J. C. Boldoot:
Haagse
architect
bouwt luxe badplaats
op Canarische eilanden
175 JAAR IN EEN ZOETE
GEUR VAN SUCCES
ZATERDAG 18 APRIL W<M
(Van een on/,er verslaggevers)
EIGEN HUIS in het
zonnige Zuiden. Was de
welvaartsmens van enkele
jaren geleden nog dik te
vreden met een bungalowtje
ergens op de Veluwe, zijn
verlangens gaan steeds ver
der en grenzen vor'men voor
velen nauwelijks een beletsel
meer. In recordtempo ver
rijzen aan de Spaanse kusten
de luxueuze hotels, de hon
derden vakantiehuisjes, de
zonnige flats. Een invasie van
rijkdom overspoelt de rotsen
van het schiereiland. Bij de
Costa Brava is het begonnen,
maar steeds verder trekt zij
naar het Zuiden. Ameri
kaanse luxe, enkele jaren ge
leden nog vcor een prik ge
kocht, heeft de armoedige
aanblik van vele dorpen voor
een goed deel weggevaagd.
Handige zakenmensen de
meesten uit het buitenland
werden er in korte tijd rijk
mee. Zij hadden het bijtijds
gezien: de grond was goed
koop, arbeiders werkten
graag voor in vergelijking
met de Noordeuropeaanse
standaarden lage lonen en
ook de materialen waren
aanzienlijk lager geprijsd
dan aan deze kant van de
grenzen.
De mogelijkheden leken vrijwel
onbeperkt. Waar kon men zijn
hard buitenlands geld beter beleg
gen dan in de rotsen aan de kust,
in een land dat in korte tijd mil
joenen toeristen naar zich toe zou
trekken.
Hoe rijk ze er mee zijn gewor
den leest men al gauw in de ad
vertenties, die de vakantieganger
de mondaine Franse Rivièra,
verschil met wat in de Nederland
se toeristenplaatsen voor onder
dak wordt gevraagd is er nauwe
lijks meer. Niet voor niets wordt
wel beweerd dat de rotsen van de
Costa Brava met goud zijn besla
gen. Wie er nu iets wil beginnen,
zal aanzienlijk meer peseta's in de
zak moeten hebben dan pakweg
een vijf jaar terug.
zg. economische zone. Destijds zet
ten we ze voor een slordige zeven
mille neer. Nu kosten ze 17, ook
nog een prikie, niet?
Allemaal zijn ze verkocht, voor
90 procent aan Nederlanders. Veel
aan gepensioneerde mensen uit
Indonesië, ja, maar ook aan jon
geren. Ondernemende mensen, die
op het eiland een zaakje zijn be
gonnen.
De heer Brandsteder loopt naar
de kast waar een fraaie maquette
staat opgesteld. Kijk, zegt hij, en
dit is de tweede fase: La Estrella,
dat het luxe gedeelte van het pro
ject wordt. Honderd bungalows en
een kleine driehonderd flats zullen
worden gebouwd plus dan nog een
groot restaurant, winkels en een
winkelplein.
Deze woningen zijn wel wat
duurder, al zullen ze de Neder
lander de schrik niet om het hart
slaan. De prijzen van de flats
variëren van 23 tot 50 mille ter
wijl die van de bungalows tot 60
mille gaan. Maar wil men het
duurste, dan is het comfort ook
evenredig. De flat van 50 mile
bijvoorbeeld telt niet minder dan
drie badkamers. De bungalows
zijn alle voorzien van een groot
terras en zo gebouwd dat men de
hele dag zon heeft.
Alles is zo Nederlands mogelijk
gehouden. Veel licht, ja, en ge-
luidisolerende muren, zegt de heer
Brandsteder, die samen met zijn
compagnon, de architect E. C.
Frangenheim, nog druk bezig is
met de ontwerpen. Grond is er
royaal bij: iedere bungalow heeft
500 tot 1000 vierkante meter.
