Amsterdam ligt vlakbij
New York in jaren 70
Tuindersleven verandert
door automatisering
Célestina: aanklacht tegen
de wereld en de liefde
LAND- EN TUINBOUW
OP NIEUWE WECEN
Weekeind vrij
- klok doet
de rest
Te veel nadruk op
meer consumptie
Vijfentwintig jaar straalvliegtuigen (Slot)
Hl
Amerika was
eerste schaap
over de dam
IF IE 1ST
MAANDAG 7 SEPTEMBER 1964
Regen, lucht en voedsel: druk op de knop
(Van onze soc.-econ. redactie)
GAAN we dit weekend eens
naar oom Evert en tante
Truus, jongens? Ze hebben ons
nou al zó vaak uitgenodigd"Er
gaat een hoera op als vader West-
land dit voorstel aan de vrijdag-
middagmaaltijd doet. Moeder
Westland juicht al even hard
mee, al wist ze al een paar weken
dat nu ook voor haar gezin einde
lijk het weekenduitje spoedig niet
meer tot de onmogelijkheden zou
behoren. Dank zij de regenauto
maat, die het leven in dit tuin
dersgezin in één klap zou verande-
Ja, de rekenautomaat is wel een
van de meest fantastische voor
beelden van de spectaculaire
automatisering:, die zich in de
tuinbouw aan het voltrekken is.
In de intensieve tuinbouwteelt is
het watergevcn-met-de-slang al
jarenlang van de baan. Daarvoor
in de plaats kwamen buisleidin
gen in de kassen, voorzien van
sproeiers en kranen.
Dat was op zichzelf al een goede
verbetering, want met behulp van
de slang kon nooit een gelijkmati
ge waterverdeling worden verkre
gen. Maar nog altijd moest de
tuinder deze sproeiers met de hand
bedienen en lange „wandelingen"
door de kassen maken om de plan
ten op de gewenste tijden van
het nodige water te voorzien.
Wonder van techniek
Aan de ontwikkeling der tech
niek schijnt echter nimmer een eind
te komen. Thans is in de tuinbouw
de elektronische regenautomaat zijn
opmars begonnen. Een wonder van
techniek is het, weggestopt in een
klein kastje; een ingenieuze appa
ratuur, die op elk gewenst tijdstip
op elke gewenste plaats elke gewenste
hoeveelheid „rengen" kan brengen.
Wil de tuinder op tien plaatsen
in de kas gedurende één etmaal om
het half uur een regenbuitje van
drie minuten? En op vier en dertig
andere plaatsen in datzelfde et
maal elke vijf kwartier een regenbui
van twaalf minuten? Of wil hij alle
planten in de kas gedurende één
middag elk uur beurtelings twee
minuten besproeien? Wel, hij be
hoeft maar een paar klokken in te
stellen, op wat knoppen te drukken
en de regenautomaat zorgt er voor,
dat de planten precies zoveel regen
krijgen als de tuinder hem heeft be
volen. Het ..kastje" heeft het com
mando overgenomen, terwijl zijn
baas aan het strand ligt of 100 kilo
meter verder met oom Evert over do
prijzen babbelt.
Ook is het al mogelijk de regen
automaat aan te sluiten op een hy
grometer, die dan op een bepaalde
luchtvochtigheid wordt ingesteld,
waardoor dit luchtvochtigheidspeil
automatisch gehandhaafd blijft. Of
het apparaat aan te sluiten op een
contact-tensiometer, die de berege
ning regelt in overeenstemming met
de gewenste vochtigheid van de
grond
Automatisch voedsel
Het strooien van kunstmest zal voor
de tuinder ook spoedig tot de ver
leden tijd behoren. Met behulp van
zogenaamde concentratiemeters Is
de mogelijkheid geschapen om voe
dingsstoffen als kunstmest ln elke
gewenste verhouding ln het „regen
water" te mengen en bij de planten
te brengen zonder dat de tuinder er
ook maar één stap voor behoeft te
verzetten.
Voor dit systeem is speciale ,.re-
genleidingkunstmest" in de handel,
zodat het voedsel voor de planten in
opgeloste toestand met het water
kan worden meegegeven. De op de
regenautomaat aangesloten concen
tratiemeter zorgt ervoor dat er niet
te veel en niet te weinig kunstmest
wordt toegediend.
