Krijgt Brussel
een nieuw
protestants ziekenhuis?
i JBiMFl
Aparte schuldbelijdenis
veel te gestileerd
ÜSBBi
DR. J. J. BlISKES
Richtlijn
DEZE WEEK IN EEN WOELIGE WERELD
ZATERDAG 13 FEBRUARI M05
In een kraakhelder herenhuis is hel protestantse
Vaar België krijgt een nieuwe ziekenhuiswetgevin,
naam dU ziekenhuisje moeten verdwijnen, tenzij
ziekenhuis van Brussel ondergebracht,
en dan zal ondanks de uitstekende
met Nederlandse hulp een nieuw gebouw
Brief als symbool
Aan de muur van de werk
kamer van de Amerikaanse
president Lyndon B. Johnson
hangt ingelijst een vergeelde
brief. Hij is gericht aan de
overgrootvader van de presi
dent en draagt de onder
tekening van generaal Sam
Houston.
Houston was een merkwaardig,
zelfs een berucht man en de
meeste kerken hadden al de
hoop opgegeven hem ooit nog
eens binnen hun muren te
Alleen de overgrootvader van
Johnson gaf niet op. Hij bleef
voor de wilde generaal bidden
en hy liet het daar niet bij.
Door zijn getuigenis kwam
Houston tot geloof.
Zijn biograaf Marquis James
schreef later: „Het lange
zoeken naar geestelijke rust
was voorbij toen Houston
neerknielde voor het altaar
en vroeg om tot de kerk te
worden toegelaten. Op 19 no
vember 1858 waadde de be
keerling het kille water van
Rocky Creek in om de doop
(door onderdompeling) te
ontvangen. In het kerkblad
van die tijd lezen we: De
mededeling van Houstons
bekering heeft veel verbazing
gewekt bij mensen die dach
ten dat hij te ver was afge
dwaald om nog voor hem te
kunnen bidden."
Billy Graham, haalde dit voor
val aan in zijn preek op de
dag dat de Amerikaanse
president zijn ambt aanvaard
de. De dienst werd gehouden
op verzoek van Johnson zelf
en de kerk was overvol met
regeringsf un ctionarissen.
Graham voegde er nog het ver
haal aan toe van de man die
na de doop bij Houston kwam
en zei: „Zeg, generaal, ik heb
gehoord dat al uw zonden
weggewassen zijn." Houston
antwoordde: „Dat hoop ik,
maar als ze allemaal wegge
wassen zijn, dan helpe God
de vissen."
Op dezelfde dag dat hij .werd
gedoopt bood de generaal de
kerkeraad aan de helft van
het Inkomen van de predi
kant te betalen. Toen iemand
hem vroeg waarom, ant
woordde hij: „Mijn portemon
nee werd ook gedoopt"
Graham zei nog: „Deze brief
(die overstroomt van dank
baarheid) is op zichzelf be
langrijk, maar het feit dat de
president deze brief in zijn
werkkamer heeft opgehangen
is eveneens belangrijk. Hij is
het symbool van het feit dat
Lyndon Baines Johnson
respect heeft voor het „oude
geloof" dat zijn familie, zijn
staat en zijn natie geleid
heeft vele generaties lang.
(Van een onzer verslaggevers)
Y^/ANNEER de zeven zusters van het
enige protestantse ziekenhuis in
België na het ontbijt twee of drie ge
zangen of psalmen zingen, staan de
deuren van de ziekenkamers en -zalen
op alle verdiepingen wijd open. ,,De
mensen waarderen het", zegt hoofd
zuster mej. A. Werther, De kliniek
ligt in het hart van Ukkel, een paar
passen van de onmogelijke verkeers
ader van Chaussée d'Alsemberg, en
is niet meer dan een oud, maar kraak
helder herenhuis, waar meestal zo'n
twintig zieken worden verpleegd.
Eigenlijk voldoet het al jaren niet
meer aan de eisen, die aan een zie
kenhuis moeten worden gesteld en
er bestaan dan ook plannen om een
nieuw protestants ziekenhuis te laten
verrijzen. Of ze zullen worden ver
wezenlijkt hangt af van de welwil
lendheid van de Belgische regering en
van de eventuele hulp van de Bond
van Nederlandse Diaconessenhuizen.
Zuster Werther en de heer D. Meers-
schaert, de administrateur van het
ziekenhuis zijn vol goede hoop, die
ongetwijfeld gerechtvaardigd is, ge
zien de grote sympathie, die de Brus
selse artsen voor het ziekenhuis zijn
gaan voelen.
