Antwoord '64
ANTWOORD KERK FEESTELIJK
IN GEBRUIK GENOMEN
provinciegewijs
Na zes spectaculaire dagen rust
Een woord voor vandaag
ANTWOORDKERK K
KANSEL UIT LUCHT
De eerste van 396
te bouwen kerken
Mooi en
practisch
DE KERK
DE DIENST
DE OVERDRACHT
DE ONTMOETING
Antivoord 64
in de grote
steden
Ds. Yerlare (47)
overleden
(Van onze kerkredactie)
Zaterdagmiddag werden de stoppen uit de elektrische telmachines
getrokken. Men wist aan de Kneuterdijk te Den Haag dat er nog meer
bedragen zouden binnenkomen, maar er werd een voorlopige afsluiting
gemaakt van de actie „Antwoord '64". Toen was de stand ƒ20.468.147.
Het grootste bedrag kwam binnen uit de provincie Zuid-Holland name
lijk bijna zeven miljoen gulden.
We geven hier een lijst van de bedragen die door de provincies
werden gegeven. In de eerste kolom staat het aantal leden van de negen
samenwerkende kerken, in de tweede kolom het bedrag dat een aantal
jaren geleden gegeven werd voor de kerkbouwacties van de Hervormde
Kerk en de Gereformeerde Kerken. In de derde kolom staat het be
drag dat voor de Antwoord-actie werd toegezegd:
Groningen 274.547 854.649 1.095.651
Friesland 313.976 1.190.747 1.455.274
Drenthe 223.479 497.468 725.860
Overijsel 377.912 1.411.233 „2.187.607
Gelderland 605.658 „1.979.465 „2.301.232
Utrecht 312.446 „1.242.754 „1.687.121
Noord-Holland 623.624 „2.788.584 „2.978.319
Zuid-Holland 1.278.519 „5.326.681 „6.743.036
Zeeland 157.079 678.310 684.154
Brabant-Limburg 157.626 672.821 708.253
Dit betekent dat de leden van de negen samenwerkende kerken ge-
Imiddeld per hoofd gegeven hebben: 4,73. De provincie die gemiddeld
per hoofd het meeste heeft geschonken is Overijsel met 5,79. Dan
i volgt Utrecht met 5,39. en direct daarop volgt Zuid-Holland met 5,27.
Ook Noord-Holland met gemiddeld 4,77 bleef boven het landelijk
gemiddelde.
Onder dat gemiddelde bleven Friesland met ƒ4.63; Brabant-Limburg
met ƒ4,49; Zeeland met ƒ4,35; Groningen met ƒ3,99; Gelderland met
3.79 en de hekkesluiter Drenthe met 3,24.
Deze gemiddelden zyn echter nog lang niet definitief, evenmin als
het totaalbedrag. Men verwacht dat nog wekenlang bedragen zullen
komen binnendruppelen. In vele kerken zyn gisteren collectes gehou
den. die ook nog verwerkt moeten worden.
MAANDAG 19 OKTOBER 19fl
(Van onze kerkredactie)
DE ANTWOORD-KERK is gisteravond in gebruik genomen, precies 21 uur nadat de actie werd
afgesloten. Met een korte, oecumenische, wijdingsvolle dienst aanvaardden de negen samenwer
kende kerken het gebouw. Het staat in een woeste leegte bij Hoogvliet, waar in de komende ja
ren duizenden mensen gehuisvest zullen worden als het bewijs dat de kerk in onze dagen niet te
laat wil komen.
Duizenden brachten
bezoek aan de
in Hoogvliet. Zij konden
allen toegelaten worden on
kerk van binnen te zien, omdalN
bijvoorbeeld op een gegeven}
ogenblik het knapenkoor in allen
rust moest kunnen repeteren 1
Via de ramen in dé deur pro-I*
beerden velen toch een blik val
het interieur te vangen.
Kortsluiting..}
(Van onze kerkredactie)
Toen de laatste woorden -
psalm 138 in de Antwoordkerk
verklonken waren, begonnei
buiten de klokken te luiden. En e
kele ingewijden slaakten eet e
zucht van verlichting, want dt n
lampen in de kerk gingen nie
uit. Het laatste euvel aan d«
klokkestoel bleek verholpen.
