Ganzen
Voor 10 mille een eigen vliegtuig
<m
VERVANGEN MILITAIREN
ZONDAGSBLAD
en
zaterdag 14 maart 1964
(Van een onzer verslaggevers)
T7RIJWEL alle militaire
opslagplaatsen van de Ko
ninklijke Landmacht zullen
binnen afzienbare tijd wor
den „bemand" met ganzen
en honden. Dat heeft minis
ter van defensie De Jong be
sloten na proeven op enkele
objecten. Proeven, waaruit
bleek, dat deze vorm van be
waking een goede vervan
ging kan betekenen van mi
litairen. De minister deelde
zelfs mee dat de bewakings
compagnie van het regiment
Van Heutsz waaraan o.m. tot
nu toe deze taak was toebe
deeld, als gevolg van deze
maatregel binnen afzienbare
tijd kan worden opgeheven,
wat een mankrachtbespa
ring van enkele duizenden
betekent.
Met zwarte .dwingende letters
staat het op het"hek van de muni
tieopslagplaats De Krom. even
buiten Noordwijk: verboden toe
gang. Een stevig hangslot en sta
len grendels bevestigen dit ver
bod. Op het terrein erachter staan
stenen loodsen wat te dromen in
een schraal winterzonnetje. Het
lijkt allemaal wat verlaten en de
bezoeker zal hier in deze een
zaamheid geen militair object
verwachten en zeker geen muni
tieopslagplaats.
Immers, er staat géén wacht
voor het hek en aan de andere
kant is niet? van enige activiteit
te bespeuren. Althans geen men
selijke.
Want.de voorbijganger, die zich
onbespied voelt, vergist zich. Al
honderden meters van de hekken
is hij gesignaleerd. En de bewa
ker In het buitenhuisje aan de
rand van het terrein is allang
gealarmeerd. Wat de bezoeker
wellicht slechts heeft gezien als
een idyllisch tafereeltje is in fei
te zijn radar geweest: een groep
je luid gakkende ganzen, dat
nieuwsgierig de toeschouwer bij
de hekken komt bekijken.
Historisch
Hoofdambtenaar J. W. G. Vle-
mingh van het ministerie van de
fensie (o.m. belast met de coör
dinatie van de object-beveiligings
systemen bij de Nederlands ter
ritoriaal bevelhebber) zegt: dit
systeem voldoet uitstekend.
Toen ik jaren geleden met het
idee kwam. lachten velen mij uit
Ganzen? Ganzen in plaats van
soldaten? En dan wezen ze naar
het hoofd. Ik had daar van te
voren op gerekend, zegt de heer
Vlemingh, en m'n repliek bij de
hand.
Telkens als hij een schampere
opmerking moest aanhoren, kwam
hij met zijn verhaal, een his
torisch verhaal. Dan herinnerde
leden de Romeinen het behoud
van hun Kapitool te danken had
den gehad aan ganzen. Om pre
cies te zijn was dat in 387 v. Chr.
De Gallische troepen onder veld
heer Brennus belegerden toen de
Wachtlopen bij de loodsen.
De hele dag is de „ganzen-
compagnie" op patrouille,
paraat om bij elk onraad
alarm te slaan.
Nu moet bewaker Quist.
nog dagelijks zijn soldaten
voederen, straks, van de
zomer, zullen ze hun eigen
kostje moeten opscharrelen.
stad Rome. Ze waren al ver door
gedrongen en er zelfs in geslaagd
de Romeinen terug te slaan tot
op het Kapitool, op een van de
zeven heuvels waarop Rome is
gebouwd. Het was het laatste Ro
meinse steunpunt en er was Bren
nus veel aan gelegen ook dit laat
ste terrein te veroveren. Hij be
sloot tot een nachtelijke verras
singsaanval, waardoor hij de stad
in één stoot hoopte te overrom
pelen. Van een verrassing is ech
ter niets gekomen. Toen de eer
ste mannen de muren beklom
men, vonden zij daar een volle
dig gealarmeerd leger. Onver-
richterzake moest hij zijn legers
terugtrekken en later pas hoorde
hij. waardoor zijn plannen in de
i war waren gestuurd. De Romei
nen waren, toen de voorhoede van
de Galliërs de muren besloop, ge
waarschuwd door het gegak van
de ganzen, die in grote aantallen
op het Kapitool aanwezig waren.
