Marienschwesterschaft
is uit schuldbesef geboren
n
MUTTER MATYRIA VERTELT
Concilie-bisschoppen collectief verzekerd
Dit is het gezicht van het
Evangelie in New York
DEZE WEEK IN EEN WOELIGE WERELD
ZATERDAG 14 NOVEMBER 1964
Zwakkelingen
„Godsdienst is het lot van
zwakkelingen. Eeuwen van
armoede en wanhoop ten ge
volge van exploitatie door de
hoeere klassen leidden de ar
beiders er toe troost te zoe
ken in de godsdienstige my-
tneD van een paradijs in een
toekomstig leven". Deze
woorden schreef de Rus Ko-
lonitsky onlangs in het blad
Molodoi Kommunist (de jon
ge
nist gelijk te geven. Alleen
we zouden het woord „arbei
ders" graag heel wat ruimer
willen zien. Want het is be
slist niet waar dat de „eco
nomische factor uiteindelijk
beDaalt wat de mensen den
ken."
Geloof wordt niet bepaald door
do inhoud van de portemon-
uaie, ook al zegt Christus dat
het voor een rijke moeilijk is
om het eeuwige leven te ont
vangen. Geloof is niet in het
bijzonder een vlucht voor
economisch zwakken. Maar
geloof is wel de oplossing
voor moreel zwakken.
En dan denken wij niet aan de
mensen die in de gevangenis
terecht komen, aan de een
zamen die vergeefs hun in
nerlijke strijd voeren, aan de
n-socialen. Want dan zouden
wij ons boven hen kunnen
"erheffen met de gedachte:
„Zo ben ik dan toch maar
niet." En we zouden onszelf
kunnen rekenen tot de ster?
i morele dwerg uit de
nigte naar voren te slepen, er
naast te gaan staan en te
zeggen: Ik ben gelukkig gro
ter. Maar we moeten naast
Christus gaan staan, onszelf
met Hem vergelijken."
Want God heeft gezegd „Weest
heilig, want Ik ben heilig."
En Christus heeft geëist: „Gij
dan zult volmaakt zijn, gelijk
uw hemelse Vader volmaakt
is." Wij denken in termen
van slechte en goede mensen.
Er zijn hele slechte en hele
beste. Maar we zullen nim
mer mogen vergeten dat vol
maakt niet de nog overtref-
fender trap van goed is. Goed
verbonden met slecht, zoals
warm verbonden is met koud.
Maar via beter en beste komt
.men niet bij volmaakt. Nie
mand is volmaakt dan God
«Heen. Zelfs de besten onder
ons zijn niet volmaakt ge
noeg.
En daarom zijn zelfs de sterk
eten in wezen te zwak om het
eeuwige leven te beërven.
En daarom zijn de besten niet
goed genoeg om tot God te
gaan. Daarom moeten zowel
He zwakken als de sterken,
'owel de slechten als de goe-
Hen verzoend worden met
God. Juist daarom wil God
i 20:wel- de goeden als de slech
ten genadig zijn. Ieder mens
heeft behoefte aan genade,
ongeacht de inhoud "van zijn
portefeuille, ongeacht zijn
sterke persoonlijkheid, onge
acht zijn hoge moraal.
(Van onze kerkredactie)
Een opmerkelijke vrouw reist op
het ogenblik door Nederland. Zij
is de tweede moedervan de pro
testantse „nonnen-gemeenschap"
de Marienschwesterschaft uit
Darmstadt. Mutter Martyriazoals
ze wordt genoemd ze is van huis
uit mejuffrouw Madaus vertelt
van haar leven en dat van haar
vriendinnen, die zich gewijd héb
ben aan de taak om de ogen van
de mensen te openen voor hun
schuld voor God, hen tot bekering
op te roepen en door eigen voor
beeld te laten zien dat een leven
met God aardse werkelijkheid kan
zijn. De Marienschwester hebben
in de naoorlogse tijd een eigen
plaats gekregen in de veelheid vtfn
kerkelijke vormen. De belangstel
ling in Nederland is zo groot, dat
ongeveer een derde van alle gasten
die het „klooster" Kanaan bezoe
ken uit ons land komt. Nederlandse
vrienden van deze vrouwengemeen
schap hebben dan ook een onoffi
cieel comité gevormd dat Mutter
Martyria" uitnodigde om over haar
werk te komen vertellen.
