroom doet u wonderen! Engeland wil gesprek over kernstrij dmacht Johnson: kapitaalexport drastisch beperken DUET Dood van Lolke G. blijft nog mysterie Jjh eeft fconie Kli Oeganda valt Kongo binnen Dibelius tegen nieuwe datum verjaring 5 VRIJDAG 19 FEBRUARI 1965 Ir. Wiesenthal leeft in het verleden WENEN Rudolfsplatz nummer 7 in een wat haveloos district. Een lift, waar een muntstuk moet worden ingestopt om de rUëtCIl motor op gang te krijgen. Op de derde verdieping van een grauw (yan flatgebouw een rommelig aan doend kantoortje. Twee vrouwe lijke assistenten. Een mannelijke dokumentalist. En in z'n eigen kamer, die letterlijk uitpuilt van dossiers, ir. Simon Wiesenthal, „verzoener" van op Joden begane nazi-morden. Hij is een druk mens, die met de handen gebaart en met de schouders schokt, die van z'n stoel opspringt en op de sofa neerploft, die de das naar beneden rukt en het ene telefoontje na het andere aanneemt. „Friedl", schreeuwt hij. „Breng die telefoon maar naar een andere kamer. Ik heb er genoeg van. Ik wil niet langer gestoord worden". In het uur, dat daarop volgt, moet het toestel drie keer naar binnen worden gebracht wegens dringende gesprekken met Hamburg, Parijs en onze speciale verslaggever Link van Bruggen) ling voor nazimisdrijven wat geluwd was, kwam de inmiddels tot Oostenrijker genaturaliseerde Wiesenthal bij het vluchtelingenwezen in Wenen terecht. Maar toen in Argentinië de tang zich om Eichmann ging sluiten, vatte hij zijn oud testamentische taak weer op. Van Europa uit bezorgde hij de openbare aanklager in Jeruzalem een macht van belastende gegevens. Jarenlang werkte hij er in zijn documentatiecentrum aan mee het proces tegen de Jödenverdelger nummer een tot een schokkend klaagschrift tegen het nazidom te maken. Bonn Het is twintig jaar na de oorlog vijfentwintig jaar na het uitdenken van de gruweldaad, die „Endlösung der Ju- denfrage" heet. PROBLEMEN De geallieerden zijn het zoeken naar oorlogsmisdadigers reeds lang moe. Duits land en Oostenrijk zo mogelijk nog langer. Er zijn andere problemen eigenlijk al sinds de Berlijnse blokkade problemen, die nauw samenhangen met de ontstane kloof tussen de commu nistische en de niet-communistische we reld. Bovendien: er waren, er zijn, er zoveel. In de karthoteek van het Duitse inlichtingencentrum, het „Zentrum der Landesjustizverwaitungen" in Ludwigs- burg. bevinden zich nog altijd 150.000 namen van mensen, die, in groot, of klein verband, misdaden tegen de mens heid op hun geweten hebben, doch er nooit voor berecht zijn. Ir. Simon Wiesenthal, vervolger van Jodenvervolgers uit de nazitijd, is nog steeds niet beu van zijn speur- en schaduwwerk. Hij is een eenling, hoewel oorlogsdocumentatiecentra in Europa, Israël en de Verenigde Staten nauw met.hem samenwerken. Rusteloos zoekt en jaagt hij in de zich steeds verder afsluitende herin nering. Het verleden hij graaft en leeft er in. Het heden: z'n vrouw, z'n kind, z'n status, de zorg voor z'n oude dag Hij heeft er geen tijd voor. VERGETEN „Vergeven kan ik", zegt hij, „vergeten niet. Ik heb een missie, doch zeker geen religieuze. Als wij zwijgen, krijgen de moordenaars weer hun kans. Wij, Joden, hebben nog altijd veel vijanden." Wiesenthal. thans 57 jaar, heeft z'n jeugd in het Poolse Lemberg doorge bracht, waar een gemeenschap van 10.000 Joden woonde. Ze zijn niet meer. Om een SS-term te gebruiken: ze zijn als ongedierte vernietigd. Alles wat Simon aan familie had: vader, moeder, broers, zusters, ooms, tantes, nichten en neven, kwam in de verdelgingsmachine van Mauthausen om. Toen de architect bevrijd werd," dwaal