Het merkwaardige van het zie
kenhuis is, dat het met een totaal
ander doel is gebouwd, dan waar
aan het thans beantwoordt. Iets
meer dan vijftig jaar geleden, in
april 1914, werd het eerste protes
tants-christelijke ziekenhuis ge
opend. Het resultaat van het werk
van de in 1910 operichte vereni
ging voor protestants-christelijke
ziekenverpleging. Ds. W. Hoek was
voorman en oprichter van deze
vereniging en zijn wens protes
tantse zieken in eigen milieu te
laten verplegen kon wordèn gerea
liseerd. Het verplegen van uitslui
tend leden van protestantse kerken
in Brussel in een herenhuis aan de
Lambermontlaan 308 heeft heeft
eigenlijk niet zo lang geduurd.
Vooral na verhuizing naar het
huidige ziekenhuis aan de Xavier
de Buestraat in Ukkel, kreeg de
protestantse kliniek steeds meer
bekendheid, ook buiten de protes
tantse samenleving. Vanzelfspre
kend namen ook de in het zieken
huis werkende artsen hun patiën
ten mee en in minder dan geen
tijd had het protestantse zieken
huis een plaats ingenomen in de
Brusselse gemeenschap. In 1964
waren maar 36 van de in totaal 597
opgenomen patiënten protestant.
Eigen karakter
Niettemin heeft het zieken
huis zijn eigen karakter behou
den. Een karakter dat volkomen
verschilt van het merendeel van
de Belgische ziekenhuizen en
dat wordt bepaald door de ge
degen onderlegde Nederlandse
zusters. En hieraan is het onge
twijfeld te danken, dat het in
wezen zo verouderde ziekenhuis
nog steeds bestaat en zelfs flo
reert, zij het niet zonder moei
lijkheden.
De zingende zusters bedrijven
geen enkele vorm van zending
onder de vele rooms-katholie-
ken, grieks-orthodoxen, Joden
en niet kerkelijken. Het enige
wat zij doen is voor hun mede
mens op -een „boven Moerdijkse
wijze" .gen Jiedje zingen" na
het ontbijt. Ook nu nog worden
in het ziekenhuis in principe
alleen zusters met een Neder
landse opleiding aangenomen.
Haagse stichting
Hulp uit
Nederland
dringend
nodig
Een boer wendde zich met de
volgende vraag tot een bektasji
(islamitische ordebroeder): „Vanneer
ik my uitgekleed heb en voor een
religieuze wassing de zee ben inge
gaan, naar welke richting moet ik
myn gezicht dan wenden?" Zonder
aarzelen antwoordde de bektasji-
„Dat is geen probleem. Je moet je
blik richten naar de plaats, waar je
kleren liggen, zodat ze niet gestolen
worden."
(MENS EN WERELD)
Brussel het hoofd boven water
heeft weten te houden is ook voor
een groot deel te danken aan de
„Stichting voor het protestants
ziekenhuis te Brussel", die in 1946
in Den Haag is opgericht en vele
acties in Nederland heeft gevoerd.
De gelden die de stichting bijeen
bracht, werden gebruikt om aller
lei verbeteringen van het zieken
huis te bewerkstelligen. Zo werd
een röntgenapparaat. en een mo
derne operatietafel, gekocht en
kwam de verbouwing van het te
genover het ziekenhuis gelegen zus
terhuis tot stand.
Vooral de heer W. Waagenaar.
destijds directeur van het dagblad
„De Nederlander", terzijde gestaan
door de heer H. J. A. van
Duijnen. thans nog secretaris van
de stichting, hebben zich voor het
ziekenhuis beijverd. De laatste was
van 1922 tot 1940 lid van het
bestuur van het ziekenhuis, toen
hij ln Brussel werkte als ambte
naar van buitenlandse zaken. Als
erelid van het ziekenhuisbestuur
schaarde hij zich na de oorlog aan
jSSL m
Dank zij Nederlandse hulp kan
een röntgenapparaat worden aan
geschaft. maar nu is meer geld
nodig, geld voor een nieuw
gebouw.
de zijde van de heer Waagenaar,
die zich als stuwende kracht voor
het ziekenhuis opwierp, door in de
jonge stichting al het mogelijke te
doen om het ziekenhuis financiëel
te steunen. Later nam de heer Van
Duijnen zijn werk over.
