Duitse literatuur
RANDSTAD-6, van inferieur iot goed
ALS LEVENSSPIEGEL
Voorlopig oordeel over J. B. CHARLES
en het Jansenisme
ZONDAGSBLAD^
&LVSBDAG 8 FEBRUARI 1964
J.H. SCHOUTEN OPENT EEN
WERELD VOOR DE GEEST
zich in z'n graf ronddraaien,
op zichzelf'. Voor Van Deyssel
en de zijnen ging het in de litera
tuur om de waarneming van de
uiterlijke werkelijkheid allereer
en daarvan afgeleid -
Duits
de inhoud en
tuur gebruikt
gedachten
religie
Een Zeergeleerde zei me onlangs: ,,Ik kan
boek niet doorkomen. Van de week ben ik eer
Buddenbrooks begonnen, maar na een paar bladzijden heb
ik het boek maar weer weggelegd".
Ik grinnikte, want ik kon het goed begrepen, hoewel ik bruikV°
toch wel beter wist: sedert jaren lees ik immers regel-, Met i
matig en met grote interesse wat de heer J. H. Schouten Jv'aren ^em een 8™weL 'Deze
over de Duitse literatuur schrijft, en dan weet men wel derlands e e»chri jv'ende**pau
beter, want wat deze zeer deskundige gids op het gebied kon zich de weelde nog
der Duitse letteren naar voren brengt, is altijd zeer in- £?"ta
structief. Van hem weet ik, dat geen literatuur
verbonden is met de benauwende levensproblematiek en
daarom geestelijk van een zo ingrijpende betekenis als
juist de Duitse. Bovendien, als ik eens buiten mijn vaklite
ratuur iets in een andere taal lees, is het de Duitse.
Maar ja. ze mak<
gemakkelijk: ze he
ts ingewikkel
i het j
te buiten gaat als hij het
serigs" las
hun literati
gankelijk is. Eenmaal echter de
hij
■Ids, iets „Duit- zijn mede-Duitsers verwijt; in
laatst, waardoor tweede plaats omdat juist
jkdom de Duitsers
moeilijk toe- ideeënrijk!
..problematisch". Integendeel, de
opvattingen van Van Deyssel c.s.
zijn problematisch geworden. In
hun hoge mate zelfs, nog problemati-
moeite genomen en de barrière
onder de voet gelopen, wordt men
rijk beloond. Rijker wellicht dan
ergens anders, want sedert eeuwen
Is Duitsland het slachtveld van de
Europse geest Wat er belangrijk
is in het Europese geestesleven:
het wordt in Duitsland uitgevoch- MR
ten, feller, intenser, diepgaander de ideeën, die in de Duitse lite
als zij bij zijn levenstijd al
begonnen te worden.
De Duitse literatuur is onder ons
zij is i
dan elders.
Kon ik mijn vriend dus wijzen
op ons Zondagsblad, nu zou ik hem
bovendien met grote vreugde
steld onder het motto i
licht deed zien: „Duitse liti
als levensspiegel", een bundel op
stellen over de Duitse literatuur,
die al haar verachters kan beke-
Wonderlijke lui
Het is Goethe, die precies defi-
gegever. heeft
Bewaar ons voor Duitsers, die
opgehouden hebben te denken!"
mag de wereld met recht zeggen); haar j
maar in de derde plaats, omdat
zuchhS "li Ta pier und allein
De heer Schouten heeft zijn boek
een, die in de Duitse lite- gesti i
verborgen liggen. Gelukkig the:
zo verrassend rij™"* b°0k 4
„Misschien", zo besluit Schou
ten zijn boek,
zers deze behsr
bij Servire het matisch mengsel van literatuur,
psychologie, politiek, ethiek en pe
dagogiek. Deze mening is voor mij
niet nieuw; een leerling zei eens:
..Schouten geeft ook Duits". Lite-
ur is voor mij immers niet
gebied op zichzelf.
Aufrichtig zi
ersprechen;
enkele le- unparteiisch
i proble- nicht".