Automatisch lucht
Ook de beluchting kan reeds ge
heel worden gemechaniseerd, waar
door eveneens dagelijks soms uren
lange arbeid (raampjes open, raamp
jes dicht) overbodig is geworden. Al
geruime tijd wordt in vele kassen
een half-automatisch systeem ge
bruikt, namelijk met behulp van
lieren. Vervolgens werden systemen
ontwikkeld, waardoor de beluchting
vanuit één centraal punt voor het
gehele warei\huis kon-worden „be
diend" door middel van een druk op
de knop. Thans evenwel komt meer
en meer de luchtautomaat in zwang,
die met behulp van een thermostaat
en/of een luchtvochtigheidsmeter de
mogelijkheid schept ook de aan de
beluchting verbonden werkzaamheden
geheel en al aan de techniek over te
Vanuit bed
Het behoeft nauwelijks betoog, dat
de verwarming der kassen al eerder
een flinke omwenteling heeft door
gemaakt, nl. die van de met de hand
gestookte kolenketels naar de vol
automatische oliestooklnstallatles,
waardoor niet alleen een belangrijke
besparing op de brandstoffenrekenlng
werd verkregen, maar tevens het kas-
kllmaat beter ln de hand kon wor
den gehouden. Ook werd daardoor
een grote arbeidsbesparing bereikt,
want de kostbare naehtstoker is thans
vrijwel van het toneel verdwenen.
De controle op de temperatuur is
uiteraard een zaak van levensbelang,
omdat het plantgoed volledig zou
kunnen worden vernietigd indien ir
een koude vriesnacht de verwarming
zou uitvallen. De verwarming kan
natuurlijk automatisch op het ge
wenste peil worden gehouden (zelfs
op verschillende temperaturen door
middel van klokschakelaars), maar
als extra-veiligheidsmaatregel wor
den in de tuinbouw ook al steeds
meer afstandstemperatuurmeters ge
bruikt, die de tuinder in staat stellen
desnoods zijn kassen vanuit bed te
controleren
Aardgas
Wat de verwarming betreft dient
zich inmiddels wéér een nieuwe ont
wikkeling aan, nl. het aardgas. Eén
der voordelen daarvan is, dat door
toepassing van aardgas als brandstof
in belangrijke mate wordt bijgedra
gen aan vermindering van de lucht
verontreiniging. Voor zover thans be
kend is zou het aardgas aan de tuin
bouw geleverd kunnen worden tegen
een prijs van 10 cent per m3: dat is
concurrerend voor alle andere brand
stoffen. behalve voor zware stookolie
en die wordt nou net veel in de tuin
bouw gebruikt. Wil het aardgas een
redelijke kans maken om het gebruik
van zware stookolie te vervangen dan
zal de prijs, afhankelijk van het ver
bruik per bedrijf en de noodzakelijke
versnelde afschrijving en ombouw
kosten, niet hoger mogen zijn dan 5
a 7 cent per m3 met inbegrip van
vastrecht en alle overige kosten.
Vele deskundigen zien de omschake
ling op aardgas in de tuinbouw dan
ook nog niet zo snel verlopen, te
meer, omdat de leveranciers van de
veel gebruikte zware stookolie hun
prijs nog wel eens kunnen laten zak
ken om een eventuele concurrentie
met het aardgas op te nemen. Ten
slotte is zware stookolie slechts een
afvalprodukt. dat niet voor andere
doeleinden kan worden aangewend.
20.000 slapotjes
De automatisering in de tuinbouw
verloopt snel. Op de bedrijven en ln
de kassen worden steeds meer appa
raten en werktuigen in gebruik ge
nomen. die het handwerk al verder
verdringen. Splitmachinei, splitfre-
zen en lierploegen zijn de warenhui
zen binnengedrongen en de tuinders
kunnen beschikken over allerlei
soorten sorteermachines. oogstschud-
ders voor klein fruit, sterk verbeter
de uienafstaarters. ontspruitmachines
(waardoor de mechanisatie van de
oogst van spruitkool meer mogelijk
heden krijgt) en elektronisch gere
gelde bollentelmachines. Ook het
moeizame werk van het perspotten
stampen zal spoedig tot de verleden
tijd behoren: er zijn reeds machines,
die 20 000 sla-potjes per uur kunnen
persen!
En toch deden we niog maar een
greep. Maar het behoeft geen be
toog meer. dat deze werkelijk
spectaculaire ontwikkeling voor
de tuinbouw van ingrijpende en
vérstrekkende betekenis zal zijn.
Een niet minder spectaculaire ont
wikkeling manifesteert zich daarbij
ook in de veredelingsteehniek.
Maar daarover in een volgend ar
tikel. het laatste in deze serie.
(Volgende keer: Generaal
Kwaliteit won tomatenoorlog!
Waarschuwing van drs. De Pous:
MET het oog op onze economische
groei en onze toekomstige wel
vaart betekent de E.E.G. ook natio-
naal-economisch gezien een uitda
ging. Dit verklaarde drs. J. W. de
Pons, voorzitter van de S.E.R., van
morgen in Utrecht waar hy de in
ternationale levensmiddclenbeurs
Roka-1964 opende. Hij voegde hier
aan toe, dat hij er-niet gerust op it
of het Nederlandse volk bereid is
deze uitdaging te aanvaarden.
