SCHiNDE, SCHULD, MLR OOK
In Auschwitz ligt een kinderschoentje.
I
Evert Kupers
overleden
Kamp der verschrikkingen werd
twintig jaar geleden bevrijd
Vereniging
Democratie
voor Spanje'
51AANDAG 25 JANUARI 1965
(Van onze speciale verslaggever)
N Auschwitz, liet tegenwoordige Oswiecim, ligt een kinderschoentje. Het is verkleurd en zo
goed als versteend, maar het ouderwetse kraalknoopje glinstert nog. Toen we het grootste ver
nietigingskamp aller tijden een paar jaar geleden verslagen verlieten het wordt door het
zwaar geteisterde Poolse volk als een blijvende aanklacht tegen het nazi-beest in stand gehouden
waren alle verschrikkingen, alle wreedheden, al het leed en alle ellende in dat ene beeld ver
enigd. Er liggen nog meer schoenen in Auschwitz, duizenden, zo niet tienduizenden. Er zijn bergen
giftige gascocons, compleet met nette etiketten van de thans weer naam en faam hebbende Duitse
industrie J. G. Farben. Er zijn hopen brillen, koffers en scheerkwasten; ook de crematoria, die drie
jaar achtereen hebben gerookt en waar de lichamen van vier miljoen,voornamelijk joodse mede
mensen tot as verpulverd werden, staan er nog. Maar dat kinderschoentje van dat meisje, een
kleuter nog Waarom Hoe Wie
ichrikkeUJk verleden
JN FRANKFORT staan veertig reeds grijzende SS-bewaJcers
voor hun rechter. Ze waren er bij; ze kennen Auschwitz
van bloeddag tot bloednacht. Ze weten wie Höss was, de zo
„dienstliche", harteloze kampcommandant, die zich er vlak
voor zijn terechtstelling in 1947 op beriep zo goed voor z'n
vrouw, z'n kinderen en z'n hond te hebben gezorgd. Hun
herinnering is vervaagd; hun geheugen heeft de afschuwe
lijke jaren van de „Endlösung der Judenfrage" bewust
buitengesloten. Ze verschuilen zich achter „geheime Führer-
Befehle". Ze zeggen: „Es ist nicht wahr" en „Wir haben
nichts davon gewusst". Het zijn plotseling kleine mannetjes
geworden, slechts zijdelings betrokken bij de systematische
massamoord, die al in 1922 op godslasterlijke wijze werd
bezongen („Knall ab den Walter Rathenau, die gott-
verdammte Judensau").
„Als je het allerergste hebt meege
maakt wat je in een mensenleven
kan meemaken", zegt dr. Cohen, die
het gevangenennummer 150034 op z'n
linker onderarm kreeg getatoucerd,
..en het lukt je boven de depressies,
die er op volgen, uit te komen, dan
ervaar je een grote zekerheid in het
leven".
Een merkwaardige, van een sterke
persoonlijkheid getuigende uitspraak.
Let wel: zij komt uit de mond van
;en man. die als beesten handelende
mensen hebben trachten te demorali-
leren en te depersonificeren!
In rolle omvang
Twintig jaar geleden, op 27 januari
1945, werd de misdaad van Ausch
witz in volle omvang ontdekt. De
zien, die pas op 6 mei
kwam. In de buurt van
Ebensee kwam plotseling
een Amerikaanse jeep de
colonne tegemoet. De be
wakers, die geen greintje
medelijden of menselijkheid
hadden gekend, sloegen
op de vlucht, of werden
gevangen genomen.
Waar de graven liggen
van hen, die op de wegen
zijn neergeschoten, of le
venloos uit de veewagens
moesten worden gesleept,
zal geen mens ooit kunnen
zeggen. Ergens in het on
metelijke gebied van Polen
en Oost-Duitsland trok het
nazi-beest zijn laatste mis
dadige sporen.
Bloedvlek
Auswitz heeft een onuit
wisbare bloedvlek achter
gelaten op de niet zo be-i
kende kaart van meer dan;
duizend Duitse concentra
tiekampen. Het was in elk
opzicht het grootste „Ver-
niehtungslager", dat in de
geschiedenis der mensheid
werd ingericht. Met dui
vels genoegen werden er de
meest onvoorstelbare gru
welen bedreven; een sim
pele opsomming ervan zou
dagen duren en de gevoe
ligste ziel bot maken.
Duitsland wil van zijn
verleden af, van de schand
vlekken vali het nazidom.
Slechts node en onder druk
van de overal in het bui
tenland opklinkende pro
testen heeft Bonn er thans
mee ingestemd de verja
ringstermijn voor oorlogs
misdaden, die op 9 mei a.s.
zou ingaan, op te schorten,
als het parlement er ten
minste akkoord mee gaat.