Met e
heeft de schrijver
kann ich
1. H. SCHOUTE»
het denken
identiek
n intuï
>elens. Rilke
tijdige" r
nieert waarom de Duitse literatuur
zon grootbelang^ (in ^een G^lhe.s'Fausl j?;
i geheel ander
levensspiegel, en de 'bespreking 5"*«- Het zijn stuk
een nooit eindigende beschouwing
;,K
gebracht: Goethe, Novalis, Rilke,
Hesse. Werfel. Kafka. Brecht, z»ch
Kastner en Schiller, in deze volg-
:al dit
„abst
irtegen Goethe's bezw
ten. Ik begon met
werigens afwijzend c
band geplaatst en benut): „Die
Duitsers zijn toch wonderlijke lui!
Ze maken zich door hun diepe ge
dachten en ideeën, die ze
zoeken en overal inleggen,
ven zwaarder dan nodig is. Laten
ze toch eindelijk eens de moed
hebben zich aan de indrukken
het Vorspiel auf dem Theater i
Goethe's Faust, laat il
ander mogen eindigen:
ik met een
uitspraak mag gelden:
stand allein und kdmpf-
ingehaalde
zich nog met zx
oiun. B- mende en menst
geciteerde blemen bezighouden, Faust z
allen tijde een fel
geweest, ook in zijn
voortreffelijk
Neen, dan
stuk lie-
mijn idee
hij, zoals Scht
mij6 H*
i pracht
diens „Glasperlenspiel"
:er, moeilijk
tiek, maar kritiek
gageerd.
rfel, Kafka,
ontweek,
nann Hes-
Een prachtig hoofdstuk
Glasperlenspiel", een
ilijk stuk cultuurkri-
zin i
le- ist's bekannt.
Nichts auf der Welt macht
so gefahrlich,
als tapfer und allein zu sein.
twee: worstelaars met d
religie; de beide andere
de verdrukte
bontgeschakeerd lev*
het in Faust heb uitgebeeld
ihr's packt, da ist's Tapfer und allein,
hebben deze dichtei
zich 1
verheffen, ja.
Contra Van Deyssel
sschien heeft deze literatuur- nimmer^onverschillig ten* aanzien
:h niet altijd denken behandeling mijn leerlingen en mij van de mens. en daarom ook nooit
zou zijn als er niet geholpen dit raadselachtige leven op „abstracte" wijze, zoals bijv.
3 beter te leren kennen." in Goethe's dagen Kant en Fich-
had moetn rij- de
he even verder el
vroeg gestori
Werfel. Een ieder aan wie
itmoeting van Kerk en Isra-
lat, moet zich
De heer Sch
i voortreffelijke
is daar Schiller om de
plaats, omdat Goethe
leerling uit het citaat stond te, bij
onbewust onder de vraagt
Van Deyssel. Dez<
droom was en de droom tot een
wereld werd, wordt hier een fijn- riv -
gevoeld portret gegeven. Graag fische, althans de meest theoreti-
'illen stilstaan, tisch filosofische, maar het was
i- altijd een filosofie van het hart.
de denkende
reeds vraagt Rilke de
eens ai- aaent: „Kon Rilke liefhebben?'
nu heb- vraagt de heer Schouten. Rilke mensheid,
beminde alleen God, -
opbrandde
De~h<
ven lang leraar Duits is geweest
op het Haagse Christelijke Gym
nasium en vele jaren als rector
Haagse School
De dichter J. B. Charles
(schuilnaam van W. Nagel,
geb. 1910) heeft het door hem
geschreven poëtische werk ver
zameld in een bundel De ge
dichten tot 1963 en uitgegeven
bij De Bezige Bij te Amster
dam. Het boek omvat de bun
dels Zendstation, Waarheen
daarheen, Het geheim, en Eks-
kuseer mijn linkerhand. Hoe
wel er dus, strikt genomen,
niets nieuws is ontstaan en er
dus geen bijzondere reden zou
zijn de thans in één band ver
zamelde gedichten te bespre-
oordeel over Charles als
dichter te formuleren. Bij de
afzonderlijke boekjes viel de
nadruk op de publicatie W^m
aandacht vanzelf
auteur. Is hij inderdaad een
dichter en hoe is zijn poëzie?