de hij lange tijd verloren rond. Hij Een opschrift trof hem, een tekst, die met fraaie, gothische letters op een wand was aangebracht. „Va der", stond er, „vergeef het hun, want zij. weten niet wat ze doen|'. Met een schok ontwaakte Wiesen thal uit z'n doffe slaap. Zij wete; niet wat ze doen.... ze wisten het. Van de eerste tot de laatste dag hadden ze alles geweten. WRAAK „Duizenden van m'n rasgenoten", klaart hij nu, „heb ik door hun laatste tranendal begeleid. Ze hebben geen testament nagelaten, maar als ze dit wel hadden kunnen doen, weet ik zeker dat er in gestaan had: „Simon, als je deze hel overleeft, wreek ons dan. Verzoen het offer, dat wij en onze kinderen brengen. Zoek onze moordenaars." Toen Wiesenthal geestelijk en lichame lijk wat was opgeknapt, werd hij aan een Amerikaans tribunaal toegevoegd. Hij deed daar aanvankelijk dienst als tolk en vertaler later als zelfstandig werkend dokumentalist. Hij maakte Neu renberg mee en talrijke andere, grote processen. Acht jaar lang zocht en speurde hij met als resultaat de berech ting van negenhonderd oorlogsmisdadi gers, van wie er vijftig werden opge knoopt. Na 1953, toen de geallieerde belangstel- Daarna, van 1962 af, is dr. Raja zijn grote prooi geworden. Hij spoorde hem op, met behulp van o.m. het rijksinstituut voor oorlogsdocumenta tie in Amsterdam verzamelde hij stukken tegen hem, terwijl hij wist te voorkomen dat de verbijsterende leu genaar door de Oostenrijkse justitie op vrije voeten werd gesteld. GELD „Wat in het proces tegen Raja niet naar voren zal komen", zegt hij, ,,is de wijze, waarop deze in Milaan zaken deed. Hij dirigeerde een handelsagent schap, dat nauwe contacten met Oost- europese staten onderhield. Via slinkse wegen bracht dit strategische goederen achter het ijzeren gordijn. In een paar jaar heeft hij zich hiermee schatrijk verdiend. Toen hij vluchtte, was h:ï staat bij een plaatselijke bank chèque van een miljoen dollar te trek ken. Een eigenaardige zaak, dat handel drijven van beruchte, ex-lnazi's met het Oostblok. Het geval-Raja staat niet op zichzelf. Ik heb een. dossier van soortgelijke, Duitse firma, die door de „Wordt u nooit bedreigd?" „Wel eenS, maar nog niet in ernstige mate. Een keer heb ik een ex-SS-er uit het vreemdelingenlegioen hier op kan toor gehad, die me vertelde me in opdracht van een Oostenrijkse fabrikant en vier Duitse industriëlen te moeten vermoorden. De man trachtte een dubbel spel te spelen. Ik kon m'n dood afkopen, zoals hij zei. Ik heb de politie er in gemoeid, doch men is er nooit achter kunnen komen wie de opdrachtgevers waren. Waar ik wel mee wordt overla den, zijn anonieme dreigbrieven en naamloze scheldkanonnades per telefoon. Na elf uur 's avonds kan dit nu niet meer. want dan leg ik de haak naast het toestel". De financiering van Wiesenthals docu mentatiecentrum is een penibele zaak. Hij werkt, zoals hij zegt. in opdracht van doden, die geen geld hebben achtergela ten. Van giften en schenkingen moet hij het dan ook hebben. Uit alle delen van de wereld druppelen chèques binnen, waar hij zich net mee kan bedruipen. „Bent u niet teleurgesteld, als door u voor het gerecht gesleepte oorlogs misdadigers er met een belachelijk lage straf afkomen, of soms zelfs op vrije voeten worden gesteld?" „De strafmaat is niet zo belang rijk", luidt het antwoord. „Li ben op dit punt een slechte criminoloog, waar vakmensen vaak om lachen. Waar het mij om gaat, is de psychologie van de zaak. Het schuldig wordt uitgesproken over een moordenaar, die dacht dat men hem niet meer zou kunnen krijgen, en daarmee over het hele