geving, riep i
Marienschwesterschaft stichtten,
moeder Basilea en moeder Mar
tyria, die nn ons lnnd bezoekt,
gebogen over een kaart,
de plannen getekend staa
ig.
olk was schuldig
hele volk moest geconfronteerd
worden met zijn schuld. Het be
sef leefde sterk dat een persoon
lijke bekering moest leiden tot
een oproep tot bekering. Dertig
meisjes vormden de oorspronke
lijke gemeenschap. Ze bezaten
dertig mark met elkaar, maar
waagden het in geloof. Ze bedel
den niet, ze baden alleen. En
langzaam maar zeker kon eerst
een kapel gebouwd worden van de
stenen van een verwoeste kazer
ne. Er kon een tehuis komen. Ze
kregen de beschikking over een
stuk land van negen hectare dat
ze Kanaan doopten.
Ze richtten een drukkerij op en
begonnen boeken uit te geven
die Mutter Basilea schreef. Ze
kwamen op geregelde tijden bij
een om te bidden voor de Joden,
voor de regering, voor de kerke
lijke leiders. Er werden retraite
huizen gebouwd en duizenden ko
men leaer jaar een paar dagen
rust zoeken, uiterlijk zowel als
innerlijk. Ze noemden zich „zus
ters van Maria," omdat God zelf
Maria, de moeder van Jezus, za
lig prees om haar geloof.
GEMEENSCHAP
Nu bestaat de groep uit zestig
zusters, die in de leeftijd tussen de
18 en 30 zijn toegetreden. Zeven
«n een half jaar moeten ze zich
geheel geven eer ze hun gelofte
kunnen afleggen. Eerst een half
jaar op proef, dan twee jaar in
los verband, dan vijf jaar als
wat men zou kunnen noemen
„novieten." Vele van deze meis
jes hebben een academische vor
ming genoten, maar er zijn ook
boerenmeisjes en fabrieksmeisjes.
Inmiddels is er een tweede groep
gevormd van oudere vrouwen, die
zich geheel aan dit werk willen
geven en dan is er nog een kring
van 500 vrienden die geheel ach
ter hun idealen staan.
Het is een kleine vrouw met Darmstadt met eigen ogen hebben
grijzend haar dat bedekt wordt aanschouwd. Voor deze vrouw is
door een kapje, zoals de Duitse God geen God van veraf, maar
diaconessen dat dragen. Om haar een Vader die voor Zijn kinderen
lange zwarte pij-achtige kleed zorgt, dagelijks, zorgt in de grote
heeft ze een witte gordel in de en kleine dingen,
stijl van de Franciscanen. Blijmoe
dig getuigt ze van haar God. Ze \/FFI Dl ID FR
mag dan eens aarzelen als het v'"t1- v^v^/L/urv
i gaat .om, het. zbeken naar het juis- De organisatie, van de Mariën-
te woord, ze aarzelt niet als het schwesters dateert van 1947, maar - ïiiZhHW*' nïn
gaat om van Zijn leiding te getui- in wezen is zij veel ouder. Het ,d« opdrwht l«ts te moeten doen «tjehttai"Vuur. Dan trekken
gen. Hij heeft gegeven. Hij heeft begon al vrij kort nadat Hitier voor de jonge mensen die stonden wir non"
opgedragen... Hij heeft mogelijk de macht gegrepen had. De knappe ?n norm.t^t" tieazenten zich nauwel'liks durven
gemaakt... En met een tikkeltje mejuffrouw Schlink met doctora- z'ch .Dar"ï?£adt .en v.r,„ni „m
verbazing in hun stem. vertellen ten in de filosofie, theologie en D"e?.ee:n. 'iüf£ 15 en kinderen maar ook de mar
Nederlandse vrienden van wonder- kunstgeschiedenis en haar vrien- spoedig waren er w,.
lijke gebedsverhoringen, die z.j in din mejuffrouw Madau, voelden tan doen. De zuster, maken
«cholen en jonge studentes.