Over twee jaar
bungalows te starten. Met de eer
ste flats zijn we al begonnen. Bin
nen twee jaar hopen we het he
le plan te hebben uitgevoerd.
Dat betekent dan overigens niet
het einde van de Nederlandse ac
tiviteiten op Gran Canaria. Daar
na zal zeker uitbreiding volgen,
maar plannen daarvoor liggen nog
niet op tafel.
Bungalows
Maar zeer velen hebben nog we
ten te profiteren van de vele gun
stige mogelijkheden, die de Spaan
se kusten boden. En die mogelijk
heden beperkten zich niet alleen
tot hotels. Daarnaast verrezen de
riante bungalows met terrassen en
uitzicht op zee. Voor een slordige
twintig mille kon men die er en
kele jaren geleden nog laten neer
zetten.
Was er een Idealer oude dag
mogelijk voor de gepensioneerde
met wat spaarcentjes op de bank?
Vooral gerepatrieerde Indische Ne
derlanders, die aan het gure Hol
landse klimaat maar moeilijk kon
den wennen, lieten hun blikken
gaan naar het rijkelijk door de
zon bestraalde Spaanse land. Het
is ook voor hen dat thans in de
buurt van Malaga het Nederlandse
dorp El Atabal wordt gebouwd.
Volgende sprong
Zo ziel hel plan La Estrella er
naquette-vorm uithonderd
bungalows en driehonderd flats
(in twaalf gebouwen) op de
•n aan de kust. Dit wordt
het luxe gedeelte van het project.
zijn aanleiding geworden van een
nieuw project, zegt de Haagse ar
chitect Joh. G. Brandsteder. Een
project dat rekening houdt met een
zich nu al aankondigende volgen
de stap van het internationale toe
risme: de sprong naar de (Ook
Spaanse) Canarische eilanden. Een
dorado dat ieder jaar meer zon-
zoekers en vakantie vierende bui
tenlanders trekt
Het is hier, luttele kilometers
van de hoofdstad Las Palmas op
de punt van Gran Canaria, dat zich
herhaalt wat jaren terug aan de
Costa Brava begon.
Vlak aan de kust verrijzen er
de bungalows en de flatgebouwen
en als de Haagse architect gelijk
krijgt zal Las Palmas er binnen
enkele jaren een geheel nieuwe en
riante badplaats bij hebben. Een
project dat zo goed als geheel een
Nederlandse aangelegenheid mag
worden genoemd.
Zegt de heer Brandsteder: de
omstandigheden zijn hier nog gun
stiger dan aan de Spaanse kusten.
Er heerst een heerlijk subtropisch
klimaat, het hele jaar schomme
len de temperaturen tussen de 17
en 25 graden, hitte zoals in Span
je kent men er niet en bovendien
kan men er aanzienlijk goedkoper
bouwen dan in het Spanje van van-
Idee
Twee jaar geleden zijn die plan
nen geboren. Dat gebeurde toen
de heer Adriaan van Osch, die 26
jaar lang verkoopdirecteur van
Shell in Zuid-Amerika was ge
weest (.,ik ken hem goed omdat
ik een villa voor hem in Wasse
naar had ontworpen"), een va-
kantiebezoek aan Gran Canaria
bracht. Op een van de vele ter
rasjes aan de zee ontmoette hij de
Spaanse grootindustrieel, financier
en eigenaar van een zevental ho
tels op het eiland, Virgilio Suarez
Almeida.
Die is eigenlijk met het idee ge
komen. De Canarische eilanden
zullen straks een grote toeristen-
De bouwstijl wijkt aanzienlijk
af van die der Spaanse architec
tenbureaus op het eiland (er zijn
er 20, waarvan enkele met 60
man personeel...). De Spanjaar
den houden de zon liefst buiten.