Geen wieltjes
Een kreunende lift met ijze
ren hekken trekt de bezoekers
door de drie verdiepingen van
het gebouw. Helemaal boven
ligt de operatiezaal. Een kleine
ruimte, waarin het profiel van
de slaapkamer uit vroeger c'
gen nog duidelijk herkenbaar
Maar er heerst een ijzeren zin
delijkheid. Een andere kamer is
als kleine operatiezaal ingericht.
Een verdieping lager zijn de
ziekenkamers en -zalen. Alle
ruimten van wat eens een statig
herenhuis was, zijn benut. Het
gevolg is dat de bedden vaak
niet door de deuren kunnen. Er
zitten dan ook geen wieltjes
onder. „Alles in deze kamers
moet op de brancard gebeuren,
wanneer verplaatsing noodzake
lijk is", zegt zuster Werther. De
röntgenkamer lijkt in proper
heid op de operatiezaal. De
röntgenoloog is na de aanschaj
van het nieuwe apparaat iv
vaste dienst gekomen. Ook de
eerste verdieping wordt door de
patiënten bezet. Klassekamers
en zalen. Beide met evenveel
zorg, voor zover de provisori
sche omstandigheden dat toela-
In het blad Hervormd Am
sterdam schrijft dr. J. J.
Buskes over de vaste schuld
belijdenis en genadeverkon-
ten, ingericht. Niet meer dan
zes mensen op een zaal, een
pijpela-achtige ruimte.
„Ik vond het hier zo prettig, dat
ik na 24 uur al weer terug was. Ik
zat al thuis, maar het liep mis en
daar ging ik weer." Een wat bizar
grapje, van een van de zaalpatiën
ten. maar even later zegt hij
welgemoed dat hij werkelijk over
niets te klagen heeft.
Hoe kan het anders. „Behalve de
artsen merken ook de patiënten
het verschil", zeggen de heer
Meerschaert en zuster Werther. Ze
bedoelen weer het verschil met de
andere ziekenhuizen in België. De
Belgische regering achtte zelfs re
organisatie van het eigen zieken-
huisbeleid nodig en het zal ook
wel niet lang meer duren voordat
in samenwerking met een speciale
in België ingestelde ziekenhuis
commissie een nieuwe wet op de
ziekenhuizen tot stand is gebracht.
Grond gekocht
De populariteit van het pro
testantse ziekenhuis neemt niet
weg, dat het zal moeten ver
dwijnen, wanneer de nieuwe
maatstaven zullen worden aan
gelegd. Het is oud, te oud. Veel
patiënten kunnen niet worden
opgenomen, omdat de accommo
datie voor bepaalde ziekten niet
geschikt is. Hartchirurgie kan in
de protestantse kliniek niet
worden verricht. Observatiepa-
tieten kunnen meestal niet wor
den opgenomen. Er is geen poli
kliniek, geen eerste hulpdienst.
Er is al een bouwplan voor een
nieuw ziekenhuis. De grond, ook
in Ukkel. is zelfs al gekocht, zij
het onder een zware hypotheek.
Maar het bouwplan voldeed niet
aan de eisen die krachtens de
nieuwe wet aan ziekenhuizen zul
len worden gesteld en het is
afgewezen. Er is een nieuw bouw
plan in studie, dat wél aan de
nieuwe wet is aangepast. Het
bouwplan is duur en hulp is
onontbeerlijk. Zelfs al zal het
ziekenhuis het minimumaantal van
80 bedden. dat .bij .de nieuwe wet
wordt toegestaan,niet overschrij
den-
De Bond van Nederlandse Dia
conessenhuizen zal zich -wellicht
over het ziekenhuis in Brussel
ontfermen. De heren De Vroet en
Chardon, die aan de bond zijn
verbonden hebben zich van de
situatie van het ziekenhuis op de
hoogte gesteld en zullen dezer
dagen een rapport uitbrengen. Aan
de hand daarvan zal moeten
worden beslist of de bond het
ziekenhuis een financiële injectie
zal geven.
Gaat deze subsidiëring vanuit
Nederland door en krijgt het zie
kenhuis een bouwvergunning, dan
zal de Belgische regering 20 pet
subsidie geven op een lening van
75 pet., wanneer de overige 25 pet.
diging in de orde van de
dienst. Mét de synode van
Middelburg in 1581 heeft hij
hiertegen beswaar. Middel
burg achtte de schuldbelij
denis en genade verkondiging
voldoende opgenomen in ge
bed en prediking. Dr. Bus
kes. die na zoveel jaren van
ambtsbediening als emeritus
nu weer gewoon kerkganger
kan zijn, vindt dat een apar
te schuldbelijdenis en gena
deverkondiging veel te gesti
leerd zijn.