Zij waren gewijd aan de godin
Juno, voor wie een tempel op het
Kapitool was gebouwd.
totaal zijn er 50 ganzen en 44
honden bij betrokken,* maar nu
de toestemming van de minister
en de chef van de generale staf
definitief is gekomen, zal dit aan
tal snel groeien. Als alle plannen
zijn uitgevoerd dat wil zeg
gen: als enkele honderden objec
ten op deze manier zijn ..be
mand" zal het rijk ongeveer
250 ganzen en 175 honden in
dienst hebben....
Alarm
Zegt de heer Vlemingh: het
zijn uitstekende bewakers. Hun
zintuigen vooral hun gehoor
zijn veel verder ontwikkeld dan
die van de mens. Een hond hoort
op een afstand van 900 meter al
iemand aankomen, terwijl een
gans door het minste gerucht bin
nen een straal van 500 meter al
wordt gealarmeerd. Zodra ze iets
horen reageren ze onmiddellijk.
En voordat de binnendringer nog
maar iets vermoedt is hij al ge
signaleerd.
Om in zulke gevallen direct op
treden mogelijk te maken, wordt
bij elk depot een bewaker gesta
tioneerd, die van het ministerie
een huis én een wapen ter be
schikking krijgt gesteld.
Deze honden- en ganzencom-
pagnie kost het rijk niet veel.
Vooral de ganzen zijn voordelige
kostgangers. In de eerste plaats
omdat wij ze zelf fokken en ook
omdat ze weinig voedsel nodig
hebben. Slechts van november tot
april behoeven ze gevoederd te
worden. De 'rest van het jaar
zoeken ze zelf hun kostje.
t Wakers die niel zijn
te overtreffen
flAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAikl
eens bijten. Meestal doen ze dat
van achteren, zonder dat je er op
verdacht bent. Nee. de ganzen
worden niet afgericht. Die zijn
zonder dat al agressief genoeg,
althans als ze wijfjes bij zich
hebben. Bescherming en het
waarschuwen van hun wijfjes is
namelijk de enige reden, waarom
ze beginnen te gakken. Daarom
ook zetten wij bij elk depot een
paar mannetjes en wijfjes.
Besparing
Behalve een meer effectieve
bewaking levert de honden-en
ganzen-compagnie het rijk ook
een aanzienlijke besparing op.
Grof geschat zal die uiteindelijk
een miljard gulden per jaar be
dragen. Immers, er zal minder
mankracht nodig zijn en boven
dien bespaart men de tonnen ver
slindende patrouillediensten. Al
leen al in Noord-Holland, zegt de
heer Vlemingh, werd er per jaar
een slordige 3.5 miljoen kilome-
„Verbodcn toegang'staat er op het hek in de omheining rond liet munitiedepot in Noordwijk. En ganzen zien
toe, dat niemand dit verbod kan negeren. Iedere indringer wordt onverbiddelijk gesignaleerd.
ter met zware vrachtwagens gere- daling van de kosten betekende zal de soldaat worden gehand- en raadzaam is, zetten we graag
den om de objecten dagelijks te was ..slechts" een leuke bijkom- haafd. Dat zou eenvoudig niet an- honden en ganzen in, daar zal
controleren.... stigheid. ders kunnen, zegt de heer Vle- trouwens geen enkele soldaat
Met nadruk stelt hij, dat het De activiteiten van honden en mingh. Bovendien is het wachtlo- rouwig om zijn. Ze hebben de af-
niet deze besparing is geweest, ganzen zullen beperkt blijven tot pen een uitstekende training voor gelopen jaren hun nut ruim-
die de doorslag heeft gegeven, de opslagplaatsen, zo heeft de de militair, die moet léren wach- schoots bewezen en ook voor de
Voorop stond een effectieve bewa- minister besloten. Bij andere mi- ten. toekomst verwachten we veel van
king en dat dit een aanzienlijke litaire objecten (kazernes e.d.) Maar daar, waar dat mogelijk deze „dieren in 's rijks dienst"....