OM HET CONCILIE goed en
vooral geruisloos te doen ver
lopen, werkt er in Rome een
zeer efficiënt apparaat, dat
zijn medewerkers over de ge
hele wereld heeft. Dit admini
stratieve secretariaat van het
concilie" zorgt voor het ver
voer van de bisschoppen
vluchten worden door het ad
ministratieve secretariaat ge
organiseerd. Een aantal Austra
lische bisschoppen ontmoette
bijvoorbeeld in Manilla Aziati
sche collega's, om daar geza
menlijk naar Rome te reizen.
Een ongeval met zo'n vliegtuig
de hiërarchie
Rome, voor hun huis- j half dozijn landen uitschake-
vesting, enzovoort. Het heeftlen.
voor hen zelfs een collectieve Bij aankomst in Napels, Ge
verzekering afgesloten. nua of Rome werden alle con-
Ongeveer driekwart van de ciliedeelnemers verwelkomd
bisschoppen ontvangt een fi- door een speciale vertegen-
nanciële tegemoetkoming in w oor dig er van het secretariaat,
hun reis- en verblijfkosten, die hen hielp bij de douane-
Onder hen zijn bisschoppen uit controle en dergelijke formali-
Zuid-Amerika en Afrika, uit teiten.
de landen achter het ijzeren Voor hun verblijf werden
gordijn, maar ook kerkvorsten contracten afgesloten met tach-
uit Spanje en Italië. tig hotels, waarin de bisschop-
Vooral met de vervoerkosten j pen om het onderling con-
zijn geweldige bedragen ge- j tact te bevorderen zoveel
moeid. Ongeveer 60 pet. van de mogelijk naar continenten
bisschoppen reist namelijk per uierden ingekwartierd. In de
vliegtuig. Speciale charter-1 Sint Picter heeft het admini
stratieve secretariaat een aan
tal eerste-hulpposten inge
richt, waaronder één voor
vrouwen.
Het secretariaat beschikt
voorts over een inlichtingenbu
reau, waar men vragen kan
stellen in veertien talen, die
dan in dezelfde taal beant
woord worden.
De kosten van dit apparaat
worden zorgvuldig geheim ge
houden. Voor elke bisschop
wordt echter alleen al voor lo
gieskosten per nacht 18 tot 36
gulden betaald, en dat gedu
rende meer dan twee maanden.
De aanwezigheid van vijf
duizend personen tijdens een
conciliezitting is een extra
meevaller voor Rome's econo
mie. Toen gespeculeerd werd
over de begindatum van de
vierde sessie, waren buiten de
muren van het Vaticaan de
hoteleigenaars het best geïn
formeerd.
hen
ge
bruik van toneel, voor wat zij noe
men hun „verkondigingsspelen".
Maar misschien was uit dit De huidige toernee van Mutter
werk nimmer deze geloofsge- Martyria is tegelijkertijd een voor-
meenachnp ontstaan, ah niet in nft
Ao ,n zusters in mei zullen brengen. Dan
to.a An september hopen zij hetzij Es wird Freude
1944 Darmstadt binnen het kwar- sein" opvoeren, of het eschatologi-
tier door een bombardement tot sche „Das Ende ist nah". Vooral
een vlammenzee was geworden, in het laatste stuk willen zij dui-
Deze jonge, gelovige vrouwen delijk maken dat het in de laatste
voelden die nacht als nimmer te ».age? za* zÜn a^ de dagen van
voren, dat er een schuld rustte Noach-
op het Duitse volk. En sinds- En soms richten deze vrouwen
dien is het besef gegroeid dat gch °°k dk "eerine.
