DOLF
HENKES
Dochters van Lemurië
Collectie PieterA. Scheen
Lancelot Hogben goochelde met afkomst van Engels
niet alleen op
Katendrecht eenling
ZES VERHALEN VAN
HUBERT LAMPO
LOUTER TOPSTUKKEN
Witte Beertjes
965
ZONDAGSBLAD
ZATERDAG 13 FEBRUARI 1903
Het gebeurt niet vaak
dat het Rotterdamse Mu
seum Boymans-van Beu-
ningen zijn zalen open
stelt voor een levende stad-
realisme, lineaire zakelijkheid en damse kunstenaar, artistiek be-
ontwapenend primitievisme. Als zien, met de jaren eenzamer
evenzovele facetten van zijn on- wordt. Het nu geboden overzicht
grijpbare persoonlijkheid. Het toont duidelijk het consequent
ene moment dreven de mystie- voortgaan op de zelfgekozen één
ken hem naar het broeiend co- mansweg. Waaarneembaar daar-
loriet van de blinde Homeros bij is evenwel het gevaar van
li en de Clown in rood. dan weer gekunsteldheid en een zich hoe-
genOOt. In 196d werd de greep hij naar een koel palet kig distantiëren van metafysi-
rasechte Katendrechter en voor
j autodidact Dolf Henkes Nu
zestig jaar en nu heeft hij
dan zijn grote tentoon- dan V€rf,
stelling in de hoofdburcht gJ/SfSv?„cn«n Öpweo
gekunsteld Afscheid. sche impulsen, die vroeger werk
diepgang hebben gegeven.
ens werd verl stemming, zo- IF
het geladen tafereel Nacht Dat Henkes nog eens zal over-
de Rijnhaven, een ander maal springen, doet zijn tot 28 febru
ari durende tentoonstelling intus
sen wel vermoeden.
TON HYDRA
ling bevrijdt en er verder niet
meer aankomt Vandaar dat hij
vooral in zijn tekeningen zo raak
Vaak echter kan Dolf Henkes
zijn werk niet loslaten. Niet zel
den is het resultaat van het weer
op de ezel nemen, dat hij een goe
de opzet doodschildert. Zijn Wa
tersnood I en II bijv. hebben hun
zegging en dreiging verloren. In
plaats van vernietigend waterge
weld zien we gestolde materie, met
daarboven niet de kale februari-
bomen, maar een bongerd
kitschachtige
illllilllillllllllll1
Deze zes verhalen van Hubert beroemde^sonnet^
Lampo, gebundeld onder de ti- ^je bem dikwijls bezoekt, een Trouwens, de ontwikkeling in Bei
tel Dochters van Lemurië en vreemde en aangrijpende droom gië (Lampo is Vlaming) loopt niet
h;j t m Meulenhoff van €en onbekende vrouw, die hij helemaal parallel met die in Neder-
uitgegeven bij J. 1*1. Meuiennoir Iiefheeft en die oolt hem bemint, land. Behalve dat illustratieve ge-
te Amsterdam, zijn zorgvuldig Ze is niet altijd helemaal dezelfde dicht van Verlaine schiet mij ook
geschreven, romantisch, ouder- en ook niet helemaal een ander, een schilderij te binnen, typisch
B maar zij heeft hem lief en ze fm-de-siècle. waarvan de maker
wets en middelmatig. Wat dat begrijpt hem. Dit vers van Verlai- mij onbekend is en dat in het bezit
romantische betreft, de omslag ne vat de geestelijke inhoud van was (of isj van Museum Boymans-
vijf der zes onderscheiden verha- Van Beumngen te Rotterdam. Het
zeKl: len vrijwel adequaat samen. Zelfs stelt een schilder-armoedzaaier
het werkwoord faire, in het Fran- voor, die in gloeiende kleuren een
,.Voortdurend duiken in zijn se gedicht gebruikt met betrekking avondlandschap bij Montmartre te
nmra nlaemeen menseliike tot het zelfstandig naamwoord Parijs afbeeldt De gloed van het
proza algemeen menseijjKe kan wordeJ opgeva, als avondlicht geeft aan de kleur van
oerbegrippen op, waaronder het het bewust werken aan een droom de bloemen, papavers of rozen.
ideaal beeld dat een man zich *n novellevorm: een dubbele intensiteit Naast de
verproletariseerde schilder in zijn
rafelige grijze kleren staat Lam
pan de vrouw pleegt te
grote rol speelt. Zoals het étrange et pénétrant
po's ideale jongt
die i
g femme incomme, ct que zegenende hand houdt boven het
et qui m'aime rampzalig-gelukkige hoofd van de
et qui n'est toujours tout a geïnspireerde schilder.
fait la meme,
ni tout a fait une autre, et qui AnOCnrOflISmG
m'aime et me comprend.