Vandaar de dikwijls kleine ven
sters en de bouw naar de noord
kant. Bovendien stellen zij veel
lagere eisen aan de geluidsisola-
Volgende maand zal een begin
worden gemaakt met de eerste
tien bungalows. In totaal hopen
we dit Jaar met de bouw van 30
Ideaal
Zegt de heer Brandsteder: voor
de Nederlander is het er ideaal.
In de eerste plaats natuurlijk door
het klimaat (je hoeft er nooit te
stoken). Maar ook door de omge
ving. Men zit er maar enkele
kilometers van Las Palmas, een
stad met 250.000 inwoners en een
(importvrije) haven, die de groot
ste is van heel Spanje. Aan de
andere kant is er de natuur en
die is op 4iet eiland (evengroot
als de provincie Utrecht) wonder
schoon. Men heeft er alles: stran
den, bergen, bossen en zelfs woes
tijnen. En dan niet. te vergeten
de attractie van de lage kosten:
het levensonderhoud kost er onge-
Tot nu toe hebben we veel be
langstelling ondervonden voor
het project, zegt de heer Brand
steder. Vooral de Zweden en
Engelsen zijn er in geïnteres
seerd. Er wonen hier trouwens
nu al veel buitenlanders. De re
gering heeft ze graag vanwege
de deviezen. Er zijn er bij, die
er slechts voor enkele maanden
komen om hun bungalow voor
de rest van het jaar te verhu
ren. Ze maken er zo'n 500 tot
700 gulden per maand voor.
Meestal komen ze dan 's win
ters, zoals die Engelse familie,
die pas terugkeert als de Lon-
dense mist is opgetrokken.
Maar ook zijn er, die zich hier
permanent hebben gevestigd. En
dan heb je natuurlijk de vakan
tiegangers. Gran Canaria is een
gebied dat steeds meer in trek
blijkt te raken. Wat wil men
ook, de welvaart stijgt en op een
paar honderd gulden hoeven vela
vakantiegangers niet meer te kij-
Amsterdam-Gando (de luchtha
ven van Las Palmas) is slechts
zes uur vliegen en ook zijn er
goede mogelijkheden om binnen
vijf dagen naar het eiland te va-
Toekomst
Mogelijkheden voor de toe-
"PSmi
De eerste (goedkope) bungalotcs
in aanbouw. Kortgeleden werden
ze voltooid en binnen een maand
zal worden begonnen aan de uit
voering van de tweede fase.
komst op het eiland zijn er ge
noeg. Het is een pracht eiland,
zegt de heer Brandsteder, die
er vanwege zijn project regel
matig komt. Voor mezelf heb ik
ook een bungalow ontworpen,
lacht hij. Die gébruik ik voor
de zomervakanties. Voorlopig is
er voor hem echter geen vakan-
tie ziet er wèl naar uit, dat het bij
Er is nog een hoop werk te dit plan niet blijft. Als we hi er-
doen voordat het dorp klaar is, mee succes hebben zullen to«
zegt hij, wijzend op de dossiers verder bouwen. Er is nog ruim-
naast de tekentafels. En het te voldoende.
De Haagse architect Joh. C.
Brandsteder, die het gehele
project ontwerpt.
stroom gaan trekken en daar
moeten we op voorbereid zijn, zei
hij. De heer Van Osch vroeg hij
verkoopleider te worden voor de
Noordeuropese markt, want dat er
ook in de verkoop van de vakan
tiehuisjes brood zou zitten, stond
voor hem toen al vast.
Akkoord, zei de heer Van Osch
maar dan moet het ook een Ne
derlandse zaak worden en een
Nederlandse architect moet de
bungalows ontwerpen. Met die
boodschap kwam hij bij mij,
zegt de heer Brandsteder en di
rect zijn we toen aan de slag ge
gaan. Resultaat: thans is de eer
ste fase van het plan voltooid.
Onder de naam La Garita is vlak
bij Las Palmas een zestig bun
galows tellend dorp verrezen.