.chuUoitgedeigd moe, morden op'ïan
lijk te komen tot diplomatieke be-
„Wij hebben dat als natie er
varen", zegt Mutter Martyria.
„We hebben het ghetto van War
schau uitgehmoord en nu is Ber
lijn zelf een soort ghetto gewor
den. We hebben synagoges plat
gebrand, en toen stonden onze
eigen kerken in lichterlaaie."
i zich bekeerd heeft
van de oude weg van Jodenhaat.
BEZORGDHEID
Op het ogenblik wordt er een
actie gevoerd voor handtekeningen
onder een request aan de regering,
met het verzoek in te grijpen en
een einde te maken aan sadisme
en onzedelijkheid in films en voor
de televisie. Er leeft in deze vrou
wen een grote bezorgdheid over
wat door theologen wel de „nieu
we moraal" wordt genoemd. Bijna
fel wijst Mutter Martyria een uit
spraak van een bisschop af als:
„Sinai heeft voor ons zijn schrik
-v- verloren". Voor haar is de wet een
vargevlng fa aoakan. En uit eeuwlg w00rd aan mensen. Wie
deee inkeer ia de gemeenschap ge- meent'dc wet te kunnen overtre-
boren- den komt in het gericht. Met be-
Het besef van persoonlijke ver- zorgdheid lezen deze
INKEER
In de dagen na die verschrikke
lijke nacht kwamen de meisjes var
de verschillende kringen naar hel
huis van deze belde vrouwen om- a
dat ook zij het oordeel over zich spraak
Kanaim, hebben de Marien
schtvesler hun bezit genoemd. Het
bevat een zusterhuis, een kapel.
sommige theologen schrijven over
homosexualiteit en Mutter Marty
ria wijst op Romeinen 1 waar er
zo geheel anders over gesproken
Wordt het niet tijd dat we nu
eens ophouden om over schuld te
spreken, vroegen we. Moeten we
het verleden niet eindelijk begra
ven? Maar onmiddellijk ant
woordt deze vrouw dat ook onze
tijd zijn schuld heeft. Bovendien
beseft de vorige generatie in
Duitsland nog steeds niet dat zij
schuld heeft gehad aan de gehe
le politieke situatie en aan de
moordaanslag op het Joodse volk.
De tragiek is dat de jongere ge
neratie, die er wel meer open
voor staat, de schuld niet afleest
uit de levens van de ouderen,
maar deze moet ontdekken uit
processen die nu gevoerd worden,
uit boeken die geschreven wor- weet wat geloof betekent, dat
den, uit het getuigenis van de hier een vrouw is die gebeds-
weinigen. „En een schuld die niet verhoringen kent, die het durft
vergeven wordt brengt ons in het f wagen zonder enige zekerheid
Ehtd,nVn".d". kuninkV dar ha-
fieldt voor de schuld van het ver- melen eerst te oeken en dan er-
eden. dat geldt ook voor de vaart dat al het andere nodigt
schuld van het heden.
VRAGEN
Er kunnen vragen gesteld wor
den over deze gemeenschap, en
zij worden gesteld. Er kunnen
kritische opmerkingen gemaakt
worden over de boeken die wor
den uitgegeven. Men kan als Ne
derlander wat onwennig staan
tegenover de pij en het kapje en
de gordel, of tegenover de litur
gie in de diensten. We kunnen
wat glimlachen als we horen
dat deze vrouwen iedere morgen
hun ontbijt staande nuttigen als
ten herinnering aan de uren die
Joden hebben moeten staan op
de appéls in de concentratiekam
pen. Maar wie Mutter Mqrtyria
ontmoet ontkomt niet aan het
besef dat hier een vrouw is die
inderdaad wordt toegeworpen.
Maar het gaat er Mutter Marty
ria en de haren niet om iedereen
op te wekken precies te gaandoen
als zij. Een feit is dat veel meer
meisjes die toe willen treden wor
den afgewezen dan aangenomen.