Nu is het niet z-
Vermoedelijk citeer ik hier, schoonheidsideaal niet
ver van huis, uit het hoofd »ord??
De auteur heeft geen algemeen niet helemaal nauwkeurig. Maar
motto aan zijn novellen doen de bedoeling
land Lemurië eens
verzonk, zo ligt op de bodem
van de menselijke ziel een we
reld vol onbekende elementen,
deze bundel werden bijeenge
bracht, De dochters."
het
po heeft vijfmaal
dat dit
;er mag
veeleer
u.nvurm. «mm dat bctnlgt meer kan gelden,
duidelijk. Lam- °°k de uitvoerigheid en de gelei-
de
delijke ontwikkeling, die zo "vaak
ze nu Louise met dat estheticisme gepaard gin-
Gaslicht (1945), zli" ,d? kunst van vandaag
Kitsch
tege-
Kitsch bedreef Henkes ook in
zijn Hommage aan Seghers en in
Fles met mimosa. Wie daarach
ter iets meer zoekt, loopt de kans
dat Henkes als eerste hem zal uit
lachen omdat het immers niet
meer is dan een geintje van Ka
tendrecht. Henkes kan zwaar te
gen de mystiek leunen, er
lijkertijd zit hij barstensvol
se humor". Kijk maar naar zijn
jubilerende non.
Volkomen ernstig daarentegen is
hij in zijn beelden van de verwoes
te Rotterdamse haven, raak en
grimmig, doch visionair, zoals de
inleider in de catalogus veronder
stelt, neen. dat is Henkes per sé
niet. Een visionaire geest zegt aan
t komen zal. terwijl Henkes zich
Eenzamer
van de kunst. Het is de
eerste expositie die een
overzicht geeft van de vele geVngeKSd^vïs""
richtingen waarheen zijn
grillige geest hem heeft
gevoerd.
Dolf Henkes is helemaal Rot
terdams, honderd procent wa-
terkanter. JVat hij denkt
dat flapt hij er uit en daar gaan
je wenkbrauwen wel eens van
omhoog. Bij hem trouwens ook,
later, als hij er nog eens over
denkt. Henkes pakt alles aan, on
der het motto: wat een ander
kan, moet ik ook kunnen. Over
al voelt hij zich thuis, maar ner
gens ankert hij voorgoed. Als het
dood tij is, krijgt de onrust hem
te pakken en trekt hij er tussen
uit.
Dat begon al toen hij in de leer
was bij een koperslager en
's avonds een technische school be
zocht. Hij ging varen voor twee
jaar. Van '29 tot '32 zat hij weer
aan de wal, als fijnbankwerker.
Daarna waagde hij de overstap
naar het metier van de kunste
naar. De verte bleef lokken:
Overal vond zijn heftige expressie-
drang wel voedsel, doch nimmer
verwerkte hij het als „nakauwer".
Het is nooit gelukt, Henkes een
bepaald etiket op te plakken. Wat
hij tevoorschijn bracht mocht dan
al eens aan iets of Iemand herin
neren aan Permeke een beetje
aan de „primitieven" soms, het
was toch altijd meer „Henkes".
Het werk van een eenling, een een
zame ook. immer op zoek naar
het „andere".
In de Haagse Zeestraat tegen
over „Panorama Mesdag" is de-
:e dagen iets heel bijzonders te
dergelijke „bloemlezing' kon hou- dus gerust zeggen dat de heer tenslotte op z'n grootste hoogte writw1„n
den: Al die tijd had hij nodig om Scheen niet alleen zijn sporen op excelleren in „Liggend meisje".
werken van een dusdanig hoog dit gebied, maar tevens het lintje Wie met het doel zichzelf te
het-
Daar toch toont de heer Pie- kenner bij uitstek
ter A. Scheen zijn collectie van
vrijwel uitsluitend topstukken
gehalte bijeen te brengen, die in zijn knoopsgat, ruimschoots
strookten met zijn reputatie als diend heeft!
deze epoque.