Men kan er lang, of kort
over praten, de toekomst
ligt altijd in het verleden
verankerd. Aan de miljoe
nen slachtoffers van hei
Derde Rijk, aan hun nabe
staanden, maar ook aan
onze kinderen zijn w_
plicht niet al te snel te
staan liever niet op een pagina,
waar oorlogsmisdadigers aan de
kaak worden gesteld,
i „Wat!" zei een gesoigneerde Duit
se heer van middelbare leeftijd
tegen ons. „Zei u dat Hitier zes
miljoen Joden heeft omgebracht?
U moet niet overdrijven, mein
Herr het waren er vijf mil
joen".
BLOEMENDAAL Evert Kupers.
oud-voorzitter van het NVV. is zater
dagmiddag op 80-jarige leeftijd in zijn
woonplaats overleden. Hij was reeds
enige tijd ziek. Op zijn 80ste verjaar
dag, 5 januari jl., mocht hij daarom
geen bezoek ontvangen.
Evert Kupers werd 5 januari 1885 te
Groningen geboren. Hij was op jonge leef
tijd secretaris J~
de plaatselijke afde-
jJPBI arbeiders in de
kledingindustrie en op zijn 22ste jaar
reeds bezoldigd bestuurder. Deze functie
verwisselde hij, in 1915, voor die van
bezoldigd bestuurder van het NW. In
1919 werd hij secretaris en in 1929 werd
hij als opvolger van de heer Stenhuis als
voorzitter van die vakcentrale benoemd.
Hij had van 1929 tot '48 zitting in de
Tweede Kamer. In 1949 kreeg de heer
Kupers eervol ontslag als voorzitter van
het NW. j
De heer Kupers was lid van de hoge
raad van arbeid, van de rijks-commissie
van advies voor werkloosheidverzekering
en van de raad van toezicht op de rijks,
verzekerings bank. Als medewerker van
de Vakbeweging hield hij zich in het bij-
zonden met verzekeringsaangelegenheden
De heer Kupers heeft ook een rol
gespeeld in de internationale organisa
ties van vakverenigingen. Van 1933 tot
'45 was hij vice-president van het int.
verbond van vakverenigingen en lid van
de raad van beheer van het internatio
naal arbeidsbureau te Genève. Hij was
na de oorlog vice-president van het we-
reldverbond van vakverenigingen en was
in 194 een van de oprichters van het
internationaal verbond met vrije vakver
enigingen.Donderdag zal de crematie
plaatshebben te Driehuis- Westerveld.
epistel, „zouden we het op prijs
stellen als u ons een aantal vrou
wen ter beschikking kunt stellen".
■„Uw antwoord hebben wij ont
vangen", aldus het tweede epistel.
„De prijs van 200 Reichsmark per
vrouw lijkt ons echter te hoog. We
stellen u voor niet meer dan 170
Reichsmark per hoofd te betalen".
„Hiermee bevestigen we uw ak-
koordbevinding", luidde het derde
epistel. „Maakt u voor ons 150
vrouwen gereed in de best moge
lijke gezondheidstoestand
„Uw zending van 150 vrouwen
hebben toe ontvangen", meldde het
vierde epistel. „Van de ontwikke
ling der experimenten zullen we u
voortdurend op de hoogte houden".
De proefnemingen zijn achter
de rug", besloot hel laatste epistel.
„Alle personen stierven. Met het
oog op een nieuwe zending zullen
wc ons spoedig met u in verbin
ding stellen".
de perfekte
„handelscorrespondentie-toon". Nóg
meer verbijsterend misschien, maar
dan in groter verband, is de nog
immer beleden stelling „Wir haben
nichts davon gewusst"...
Dodenmarsen
Van de bevrijding van Auschwitz
waren slechts enkele duizienden ge
vangenen getuige. Toen de Russen
Krakau naderden het kamp lag
daar precies negentig kilometer van
daan werden tienduizenden ande
ren in lange colonnes naar het
westen gestuurd, bewaakt door grim
mige, steeds moordzuchtiger wor
dende SS-'ers. Het werden doden
marsen; slechts de sterksten over
leefden ze.
Op 17 januari 1945 werd in Ausch
witz het laatste appèl gehouden.
Uit Duitse documenten blijkt dat er
toen nog 66.020 gevangenen waren;
(evenden en doden werden ten slotte
dag na dag „pünktlich" geregis
treerd. Een dag daarna werd hel
laatste transport samengesteld. Het
bestond uit 60.000 mannen en vrou
wen, van wie velen nauwelijks op de
benen konden staan. Men vocht bijna
om de barre tocht naar het onbeken
de mee te mogen maken. Iedereen
kende het brutale, uit Berlijn geko-
■nen consigne: „Kein Haftling darf
lebendig in die Hande des Feindes
fallen!"