Ik meen de laatste tijd tendenties te
bespeuren aldus drs. De Pous, waar
bij een onevenredige betekenis wordt
toegekend aan de vergroting van de
consumptieve bestedingsmogelijkhe
den.
Hij acht het geenszins denkbeeldig, dat
de besparingen in de naaste toekomst
onvoldoende zullen blijken te zjjn om
i zodanig investeringsniveau te hand-
ren, dat de groei van onze nationale
economie niet achterblijft bij die van de
andere EEG-landen. Bovendien dreigt
volgens hem het gevaar, dat onze concur,
rehtiepositle In dit opzicht wordt aan
getast.
Voor het bevorderen van de econo
mische groei zijn, naar het oordeel van
dr». De Pous. vooral investeringen in de
diepte nodig en het bedrijfsleven zal dan
uok de mogelijkheid moeten worden ge
laten om deze investeringen in voldoen
de mate te realiseren. Een evenwichtige
conjunctuurontwikkeling noemde de
SER-voorzitter eveneens belangrijk Hij
rei, dat de overheid wat dit betreft een
aanzienlijke bijdrage kan leveren door
voeren van een anti-cyclische con-
iunctuurpolitiek. In dit verband acht hij
bét gewenst dat de overheid, wanneer
zij bepaalde maatregelen van structurele
aard overweegt die een belangrijk beste-
dingsverruimend effect hebben, de wijze
van invoering ervan zowel wat tijdstip
als frasering betreft, mede laat bepalen
door conjuncturele overwegingen.
Sprekende over de gemeenschappelijke
markt zelf, zei drs. De Pous, dat men
in de EEG met de afschaffing van de on
derlinge douanerechten al een flink eind
is gevorderd. Volgens hem is het zeker
niet uitgesloten, dat het eindstadium al
eind 1966 inplaats van in 1970 zal wor
den bereikt. Hij concludeerde dan ook,
dat een douane-unie voor de industriële
Beneluxliandel groeit
De invoer van de Benelux was in de
eerste vijf maanden f 16.048 miljoen of
22,1*/* meer dan een jaar tevoren, de uit
voer f 13.283 min. of 15,4»/. meer. De in
voer van België—Luxemburg uit Neder
land beliep f 1.297 min. of 19,4V. meer en
de uitvoer naar Nederland f 2.014 min.
of 20,6V. meer.
Vochtige lucht
f EDURENDE het weekeinde pas-
seerden enkele storingsgebieden
ons land. die op de meeste plaatsen
veel regen brachten. Belangrijk koe
lere lucht drong door tot de Alpen 'en
de Pyreneeën, zodat aan de periode
van warm nazomeriveer in west- en
midden-Europa een einde kwam. De
luchtdrukverdeling heeft ztc/i na zo
gewijzigd, dat een groot hogedruk-
gebied zich uitstrekt van zuid-Frank
rijk tot bij de Azoren. Langs de
noordflank hiervan zijn nieuwe sto- f
ringen op weg naar de Britse eilanden.
Grandioze vertolking van Ida Wasserman
De frontensystemen hiervan zullen
waarschijnlijk ook juist tot over ons
land doordringen en af en toe aan
leiding geven tot wat regen of mot
regen.
De storingen voeren tevens weer
vochtige lucht van subtropische oor
sprong, waarin veel bewolking voor
komt. met zich mee naar west-Europa.
ZON EN MAAN
Dinsdag 8 september: zon op 6.04. on
der 19.11: maan op 8.27. onder 20.29.
Zondag 13 september: eerste kwartier.
HOOGWATER SCIIEVENINGEN
8 september: 4.27 v.m.; 16.51 n.m.
Straiidverwachting
Morgen wat meer zonnige perioden en
op' de meeste plaatsen droog. Naar zuid
krimpende wind. Temperatuur in de mid
dag 17 tot 19 graden, zeewater 17 graden.
Vooruitzichten: storingen van de oce-
m kunnen vrij gemakkelijk de Noord-
te bereiken, waardoor het strandweer
wisselvallig en iets aan de koele kant is
geworden.
55
J~\E Haagsche Comedie heeft zater-
dagavond in de Koninklijke
Schouwburg haar tweede première
het nauwelijks begonnen toneel
seizoen gebracht. Het is een Spaanse
tragicomedie stammend uit de mid
deleeuwen, vermoedelijk van een
zekere Fernando de Rojas, die heeft
beweerd deze Comediain een paar
weken te hebben geschreven tijdens
een soort studievakantie. De eerste
edities van het stuk dateren uit het
jaar 1499 en bij de beoordeling van
de inhoud dient men met dit jaartal
wel degelijk rekening te houden.
..Célestina", zoals het werk van de
jonge auteur naderhand in de volksmond
werd genoemd, is oorspronkelijk een in
dialoogvorm geschreven roman, maar zou
onspeelbaar zijn geweest wanneer Dolf
Verspoor en Joris Diels hun talenten
niet op hadden gebotvierd met tekst-
toneelbewerkingen.