Zij komen geïsoleerd, op
zichzelf, te staan als gege
venheden. In het gebed en de
preek valt de gestileerdheid
weg en worden ze uit hun
isolement verlost. Ze func
tioneren dan in de totaliteit
van ons bidden en preken.
genadeverkondiging
geen genadeverkondiging meer
behoeft te zijn, omdat de gena
de al verkondigd werd. De
preek kan toch niet nog eens
dunnetjes overdoen, wat al ge
daan werd? We mogen en
moeten zo bidden en preken,
dat een aparte schuldbelijdenis
en aparte vrijspraak niet meer
nodig zijn.
Huiverig
Dr. Buskes vervolgt: „Er
moet mij nog iets van het hart:
ik ben steeds weer huiverig
geworden voor de zo zwaar
geladen en tegelijk abstracte
woorden, die in de aparte
schuldbelijdenis in de regel
gebruikt worden. Met abstract
bedoel ik formeel. Het woord
zonde krijgt geen inhoud. Het
gaat volgens prof. Vander
Leeuw in deze schuldbelijdenis
dan ook niet over onze persoon
lijke zonden, maar over onze
zondigheid, die we met alle
gemeenteleden gemeen heb
ben".
Te zwaar
„Ik moet eerlijk zeggen: die
zwaar geladen abstracte woor.
den rollen over mij heen, maar
doen mij niets. Op Kerstmor
gen zat ik in de Koepel. De
voorganger gebruikte de be
kende woorden: „onze schuld,
onze schuld, onze zeer grote
schuld". Ik been dat niet bij en
biecht dat eerlyk op, omdat ik
langzamerhand tot de ontdek
king ben gekomen, dat er velen
zijn. die het niet bijbenen. Het
is mij alles te zwaar van
gewicht".
Voorzichtiger
„Of ik dan tegen zwaar gela
den woorden ben? Stellig niet,
maar ze moeten niet op mij
neerkomen als rotsblokken, die
mij in de letterlijke zin van
het woord zouden verpletteren,
als het niet wat meeviel, als ze
niet naast mij terecht kwamen
en mij toch wezenlijk niet
raakten. Ik word steeds voor
zichtiger met grote woorden,
die vaak niet meer dan lege
hulzen zijn."
Tijloos
„Zo'n aparte in bepaalde for
mulering gegoten schuldbelij
denis en zo'n aparte in soortge
lijke vaste formulering gegoten
genadeverkondiging doen mij
teveel denken aan heiligenbeel
den in de roomse kerk. Je ziet
ze op het laatst niet meer en
ze doen je weinig of niets. Het
is alles ook zo tijdloos en in-
actueel. Ik hoor het allemaal
nog wel, maar het grijpt mij
niet aan en zegt mij niets. Ik
zit er onbewogen bij en onder.
Ik laat het maar over mij
heengaan, maar ik snak intus
sen naar een kerkdienst, waarin
schuldbelijdenis en genadever
kondiging op een andere wijze
functioneren: in het gebed en
de preek", aldus het artikel van
dr. Buskes.
zijn.
de bouwkosten voorhanden
- Verzorgingshuis
totstandkoming van de nieuwe
kenhuiswet een verzorgingshuis
worden voor chronische zieken,
die geen werkelijke ziekenhuisver-
pleging behoeven. Het gaat er nu
alleen om of er een nieuw protes
tants ziekenhuis zal komen, of
Als het lukt, zal de stichting
in Den Haag toch blijven be
staan, want de heer Van Duij
nen stelt zich op het standpunt
dat het ziekenhuis, financiëel
voorlopig wel kwetsbaar zal
blijven als men bedenkt dat er
toch ieder jaar alleen al aan
hypotheek op de grond 10.000
moet worden afbetaald. Het
spreekt vanzelf dat alle giften
die nu bij de stichting binnen
komen, zullen worden aange
wend voor een nieuw protes
tants ziekenhuis in Brussel.
De Denen zijn een spaarzaam volk. De bevolking van het eiland
Tuno bij Jutland wilde wel graag een vuurtoren hebben, maar er
niet veel geld voor uitgeven. Zij kuamen tot de slotsom, dat het
verreweg het goedkoopst was, om de toren van de kerk te gebruiken.
Zo kreeg Tuno het unicum van kerkvuurtoren (of een vuurkerktoren).