Diefstallen
Dat verhaal heb ik nooit ver
geten, zegt de heer Vlemingh en
ik werd er weer aan herinnerd
toen een jaar of zeven geleden
een nogal opzienbarende diefstal
werd gepleegd in een wapenop
slagplaats in de Amsterdamse
Sarphatistraat, korte tijd later ge
volgd door een tweede diefstal in
een depot aan de Papaverweg
(de voormalige Fokkerfabriek).
Hoewel beide depots door mi
litairen werden bewaakt, waren
de inbrekers er toch ln geslaagd
binnen te dringen. Uit dit geval
en andere bleek wel overduide
lijk, dat militaire bewaking, zo
wel statische als patrouille-bewa
king, geen waarborg was voor
een waterdichte afsluiting. Vooral
in hfet donker is het voor de man
op wacht dikwijls onmogelijk elk
gevaar tijdig te onderkennen.
Daarom zei ik: probeer het
eens met ganzen of honden.
Het was in 1959, dat de eerste
proeven werden genomen, zegt
de heer Vlemingh. Onder meer bij
het depot Noordwijk. Successieve
lijk zijn die proeven uitgebreid.
Op het ogenblik worden zeven
objecten door dieren bewaakt. In
Proef
Natuurlijk en dat was te ver
wachten werden de proeven niet
overal met enthousiasme geno
men, vertelt de heer Vlemingh.
Velen stonden er nogal sceptisch
tegenover. Ik ken een comman
dant, die eerst zelf de proef eens
op de som wilde nemen. Hij had
zich 's avonds om tien uur toen
iedereen naar" huis ging én de
honden de bewaking overnamen,
laten opsluiten in een loods, bo
ven op een stapel kisten. Lang
heeft hij daar echter niet geze
ten, lacht de heer Vlemingh. Nog
maar nauwelijks waren de hon
den op het terrein, of ze stoven
op de loods af. Ze hadden de
aanwezigheid van een mens ge
roken.
De heer Vlemingh geeft toe,
dat hij het zelf ook eens heeft ge
probeerd. Dat was bij een ob
ject in het Zuiden, vertelt hij. Ik
had niemand van tevoren inge
licht. Op een afstand van 800 me
ter had ik mijn auto midden in
het bos achter gelaten en was te
voet, sluipend, naar de omheining
gegaan. Lange tijd gebeurde er
niets, hondengeblaf hoorde ik
niet. Maar toen ik per ongeluk
tegen, een draad schopte stond er
ineens in het aardedonker een
man tegenover. Stellen, riep hij,
met het geweer in de aanslag.
Later bleek dat de honden mij
wel degelijk hadden opgemerkt,
ondanks het feit dat zij zich hele
maal aan de andere kant van het
terrein bevonden. Op het moment
dat ik uit de auto stapte hadden
ze me al opgemerkt en hadden
de bewaker gewaarschuwd
NIPPER: Lilliput onder
de vliegtuigen
(Van een onzer verslaggevers)
André delhamende
(34 en vader van twee
kinderen) zegt: ik neem een
Porsche-motor, wat buizen
en linnen en voila, ik lever
u een vliegtuig. Trés simple,
n'est-ce pas?
Er is niemand, die me dat
nadoet. Voor een kleine tien
mille kan iedereen er de
eigenaar van worden. Ik heb
er al 104 verkocht, overal in
de wereld en allemaal zijn
ze er enthousiast over.
Gevaarlijk
Zulke grapjes moet je overi
gens niet te veel uithalen, lacht
de heer Vlemingh. De houden zijn
speciaal voor dit doel afgericht en
vliegen je onmiddellijk aan als
de baas er niet bij is. En dan
sta je machteloos. Trouwens ook
de aanvalskracht van een gans
mag niet worden onderschat.
lometers van Charleroi en wijst
niet zonder trots naar de kleine
sprinkhaan, die in de schaduw
van de zilveren luchtmacht-Dako-
ta een ietwat lilliputterige indruk
maakt. Maar, zegt hij, vergist u
niet. Het is het kleinste toestel,
dat in Europa wordt gebouwd,
maar het is een raspaardje. Een
kist, waarmee je „en vol" alles
kunt uithalen. Zelfs loopings
neemt hij zonder enige moeite.