De negen klokken eer.
voor iedere kerk die aan
actie meedeed slaagden et cj
namelijk niet onmiddellijk ii n
hun oecumenische samenklanl t
goed te laten horen. Vrijdag -i(
zo meldden wij reeds bleel d
dat de „gereformeerde klok" eet t
onzuiver geluid gaf. n
Maar toen op zaterdag dt z
klokken electrisch in werkint
gesteld werden, bleek er eet
nieuw probleem. Ditmaal was dt
„hervormde klok" de schuldige
Iedere keer als deze klok zijt
stem deed horen ontstond et j
kortsluiting.
Maar gisteren zongen de klok
ken zonder verdere moeilijkhe
den hun meerstemmig lied det
dankbaarheid.
De Antwoord-kerk was gisteren
overvol voor de eerste dienst die
er werd gehouden.
Vijf kinderen en twee ouders
schaarden zich om het doopvont.
Terwijl een meisje de dooptekst
uit Mattheus 28 citeerde, vulde
een ander kind het bekken.
Een melaatse komt tot Jezus, valt op zijn knieën voor He»
neer en zegt: Indien gij wilt kunt gij me reinigen." Dat z
wonderlijke woorden. Zij getuigen tegelijkertijd van geloof
ongeloof. Ze getuigen van geloof in de macht van God en t h
Christus. „Ge kunt", zegt de man en hij gebruikt de woordi
omdat hij in zijn omgeving gezien heeft hoe Christus lijdeni
hielp. Maar tegelijkertijd spreken de woorden van twijfel n
de goedheid van God. Indien ge wiltDeze man heeft
almacht van God gezien, maar de liefde van God nog t
geproefd. Hij stelt zich God nog voor als een Hemels Wezen
mensen rustig in hun lijden kan laten. Hij stelt zich Chris
voor als Iemand die de één wil genezen en de ander niet,
al heeft Hij de macht.
Als Marcus deze woorden van de man citeert, beseft hij dat
een vraagteken zetten achter de goedheid van Christus
daarom schrijft hij wat Mattheus en Lucas niet schrijven,
zegt dat Christus „met barmhartigheid bewogen" is. Chrwf
geneest de man niet, omdat Hij het kan, maar omdat het Zijd
van deze melaatse zijn hart raakt. .Hier gaan macht en Ziel1
hand in hand.
God wil niet dat iemand verloren gaat, zegt de bijbel. Aaiil1
liefde van God zijn geen grenzen. Hij ziet bewogen neer op
lijdende mensheid. Maar niet iedereen wordt behouden.
God dan niet verlossen? Ja, dat kan Hij wel, maar God
van ons het antwoord dat zijn macht in ons mogelijk mi
God dwingt ons niet om behouden te worden. Hij roept on
gelovige overgave. Daarom lezen we later dat Hij in
bepaalde plaats niet kon genezen, om hun ongeloof.
Gods liefde afgewezen wordt, verlammen wij Gods
We lezen vandaag: Romeinen 9 vers 19 tot 33.
Duizenden kwamen kijken
Dit is do eerste van 396 kerken die in de komende jaren met
financiële steun uit de Antwoord-actie gebouwd moeten worden.
Antwoord-kerk hebben we dit gebouw genoemd", zei dr. P. G.
Kunst in zjjn preek, „dat is een gedurfde naam. Dat houdt in dat
wjj geloven dat God onder de geslachten op zoek is naar een plek
waar Hjj bij ons kan wonen. Hij zoekt de mensen op. Hij roept:
Waar zijt gij? Daarom is dit de eerste in een reeks van kerken die
wij willen bouwen opdat de mensen de stem van de zoekende, roe
pende God kunnen horen".
Ruim tweehonderd genodigden uif
het gehele land woonden de dienst bij.
En dan waren er nog bijna driehon
derd mensen uit de omgeving, mannen
die een aandeel hadden gehad aan de
snelle bouw, meisjes die achter de
telmachines hadden gezeten, predikan
ten uit de omgeving, ouderlingen, dia
kenen en gewone gemeenteleden die
er in geslaagd waren om een kaart te
bemachtigen.
En honderden kwamen voor een geslo
ten deur. Uit alle mogelijke dorpen en
steden uit de omtrek kwamen zij met
him auto's, het gevolg was dat de be
ruchte Groene Kruisweg het verkeet
eenvoudig niet kon verwerken. Een lange
file strekte zich uit van de kerk tot bijna
bij Rotterdam. Dat had weer tot gevolg
het begin van de dienst om vijf uur nog
niet aanwezig waren. Ook de ministers
Toxopeus en burgemeester mr. G. E.