Deze gemeenschap wil alleen
maar een teken zijn van de trouw
van God, een oproep door leven
en woord tot berouw en bekering,
een vingerwijzing naar Christus.
Waarschijnlijk is dat de reden
dat de veroordelende stemmen
ln de laatste jaren steeds minder
heid gekomen is en dat zovele
„nuchtere Nederlanders" op va
kantiereis door Duitsland, maar
wat graag een omweg langs
Darmstadt maken voor een be
zoek aan Kanaan en de Mariën-
schwester.
Op allerlei manieren pogen ze
hun boodschap uit te dragen. Daar
zijn natuurlijk de boeken van Mut
ter Basilea. waarvan er verschei
dene in het Nederlands vertaald
zijn (uitgegeven door Hoenderloo^s
uitgeverij in samenwerking met de
(Van onze kerkredactie)
Dat op de wereldtentoonstel
ling te New York de versprei
ding van het evangelie een niet
gering aandeel heeft gekregen is
reeds bij de opening in april
van dit jaar bekend geworden.
Dit is op zichzelf niets bijzon
ders, want sinds de Amerikaanse
evangelist D. L. Moody op de
wereldtentoonstelling in Chicago
de vorige eeuw er zijn geloof
uitdroeg, is de kerk op ieder
wereldtentoonstelling aanwezig.
Nieuw is echter wel de wijze
waarop de kerk steeds vertegen
woordigd is. Vooral op deze laatste
tentoonstelling, die tijdens de win
termaanden tijdelijk gesloten is,
blijkt de aanpassing van de evan
gelieverkondiging aan de zoge
naamde „nieuwe wereld". Dit geldt
bijvoorbeeld voor Billy Graham,
wiens filmvertoning een novum is.
De film, op een cirkelvormig doek
geprojecteerd, wordt in eigen om
geving vertoond, waarbij gebruik
gemaakt wordt van de modernste
apparatuur. Billy Graham zelf is
slechts zelden aanwezig.
De Raad van de Protestantse
kerken van New York, waarin zes
tien verschillende kerken verte
genwoordigd zijn, hebben dit ook
op eigentijdse manier gedaan. Aan
de raad nemen onder andere deel:
de methodisten, baptisten, luthera
nen, anglicanen., oosters-nrthodo-
xen, het Leger des Heils en de
adventisten.
..Reisbureau**
De verschillende godsdienstige
paviljoens zijn in de afgelopen
maanden door duizenden uit alle
landen bezocht. Voor Europeanen
is vooral het protestants-orthodoxe
paviljoen een merkwaardige uiting
van christelijke eenheid in ge
scheidenheid. Een Duitze bezoeker
beschreef dit paviljoen onlangs als
een soort „reisbureau naar de
eeuwigheid, waar de vertegen
woordigers van de verschillende
kerken alleen aangename woorden
over God spreken en de bijbelse
uitspraken over bekering en oor
deel overlaten aan bandrecorders.
Catalogi tonen een glimlachende
zoetelijke Christusfiguur, als Een,
die te goed is om te straffen."
De Amerikaanse kerken hadden
gehoopt, dat het verkoolde houten
kruis van de bij een bombarde
ment verwoeste Coventrvkathe-
draal velen zou trekken, maar de
l'lllllllllllllllllllllllillllllllllllilliiiiliiiiiiiiiiiMiiiiiniu
Op
wereldexpositie
il nilllllllllllllllilllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllif
belangstelling schijnt teleurstellend
te zijn. Dit „zinnebeeld van men
selijke vergeving" wordt nauwe
lijks opgemerkt. Iq het speciale
park voor meditatie komt slechts
af en toe een amateurfotograaf
De doorsnee bezoeker op de we
reldtentoonstelling betaalt geen ho
ge toegangsprijs om te mediteren,
maar wil zo snel mogelijk zo veel
mogelijk zien
Opmerkelijk is de Duitse reactie
op de pantomimefilm „Parabel".