In de tragische klucht, die zo is ont
staan, wordt een bizar stukje middel
eeuwen geschapen, dat bepaald wordt
door frustraties, die religie en sterk
besef in strijd met de natuurlijke gevoe
lens van de mens, met zich meebrachten.
Het geheel resulteert dan ook in
felle aanklacht tegen de wereld er
liefde. Toch komt het mij voor dat het
tragische slot van het stuk als een laag
onverteerbare margarine ligt op een
knisperende beschuit
Mooi praat
Célestina, bordeelhoudster, koppelaar
ster en toverkol, wordt te hulp geroepen
door de knecht Sempronio, wiens adel
lijke meester Calisto tot stervéns toe
liefd is op de schone en zeer maagdelijke
Melibea, dochter van een hoogstaand'
familie. Célestina weet de kuise weer
stand van Melibea met magie en leugen
achtige mooipraat te ovenvinnen en
brengt het tweetal bij elkaar. Sempronio,
die een banale verhouding heeft met
Célestina's dochter Elicia, spant sa
met de oude vrouw en zij hopen er samen
materieel beter van te worden. Célestina
weet ook de vrome collega van Sempro
nio, Parmeno, aan haar zijde te brengen
door hem haar nicht Areusa aan te bieden.
Zo gaat alles prima tot de twee knechten
Célestina vermoorden, omdat ze niet wil
delen in de geschenken, die zij van Calisto
ontving. De beide jongens worden ont
hoofd op het schavot. Het ongeluk heeft
zijn intree gedaan. Calisto sterft „toe
vallig". Melibea pleegt zelfmoord en haar
sector op zeer korte termijn praktisch
zal zijn verwezenlijkt.
Ten aanzien van het buitentarief voor
derde landen merkte drs. De Pous op,
clat een bevredigende regeling van de
economische betrekkingen met derde
landen (de geringe vorderingen op het
terrein van een gemeenschappelijke han
delspolitiek noemde iilj in dit verband
veelzeggend) in steeds sterkere mate een
uitdaging gaat vormen voor de EEG.
dam vlak by New York liggen.
Straalvliegtuigen zullen dan de 5900
kilometer die deze twee steden van
elkaar scheiden, in drie en een half
uur afleggen. Zy zullen 118 passa
giers vervoeren en sneller vliegen
dan het geluid.
Veel sneller zelfs, eerst 2300 km per
uur en in een later stadium 2900 a 3200
km per uur. De luchtvaartmaatschap
pijen zullen voor deze snelle toestel
len driemaal zoveel moeten betalen als
voor de huidige verkeersmachines.
Maar, zo verzekeren de fabrikanten,
toch zullen deze vliegtuigen op den
duur voordeliger blijken te zijn.
Ruim een jaar geleden was het p»n
American World Airways, die als eerste
maatschappij zes supersone verkeers
vliegtuigen bestelde. Een beslissing die
nogal wat beroering teweeg bracht. Im
mers als er één schaap over de dam is
volgen er meer, maar wat nog veel op
merkelijker was: een Amerikaanse maat
schappij die in Europa deze bestelling
plaatste.
Deze bestelling gooide dus min of meer
de knuppel in het hoenderhok. In de
eerste plaats werd de Amerikaanse vlieg
tuigindustrie geprest een redelijk ant
woord te geven en de concurrerende
luchtvaartmaatschappijen genoodzaakt
ook dergelijke stappen te ondernemen.
Thans is het dan al zover dat negen
verschillende maatschappijen ln totaal
45 Europese supersonische verkeersma
chines hebben besteld. Daarnaast ont
ving de Amerikaanse industrie ook en
kele tientallen orders, op een type die
alleen nog maar op papier bestaat en
het eerste stukje metaal nog
worden bewerkt.
Verhitting
Tot de kopers behoort ook de KLM, die
stappen genomen heeft v<">r het reser
veren van afleveringsposities voor zes
supersone vliegtuigen. Drie hiervan «ijn
het type Concorde dat ontwikkeld
wordt door de op dit gebied sedert 1962
samenwerkende Franse vliegtuigfabriek
Sud Aviation en de Engelse vliegtuigfa
briek British Aircraft Corp.
25 jaar straalvliegtuigen (slot)
(Van onze luchtvaartmedewerker)
een Amerikaans ontwerp zijn waarvoor
de afleveringsposities worden gereser
veerd bij de Federal Aviation Agency,
die de leiding heeft bij de ontwikkeling
van een supersoon verkeersvliegtuig
de Verenigde Staten.