Niet alleen dat hij hier jaren Vakkennis
.rum*, mi. ut De Gelief- weliswaar niet verboden (wie
den van Falun (1946), of Irene ta^tü.adoeï hoe z<") zulk
In Cauda met Irene (1947), of
Idomeneia in Idomeneia en de
Kentaur (1949). of de reïncarnatie Iwf^-.1!^ i™.,,,!? 1 1 ,f a"
van de heks Jannekin Aevesoete in lectuur, al wordt er
de vorm van een onhekende °°k over ruimtevaart in gesproken,
vrouw in De Madonna van Ne- h°.fï*Ón,,™ddf
dermunster (1962 3». ze is nooit styl- het 15 °n»eend aan bL 153.
helemaal dezelfde en ook nooit ,ir
helemaal een ander. Maar allen „Waarom moest precies m ij
hebben de man in de novelle lief een geheim worden toever
en ze begrijpen hem. In het trouwd, dat zelfs meer stoere
verhaal De Geboorte van een God karakters te zwaar zou blijken?
wel dezelfde stemming, maar jfoe dan ook, een onweerstaan-
SS. oovSlï bare d™"9 »°°p' «co-
het tiidvak van twee jaren o! een "P ichnjft te stel-
deel daarvan wijst op zorgvuldige lenHeZ ongetwijfeld met
bewerking) doet denken aan de zonder weerklank blijven, als ik
geschiedenis Jim Goggles, the God, het de openbaarheid prijs gaf.
\,an G. Wells, met dit verschil Tenzij men het opvatte als een
wLcf .JfffiP0 ver.led.en eTn toe" poging tot literaire originaliteit,
komst ui elkaar vloeien. In een hof
oude tempel, ergens in Zuid-Ame- f,?ü„ - hoogstens een paar
rika. vindt men een document over wJken ziekteverlof wegens ern-
een twintigste-eeuwse man, die na stige zenuwoverspanning ople-
een ruimtevlucht op aarde in het veren. Maar genoeg als een kat
grijs verleden terugkeert en ver- om de hete brij gedraaid.
welkomd wordt als Quetzalcoatl,
de hemelse Gevederde Slang. De a,
romantische behoefte om te ont- Nadrukkelllk
nse in- S&
uit de zogeheten Romantische
periode en uit de Haagse laatste woord op dit netelige ter-
Zo wordt men hier met wer
ken uit de romantiek geconfron-
jeldt, maar boyendien breid- teerd die werkelijk onthutsend
de V-'.J in d® PraküJk vaP de zijn door hun doorwrochte vak-
vijf jaar dagelijkse handel zijn kennis op Lil-
hpon oen aanzienlijke wijze uit. Men kan
Ongrijpbaar
Henkes' oeuvre is niet in con
stante perioden te rangschikken,
fn de jaren dertig bijv. zien we
om en om elementen van expres
sionisme, surrealisme, magisch-
de -wêrktoTiS'- viT Si 'mmteü Sggn KmUmm
(want dat zijn het) eens onderling
te vergelijken en tegen elkaar af
te wegen, waarbij de heer Scheen
natuurlijk bereid zal zijn de ge
wenste uitleg te geven.
Zo bereikt men het optimale
genot en constateert b.v. dat er
van H. W. Mesdag die bepaald niet
als één van de groten geldt, ook «et ouderwetse
Een paneeltje van H. Koekkoek, ware meesterwerkjes bestaan. Het riien hanrt samen
rivierlandschap, spreekt hier- yEb.reEe7d* dat, men hier matigheid van het algemene
-l"~ ellen vormen een late tilt*
omtrent al direct duidelijke taal. ziet. legt daaromtrent het duidelij-
terwijl zijn beroemde naamgenoot ke getuigenis af.