Men wil nu een figuur onder
scheiden.
naderen voelen dat in 't
zachte vlees
pan droom en rust de wek
ker zijn bot mes kerft.
Uur, dat het leven in de zie
kenhuizen wegsterft
terwijl de nachtzusters het
bruingekaft
bibliotheekboek geeuwend
op welk geheim besluit de
buitenwacht
der straatlantaarns als één
man uitdooft buiten;
uur, dat een man die onont
dekt wil blijven
zijn flessen plaatst op de
gestorven stoepen" (bl. 32).
sublie
Letterkunde leidde, besluit zijn
boek met een alleraardigst, leven
dig relaas van vele experimen
ten. Ieder jaar anders, ieder jaar
wisselend, maar altijd een greep
in het volle leven der Duitse li-
„Toch
t/als
het wel werkelijk
langer over
enig kunstwerk nooit i
deren. Schoute
nadacht/proefde zij de fijne
van/heel jonge groente wat altijd
een vast bewijs w;s dat iets echt
gebeurd was" (bl. 168).
Grensgeval
Dit laatste is eigenlijk zuiver
proza. Trouwens het hele dicht- het zijn vak,
werk van Charles is een grensge- zijn brood*
val en staat daarin niet alleen, dat l"
Hem volledig recht doen zou be- vondi
tekenen een studie 1
dit stukje is alleen
ging om enkele hoofdlijnen
derscheiden. Soms voel ik 1
deling in drieën
eerste plaats levende
schrijft de heer Schouten e
begrijpen
alleen heeft kunnen bena-
hij hier het voedsel heeft ge-
voor zijn altijd „hongeri
ïl. Zijn boek telt
Die laatste regels
i de
i voel ik behoef-
Authentiek
kant,
de
zin
ing was. Ik zou dit boek
iedereen wel in handen willen
omen persoonlijk e
niets te vergelijken. Maar ik
uitspraken citeren. „De gehelmde
begrijpt me n
les helemaal
misschi MRPMM
emen, of poza, u met de letteren; die r
ïl. Daar zou Char- ten ernaar do
ichzelf kunnen zijn tige leven bet<
n. Heeft hij ook
ivaluwpaard" be-
openmaken/om dacht? En is het vers op de ken- J. H.
iet een van zijn merkwaar- tuur als 1
uitingen? luxe-pocket
orde/moeten de niet het woord
t „dit raadselach-
leren kennen".
EV. GROLLE
Duitse litera-
160).
C. RIJNSDORP Ha:
rste bundel Zend-
in. En de dichter had zijn
;en spreek- en praatstijl nog
rt helemaal gevonden. Het eer
gedicht, Regen, zette traditio-
Ik word zo droevig van de
hij ruist vanavond langs mij
s (en vele anderen) mist Char
les de inwendige apparatuur, de
innerlijke voorsortering, om een
eindprodukt te leveren van onge
veer gelijkblijvende kwaliteit.
Bilderdijk en Boutens (om 'nu
blijven) le-
R.k. leketheologie over de man en zijn werk
drukken
i het
formuleren: Hitchcock behoort kunnen bre
Erfzonde
de erfzonde
te doen vinden,
Het gaat
het ga:
heel
ïrfzonde is bij Hitch-
Alfred Hitchcock, voor
sommige filmliefhebbers: Al
fred de Grote is een
„praktizerend rooms-katho-
liek". Zijn vader was even
eens een streng rooms-katho-
liek man uit het graafschap
Essex. Hij stuurde Alfred
naar het Ignatiuscollege der toont
Jezuïeten en Alfred is zijn
hele leven zijn opvoeding
trouw gebleven. Toch is het
merkwaardig, dat zijn werk
volledig a-religieus is. Reli
gieuze elementen duiken zo
goed als niet in zijn films op. iaat
Over God, senade, sebed, «J&JÏÏEtejïnS jTtatetoS
voroorinrr Trnrrit rfnnf Hoop tKan aeittalve
lord op die leer.