De 118 ton wegende Concorde zal ma
maal 118 passagiers kunnen vervoêi
over een afstand van plm. 6100 km met
ruime brandstofreserves. De snelheid zal
plm. 2300 km per uur bedragen. Met dit
vliegtuig zal de reistijd Amsterdam-New
York welke nu met een Boeing 707 of
DC-8 in westelijke richting nog acht
uur vergt, tot drie en een half uur
den teruggebracht. De Concorde zal
den voorzien van een deLtavormige vleu
gel en uitgerust worden met vier Bristol
straalmotoren, waarvan elk een stuw.
kracht van circa 14.500 kg ontwikkelt.
Het vliegtuig zal voornamelijk uit
hoogwaardige alummiumlegeringen be
staan. Slechts op die plaatsen, waar ster
ke verhitting optreedt, wordt roestvrij
staal of titanium toegepast.
De fabrikanten verwachten dat in 1967
het eerste prototype gereed zal zijn. Daar.
na zullen nog vijf Concordes worden ge
bouwd voor een vier en een half vijf
duizend uurs beproeving. Men hoopt nog
in 1971 de eerste Concorde voor gebruik
op de lijndienst te kunnen leveren.
Sneller
De Amerikaanse vliegtuigindustrie
heeft gemeend een nog hogere snel
heid te moeten prefereren en komt
daarom op een kruissnelheid van 2900
a 3200 km per uur. Dit betekent dat
de reisduur van Amsterdam naar New
York drie uur zal gaan kosten. Het
vliegtuig zal vliegen op een hoogte van
ongeveer 20 km en zal, afhankelijk van
de cabine-inrichting, 150 tot 220 passa
kanten hebben ontwerpen ingediend en
nog dit najaar zal hieruit een keuze wor
den gemaakt. Afhankelijk daarvan zal
het vliegtuig hetzij een deltavormige
vleugel, hetzij een zgn. „variable geome
trie" krijgen, hetgeen hier betekent dat
de vleugels, die bij de start en landing
uitstaan, tijdens de supersonische vlucht
aohterwaarts worden gezwaaid tot een
zeer sterke pijlstelling.
Stopzetten
Op de man af gevraagd is er eigenlijk
geen enkele maatschappij of passagier die
naar deze fabelachtige prestaties vraagt.
De nu reeds vier jaar bij de maatschap
pijen in- gebruik zijnde straalverkeers-
'vliegtuigen hebben bij hun introductie
zoveel verlies opgeleverd, dat zij nu wel
een beetje rust verlangen. Nog dagelijks
stellen zij daarom hun eiser, aan de in
dustrie, die het er voornamelijk om te
doen is om haar produktie-apparaat op
gang te houden en niet te vergeten hun
construoteurs. Deze kampen overigens
met talloze problemen.
Immers bU het overschrijden van de
geluidsvoortplantingsgrens zal, evenals
dat bü de militaire vliegtuigen het geval
is, een knal-effect ontstaan dat bekend
staat als de zgn. „sonic-boom". Ter voor
koming van deze geluidshinder overweegt
men dan ook na do start op een hoogte
van 13 km pas over te gaan op deze fa
belachtige snelheid. Proeven hebben aan
getoond dat dergelijke machines een ra
vagepad van 100 km breedte kunnen aan
richten, door hun supersonische knallen.
Anderzijds zal deze veiligheidsprocedure
honderden liters brandstof extra vergen.
Teneinde e.e.a. in de praktijk
proeven werden hiervoor met Ameri
kaanse militaire vliegtuigen proeven ge
nomen bij Oklahoma City. In de eerste
week ontvingen de autoriteiten reeds 655
telefonische klachten en 60 aanvragen
om schadevergoeding. Van een gemeen
schap die overigens voornamelijk zijn
bestaan vindt in de vliegtuigindustrie.
Zelfs een petitie met 30.000 handtekenin
gen van de 750.000 mensen tellende be
volking, om stopzetting van de proeven
mocht niet baten. De halfjaarlijkse pe
riode werd rustig voortgezet en de in
woners werden elke morgen met een
knal uit hun slaap gewekt Dan te be
denken dat het luchtverkeer een continu
bedrijf is. zal de introductie van derge-
„Zo was 't. En nu moest ik eigenlijk m'n
hele leven een schaduw achter me aanslepen.
Dat zouden de mensen willen. Maar in plaat6
van schaduw is 't een zonnestraaltje. Hè. Ireen?
Jy bent mama's zonnestraaltje?"
't Kindje knikt stralend.
„En van oma?" vleit Anna Appelaar.
„Van oma een lieve, kleine schat."
Daarvoor moet ze eens even geknuffeld wor
den. 't Gebeurt intenser dan andere morgens,
maar dan is 't ook de hoogste tijd om op de
fiets te stappen. Oma doet hen uitgeleide tot
aan het hek. In stilte bewondert ze het twee
tal, dat de grauwe Mussenstraat feitelijk volko
men is ontgroeid. Gerda keurig in haar grijze
mantelpakje, een vlot hoedje op de blonde krul
len. Irene in haar manteltje met capuchon,
mamma's grote tas aan de arm.