nazidom, waar het derde deel vai Oostenrijkse bevolking in heeft ge loofd". Gestapo-chef van Belgrado en de plaats vervangend ex-Gestapo-chef van Wiesba den wordt geleid. Ze helpen elkaar, die zwijnen. En van communistische kant durft men er geen een te arresteren, of te laten vallen, omdat de heren er en bloc het bijltje bij neerleggen". „Bij de Oostenrijkse justitie zal rr wel niet zo'n prettige figuur vinden", stel ik. Nee", lacht Wiesenthal. „integendeel. Ze vinden me maar lastig. Hier, in Wenen, heb ik zo'n honderdvijftig oor logsmisdadigers aangebracht. Het ene geval is nattmrlijk belangrijker dan het andere, maar het gaat stuk voor stuk onmenselijkheden, die gestraft mo« worden. Twee zijn er tot nog toe .GEVALLEN" Ir. Simon Wiesenthal. die architect de herinnering is geworden huizen heeft hij na de oorlog nooit meei gebouwd beschikt nog over zeventien duizend dossiers, dich zich langzaam maar zeker vullen. Hoeveel thans eerzaam levende burgers hij nog zal aanklagen, kan geen mens zeggen. Vast staat dat zijn leven tot zijn dood toe het teken van de „ungesöhnte mörde" zal staan. En na zijn dood, die de een zal betreuren en de ander een bevrijdend gevoel zal geven? De lezer heeft het wel begrepen: is maar één Wiesenthal... PARIJS De voorgenomen be sprekingen tussen De Franse presi dent De Gaulle en de Britse Labour- premier Wilson, zullen plaatshebben van 1 tot 3 april. De Britse regerings leider zal bij zijn bezoek aan de Franse hoofdstad worden vergezeld door zijn minister van buitenlandse daken, Michel Stewart. Dit is gisteren door officiële kringen in Parijs mee- Wilson zal eerst onder vier ogen met de Franse president spreken, waarna ook de Franse premier, Geor ges Pompidou, en de minister van buitenlandse zaken, Couve de Mur- ville, bij het overleg zullen worden betrokken. Op 8 en 9 maart heeft Wilson Bonn besprekingen met de Westduitse Bondskanselier, Erhard. Ook zal de Britse premier dit jaar nog een zoek brengen aan Maleisië, India en Pakistan. personenauto's 18 t/m 28 FEBRUARI Jpcningstijdcn: 10-17 uur en van 19-22 uu Zondagen van 10-17. Toegang: f2,75 FRANKFURT De voormalige 3'er Baretzki, zelf verdachte in het Auschwitz-proces, heeft dr. Lucas, de enige beklaagde die nog op vrije voeten rondloopt, ervan beschuldigd gevangenen voor de gaskamers te hebben geselecteerd. Er werd een verzoek ingediend verdachte onmiddellijk in hechte nis te nemen, maar de rechtbank s dat verzoek af omdat Baretz- ki's verklaring geen nieuw licht op de zaak wierp en er overigens toch geen gevaar voor ontvluchten van Lucas bestond. Dr. Lucas verdedigde zich met de verklaring dat hij niet meer in Ausch witz was toen Theresiënstadt werd opgeheven (hij zou deze gevange nen naar de gaskamers hebben ge zonden). Baretzki sprong toen op en riep: „Voordien heeft hij ook dui zenden naar de gaskamers gezonden, maar nu dcet hij zich als redder Zoals bekend was Lucas de enige beklaagde die met de rechtbank niee- an is naar Auschwitz om het kamp te bezichtigen. PARIJS De rooms-katholieke bis schoppen in Frankrijk hebben de Franse rooms-katholieken aangespoord alle ver zet tegen door het concilie aanvaarde hervormingen op te geven. Deze aanspo ring Ls vooral gericht tot die priesters en leken, die zich verzetten tegen de her vormingen in de liturgie, in het bijzonder tegen de vervanging van het Latijn door het Frans in de mis. Koffie, cake, pudding, vla-flip, vruchten alles wordt nóg lekkerder en nóg gezelliger met slagroom. (Tomatensoep ook, met een wolkje ongeklopte slagroom). Vraag morgen zo'n "huiselijk" flesje slagroom aan uw