In die laatste lange colonne liep
ook dr. Cohen mee. Schuifelend op
iet slechtste schoeisel, dat men zich
voor kan stellen, soms helemaal
ronder iets aan de voeten, was de
mars begonnen. Meter voor meter
sleepten de lichamen zich voort door
meeuw, door modder, of over hard
bevroren, slechte wegen. Een pani
sche angst had zich van de gevange
nen meester gemaakt. Iedereen, die
achterbleef, of maar even struikelde,
werd genadeloos neergeknald.
IIet houtskool
Van dag tot dag kan dr. Cohen
zich de mars. voor de Russen uit.
niet meer herinneren. De steeds
slinkende groep, waartoe hij was
gaan behoren, werd de ene keer in
open veewagons geperst voor een
yaak dagenlang durend transport on
der de blote hemel, en de andere
keer, tot volslagen uitputting toe, te
voet voortgejaagd. Rust was er al
leen, als de bewakers er aan toe
waren: eten werd totaal niet uitge
reikt. Men voedde zich met gras, met
jonge loten van dennetakken en zelfs
met houtskool. Het drinkwater werd
uit plassen en sloten gehaald.
Niemand, ook de SS-'ers niet, wist
iets van het einddoel dezer doden
marsen af. Men vluchtte voor de
Russen kris kras bewogen de
transporten van gevangenen zich met
bogen en cirkels van oost naar
west.
Van de groep van dr. Cohen heeft
slechts een fractie de bevrijding ge-
/ergeten.
Alleen voor Auschwitz, I
waar vier miljoen mannen, I
vrouwen en kinderen wer
den vermoord, waren zes
duizend bewakers nodig.
Twintig jaar na de oorlogI
zijn nog geen vierhonderd
van hen berecht: de grote
rest is in het niet on-j
dergedoken. Voor andere
beulskampen als Dachau.
Neuengamme. Bergen-Bel-
sen, Buchenwald. Mauthau
sen en Ravensbruck -
er maar enkele te noemen liggen UTRECHT In Utrecht is zaterdag
de verhoudingen niet veel anders. de vereniging „Democratie voor Spanje"
Andere verschijnselen, die tot na- opgericht. De nieuwe vereniging wil
ienken stemmen over de diepte van sympathie wekken en waar mogelijk
het Duitse schuldbesef: steun verlenen aan de totstandkoming
van een democratische orde in Spanje.
In Ludfnscheid bij Monster °e bedoeling ■•«veel mogelijk* rich-
dranien de stansnraehines „p volle
toeren. De Duitser mag weer ii£j u-orden. Tijdens de oprichtingsver-
oorlogsonderscheidingen hebben gadering meldden zich al enkele in ons
en dragen, zij 't zonder haken- land werkende Spaanse arbeiders,
kruis of SS-tekens. „Der Vati", j In het algemeen bestuur, de raad van
nietwaar, mijn kind, „war auch j advies en de commissies voor Nederland
dabei". 1 en Spanje, die zijn geformeerd hebben
Nederlanders van uiteenlopende levens-
Duitse bladen, die het wagen beschouwelijke en politieke richtingen
gedetailleerde verslagen van het zitting. Tot voorzitter werd het Tweede-
Auschwitz-proces te Frankfort op Kamerlid de heer J. H. Scheps gekozen,
te nemen, verliezen onherroepe- Van het algemeen bestuur maken verder
lijk abonnees. Ook adverteerders deel uit dra. P. NtjhoBi j. Rogier isecre-
i isoen), mr. J. W. Masman .penning
mees* er. prof. dr. J. de Graaf. Daniel
de Lange en de Kamerleden mevr. G. V.
van Someren-Downer, mr. J. A. Mom-
mersteeg en de heer G. A. Kiefs. In de
raad van advies hebben onder meer
j zitting de P.v.d.A.-voorzitter J. G.
Suurhoff. mr. A. Stempels, hoofdredac
teur van de N.R.C., dr. W. Alberda,
secretaris van het C.N.V.. drs. Th.
Coppes, secretaris van hei N.K.V.. de
burgemeester van Enschede, de heer
W. Thomassen en de heer J E. Vogt,
voorzitter van de P.S.P.
,.Wij zijn niet anti-Spaans, maar wij
zeggen wil dat het Spanje van vandaag of
morgen dat in een verenigd Europa wordt
opgenomen, een democratisch Spanje
I moet zijn. Bij ons is gem plaats voor
i diegenen die geloven in het regiem van
Franco, geen plaats voor diegenen die
in een dictatoriaal systeem geleden,
aldus voorzitter Scheps. Hij deelde mee.
I dat de nieuwe vereniging zich niet zal
---gaan bezighouden met Portugal (aan
Spanje hebben wij genoeg).