wilekeurig in
bracht met e
kerk, di<
houding
ad he*
2n stroming
;rband heeft ge-
Misanthroperf
In de populair® katholieke le-
kebeschouwing dijn de
Nederland)
de 17de
vooral in Frankrijk
twee 1
voorgi
SENIS
♦en) evenwel lieden, die in
theologie niet verder komen
dc ellende. Het zijn de zw
gallige misanthropen, die
sterk op de vertellen dan dat hij zondig
dan het
i verricl
andei
ngestoken zijn door
pestba.
et echter ii
gaat
:rge-
Gods grote antwoord
de genade,
ving, om Gods
op de schuld, dat is
het blijde kathol ie
ben de Jansenis
vergeefs getracht i
vinden op 1
iets „katholieks"
lisch antwoord
leerstuk der erfzonde 'overigens
door de r.k. dogmatiek aan
orde gesteld). Ieder die
altijd „hoera" roept, heeft
vergeving wordt door deze nius. Het waren de Jansenisten,
man, dit altijd h,t kwaad die voortbouwend op verschil.
lende uitlatingen van Augusti-
aan de orde stelt, gezwegen. nus, een bijzondere nadruk leg
den op de zware gevolgen van
De Fransen E. Rohmer en C. de erfzonde. Zo kwamen zij via
Chabrol, die in hun studie over een bijna totale ontkenning van
1. a_ 1 L tot een predestina-
gekoppeld was aan m
filosofische achtergronden van een sombere ^en ^minutieuze ben "de"Vansenïsten '"kennelijk
door de r.k.-kerk
oordeeld werd.
In verband met het jansenis- door de
tisch uitzicht van Hitchcocks
werk is het wel interessant
daarover de mening van Hitch
cock zelf te horen. Zij is even
kort als typisch, want toen de
befaamde Franse criticus, An-
dré Bazin, tijdens een inter
view met Hitchcock het woord
„jansenist" gebruikte, vroeg de
re naïeve charme: „What is
stand zal ontstaan over de be- Jansenist?"
Voelingen van de auteur, juist
Duidelijker
Enkele jaren later zou Hitch-
ick zich iets duidelijker uit
zijn de n
cht*
te gaan, hebben strengheid
^oewel zij
signal*
«ing', „The
„Blackmail" zijn
katholieke
♦rekkingen
het paar,
epel, alles wijst erop, dat Hitch-
inspiratie,
tussen de
de fai
hun ogeni
tegenwoordig ook
theologie op di"
ketterij beet. Dat
k in
i altijd
gaat
an door vele
toegejuicht,
Voor hen is he
intieel aspect
spoedig zullen
zijn hoede i
Hitchcock hierin
verontschuldigir
ketterse
dat is
iordat de toeschoi
gekeken hebben dan de
buitenkant... Hitchcock houdt
dubbelzinnig
heid, subtiliteit en mysterie".
Interessant
Het is Frans Sierens, die in
rijn bij Bruna en Zoon
Utrecht verschenen Zwarte
beertje „Alfred Hitchcock" het
thema „Hitchcock en het Ka
tholicisme" ter sprake brengt.
Het is een interessant soort
-ooms-katholieke leketheologie,
dat door Sierens ontwikkeld
wordt.
Hij schrijft o.a.: „Hitchcocks
werk is bijna volledig profaan...
Op „The Wrong Man", „I con
fess" en enkele korte scènes na,
o.a. in „Foreign Correspon
dent" en „The Ring" vinden
bancf houden met de katholieke
godsdienst. Daartegenover staat
dat de levensvisie, die in Hitch
cocks werk tot uiting komt.
zijn. Spijtig d:
hierin1
lijn voert,
Sierens' 1
hij kan het
pen, want 1
„sentimentele" type (Heymans)
en dat is nu eenmaal erg gevoe-
gheid. Het zijn als
al de geschiedenis
het i
vare Jansenisten i
Geen inhoud
iets anders fundamen-
Hitchcock en dat ka:
enthousiaster onderschrijven
pag. 14: ,.U"
tandpunten,
Hij schrijft op pag. 14: „Uit de
kritiek tegeni
Hitchcock i
duidelijk geivordei
niet behoort
ran wat ik z<
de INHOUD-kunsten;
^n. De vorm is voor hen slechts
een middel om die idee op aan-
arij pende wijze te vertolken.