melkman! LONDEN/WASHINGTON Engeland heeft West-Duitsland voorgesteld om met spoed een conferentie te beleggen van lan den die belang stellen in het plan voor een Atlantische kernstrtfd- macht. Als plaatsen voor deze conferentie worden Rome, Londen en Den Haag genoemd. Naar ver luidt z^jn de eerste Westduitse reacties op de Britse uitnodiging gunstig. Engeland heeft het plan voor een NAVO-kernstrijdmacht vorig jaar ge lanceerd toen de Amerikaanse voor stellen voor een nucleaire strijdmacht bestaande uit met Polaris-raketten uitgeruste schepen niet veel instem ming ontvingen. Frankrijk heeft zich tegen beide plannen verklaard. Hoewel Bonn nog steeds een krachtig voorstander is van de Amerikaanse ge dachte, zijn de standpunten tussen Enge land en West-Duitsland elkaar dichter genaderd. Zoals bekend zal Wilson begin maart Het Britse plan is opgebouwd uit de een bezoek aan Bonn brengen, volgende elementen: 1. De Britse V-bommenwerpers, uitge zonderd de toestellen die buiten NAVO- verband nodig zijn. 2. De Britse vloot Polaris-onder- Koptische kerken in anti-Joodse topconferentie KAIRO Leiders van Ethiopische en Koptische kerken in Egypte, Ethio pië, Jordanië en Soedan zijn uitgeno digd voor een topconferentie, die als doel moet hebben een zo sterk moge lijke veroordeling van de verklaring van het Vaticaans concilie, dat het Joodse volk niet schuldig is godsmoord. De conferentie zal geleid worden door patriarch Cyrillus VI van Alexan- drië. Koptische waarnemers verwach ten een resolutie, waarin alle christe nen over de gehele wereld opgeroe pen zullen worden, „de Bijbel te volgen, die de Joden veroordeelt we gens de kruisiging van Christus". Reünie van Duitse oudstrijders gaat niet door WEST-BERLIJN Een reünie v< Duitse oudstrijders die op 9 april, de dag waarop vijftien, jaar geleden de Duitse legers Noorwegen en Dene marken binnenvielen, zou worden ge houden maar inmiddels door de auto riteiten verboden is, was beslist niet bedoeld om de Scandinaviërs voor het hoofd te stoten. Dit zei gisteren Hilmar Potente, de initiatiefnemer voor de samenkomst. „Wij zijn totaal verkeerd begrepen. Wij wilden een samenkomst op die dag om het begin van een vreselijke oorlog en de vele dode makkers van onze divisie te herdenken", zo Potente. Hij wees de protesten Westduitse en Scandinavische kranten en particulieren van de hand, volgens welke de reünie in werkelijkheid was belegd om de Duitse invasie -te her denken. Beroep op zakenwereld WASHINGTON President Johnson heeft gisteren tijdens een lunch op het Witte Huis een dringend beroep gedaan op de Amerikaanse bankiers 'en het be drijfsleven de regering bij te staan in haar strijd tegen de dollar afvloeiing uit de VS. De mede werking van het particuliere be drijfsleven is nodig om verbetering te brengen in de ongunstige positie van de betalingsbalans, zo ver klaarde Johnson. De president legde uit, dat een van de hoofdoorzaken van het tekort op de betalingsbalans de afvloeiing is van particulier kapitaal. Johnson zocht de bankiers erop toe te zien dat hun ondergeschikten met hen beraad slagen over elke beslissing met be trekking tot het zenden van geld naar het buitenland. Verder vroeg hij de 300 vertegen woordigers van de bankiers- en za kenwereld de activiteiten in de ont wikkelde wereld uit te stellen, een andere richting te geven of te herfi nancieren op een wijze waarmee de afvloeiing van dollars uit de VS wordt verminderd en de terugkeer van de verdiensten op de buitenland se investeringen naar de VS te ver snellen. De president zei, dat zijn regering vastbesloten is verbetering in de betalingsbalans te brengen door middel van constructieve maatrege len. Hiertoe behoren: 1. steun aan het Amerikaanse bedrijfs leven bij het zoeken naar grotere afzetmarkten. 