Verdere Spaans-
Russische ..dooi*'
MADRID Spanje heeft besloten de
nog zeer beperkte contacten met de
Sowjetunie uit te breiden. Dit heeft een
welingelichte Spaanse zegsman meege
deeld. Zakenlieden zullen meer facilitei
ten krijgen voor bezoeken aan de So
wjetunie en er komt meeer ruimte voor
contacten op cultureel en sportgebied.
Sinds 1939 zijn de diplomatieke be
trekkingen tussen beide landen opge-
IVIr halten nicht* davon ge
nu*!." Maar de ntank der ere-
aloria hing drie jaar lang
oven uitgestrekte gebieden in
ezet Polen.
Russen stonden toen vooi
de poort, die voor miljoe
nen de poort van de dood
had betekend. Slechts en
kele duizenden gevangenen
konden-worden bevrijd. Ve
len van hen bezaten niet
meer de kracht verder te
leven. De bevrijding haal
den ze net, maar de vrij
heid niet.
De Russen en, later, een
groep Poolse partisanen,
waren de eersten, die de
onwezenlijke en ongeloof
waardige werkelijkheid met
eigen ogen zagen. Mannen,
die gehard waren in veld
slagen en wrede guerrilla-
gevechten, stonden verbijs
terd bij de resten van de
grootste vernietigingsma
chine, ooit door een regime
uitgevonden.
In en om de crematoria
lagen de soms slechts ten
dele verkoolde resten van
duizenden mensen. Ontel
baar waren de slachtoffers
in de nog niet met aarde
toegedekte massagraven.
Voor verzending stonden
o.m. honderden pakken met
kledingstukken gereed,
tienduizenden paren schoe
nen en 7.000 kilo vrouwen
haar. Het goud uit de ge
bitten, waarvan periodiek
kilo's tegelijk naar de
Reichsbank in Berlijn werd
gestuurd, was verdwenen.
De SS-bewakers verdeel
den het, vlak voordat ze
voor de Russische tanks
moesten vluchten.
De bevrijding van Ausch
witz stond eerder in het te
ken van ontspanning dari
in dat van een feest. De
apathie onder de ongeluk-
kigen was groot: de verdo
ving. waarin ze leefden,
vormde een barrière voor
vreugde en uitbundigheid.
Onmiddellijke nazorg was
dringend geboden, wilde
men nog iets van het weg
ebbende leven redder.
Leugenaar
Een van deze, zo armetierig voor
hun vrijheid vechtende kampbeulen
het gaat niet eens om het leven,
dat ze anderen met een vloek en een
spotlach hebben ontnomen is Ka-
duk. Hij is een vriend van Boger. die
zich in dezelfde rij van verdachten
bevindt en die een schommel uitvond
om zijn slachtoffers tot de laatste
snik te martelen. Toen een getuige,
een ex-gevangene, verklaarde dat
Kaduk eens uit puur sadisme een
voltallig gezin neerschoot eerst de
vier kinderen, toen de ouders, die er
schreeuwend van ontzetting hadden
bijgestaan siste deze: „Leuge
naar! Je maakt me .zlwart, terwijl je
weet dat het niet waar is. Ik heb nog
nooit iemand in koelen bloede ver
moord".
Terwijl deze, haast eentonig wor
dende ontkenningen in de Frankfor-
ter rechtszaal klinken, zit de Arn-
1 hemse huisarts dr. E. A. Cohen in
I' zijn spreekkamer. Hij heeft „de
nacht van Auschwitz" van het begin
het einde meegemaakt. Z'n
vrouw en z'n kind kwamen cr in om
hij zag ze als het ware de deur
van de gaskamer binnengaan. Ver
eenzaamd. slechts behorend tot de
enkele duizenden, die deze hel van
rassenwaan hadden overleefd, keer
de hij in 1945 uit het Derde Rijk
terug. Later, na de aanpassing, die
ook hij nodig, had. schreef hij een
proefschrift over de medische en
psychologische aspecten van het con
centratiekamp. Het werd een disser
tatie. die alom belangstelling wekte
en in vele talen over de hele wereld
werd verspreid.
Ontstellend waren de ontdek
kingen, die de Russische artsen
deden. Door honger uitgemergel
de mensen lagen nog net ade
mend op de grond. In enkele
barakken vond men mannen en
vrouwen, die de gruwelijkste
medische experimenten hadden
overleefd, doch er nooit meer
bovenop zouden komen. Er wa
ren krankzinnigen, verdwaasden,
wrakken, voor wie zelfs de be
vrijding geen lichtpuntje had.
Correspondentie
In de archieven van de „Komman-
dantur" stuitte men op de meest
weerzinwekkende correspondentie.
Een voorbeeld hiervan zijn de brie
ven, die de wereldbekende firma
Bayer naar Auschwitz zond ter ver
krijging van vrouwelijke proefperso
nen voor „wetenschappelijk" onder
zoek.
„In verband met ons voornemen
met een nieuw slaapmiddel te
experimenteren", begon het eerste