„Tot vanavond, moeder! Krijgen we wat lek
kers te eten?"
,,'t Wordt een compleet diner, kind."
„Weet u nu al, wie er komen?"
„Frans en Joke natuurlijk. Dan Corrie en Ger-
rit misschien."
„En Toon?"
„Van Toon niets gehoord."
„Nee, die heeft 't schryven afgeschaft. Maar
in ieder geval komen wij vroeg naar huis,
feestvieren met oma. O. kijk eens, Ireen. de
erepoort!"
„Is die voor oma?"
„En ook voor opa. Voor oma en opa samen."
„Opa en oma samen", zegt het kind gedwee,
terwijl ze in het mandje wordt gehesen. Dan
stokt ze plotseling, alsof er onverwachts een
deur wordt geopend naar een ruimte, die ze te
voren nooit heeft vermoed.
„Mams, waar is jouw opa?"
„Mijn opa? De opa van ons allemaal is naar
zijn werk. Weet je wel. op de gasfabriek."
,Nee, ik bedoel de andere opa. Jouw eigen
opa."
Gerda begrijpt. Een gloeiende blos wiekt over
haar gelaat. Is 't dan onmogelijk, dat er deu
ren gesloten blijven? Moeten ze opengaan naar
t geheime vertrek waar 't noodlot zetelt?
in de
Mussenstraat
door M. A. M. Renes-Boldingh
„Dat zal ik je later wel eens vertellen. Nu
moeten we fietsen, meid, anders komen we al
lebei te laat. Hou je vast hoor, we gaan! Dag,
moeder!"
„Dag, oma! Daag! Daég!"
Spoedig sjaan ze de hoek om. Met een vreemd,
wee gevxl om haar hart gaat Anna Appelaar
haar huisje in. In geen geval wil ze nu door
de buurtgenoten gefeliciteerd worden. Ireentje
is ontwaakt. Hoe moet het verder gaan? Werk
tuigelijk zet ze de gebruikte spulletjes van 't
aanrecht. Dan slaat de schorre pendule acht.
Weer wordt de slag beantwoord door een wek-
kerstem. Ditmaal is het er een met extra ver
sterking. Boven kraakt een goedkoop Engels le
dikant. Daar rekt iemand zich uit, besluiteloos
of ze op zal staan of niet. Anna Appelaar ziel
"t gebeuren; 't kind kleeft aan haar bed, leest
erin en rookt erin, ziet er spits en miserabel uit
en verkeert in een doorlopende pestbui.
„Moeder, wist u van die uitgangetjes? Houd
haar in de galen, moeder, ze verbergt wat!"
Wanneer Anna Appelaar iets achter haar
saamgeknepen lippen verborgen heeft, raakt ze
het niet gauw weer kwijt. Nu drukken Gerda's
woorden als een loodzware, niet te verwrikken
steen op haar hart. Daaronder hokt de angst.
Wat is er met Katrien, haar jongste?
Hoe is 't met de was geweest, de laatste
weken, de laatste maanden? Niets kan Anna
Appelaar zich meer herinneren. Ze heeft de was
van drie dochters en al 't nieuwerwetse onder
goed lijkt op elkaar. Nee, er zal niets zijn,
kan niets zyn. Katrien is bloedarm, ze is
vanaf haar geboorte geweest. Ze was 'n nako
mertje, dat met de fles moest worden grootge
bracht. Een moeder van 44; een vader, die toen
al een stille drinker was. Hoe kan daar een
normaal gezond kind van komen. Ze is ook niet
gezond. Dan de voedselnood in de oorlog, vetge-
brek, vitaminegebrek. En dat voor zo'n kind.
Na de oorlog: roken, uitlopen, een los leven zon
der liefhebberijen, met een baan als noodzake
lijk kwaad. Met verder ja. wat verder?
Daarmee is de moeder weer bij haar eerste
angst teruggekomen. Ze ziet eens op de klok,
maakt alvast een paar boterhammetjes klaar en
schenkt een kopje thee in. Wendt zich dan naar
de zoldering.
„Denk je om je tijd, Katrien?"
„Tijd zal, moeder, ik kom al!"
„Je had al lang bij je mevrouw moeten we-
Problemen
„Dacht u? Wat is u toch ouwerwets, moeder.
Tegenwoordig doen we dat anders, hoor!
hebben ons veel te veel nodig, weet u?"
„Toch is 't een aanwensel, dat nergens goed
voor is."
„O, moeder, er is zoveel niet goed voor me!
Laten we daar alsjeblieft niet over praten!"
Maar laat,komen hóeft niet, Katrien. Waar ik
vroeger in betrekking was, moest 't niet voor
komen. We deden 't vanzelf niet, 't kwam onze
eer te na."