Is het geen goede illustratie van Jezus' woord „Gij zijt het licht der
wereld"?
Adenauer slaat de plank weer eens helemaal mis -
Een interview vol tegenstrijdigheden - Als Parijs en
Bonn het maar eens zijn....
DE,
Ludwig Èrhard, voor de voeten
te lopen. Enkele maanden gele
den veroorzaakte hij een enorme
rel. door zich in een weekblad
openlijk tegen Erhard te keren.
Hij beloofd,, zijn partij toen. het
nooit meer te zullen doen, omdat
hij besefte gevaar te lopen, hel
partijvoorzitterschap te moeten
afstaan. Bovendien wil hij graag
bij de verkiezingen van septem
ber a s. een belangrijke rol spe
len. Want hij verwacht ook in de
komende vier jaren in de Bonds
dag een woordje te zullen blijven
meespreken. En nu is er dan
weer het beruchte interview mei
de internationaal bekende mede
werker van de New York Times
C. L. Sulzberger. Adenauer zegt
nu wel dat het geen interview
doch een vertrouwelijk gesprek
Er zijn echter nog maar weinig
mensen in en buiten West-Duits-
land, die de vroegere kanselier
nog op diens woord willen gelo
ven. Maar zelfs al waren de
woorden van Adenauer niet voor
publikatie bestemd (er is echter
reden om aan te nemen dat het
wel zo was), dan nog geeft
hetgeen hij vertrouwelijk zou
hebben medegedeeld reden tot
bezorgdheid.
Beweringen
Kort samengevat komt de ont-
ooezeming van Adenauer op het
volgende neer. De vroegere kan
selier meent, dat we ons in een
situatie bevinden, die gevaarlij
ker is dan op enig ander ogen-
dachte steunt.
Adenauer staaft zijn bewering
met de mededeling, dat de Ver.
Staten om de Russen een plezier
te doen er van hebben afgezien,
West-Duitsland raketten te leve
ren voor middelgrote afstand.
Deze zouden onmisbaar sijn voor
de verdediging van de Bondsre
publiek.
Vragen
blik in de periode na de Tweede
Wereldoorlog Amerika zou blind
zijn voor dit gevaar. Even later
blijkt, dat Adenauer niet de
internationale situatie in het al
gemeen. maar wel de toestand
in Europa en in het bijzonder de
jongste ontwikkelingen met be
trekking tot de Duitse kwestie op
net oog had. Hij kan zei hij
de gedachte niet van zich afzet
ten dat Washington en Moskou
een stilzwijgende overeenkomst
hebben gesloten om de status quo
in Europa te handhaven. Met
andere woorden zouden de Ame
rikanen berust hebben in de
blijvende verdeling van Duits
land en dus het bestaan van twee
Duitse staten Hieruit volgt dan
dat Amerikaanse regerings
woordvoerders niet de waarheid
zouden spreken, als zij (wat de
laatste weken nogal eens gebeurd
streven naar een zo nauw moge
lijke samenwerking met ditzelfde
Frankrijk? En als de ex-kanselier
zo bezorgd is over het feit. dat
de Amerikanen de Europeanen
wel eens aan hun lot zouden
kunnen overlaten, waarom hij
streeft hij er dan al enkele ja
ren hardnekkeig naar, de Ame
rikaanse positie In Europa af te
breken, ln slaafse navolging van
generaal De Gaulle? Kan hij niet
meer aerleus worden genomen?
Zie je wel
De aap komt al spoedig uit de
mouw, als we verder lezen.
Amerika maakt zich geen zorgen
meer over Europa, „omdat het de
ontwikkelingen in Azië veel be
langrijker vindt, nu communis
tisch China komt opzetten als
wereldmogendheid van betekenis.
Adenauer vindt dat onjuist, want
-- v - wat in Europa gebeurt is naar
President Johnson zou zelfs al zijn mening veel belangrijker.
Dat is nog niet alles. Adenauer
verwacht, dat na de dood van
generaal De Gaulle in Frankrijk
en Italië door communisten ge
leide volksfronten aan de macht
zullen komen. Het gevolg zal
volgens de ex-kanselier zijn, dat
de Westduitse wil, zich te verzet
ten tegen druk van Russische
zijde, geleidelijk zal verminde
ren. De Amerikanen, die dit
volgens Adenauer in hun bere
keningen hebben opgenomen.
gevolgen van een terugtrekking
van de Amerikaanse troepen uit
Europa. Er is geen Amerikaanse
belangstelling en geen leiding
meer, aldus Adenauer in een
nogal vreemd betoog.