17 Mille
Die bungalows (drie kamers, een
keuken en een wasplaats met een
flinke lap tuin) zijn gebouwd in de
J^E LUCHT was niet alleen
vervuld van Franse revo
lutionaire ideeën, maar ook
zij het in belangrijk mindere
mate van Franse parfüms
toen Jacobus Comelis Boldoot,
zoon van een bemiddelde tim
merman, op 1 mei 1789 aan de
Amsterdamse Nieuwe Zijds
Voorburgwal op de hoek van
de Korte Kolksteeg zijn apo
theek vestigde. Enkele dagen
tevoren had J. C. Boldoot met
succes zijn meesterproef afge
legd en enkele dagen later
vierde hij als poorter der stad
Amsterdam zijn 23ste verjaar
dag. Het was dus wel een zeer
jonge man die in zijn eenvou
dige Amsterdamse apotheek de
grondslag legde voor een be
drijf, dat nu 175 jaar later tot
ver over onze grenzen faam
geniet als de N.V. Eau de Co-
lognefabriek J. C. Boldoot.
Jacobus Comelis Boldoot had
niet alleen een fijne neus voor
aangename geuren maar ook voor
de zakelijke mogelijkheden die
Jï, vluchtige
het recept
.medicinaal
reukwater", dat een geheel eigen
karakter had en op vele van zijn
klanten een onweerstaanbare
aantrekkingskracht uitoefende.
Het wordt nu, als verfrissende
eau de cologne, nog steeds uit de
zelfde ingrediënten bereid.
De zaak breidde zich in de loop
der jaren snel uit en het aantal
produkten hield daar gelijke tred
mee. Naast de eau de cologne,
waar in 1861 op de algemene na
tionale tentoonstelling van de Ne
derlandse Maatschappij ter bevor
dering van Nijverheid en Handel
de eerste medaille aan werd toe
gekend, omvat de collectie nu ook
vele andere artikelen.
Experimenten
Tussen de eerste flesjes „me
dicinaal reukwater" en de hui
dige collectie liggen 175 jaar ge
schiedenis. Toen Jacobus Corne
lls Boldoot in 1834 kinderloos
stierf, was het bedrijf, dat hij
vier jaar tevoren aan zijn neef,
naamgenoot en petekind had over
gedaan. nog steeds in dezelfde
apotheek gevestigd. De zaak had
zich echter ontwikkeld tot een
zeer rendabel bedrijf. Jacobus
Comelis Jr. eveneens een kun
dig apotheker, die een nog gedeel
telijk bewaard gebleven uitgebrei
de chemische bibliotheek samen
stelde ging zich door zelfstudie
langzamerhand meer in de kos-
metische chemie bekwamen dan
in de farmaceutische.
Recepten in
brandkast met
2 verschillende
sleutels
Hij ondernam regelmatig expe
rimenten, die niet helemaal zon
der risico's waren. Nadat eens
een keer de helm van een distil
leerketel was gesprongen en een
begin van brand maar ternau
wernood geblust, gaven B. en W.
van Amsterdam hem ln 1844 ver
lof zijn proefnemingen voort te
zetten op een erf aan de Sint
Jacobsstraat, schuin tegenover
zijn apotheek.
Rond die tijd ging hij zich
steeds meer toeleggen op het pro-
dukt, dat de naam van het be
drijf groot zou maken. Toen het
..reukwater" door de vordering
der vetenschap aan betekenis
voor de geneeskunde ging inboe
ten, zag Boldoot aankomen dat
het als toiletartikel aan waarde
zou gaan winnen.
In 1865 had het „reukwaterbe
drijf" zo'n grote vlucht genomen,
dat Jacobus Cornelis Jr. de oude
apotheek verkocht. De eau de co-
logne-fabriek belandde achtereen
volgens in panden op de hoek An
jeliersgracht-Lijnbaansgracht, de
Singel en de Langestraat
Het bedrijf in de Sint Ja
cobsstraat werd in 1865 al bestemd
voor de fabricage van harde zeep.