Jaren al is André Delhamende
bezig met zijn project en tot nu
toe. zegt hij, heb ik nog niet an
ders dan lof gehad voor mijn Nip
per, zoals het toestel is gedoopt
De belangstelling ervoor is inter
nationaal. Vooral in Frankrijk en
Engeland heb ik er al veel ver
kocht: in beide landen zeker een
kleine twintig.
BELG
verkocht
er al 104
Zuinig
^Jgg* -I
iSSsiiW
Op vele vliegvelden is het al
een populaire verschijning gewor
den. Wat wilt u ook: er is geen
vliegtuig zo goedkoop als de Nip-
per. Iedereen, die zich de luxe
van een auto in de midden-klasse
kan veroorloven, kan ook in de
Nipper gaan zitten.
Het motortje loopt zelfs nog
zuiniger dan een doorsnee auto.
Veertien kilometer per liter ge
wone benzine is toch een presta
tie. Nauwkeurig rekent André de
kosten voor. Grofweg vraagt elk
uur vliegen vijftien gulden, zegt
hij. En daar is dan alles in ver
rekend, de brandstof, maar ook
de afschrijving. Zet dat eens
naast de kosten van andere sport
vliegtuigjes: daar betaal je toch
al gauw een vijftig gulden per
De mogelijkheden? De 45 pk
motor kan het toestel in horizon
tale vlucht opjagen tot 180 km per
uur, zegt hij. Dat is de topsnel
heid. Als kruissnelheid houden we
150 km aan. We hebben er nog
wel sneller mee gevlogen. In duik
vlucht wees de snelheidsmeter
km per uur aan. Voor
zijn afmetingen (vier meter lang
on een spanwijdte van zes me-
is het een rap toestelletje. Ik
er zelf eens. vertelt André.
46 minuten van Gosselies mee
Parijs gevlogen. Dat kostte
toen 13 liter benzine....
Start op weg
De bakermat van de Nipper is
de schuur van houthandelaar Her
man Neven in Herten, een dorpje
onder de rook van Hasselt. Daar
worden de toestelletjes in elkaar
gezet. Aan de lopende band lo
pen de vliegtuigen de ..fabriek"
uit. zegt Andrc Delhamende, die
zelf zakelijk leider is van de on
derneming. Met een man of tien
worden ze in drie weken in el
kaar getimmerd en zodra ze
klaar zijn gaan ze de lucht in
voor de eerste test.
Een eenzame landweg is daar
bij de startbaan, want een vlieg
veld heeft Herten niet. Tot nu
toe is dat echter geen bezwaar
gebleken, zegt André. trouwens
het toestel is in een wip de lucht
in. Het heeft maar vijftig me
ter nodig om los te komen.
Ontwerper van Europa's klein
ste vliegtuig is de Belgische inge
nieur Tipsy.
Enkele jaren geleden zette hij
de dwerg-kist op papier en stap
te met de tekening naar de Bel
gische vliegtuigfabriek Avions
Fairey aan de rand van vlieg
veld van Gosselies. De directie
zag er wel wat in en besloot tot
produktie. Lang heeft men er ech
ter niet aan gewerkt. Want later
werd de fabriek ingeschakeld bij
het Starfighterproject en daarmee
was meer te verdienen. De Nip
per werd afgestoten.
Testpiloten
houthandelaar Neven
kwam. Ik wil het ontwerp wel ko
pen, zei hij. Ik heb een houthan
del, maar ik kan er nog wel een
vliegtuigfabriek bij hebben. En
zo kreeg Herten al spoedig een
nieuwe ..industrie".
Overigens zijn de contacten
met Fairey nog niet helemaal
verbroken. Nog dikwijls geeft de
„Regie der Luchtwegen" in de
verkeerstoren van Gosselies hi.
startsein voor de Nipper. En dan
huppelt de wit-rood gespoten lil
liput als een veertje (gewicht:
185 kg...) de lucht in. Met aan de
stuurknuppel een van de Faireys
testpiloten Martin, Neefs of De
Beuken, die in hun vrije uren el
ke nieuwe Nipper, die uit de fa
briek komt, aan zware proeven on
derwerpen.