Walsum uit Rotterdam slaagden er r
net in, geholpen door de verkeerspolitie,
op tijd aanwezig te zijn.
Eenmaal binnen gleed de gespan
nenheid van het onrustig filerijden
niet de overjas van de schouders. Er
gaat rust uit van deze kerk van staal
en steen. Hier is niets van het vaak zo
kille wit van oudere kerken, niets van
de kale bakstenen van moderne ge
bouwen. De wanden zijn van zwart
metaal dat een fluwelen glans heeft,
de donkere ramen van blauw, blauw
groen en zwart glas in beton laten een
getemperd licht door. Het is alsof bui
ten de golven van een wilde vloed
tegen de ark van Noach aanslaan zon
der hem te kunnen vernielen. Voor in
de kerk, tussen de witte preekstoel
de eenvoudige lezenaar gloeit het rood
in een rond raam, als het wenkende
licht van een veilige haven.
Alles is strak van lijn: het grote
gehakte blok wit marmer met het uitge
slepen doopbekken, de avondmaalstafel,
de wat vierkante preekstoel op de plaats
waar het minste licht door de ramen
naar binnen dringt. Dr. Kunst zei: „Het
is alsof de architect wil zeggen dat het
licht niet vanzelf in de kansel valt. Het
moet vanuit het evangelie ontstoken
worden."
mij zei de: „Gord u aan om naar
des Heren huis te gaan." Van achter
uit de kerk kwamen de jongens
het knapenkoor in zwarte mantels met
brede witte kraag naar voren en
men, goed gedisciplineerd, hun plaat
sen in. „Bidt heil toe aan dit Vredes
oord," stemde de oecumenische ge
meente mee in.
De dienst werd geleid door de her
vormde predikant, ds. K. Berveling, ter
wijl de praeses van het moderamen van
de vorige gereformeerde synode, dr. P.
G. Kunst, preekte over het slot van het
eerste vers van Jesaja 65 „Ik zeide tot
een volk dat Mijn naam niet aanriep:
Hier ben Ik; hier ben Ik. Het Legospel
in groot formaat," zo zei hij, „mondt nu
uit in deze dienst. Hoort het wel allemaal
bij elkaar, die drukte rondom de specta
culaire bouw en de rust van de kerk
dienst?"
Dr. Kunst wees er op dat de Kerk
Christus niet in de eerste plaats heeft
willen laten zien dat zij ook wat kan.
God zoekt mensen. Hebben wij antwoord
gegeven? Staat ons antwoord niet vaak in
het teken van de verontschuldiging, de
weigering? Hebben we wel tijd
God? Maar waar wij zo vaak in
antwoord faalden, heeft Christus
ons geantwoord: „Hier ben Ik!" Dat is
het antwoord waarmee Hij de wereld
redt en daarvan willen wij getuigen als
we deze kerk „Antwoord-kerk"
Het moet de kerk zijn van mensen die
weten dat zij het antwoord aan God niet
kunnen volbrengen, maar het antwoord
van Christus hebben gehoord.
ken. Hij deed dat niet als voorzitter i
de hervormde Generale Financiële Raad,
maar als voorzitter van de commissie-
Antwoord '64. In een kort woord bracht
hij dank aan alle medewerkers en de
publiciteitsmedia, die zo veel aan het
welslagen van de actie hebben meege
werkt. Hij typeerde het gebou\y en
volkomen terecht als „mooi en prac
tisch".
Namens de gemeente werd de kerk
door de baptisten predikant van Per
nis en Hoogvliet, ds. H. Sikkema aan
vaard. „De kerken hier, zo zei hij,
zijn vast besloten er een dankbaar
gebruik van te maken om op elke
manier mensen te nodigen om hier te
komen, opdat zij horen dat God in de
mensen een welbehagen heeft."
Met de alba over zijn toga, en de
groene stola om zijn schouders droeg
vervolgens de oud-katholieke pastoor G.
A. van Kleef de kanselbijbel binnen. Hij
werd gevolgd door vijf kinderen en twee
ouders die zich om het doopvont schaar
den, terwijl een ijle kinderstem de doop
tekst uit Mattheus 28 citeerde. Twee
diakenen van weer andere kerken brach
ten de broodschaal en de avondmaalskelk
binnen: twee catechisanten legden het
kerkboek op de lezenaar. En de gemeen
te zong uit psalm 138 „Hij slaat toch,
schoon oneindig hoog, op hen het oog,
die need'rig knielen."