„Nou, in uw tijd waren 't anders ook geen
heilihe boontjes. Als je die verhalen hoort!
Weet u. vroeger zondigden ze stiekem en wij
doen ,7. °Pen en bloot. Maar nog wist iedereen
Weer sluit een weeë pyn Anna's mond. Wat
bedoelt dit geraffineerde kind?
„Vader is zeker weg vandaag, hè? Nou, des
te beter voor u. Hij had 'em weer knap rijen
vanmorgen, hè? Ik hoorde 't door alle schotten
heen. Als ik zo'n man had, dan liep ik weg
Of ik vermoordde hem op een keer.
(wordt vervolgd)
Het knal-effect is slechts één van de
vele problemen waarvoor de construk-
teurs zich zien geplaatst. Zo is de kos
mische straling op 21 km hoogte drie
maal zo sterk als op de kruishoogte
van de huidige machines. Verder krijgt
men te maken met materialen, die tot
voor kort nog nimmer werden be
werkt. Tevens bestaat er een veel gro
tere kans op het scheuren van de
liegtuigbeplating.
Op een dergelijk moment zal het bloed
gaan koken en na tien seconden treedt
reeds de bewusteloosheid in. Het zal
daarom noodzakelijk zijn dat een derge
lijke scheur nimmer zal ontstaan
dan is men reddeloos verloren. In
band met al deze problemen zijn de
spronkelijk gedachte ontwikkelingskos
ten verdubbeld en is de kostprijs per
toestel van 35 tot 50 miljoen omhoog ge
gaan. Terwijl n- 130 verkocht zullen
moeten worden, alvorens men over winst
kan gaan denken.
De vliegtuigindustrie kan onmogelijk
zelf deze hoge ontwikkelingskosten op
brengen en men heeft daarom de hulp
van de regering ingeroepen. Aanvanke-
L ui men 'n Amerika voldoende te
hebben aan een steun van 75 procent,
maar thans zou men er al niet meer aan
willen beginnen als de regering niet ge
negen is zeker 90 procent voor haar re
kening te nemen.
Alhoewel de problemen bij een snel
heid van 2350 tot 3200 km per uur bij
lange na nog niet zijn opgelost, worden
in windtunnels toch alweer proeven ge
nomen met toestellen die nog drie maal
zo snel zijn. Hoe dat moet gaan is mo
menteel nog een grote vraag. Een pro
bleem waarover de vlieger die op 27
augustus 1939 voor het eerst een vlucht
maakte met een door. een straalmotor
voortgestuwd vliegtuig zeker niet ge
dacht zal hebben. Nu 25 jaar later zul
len we dat ook maar aan de technici
overlaten, als het vliegen voor ons maar
veiliger en goedkoper wordt, want dat
zijn uiteindelijk onze aardse zorgen.
vader laat het stuk eindigen met een aan
klacht tegen de „valse jaarmarkt" van da
wereld.
Gesperde woorden
Aanvankelijk is het stuk één loflied op
een puur hedonisme, dat De Rojas stelt
tegenover de escape-loze middeleeuw»
maatschappij. Als tweede tegenstelling
gebruikt hy het ivoren toren-paar Calisto
en Melibea. dat vanuit hoofse en roman
tische gevoelens ten slotte ten onder gaat
in de „lustige liefde". Fernando de Rojas
is niet spaarzaam geweest met gepeperde
woorden en uitdrukkingen, waarmee hij
het genot van de liefde en alles wat daar
mee samenhangt, heeft getekend. Da
banale, maar scherpe en geestige taal ie
overgenomen door Dolf Verspoor en Joris
Diels. die in hun grandioze bewerkingen
het burgerlijk fatsoen ook links lieten
liggen. Anders kon het ook niet; een af
zwakking van de tekst zou een verzwak
king van het hele stuk hebben betekend.
Een vereiste om het stuk te doen slagen,
waren echter spelers, die de opgave om
deze explosieve stof met meesterhand
te hanteren, aankonden.
En het is met name Ida Wasserman als
Célestina. die ervoor heeft gezorgd dal
men nimmer de smaak van platitudes in
de mond kreeg bij al het fraais dat ei
van het toneel kwam.
Voortreffelijk
Zonder Ida Wasserman zou „Célestina
ongetwijfeld een platvloerse verton in
zijn geworden. Zo schiep zij in *wee o
zichten een voortreffelijke Célestina.
maakte het stuk en speelde weergalo
haar roL Ida Wasserman bracht een nar
slepende overgave, tot steun voor al hn
medespelers. Maar voor alles was ha.
interpretatie van Célestina stijlvol. g>
nuanceerd en geestig en daaraan is h<
succes voor het grootste deel te danke.
Zij wist sentiment, humor en een vi
strekte a-moraliteit in de sluwe en vc
lepte persoon van Célestina samen
brengen, terwijl het toch een accepts!
en overtuigend individu bleet Zont'
meer een geweldige prestatie. Dat 1
Wasserman vrijwel meteen open doek.,
in ontvangst mocht nemen, was dan oo
niet meer dan verdiend.