Van orthodox-protestantse zijde is
fel geprotesteerd tegen deze poging
om het evangelie op een bijzonde
re wijze uit te dragen. De Duitse
bezoeker meent evenwel dat er
een duidelijke vergelijking is ge
troffen tussen de geschiedenis van
een clown en Christus.
De film begint met de intocht
van een circus in de stad. De
onooglijke ln het wit geklede
clown wekt door zijn goedheid de
toorn van de eigenaar van het
marionettentheater. Deze doodt
zelfs de clown. De symboliek
springt er niet uit. maar is toch
makkelijk te zien. Het marionet
tentheater heeft bijvoorbeeld de
vorm van drie kruizen, terwijl na
de dood van de clown allen hem
verlaten, ook degenen die hem
steeds trouw waren.
De poppenspeler zet zich na de
moord huiverend voor een spiegel
neer. Dan richt hij zich met de
clown op. En als de muziek weer
door de straten klinkt en het cir
cus de stad verlaat, heeft de pop
penspeler zich in de rol van de
clown op een ezel gezet.
Deze ongewone manier, waarop
de heilsgeschiedenis behandeld
wordt is verbluffend schriftge-
trouw, ook al meent de kritiek, dat
de vergelijking met Christus on
aanvaardbaar is.
De pogingen echter om door het
navolgen van het voorbeeld van
Jezus het evangelie in gelijkenis
sen te verkondigen en op die ma
nier de mens nauwer bij het evan
gelie te bepalen zijn echter ge
slaagd te noemen. De Duitser
meent dan ook, dat dat aan de
kwaliteit van de filmstrook te dan
ken is. dat per dag 12.000 bezoe
kers het protestants centrum be-
Ongewoon
In ieder geval is ln „Parabel"
gebruik gemaakt van voor de
Amerikaanse en alle andere ker
ken ongewone middelen. Misschien
kan dit experiment de christenen
aanmoedigen kunstzinnige talenten
evenals psychologisch inzicht in
tensiever aan te wenden voor het
uitdragen van de blijde boodschap.
Uitstel van executie - MLF wacht op Brits compromis
plan - Strijd achter de schermen in Bonn
UITSTEL van executie is het
„akkoord", dat ex-kanselier
Adenauer in Parijs heeft geslo
ten met generaal De Gaulle. In
het komende voorjaar zal in de
twee belangrijke zaken, die op
hun beloop worden gelaten, nl
de MLF en de kwestie van de
graanprijzen in de EEG. toch een
beslissing moeten vallen. Wat
betreft de graanprijzen zal dat
wellicht reeds in februari het
geval zijn. Maar ook over de
MLF zal wellicht niet veel la
ter een besluit moeten vallen,
als het mogelijk zou blijken, de
inzichten van de Verenigde Sta
ten. Engeland, West-Duitsland en
andere Navolanden met elkaar
in overeenstemming te brengen.
Wel uitstel dus. Of er ook afstel
van zal komen wat generaal
De Gaulle vurig hoopt hang!
niet alleen af van de vorderin
gen die gemaakt worden bij het
uitwerken van een voor zoveel
mogelijk Navolanden aanvaard
bare vorm van een Multilatera
le Kernmacht.
Engeland
Zoals de zaken er thans voor
staan. is de med-deling van de
Westduitse regering dat zij „niet
speciaal zal aandringen op een
snellere totstandkoming van de
MLF. met het oog op het nog
lopende overleg" helemaal niet
opzienbarend. Als de moeilijkhe
den tussen Parijs en Bonn zich
niet hadden voorgedaan, zou de
regering te Bonn eenzelfde hou
ding hebben aangenomen. We
hebben er deze week reeds uit
voerig bij stilgestaan, dat het
resultaat van de Britse parle
mentsverkiezingen van invloed
kan zijn op de uiteindelijke vorm
die.de MLF zal krijgen. De Brit
se socialistische regering heeft
rle Verenigde Staten reeds op
He hoogte gebracht van de wij
zigingen, die zij wenst te zien
aangebracht in het oorspronkelij
ke ontwerp. En min'"-;'»" vn bui
tenlandse zaken Walker, die een
bezoek aan Washington heeft ge
bracht, zou dezer dagen ook naar
Bonn gaan om de Britse denk
beelden aan de Westduitse rege
ring voor te leggen.