Na afloop was er een ontmoeting in het
hervormde kerkcentrum De Bron in
Hoogvliet, van allen die, op welke wijze
dan ook, hebben meegewerkt aan de
actie Antwoord '64 en de bouw van deze
„stuntkerk", die in zes dagen verrees,
maar nu niet langer zo mag heten.
We zagen daar de praeses van de
Hervormde synode, ds. P. G. van den
Hooff, in gesprek met de praeses van de
gereformeerde synode, dr. P. G. Kunst:
de lutherse predikant en voorzitter van
de perscommissie ds. J. Gronloh uit Arn
hem; de secretaris-generaal van de her
vormde synode dr. E. Emmen; en talloze
bekende predikanten en vooraanstaande
gemeenteleden uit de Christelijke Gere
formeerde Kerken, de Doopsgezinde
Broederschap, de Remonstrantse Broe
derschap, de Baptisten Gemeenten en de
Vrije Evangelische Gemeente.
Niet alleen de bedragen die in de
grote steden van ons land bijeenge
bracht zijn, werden zaterdagmiddag
bekend, maar ook de verdeling over
kerkgenootschappen. Wij geven weer
eerst het totaal bedrag en daarna de
verdeling over de verschillende ker
ken. We hebben opnieuw de afkortin
gen gebruikt die we in de krant van
zaterdag gebruikten.
Amsterdam
Totaal ƒ598.197; NHK ƒ240.061; GK
ƒ290.310; CGK 19.643; RB ƒ5.441;
ELK ƒ20.484; DB ƒ10.172; UvB
5.056; VEG 7.030.
Rotterdam
Totaal 845.000; NHK 434.000; GK
ƒ369.000. De andere kerken werden
nog niet afzonderlijk geteld. Samen
brachten zij ƒ42.000 bijeen. Alle getal
len zijn afgerond.
's-Gravenhage
Totaal 684.894; NHK 359.373; GK
ƒ293.374; ELK ƒ2.065: DB 14.370;
CGK alleen Centrum meegedaan,
6.000; OKK 1.600; UvB 4.530;
VEG 6.550.
Utrecht
Totaal ƒ393.391; NHK ƒ180.242;
GK ƒ150.292; ELK ƒ3.058; DB ƒ5.242;
CGK ƒ9.253; RB ƒ730; UvB ƒ105:
VEG ƒ2.549; OKK ƒ3.813. U'recht is
de enige stad waar ook liet bedrag
voor de samenwerkende kerken be
kend gemaakt is. Het bedroeg ƒ38.107.
De oud-katholieke pastoor G. A.
van Kleef legde de bijbel op de
kansel.
Geheel onverwacht is in de nacht van
vrydag op zaterdag overleden ds. J. Ver-
lare in de ouderdom van nog maar 47
jaar. De verslagenheid in Rotterdam-
Schiebroek, waar ds. Verlare vorige
maand op 27 september afscheid van de
Gereformeerde Kerk nam, omdat hU de
benoeming van luchtmachtpredikant in
lang verband had aangenomen, is groot.
Eind september is ds. Verlare naar zijn
nieuwe standplaats gegaan, waar hij reeds
enkele tijd werkzaam is. Hij was lucht
machtpredikant van het gewest Noord-
Holland. Hij woonde enkele weken in
Amsterdam-Buitenveldert.
Ds. Verlare was predikant van de Ge
reformeerde Kerk van Mussel van 22 no
vember 1942 tot eind 1944, toen hij met
de vrijmaking meeging. Tot maart 1950
was hij predikant van de Gereformeerde
Kerk (vrijgemaakt) van Capelle aan de
IJssel. In dat jaar ging hij met enkele ge
meenteleden over naar de Gereformeerde
Kerken (synodaal) en diende 'de Gere
formeerde Kerk van Capelle aan de
IJssel korte tijd. Van 1950 tot 1956 stond
hij te s-Gravenzande. De gemeente van
Rotterdam-Schiebroek ivoorheen Schie-
broek-Hillegersberg-Centrum) diende hij
sinds maart 1956 tot september van dit
jaar dus.