B. C Koekkoek hier met één van Wat een vreugde ook. weer eens
zijn luisterrijke bosschages voor zo'n gave Alb. Beuhuijs onder
het voetlicht komt. Andere repre- ogen te krijgen en wat verrassend
sentanten van deze school zijn K. 's de Veenkade van J. van de
Karsen. W. Verschuur (met één Sande Bakhuijzen. Wie dan nog de
puntige schilderwijze 20eken
o.. cci. Blommers zet to. de
loeiende sereniteit van een Mau-
e. bedrijft een blij en gelukkig
„Uitje"
zijn gerenommeerde paarden- kantige
taferelen). W. C. Nakken (land
schap met koeien), W. A. van
Deventer (met een puur-Hollands
gegeven „Zeilende boten") en
vooral niet te vergeten G. J. van
de Sande Bakhuyzen die hier ver
rast met een subliem stilleven van
Hij zal dan tenslotte het diepste
Schakels genot puren nit een betrekkelijk
klein werkje van de brillante TV.
Als schakels tussen beide scholen B .Tholen. zwemmende jongen in
ShweVmettó?™'?!)" tatt" stld**r"h' (E»khuu™) tot
me huiselijke onderwerpen) en J. on«erwerp hebben.
Bosboom fungeren. Bosboom die Wie zichzelf eens op een nitzon-
d.rlljlt „uitie" wil tr.otoron k.n
de Zeestraat 50
aanwezig dan bij het gedroomde idealiteit, dat de held. op zoek
contact met ideale, doch niettemin naar het onuitsprekelijke, even
zeer tastbare vrouwen. zijn paps moet seinen om een
telegrafische geldremise. Paps is
Middelmatigheid gg Se^tii^mfSi.T„ï
hierin uit. dat de auteur zijn
deze drome- geschiedenissen in een nadrukke-
de middel- lijk culturele en bereisde „verpak-
king" presenteert Wie dit doet,
„iwtiiTÜT" *""7 aan belezenheid, bereisd-
0 ?P het estheticisme. Ik weet heid en ontwikkeling. Maar zoiets
,1S°.'d ,1" kiP hT 0011 «o het geschrevene spon-
welk milieu Lampo taan manifesteren, zoals onze oog-
Uit eigen ervaring opslag. (237 blz., 9.70)
Geelong Vic. Australië.
afkomstig
weet ik, dat een jongen
•oudige stand, die zijn wég zelf
1 lite-
C. RIJNSDORP
UCIIIJ» „UHJC
I de Haagse School
rrrrkfsnri 1« hUr to «"rtoe terecht i
koplopers
moet worden gerekend. Is hier
bewonderen met één van zijn te Den Haag!
onnavolgbare kerkinterieurs.
W. Roelofs toont een met brio
gedaan landschap. Zij legden als
het ware de grondslag voor alle
hier nakomende oogverrukkende
schoonheid.
De expositie bij Scheen heeft op
ook wel degelijk een
GIJS KORDING
Moordenaarswerk, een kroniek
van 120 Nederlandse moordza
ken door mr. Hans van Straten.
Uitgave De Arbeiderspers NV,
Amsterdam.
Dacia gaat naar Rome, door
Barbara Mc Corquodale. Uitgave
Bosch en Keuning. Baarn.
In deze in de Boekenkring ver
schenen meisjesroman maken de
lezeressen kennis met Dacia Van-
6—4" u««u.guit v«ui ^r0ft> i°n.8 Engels verpleegstertje,
dergelijke werken in andere lan- dat de liefde leert kennen door
Uitgeverij A. W. Bruna en
Zoon te Utrecht, bekend van de
den. Het is een soort encyclopedie
van moorden, geen sensatieverza
meling, maar Van Straten heeft ge
tracht, en hij is er in geslaagd, de
feiten te brengen zonder meer. Wel
heeft hij namen veranderd, maar
verder de zaken waarheidsgetrouw
educatieve werking. Zo
mogeliik een flink stuk van de
ontwikkelingsgang van Jacob Ma-
ris op dc voet te volgen. Men ziet
hem „debuteren" met een verove
rend stadsgezicht uit de buurt -
waar hij toentertijd woonde „Bij vijf delen van een nieuwe poe- afn °P pr°stitués sinds 1953. (320
de Westermolens", maar ook ziet ket-serie de Witte R».rn». Wz., ƒ1.75).