Voordat Adenauer maandag jl.
zijn eerste gespr~k met genera-1
De Gaulle had, stond reeds vast,
dat de verwezenlijking van de
MLF met vele maanden zou
worden vertraagd
Uitstel
Het zou dus onjuist zijn, als
men in Parijs uit de jongste
mededelingen uit Bonn zou con
cluderen, dat Erhard heeft ge
capituleerd voor de zware druk
uit Parijs. De Westduitse graan
prijzen blijven onveranderd, on
danks het ultimatum van gene
raal De Gaulle en hier staat
geen wezenlijke concessie te
genover, althans wat kanselier
Erhard en diens m inister van
buitenlandse zaken. dr. Schroe-
der betreft. Wat Adenauer dus
met de Franse president heeft
bereikt is slechts een uitstel van
het Frans-Duitse duel naar la
ter datum. Hierbij moet worden
Sedacht aan de mogelijkheid,
at generaal De Gaulle net zo
lang aan de graanprijzen zal
blijven trekken, totdat de rege
ring te Bonn afziet van deelne
ming aan de .MLF of duidelijk is
geworden, dat deze Multilatera
le kernmacht geen levensvat
baarheid heeft.
Als kanselier Erhard aan het
bewind blijft zal hij voor de ver
kiezingen. die in de herfst van
volgend Jaar in West-Duitsland
gehouden moeten worden, niet
in een verlaging van de Duitse
graanprijzen toestemmen. En
zolang kan De Gaulle nog pro
beren, de regering te Bonn on
der druk te zetten wat de MLF
betreft.
Een erfenis
Intussen is het nog veel te
vroeg, zich af te vragen, wat er
zal gaan gebeuren, als de West
duitse verkiezingen achter de
rug zijn. In de eerste plaats is
de mogelijkheid geenszins uitge
sloten, dat de socialisten voor
het eerst sinds het bestaan van
de Bondsrepubliek de meerder
heid in de Bondsdag in de wacht
slepen. Daarnaast is zeker niet
denkbeeldig, dat de SPD in elk
geval als de grootste partij uit
de bus komt cn dat zij in sa
menwerking met de liberalen de
leiding van de regering op zich
zullen nemen. Dat zal allemaal
afhangen van de wijze, waarop
de grote moeilijkheden worden
„opgelost", waarin dc zuster
partijen CDU en CUS (Beieren)
verkeren. De problemen, waar
voor Erhard zich als regerings
leider binnen zijn eigen partij
geplaatst ziet. heeft hij geërfd
van zijn voorganger, dr. Ade-
Toen deze nog bondskanselier
was. wist hij door zijn autoritai
re optreden vrijwel tot het laatst
toe het verzet in de eigen gele
deren de kop In te drukken.
Moeilijkheden met het partijbe
stuur had hij nooit. Hij was zelf
voorzitter en hij zorgde er wel
voor. dat de CDU-CSU zich niet
met de regeringspolitiek inliet.
Ondermijnd
De moeilijkheden begonnen
pas echt. toen Adenauer gedwon
gen werd, het kanselierschap
aan Erhard over te dragen,
maar men hem toestond, de lei
ding van de partij in handen te
houden. In het partijbestuur zit
ten vogels van diverse pluimage
en Adenauer heeft in het afge
lopen jaar dankbaar gebruik ge
maakt van de al dan niet op
rechte gevoelens van teleurstel
ling over het verkoelen van de
betrekkingen tussen Parijs en
Bonn. Een van de lastigste vo
geltjes was Franz Joseph
Strauss, de vroegere minister
van Defensie, wiens eveneens
nogal autoritaire optreden in de
zgn. Spiegel-affaire het (voorlo
pige?) einde van zijn ministe
riële loopbaan veroorzaakte.