2. afbreken van discriminerende vrachttarieven en andere hindernis sen voor de Amerikaanse uitvoer. 3. bevorderen van grotere buitenland se aankopen van maatschappijfond sen in de VS. 4. bevorderen van het toerisme in de VS. 5. Amerikaanse produkten concurre rend houden op de wereldmarkten. Johnson noemde de laatste maatre gel de belangrijkste, waarbij de rege ring vertrouwt op de medewerking van zowel ondernemers als werkne- 4. Een eenheid in een of andere vorm, met een internationale bemanning waaraan ook NAVO-landen die geen kemmogendheid zijn, kunnen deelne- De Amerikaanse minister McNamara heeft gisteren gezegd dat nu eerst de Europese bondgenoten met voorstellen moeten komen voor een geallieerde kern- strijdmacht. Amerika wil zijn mening niet opdringen en zal geen afspraken maken, die Franse deelneming uitsluiten. spaar plezierigmet NYLONS 4* met gratis waardezegels van 15 en 25 ct. vraag vooral om de DUET-spaarkaart Senaat YS akkoord met afschaffing van gouddekking WASHINGTON De Amerikaanse Senaat heeft gisteren zijn goedkeuring gehecht aan het wetsontwerp dat de gouddekking van 25 pet. wegneemt van de deposito's bij de federal reserve banks. Het ontwerp is ter ondertekening naar president Johnson gezonden. Het Huis van Afgevaardigden aanvaardde het wetsvoorstel op 9 februari. Het heeft ten doel ongeveer vijf miljard dollar aan goud vrij te maken. Dit goud kan zonodig dienen ter voldoening van de Amerikaanse verplichting goud te verstrekken in ruil voor dollars in handen van het buitenland. Vergiftigdmaar op welke manier? Zitting van twee dagen van hof LEEUWARDEN Het ge rechtshof te Leeuwarden heeft zich gisteren en vandaag langdurig beziggehouden met de moord op de 46-jarige metselaar Lolke G. uit Veenoord'. Werd deze metse laar op 2 december 1963 door zijn vrouw, de nu eveneens 46-jarige I De Amerikaanse twist- koning, Chubby Checker, en zijn charmante Neder landse vrouw, ex-Miss- World Rina Lodders, hebben gisteren hun nieuwe woning in de du re wijk van de Ameri kaanse stad Paoli (Penn sylvania) betrokken. Het uit drie verdiepingen be staand huis. opgetrokken in koloniale stijl, liceft de familie Checkers 100.000 dollar gekost. Dc twistzanger is de eerste neger die een woning in deze wijk mag betrek ken. I Een onderneming in de Noorse stad Drammen heeft gisteren een brief kaart ontvangen van een zakenrelatie in Oslo, die tweeënveertig en een half jaar geleden was gepost. De kaart was afgestem peld op 8 augustus 1922 in Kristiana. zoals Oslo destijds heette. Op de kaart was een postzegel van 15 öre geplakt. De directeur van het post kantoor denkt, dat de kaart in de postwagen achter het postvak is ge vallen. Woensdagochtend 24 februari vertrekt de Am sterdamse burgemeester. mr. G. van Hall, voor een 4-daags bezoek naar Israël. Op de tweede dag van liet bezoek zal hij zijn gastheer, dr. Arje Kuoovj, een replica van „de dokwerker" aanbie den ais een geschenk voor een groep inwoners van Amsterdam ter plaatsing op de „heuvel der martelaren". I Na een halfjaar eervol le dienst is gisteren een „korporaal" van een Amerikaanse infanterie- eenheid in Augsburg ont slagen. De reden was, dat hij te zeer stonk. De penetrante geur hinderde veel soldaten en zelfs de sergeant-majoor die per soonlijk met de zorg van de korporaal was belast moest toegeven dat ,de jongen rook". De com mandant van de eenheid ondertekende tenslotte het ontslagpapier en daarmee was een voor