men hem rijpen en voortschrijden het
in het magnifieke „Molen" en '«ent doen zien. Uitgangspunt
was dat er een behoefte was
llllllllllimmmnmiimiinmill bepaalde titels aan de uniforma-
teit te onttrekken. In de serie
zullen minder omvangrijke tek
sten van blijvende waarde wor- VJ| CJ1IVCiUJ
den ondergebracht. Dit zijn de die -altijd wat vangt, te ontzenu-
eerste vijf delen:
behandeld. Ook is oneenomen de
vrij lange lijst van onopgeloste
Zwarte Beertjes, heeft de eerste moordzaken sinds 1945
Voorn en brasem vissen, door
Jan Scbrelner, Uitgave P.
van Belkum Az„ Amster-
De Britse professor Lancelot
Hogben is „van huis uit" zoö
loog en als autoriteit op het ge
bied van de dierkunde doceerde
hij sedert 1919 aan tal van uni
versiteiten in Engeland, Schot
land en de landen van het Ge
menebest. Grotere bekendheid in
een veel wijder kring kreeg hij
als auteur van het boek „Wis
kunde voor miljoenen", waarin
hij (in 1936) de wetenschapsman
Faulkner op West Point, door J.
L Fant. De auteur aan het woord
zijn eigen werk. Vragen
letterlijk en figuurlijk uit de
lucht gevallen zakenman. Deze
moet voor een belangrijke zaken
reis naar Rome en Dacia vergezelt
hem om hem te verplegen. Jam
mer dat de oplettende lezeres van
dit. overigens aardig geschreven
boek. er waarschijnlijk vlugger
achter is wie de ware Jacob voor
Dacia is dan Dacia zelf. (182 blz..
5,90)
De kerkelijke begrafenis, door
L. G. Wage naar. Uitgave Boe
kencentrum NV, Den Haag.
Het hoe en waarom van kerke
lijke begrafenis, de problematiek
m de praktijk en de taak van de
predikant worden in dit boekje
naar voren gebracht. De auteur
schrijft vanuit de Hervormde kerk
Ook wordt het verschil behandeld
de uitvaart in andere kerken.
BOEIEND BOEK VOOR
STUDENT
loeden. Toch houdt goed te ontcijferen zijn. Wellicht antwoorden werden op de band "Og genoeg in Nederland; alleen ze belangrijk hoofdstuk
nde. dat het Engels gemakkelijker dan voor de Engels- opgenomen tijdens een bezoek van ..f J"aat of risch overzicht van d
°grafenisgebruiken vormen een
ilangrnk hoofdstuk Een
wendt. Voorn
van vandaag nog voc
Nederduitse taal a
dicht in de familie 1
derlands.
Voorbeelden
90 pet een
dus: zeer
in het Ne-
vandaag. Bijvoorbeeld: Faulkner
van d fnuci uc uictcii 01 „nei-
acade- ■*n-de-maat". De schrijver heeft
neth on tham huse uppan hylle uit Noord-
begeondan tham streame mid his letterkundige
- cattum. His wif jaar 1963. (187 blz., ƒ3.50)
Bezwaren tegen het humanisme.
te tonen dat 1
voorraad maatvis
«°S bkkZ3 het geheel.
hunde and
De „leessleutel"
vangen zijn als men bereid is
zBn goede raad op te volgen. (78
blz. ƒ4.50)
■indt 1
Enkele voorbeelden? Professor het weglaten van de vetgezette let- wlnH,,™' v'
nphpn or Hni7onHon hii Ho tprg pn Han vprtnall mpn- TTo nnrfp -. AnOtt
Hogben heeft er duizenden bij de
detjse uitgeverij Seeker and War- talenfamilie aan en hoe vreemd hand. Van swallow, via het oud-
•'•t vin liiüvi nv.v„«.»rburg Ltd. Professor Hogben heeft het nu de trouwe Walter and Engelse swealewe. naar onze zwa-
bij uitstek op een populaire ook dit werk gericht op de belang- Connie-volgelingen in de oren luw is slechts een stap. Maar één
'""k in zijn eigen land. klinken: vooral het Middel- zwaluw maakt nc
in Neder- ha, r>„A-F,,n*is daarom nog enk
Achtereenvolgens
Van de hand van deze veelzijdi
ge geleerde (o.m. kunsthistorie,
wiskunde en rechten) zijn intussen
nog meer van dergelijke werken
verschenen over de meest-uitcen-
lopende onderwerpen en onlangs
heeft Lancelot Hogben zich ge
worpen
Engels.