Ze doen het graag, lacht An
dré Delhamende, al is het na
tuurlijk wel een overgang als je
zo uit een brullende Starfighter in
de pruttelende Nipper stapt
Zélf vliegt André nooit meer, al
is de cockpit hem niet onbekend.
Een jaar of tjen geleden haal
de hij zijn brevet voor verkeers
vlieger bij de Belgische lucht-
vaartschool. Maar dat is allang
verlopen Honderd uur per jaar
moet je vliegen om dat brevet
te houden, zegt hij. Maar ik heb
er geen tijd meer voor. De Nip-
per-zaken houden me té veel aan
de grond.
Nèt een auto
Dat wil echter niet zeggen dat
André Delhamende nooit met
.zijn*' Nipper de lucht in is ge-
Het is een toestel, dat eigenlijk
iedereen kan besturen, zegt hij. Na
15 starts en landingen heb je alles
onder de knie.
Kijk. dat is het hele instrumen
tenbord. En dan wijst hij naar de
klokjes en metertjes in de cock
pit. Niet meer dan het allernood
zakelijkste is er in aangebracht:
een snelheids- en hoogtemeter, een
tocrenteller, een kompas, een soort
kunstmatige horizon en een olie
drukmeter. 't Is bijna zo eenvou
dig als auto-rijden, lacht hij.
Die eenvoud betekent wél, dat de
vlieger het zonder veel comfort
moet stellen. Het kost nogal wat
moeite om zich in het smalle tri
plex stuurstoeltje te hijsen, maar
zit men eenmaal, dan vergoedt
het uitzicht veel. De plastic koe
pel geeft vrij zicht naar alle kan
ten. En bij de armsteunen zijn
plastic ruitjes uitgespaard zodat
de vlieger ook naar beneden kan
Op het ogenblik beperkt André
zich tot een een-persoons vlieg
tuig. Maar. zegt hij, binnen
De Nipper voor de verkeerstoren
van het vliegveld Gosselies. lut
tele kilometers van Charleroi,
tvanr het temidden van brullende
Starfighters een vertrouude ver
schijning is geworden.
sie van de Nipper te brengen. Die
zal een wat sterkere motor krij
gen, maar ook wel duurder wor
den, zeker een kleine dertig mille.
Hoe dat toestel er zal gaan uit
zien: André lacht: dat is nog ge-
Voorlopig heeft hij aan zijn klei
ne Nipper nog genoeg. De verkoop
verloopt vlot. Uit ajle delen van
de wereld vraagt men om inlich
tingen. Uit Australië, Pakistan,
Kongo, maar ook uit landen dich
ter bij huis. Het zijn meest jonge
mensen, die graag eens „lekker
stunten". In Nederland héb ik er
tot nu toe één verkocht, maar er
worden onderhandelingen gevoerd
met nog drie andere geïnteresseer-
De ex-luchtmachtvlieger Dick
Mekkering en de textielhandelaar
Evert Vastenburg zijn er mijn
agenten en demonstreren regel
matig boven het vliegveld Hilver-
Bij elke demonstratie is men
verbaasd over de pit van deze
..Spitfire onder de sportvliegtuig
jes", zegt André. Dikwijls is na
één vlucht de zaak al beklonken.
Daarom: aangemoedigd door de
vele enthousiaste reacties gaan
we door. In de fabriek wordt op
het ogenblik gewerkt aan veertig
nieuwe Ni»>ers. Ze zijn nog in hun
geboortestadium en veel meer dan
een buizenframe is er nog niet
van te zien. Maar binnen enkele
maanden hopen we ze alle in de
lucht te hebben.
En daarmee zal de Nipper-vloot
dan zijn uitgebreid tot 150 stuks,
verspreid over alle delen van de
wereld. We hopen, zegt André Del
hamende, dat we er de luchtvaart
meer populair mee kunnen maken.
De meesten denken nog, dat vlie
gen alleen voor de miljonairs Ls
weggelegd. Maar met mijn Nipper
wil ik aantonen, dat er in veel
bredere kring mogelijkheden zijn
twee-persoonsver- voor de vliegsport.