Jules Croiset was de verliefde Caliri
Hij bracht zijn rol met een buiten iedi
realiteit staande dwaasheid, die de
listo-figuur volgens De Rojas behoefi
Hetzelfde was te zien by Paula Petri a
Melibea, die zich minder leek te ou
plooien ln haar overgave tot Calisto d:
in haar aanvankelijk afwijzende houdii
Het meest geïnspireerd werkten ben.
kennelijk in hun dialogen met Célestin.
Zeer vrij
Bast ten Batenburg als Sempronio eve
aarde Ida Wasserman soms in het bn
gen van luchtige schandtaal. Oek hij b
woog zich zeer vrij over het toneel. ïA
hoogtepunten beleefde hij in zijn dlalo,
met Calisto en Célestina en in geesi
terzijdes, waarvan De Rojas zich vei
vuldig bediende. Jules Royaards, die
Parmeno van een vrome knielor mo
veranderen in een zichzelf verlieze.
genotszoeker, maakte deze switch zon
moeilijkheden. Elicia en Areusa (Cam -
de Vries en Anne Oostveen) hadden i.
veel meer te doen dan te gillen en
vrijen, wat ze beide overtuigend deden
Trins Snijders had de ondankbare
van Lucrecia, het kamermeisje van Mi
bea, waarin ze deed wat ze kon. L
kleine rolletje van Alisa, de moeder v
Melibea. dat gespeeld werd door Man
Staercke, had weinig om het lijf. Si
en dictie van deze nog onbekende tonei,
naam waren echter opvallend.
Aan Gijsbert Tersteeg was de ondan
bare taak toebedacht de lange monoli
de wereld en liefde te houden
Pleberio, de vader van Melibea. De lai
aanklacht van de oude man, zittend na
zijn „uiteengebroken" dochter moet
tragische wending van het stuk argunu
teren. Gijsbert Tersteeg doet het ovi
tuigend genoeg, maar de noodzaak c
het stuk te laten eindigen ln een soo
massamoord ontgaat me toch.
Er zijn in deze klucht van Fernaur'
de Rojas vrij veel Shakespeariaai
tendensen aan te wijzen, juist in
tragische overgang. Maar de tragiek
hier zo ongelukkig ingevoegd, of lier
opgelegd, dat het onlogisch aandc,
Dat neemt niet weg, dat de Haagsi
Comedie met dit onbekende stuk e
meesterlijke prestatie heeft gelevei
Een medebepalende factor voor dit sti
ces waren de indrukwekkende dec
van Harry Wich, die ditmaal 2.
realistisch waren aangepast aan I
stuk, wat de speelbaarheid ten goe<
kwam.
D. Verstege
Als opvolger van mr. L. de Groot
benoemd tot directeur van de Centr.
hogere ambtenaren drs. A. A C. Rc
HET WEER IN EUROPA
Rapporten hedenmorgen zeven uur
Station Wser*-
fttitldh.
t
vu j 1 .i i
lil! k (1 li
D. Helder zw. bew
Ypenburg zw. bcw
VUsslngen zw. bcw
Kelde 1. bew
De Bilt li bcw
nnw 8 16 14 4
nw .1 18 13 8
uw 2 16 14 7
w -1 17 11 2
w 2 18 10 9
Eindhoven v onbew
Zd-Limb. zw hcw-
Helsinki mist
Stoekh gh. bc-w
Oelo zw bew
Kopenh. gh bew
w 2 17 12 6
w .1 18 12 18
w 2 19 14 S
0 3 21 8 0
z 3 21 11 0
windstil 19 13 14
Aberdeen I bcw.
Londen h bew
A'dam zw bew
Brussel h. bcw
Luxemb. h bew
Parijs onbew
windstil 16 6 0
w 1 20 9 0
wnw 4 18 10 13
windstil 20 12 6
windstil 13 10 13
windstil 22 11 3
Bordeaux zw bcw.
Grenoble zw bcw
Nice h bew
Berlijn zw bew
windstil 20 15 2
nnw 3 18 14 4
nw 6 29 17 0
Frankfort h bcw
MQnchen I bcw
Ztlrich zw bcw
nw 3 19 14 s2
w 6 22 12 8
windstil 19 12 .30
Locarno onbew
wenen regen
Innsbruck regen
windstil i7 10 12
no 3 21 11 2
nw 3 21 13 10
Belgrado zw bew
Ronre c onbew.
1 31 16 26
n 2 29 19 0
Barcelona I bew
Madrid onbew
Vlallorca h bcw- 1
Lissabon onbow. 1
zzo 2 29 19 02
nnw 3 18 0
windstil 20 15 0
Windstil 31 20 0
n 5