Nieuwe fase
Toen Boldoots enige zoon, de in
1850 geboren Johannes Jacobus,
zijn studie had voltooid, gingen va
der en zoon een vennootschap aan.
Daarmee belandde het bedrijf in
een nieuwe ontwikkelingsfase. De
jonge Boldoot richtte zijn ogen
naar het buitenland en dat had on
der meer tot gevolg dat in 1875
een oude en beroemde Keulse
reukwaterfabriek, de in 1695 ge
stichte firma Johann Maria Fari
na, werd overgenomen. Daarmee
had men vaste voet gekregen in
de stad, waar de eau de cologne
haar naam aan ontleent. Men
was daardoor in staat de Amster
damse produkten niet alleen te
vergelijken, doch ook te verbete
ren met de recepten, waarvan de
stad Keulen zo lang het monopolie
had bewaard. Vier jaar later werd
het produkt voor het eerst buiten
onze grenzen bekroond. Een inter
nationale tentoonstelling in Parijs
leverde een gouden medaille op.
In 1881 werd Boldoot hofleveran
cier in eigen land, in de jaren
daarna eveneens in België. Italië,
Portugal en Spanje. In 1898 over
leed de derde Boldoot wiens va-
De langzamerhand uit zestien
panden samengetrokken behuizing
van de NV aan Singel en Lange
straat werd gereserveerd voor de
eau de colognebereiding, terwijl
aan de Haarlemmerweg bij Sloter-
dijk een bedrijf werd gebouwd voor
de fabricage van vooral zeep maar
ook van tandpasta en andere kos-
metische produkten.
Bij de totstand koming van de
NV had Boldoot al vaste voet in
België. Duitsland, en het voorma
lige Nederlands-Indië. Daar kwa
men nog uitstekende contacten in
Frankrijk, Engeland en de VS bij.
In 1907 werd als employé aan
de NV verbonden Johannes Maria
Bernardus van Vlijmen. Een op
merkelijke gebeurtenis, want de
familie Van Vlijmen raakte al in
1786 nauw verbonden met de Bol
doots. Twee zusters en een broer
van de eerste Jacobus Cornelis Bol
doot trouwden in die tijd met twee
broers en een zuster van diens
zwager, Martinus van Vlijmen. In
1919 werd deze Jan van Vlijmen,
naar de wens van zijn overleden
peetoom J. J. Boldoot, directeur
van het bedrijf. De naam Van Vlij
men ontbreekt ook niet bij de hui
dige leiding, die bestaat uit de he
ren D. Kagenaar, B. van Vlijmen,
M. van Vlijmen en prof. dr. J.
Zernike, die de scepter zwaait over
de research.
Herstel
Ongelijke sloten
Boldoot werd een N.V.. In de
oprichtingsacte van 1899 werd
een bijzondere zorg besteed aan
de receptuur. Bepaald werd dat
de recepten ten kantore van de
vennootschap geborgen moesten
worden in een afzonderlijke af
deling van de brandkast, voor
zien van twee ongelijk werkende
sloten, waarvan de oudste com-
•is de ene en de directeur
herstel van de
slagen, die de tweede we
reldoorlog ook de firma Boldoot
heeft toegebracht (o.a. filiaal in
Rotterdam totaal verwoest, fabriek
in Keulen weggevaagd, Brusselse
vestiging vernietigd), leidt dit
team nu het 175 jaar oude maar
nog steeds springlevende bedrijf.
Met 250 personeelsleden, een mo
dern researchlaboratorium, een
goed geoutilleerde fabriek en
mede als gevolg van de onlangs
tot stand gekomen samenwerking
met Organon verkoopkantoren
en vertegenwoordigingen in vrij
wel alle delen van de wereld,
weert Boldoot zich geducht in bin
nen- en buitenland.