De begrafenis met semi-militaire eer
zal plaatsvinden woensdag 3 uur op de
begraafplaats ..Oud Kralingen". Een
rouwdienst zal gehouden worden om half
twee in de Gereformeerde Kerk aan de
Meidoornsingel 50 te Rotterdam-Schie
broek.
Beroejjin gswerk
NED. HERV. KERK
Beroepen te Woudrichem itoez.): P.
Kampstra te Wateringen: te Blokzijl: C.
Nieboer te Oudkerk en Roodkerk.
Aangenomen naar Duisburg (Duits
land): C. Knijff te Essen-Schonnebeck;
naar Noordwijk aan zee (toez.): A. L.
Lapré te Uitwierda-Delfzijl; naar Veghei-
Uden: D. H. Gijsbers te Leimuiden, die
bedankte voor Oisterwijk-Helvoirt.
Benoemd tot te Heesbeen tot hulppred.:
C. v. d. Wal, em. pred. te Harderwijk.
(Van een onzer verslaggevers)
OOK het afgelopen weekeinde is
het zeer druk geweest in en
rond de Antwoordkerk op de
I Zalmplaat in Hoogvliet. Een me
nigte van bijna vijfduizend is za
terdagmiddag getuige geweest (en
miljoenen zagen het op hun beeld
scherm) van de spectaculaire wijze
waarop de preekstoel voor het
unieke bedehuis der negen kerken
werd aangevoerd.
Van heinde en verre waren de belang
stellenden gekomen, die nabij wilden
zien hoe de kansel zou worden ge
dropt. Dat moment kwam om twaalf
minuten over vier, bijna een half uur
later dan de vastgestelde tijd. Uit de
richting Spijkenisse vloog de helikop
ter met zijn bijzondere last aan. Laag
koerste de wentelwieken over het dak
der kerk, vanwaar een groen-wit-groe-
ne vlag wapperde.
Piloot W. G. van Ghent liet zijn vracht
je keurig boven de parkeerplaats vlak
naast 'het kerkplein zakken. Snel werd
de in een plastic hoes gestoken
houten preekstoel van de kabels los
gemaakt. Een twaalftal werkers droeg
de kansel daarop de kerk binnen,
waar onmiddellijk tot plaatsing werd
overgegaan. De helikopter (van Schrei-
ner Aerocontractors uit Rotterdam)
steeg vrijwel direct op.
Nadat de preekstoel in de kerk was
aangekomen hebben Hoogvlietse ge
meenteleden het overige meubilair
binnengebracht. Vanaf drie uur (toen
de wagens met de kerkbanken arri
veerden) waren enkele tientallen be
lijdende en doopleden der meeste
plaatselijke kerken reeds met het
transport aan de gang geweest.
FEESTELIJK
Het omvangrijke publiek kon zater
dagmiddag zien dat gunstige weersom
standigheden het mogelijk hadden ge
maakt de omgeving- der Antwoordkerk
een gedaanteverwisseling te geven, die
zeer in tegenstelling was tot de modde
rige chaos der voorgaande dagen.
Het ruime plein was betegeld en
schoongemaakt, grasstroken waren „uit
gerold" en tal van bloembakken ge
plaatst. waarin de gele herfstkleuren
overheersten. Veel vlaggen bepaalden
mede de feestelyke indruk.
Velen hebben zaterdag de kerk bezich
tigd, voorzover dit mogelijk bleek. On
der die belangstellenden waren predi
kanten uit het gehele land, maar ook
scholieren- die in klasseverband op eigen
initiatief een varre reis over bleken te
hebben om dit staaltje van record-kerk-
bouw te zien. Op de Zalmplaat was het
nooit tevoren zo druk en de parkeertoe-
standen waren dan ook uiterst moei
lijk
ZANGDIENST
Zeer kort na de ingebruiknemings-
dienst werd zondagavond in de Ant
woordkerk al een tweede dienst gehou
den. Het was een zangdienst, waarvan
de organisatie bij de Hoogvlietse kerken
berustte, maar die lang niet alleen Hoog-
vlieters trok. Weer vulden meer dan 600
mensen (tot langs de wanden toe)
stalen gebouw.
De dienst had twee op elkaar
sluitende thema's, namelijk
antwoord aan ons" en „Ons
aan God". De leiding berustte
eerste deel bij ds. J E. Hendriks,
en voor het tweede bij ds. J. C.
man. hervormd predikant. De
organist J Boer begeleidde de
helft, de (hervormde) organist
Noordzij de tweede.