Want, zo vragen we on* af, 's
Adenauer nu al weet. dat er na
De Gaulle in Frankrijk (en Ita
lië) een volksfront aan de macht
zal komen, waarom is hij dan
niet wat voorzichtiger In ziin
Dus niet: Laten we zorgen, dat
de Amerikanen geen reden heb
ben of krijgen om zich van ons
af te wenden. Maar: laat ze maar
gaan, want we hebben De Gaulle
nog. „Omdat ook president John
son de aan West-Duitsland geda
ne beloften niet gestand doet
heeft de regering te Bonn beslo
ten, te gaan vertrouwen op de
Franse toezegging, dat dit land
onmiddellijk bij een Russische
getroffen wordt, zal de Sowjet-
unie het machtigste land van de
wereld zijn. In een dergelijk
zwart-wit-schema redeneert de
vroegere regeringsleider
dat Eisenhower en Dulles zulke
betrouwbare bondgenoten waren
en dat er met Kennedy en
Johnson niet te praten viel
Adenauer wil met zijn betoog
eigenlijk alleen maar zeggen: Zie
ie wel. dat het beter is om niet
Ceen illusies
Adenauer heeft nog iets aan
Sulzberger verteld, nl.: „In
Bonn, noch in Parijs, koestert
men de illusie, dat men in
Europa alleen de Russische ge
wapende macht zou kunnen
weerstaan. Wel is men daar van
mening, dat een Amerikaanse
tussenkomst met kernwapens af
gedwongen zou kunnen worden"
Men vraagt zich af, wat de
vroegere kanselier daar mee be-
doelt. Het lijkt op chantage. Het
zou kunnen betekenen, dat
Frankrijk met de steun van
Duitsland een kernoorlog zou
kunnen ontketenen, waarin de
Verenigde Staten (ook tegen hun
wil) automatisch betrokken zou
den raken. Dat is één mogelijk
heid. Generaal De Gaulle (of het
volksfront dat volgens Adenauer
na deze man zal komen) zou dan
de vinger aan de trekker van het
Amerikaanse kernwapen hebben.
Adenauer kan echter ook bedoeld
hebben, dat Europa zich rustig
onder het kernzwaard van De
Gaulle zou kunnen voelen, omdat
Amerika in geval van nood zich
tooh genoodzaakt zou voelen, zijn
kernmacht in te zetten om de
westerse wereld voor communis
tische overheersing 1 - vrijwaren
Hoe dan ook, in beide gevallen
zouden de Amerikanen dan toch
maar weer Europa te hulp snel
len. Het Is geen verheffend
beeld, dat we van de ex-kanse-
'ier krijgen. En we ruller
goed' aan doen. maar snel te
vergeten, dat hij weer eens de
plank heeft misgeslagen.
„Bezeten"
Dit neemt niet weg. dat het nu
hoo£ tijd is geworden, dat de
Christendemocraten in de Bonds
republiek de 89-jarige Adenauer
op een nette manier aan het
verstand brengen, dat hij er goed
aan doet, de politieke arena te
verlaten, als hij zijn mond niet
kan houden. We hebben er al
vaker op gewezen, dat Adenauer
bezig is. zijn eigen grootheid af
te breken. Het gaat niet aan te
beweren, dat Adenauer niet meer
weet wat hij zegt, omdat hij 89
jaar is. Hij weet drommels goed,
wat hij zegt. Maar hij spreekt de
taal van een „bezetene", van
iemand die tot elke prijs do
verwezenlijking van een bepaal
de gedachte, een bepaald idee.
wi] doordrukken. Als Frankrijk
en (West-) Duitsland het maar
met elkaar eens zijn en de
andere Europese landen 3luiten
zich bij hen aan, dan komt alles
wel in orde. En daar wordt alles
aan opgeofferd, als Adenauer en
De Gaulle hun zin krijgen. Zo
ver is het echter nog niet Zo ver
zal het hopelijk nooit komen
ook.
Kanselier Erhard heeft het
moeilijk, omdat hij tussen aller
lei klippen door moet zeilen. Het
bezoek, dat hij enige tijd geleden
aan De Gaulle bracht, heeft wel
de sfeer tussen beide staatslieden
gezuiverd. Van een capitulatie
voor de eisen van De Gaulle is
echter geen sprake geweest. Dat
weet Adenauer beter dan wie
Vandaar zijn reactie