land bezig is met een lagere, of hh h rfi ht hii p\yn„r ap. Achtereenvolgens in modern
middelbare studie van het Engels hebben heel dicht Dij eiKaar ge oud.Engels en Nederlands: Twel-
zal van dit boek bijzonder veel staan. Dat valt te begrijpen als ve twelf. twaalf - shadow, sceadu.
profijt kunnen trekken men weet, dat tijdens de grote schaduw - sharp, scearp, scherp
taalles kunnen geve:
men weet, dat tijdens de grote SChadUw
volksverhuizing zo tussen 400 tot shine, scinan, schijnen -'ship, scip, te
PArBnpL 600 van onze jaartelling Enge- schip way, weg. weg - water.
l.cciuuci\ land we).d bci,0fht door stam- water - wax, weax. was - thinks.
De schrijver heeft The Mother men, die voor het grootste deel thencets. denkt.
zijn moedertaal hel -r„„g„e geheel opgezet oh een uit oxze contreien afkomstig We loven da^ Hoib^ Brt Bltoa»
leerboek en vele oefeningen zijn waren. Daarna kwamen de Scan- 1jeeïïleute}™ van ^1
er in verwerkt. Met legio voor- dinavische invasie der Noor- ïcr 'hand neemt v
beelden toont hij de grote ver- mannen) en Franse (na de Nederlander met
wantschap binnen de Germaanse komst van Willem de Veroveraar kennis van het Engels nog heel
'onder de^bo^m^bij' de*brug* X^den0 hu-mani^en
woont in het huis op de heuvel. op d"ldelij,ke w'jze hun
eTtrwiedk*at^°zijnm*vrouln i5°nS ^rift GM^blz*"
dood." •rJ'ï>0
In dit korte bestek moeten wij Bezwaren tegen het christendom
(helaas) met enkele voorbeelden d?.°r. Mackinnon, H. A.
volstaan. Wie dacht, dat alleen Willmms A. R. Vidler en J. S.
Walter and Connie op een amusan- Bezzant. Vijf leden van de theolo-
Nieuwe roman
eeuwhelft", waarin al
verschenen is. Een oerconservatie
ve gymnasiumrector wordt, hoewel
hij geen grein begrip heeft
«Ische faculteit van Cambridge
zal zijn zienswijze wijzigen als hij analyseren de bedenkingen die er
zich verdiept heeft in The Mother lun.Y1fi? worden ingebracht.
Tongue van professor Lancelot '142 blz., 3,50)
ite kosten Niet meer dan een ademtocht,
leggen, door Anne Philipe. Auto-biografi-
De zeven slapers, door I. M
Pauajotopulos. Uitgave Bosch cn
Keuning NV. Baarn.
De bekende Griekse schrijver
PanajotopuIos heeft de legende
v? zeven slapers van Efeze
fonpA k V°°r deze roman- De
eel goeds ge hristengemeenten worden
zwaar d00r keizer Decimus ver-
rvin!.h.,°"gPee^an"r®" zoeken
ee" Sr°t, vallen
1 de
zoon, door beiden vastgehouden als wakker Zij ontdekken, dat het
het huwelijk in een crisis geraakt, christendom algemeen wordt aan
Wars van alle modernistische nega- vaard, doch dat Hiefd-i
tivisme, bevat het boek toch een
schrijnende kritiek op een hopelijk
Hii noemde zijn boek The
Mother Tongue en het werd zeer
Verzorgd uitgegeven door de Lon-
„leessleutel" van professor Hogben voordat hij >aan de laatste interes- sche
Dn moderne santé bladzij toe is (249 blz.. 36 jong gestorven acteur Gérard Phi-
behoorlijke shillings). lipe, wiens heengaan zij mede
J. VAN H. beschrijft. (128 blz. ƒ3,50)
W(. 'oortwoekeren. De kern v
erdwijnend, akelig soort traditio- b.oek is de vraag, of de zeven
de weduwe van de nele christelijkheid. Helaas maakt slaPers deze wereld iets hebben tï
hl- Spoor er noeal eens een RariWa. zeggen. Goed hnet dJ tc
tuigingskracht". (142 bl2.","5,50)7
karika- zeggen^Goed boek, dat verscheen
tuur van. Dat verzwakt de over- d® B.K Boekenkring. (200 blz.