Van Strauss is bekend, dat hij
alles op alles zet om opnieuw
een plaats in het Westduitse
kabinet te krijgen. Strauss be
vindt zich in een strategisch be
langrijke positie, omdat hij
voorzitter is van de CSU, de
Beierse zusterpartij van de
CDU.
Adenauer en Strauss hebben
samen geprobeerd, Erhard in
een dwangpositie te brengen.
Adenauer deed dit, omdat hij
Erhard ten val wilde brengen.
Strauss zou al tevreden geweest
zijn met een ministerszetel. Het
gevolg was slechts, dat dc po
sitie van Erhard als kanselier
werd ondermijnd; eerst in zijn
eigen partij en later ook bij „de
gewone man".
Socialisten
Totdusver heeft Erhard zich
staande weten te houden. Zijn
tegenstanders in eigen partij
c
proberen nu de mening ingang
te doen vinden, dat hij bij de
verkiezingen van volgend jaar
een verliezende kanselier zal
zijn. Hierdoor wordt de positie
van Erhard nog moeilijker dan
zij al was. Aangenomen mag
worden, dat de kanselier al voor
de oppositie zou hebben moeten
capituleren, als de CDU/CSU
een meerderheid in de Bondsdag
zou hebben gehad. Die heeft zij
niet. En een kanselier kan al
leen maar worden „wegge
stemd". als van tevoren een
meerderheid is gevonden voor
een figuur, die hem zal opvol
gen. Wat dit betreft zijn Ade
nauer en diens aanhangers af
hankelijk van de liberale coa
litie-partners van de CDU-CSU
of van de socialistische opposi
tiepartij. Van de liberalen be
hoeven zij geen medewerking te
verwachten.
Vandaar dat in Bonn geruch
ten de ronde doen, dat contact
zal worden gezocht of reeds Is
gezocht met de socialisten. In
dit verband wordt dc naam van
Eugen Gerstenmaicr, de voor
zitter van de Westduitse Bonds
dag, voor het kanselierschap ge
noemd. Het is echter zeer dc
vraag, of de socialisten bereid
zijn, zich met huid en haar aan
een gaullistisch gezinde coalitie
partner over te geven.
Schroeder
De naam van Gerstenmaier
wordt ook genoemd als toekom
stig minister van buitenlandse
zaken. Onlangs verklaarde de
Bondsdag-voorzitter dat dr. Ger
hard Schroeder nog een kans
moet krijgen om zijn leven als
minister van buitenlandse za
ken te beteren. Na zijn felle aan
val op Adenauer in een inter
view, dat de Allgemeine Zeitung
te Mainz publiceerde op de dag
dat de ex-kanselier in Parijs ar
riveerde, werd het (gedwongen)
aftreden van de minister als ge
rucht de wereld ingezonden. Er
hard heeft hem echter opnieuw
gehandhaafd. En het is zeer de
vraag, of hij er ooit toe zal be
sluiten. Schroeder in de
steek te laten. Per slot van reke
ning gaat het hem er niet om,
zijn optreden als kanselier te
kunnen prolongeren. Bij de
strijd achter de schermen in
Bonn staat veel meer op het
spel. nl. dc Atlantische een
heid. Erhard heeft al enkele
jaren geleden gewaarschuwd te
gen de pogingen van Frankrijk.
Europa van Amerika en Enge
land los te weken om het tot een
instrument van de machtspo
litiek van generaal De Gaulle te
maken. Dat heeft hem in Pa
rijs niet bepaald geliefd ge
maakt en dat was dan ook de
reden, waarom Adenauer zich zo
fel tegen Erhard keerde.
Schroeder staat volkomen ach
ter Erhard, hoe fel hij ook
wordt aangevallen. Het is de
zelfde Schroeder, die vorig jaar
bondskanselier zou zijn gewor
den, als Adenauer zijn zin zou
hebben gekregen. Maar Schroe
der liet zich niet tegen Erhard
uitspelen. Hij kan nu ook geen
goed meer doen...