tijdig einde gekomen aan de glanzende carrière van een jonge hok. De soldaten viel het afscheid van hun triest mekke rende mascotte wel zwaar. Het dier is over gebracht naar een die rentuin in Augsburg. In Beieren is zo'n dik pak sneeuw gevallen, dat men er hier en daar tot de knieën inzakt. De sneeuwlost bleek voor een deel Traunstein te zwaar met als ge volg dat de zaak naar beneden kwam. Gelukkig liep er op dat ogenblik niemand onder. LEOPOLDSTAD Vanuit Oegan da hebben militairen van Oeganda er Kongolese opstandelingen een aanvai gedaan op twee voorposten van de regering. Eén Oegandese soldaat werd gevangengenomen en de regering in Leopoldstad heeft onmiddellijk een vliegtuig naar noordoost-Kongo ge zonden om deze gevangene op te halen. Een groep huurlingen is onderweg om de aanvallende troepen tot staan te brengen. Deze aanval volgt op een bombardement door Kongolese vlieg- tnigen van twee dorpen in Oeganda. Antje G.-J. vermoord of nam hij zelf vergif in? De rechtbank in Assen veroordeelde de vrouw des tijds tot achttien jaar gevangenis straf. Gisteren deden zich voor het hof weer enige nieuwe aspecten voor. In november jl. werd namelijk op een stuk land bij het huis van Antje een pakje gevonden met een flesje, waarin 20 cc dethion het vergif waardoor Lolke omkwam, en ook een briefje waar in Lolke aan zijn schoonzuster, de vrouw van zijn broer, berichtte: „Grietje, ik vergeef mij, Henderikheeft het geld. Deel het samen." Er bestaat nog gegron de twijfel omtrent de herkomst van het briefje, want ter zitting bleek, dat sinds de dood van Lolke meerdere mensen op dat stuk land zijn geweest. V erklaring Een ander belangrijk feit is de ver klaring die gisteren werd afgelegd dooi de districtsrechercheur van de rijkspoli tie te Assen, die enkele dagen geleden een gesprek heeft gehad met Antjes va der in Beerta, Harm J. Bij hem stonden vóór de dood van Lolke altijd flesjes landbouwvergif in de schuur voor het grijpen. Hij heeft steeds volgehouden nooit iets kwijt te zijn geraakt en zelfs geen aangebroken flesje te hebben ge had. Nu heeft hij toegegeven, dat hij na het laatste bezoek van zijn dochter, en kele maanden vóór de dood van de met selaar, een aangebroken flesje dethion Deze hele zaak heeft ook zeer de aan dacht getrokken om het feit, dat in 1960 Antjes eerste man, H. S., eveneens door vergiftiging met hetzelfde vergif stierf. Ook hij zou zelfmoord hebben gepleegd. Antje is de enige die precies weet wat er aan de dood van deze mannen is voor afgegaan. In de zaak zijn 23 getuigen op geroepen. Dat Lolke werd vergiftigd is, is wel duidelijk maar ook na de eerste zittingsdag is het nog niet duidelijk ge worden op welke manier. BERLIJN Bisschip Otto Dibelius heeft zich uitgesproken tegen verlen ging van de verjaringstermijn voor oorlogsmisdaden. „Na alles, wat wij onder het nationaal-socialisme hebben beleefd, gaat het ons meer dan ooit ter harte, dat wet wet blijft en gel dige wetten niet om politieke redenen, hoe belangrijk die ook mogen zijn, worden veronachtzaamd," zo dchrijft hij. vZijn brief is een antwoord op een rondschrijven van de Tsjechische bis schop Jan Chabada aan kerkelijke leiders in geheel West-Duitsland, waar in op verlenging van de verjarings termijn voor nazimisdaden wordt aan gedrongen. Dibelius meent, dat het zeker erg •u zijn, als na 8 mei nazimisdaden, die nog aan het licht komen, onge straft blijven, maar dat de morele schade veel groter zou zijn, als het Duitse volk getuige zou zijn van een nieuwe afwijking van geldige wetten.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1965 | | pagina 5