WAT zij te zeggen hebben is be
langrijker dan HO
ik verfilmd heb,
'2gen, ook al is dat ,hoe"
geval. Wel
bepaalde
bijzonder veel belang Bij Hitch
cock is dit niet het geval. We'
heeft hij een eigen levensbeschou-
afc hAt -ÜQ werk tien terugkei
al? het ry nr.9nk.h.
i'rend in
duidelijk het stempel
het kwaad benai
stem
Kerk
de dit citaat t
opvoeding
boekje.
rijn begeerten en hartstochten
<3ie hem verblindden en tot
nieuwe zonden verleidden. De
vrije wil is verzwakt en uit het
goede spoor geraakt. De ellen
de in al baar vormen, stoffelijk
en zedelijk kwaad beheersen de
wereld. Zelfs de meest recht
vaardige, de meest onschuldige
leest eruit, dat de Je
zuïeten op hun college een be
langrijk hoofdstuk uit hun eigen
geschiedenis niet aan de jonge
Hitchcock hebben medegedeeld,
want Port Royal is door het Je
zuïtisme met wortel en tak uit
geroeid. Het kan natuurlijk ook.
dat de jonge Hitchcock
s.", s'
beier, want Hitchcock heeft
7.iin werk nooit laten blijken, dal
bespiegelingen hem
de organische eenheid
vorm dan op de inhoud, wat
niet betekent dat de inhoud
Hitchcock niet zou interesse
ren." Hier wordt expressis verbis
precies gezegd, wat ik altijd
bij Hitchcock gemist heb: de
INHOUD. Ik wü dit nu niet
brengen op het terrein
ander
inhoud" - problematiek,
nog wel iets
zeggen zijn. Ik
i de ERFZONDE". Tot
hoofdstuk, dal
~e Jai
te stellen, dat het
geeft „De Jansenist", begonnen
het kwaad Hitch- Ei
dit pregnanter willen uit- de Refor
ens ongetwijfeld hogelijk ge-
aseerd zijn.
u echter de beschouwing
Sierens zelf: als gezegd, he*
sen typisch voorbeeld van
icrkwaardige leketheologie. Somaar zonder ei
ten weinis kennis van Augustl- j,eeft hij
™iie?en) wat hiJ doet' hÜ 20 doende
ar te zwijgen) js? Weinee hjj ;s geen „ïnhouds-
hebben over wat hier nader ge
preciseerd is over het voorop
stellen van de idee. Hitchcock
heeft wel enig idee over de
mens, maar hij stelt deze niet
voorop. In feite komt dit erop
neer, dat hij geen idee in zijn
wei-k tot uitdrukking brengt. Hij
speelt met de /ormen, iets an
ders gezegd met de situaties
waarin de mensen terecht ko-
aar, zonder enig idee.
het poëtisch
halte.
text vand*0l'S
Het goede
irles i
a ongelijk
ïrkijken. Bij
:h erts met i-.^,-WfÊ
goudgehalte. Geslaagde fragmen-
i duidelijk
wordt
betaald
r kaliber.
Mengstijl
In de daarop volgende twaalf Men
regels gebruikt Charles een meng- houd
stijl, de praattoon begint het
op de achtergrond nog e
bewuste behoefte werkza
Bij Randstad, driemaande
lijks literair tijdschrift (een uit
gave van De Bezige Bij te Am-
sterdam), moet men eerst het
in zijn" helemaaï gaaf. Het "zijn inferieure signaleren en terzij-
i--- stellen. In dit zesde num
mer dient men hiertoe te re-
'ntarium tot zijn kenen het nietswaardige school- kei.
Ikking staat. De ontroering jongensopstel Een bevrijdings- aan
ens scheppen. feestje van Paul van der Loeff, q£|
■bijgaande, constat
stukken dus
der dat e
terlijk in:
beschikkir
Weinig M
if. Het r
het opschrij-
schieden zon-
erfijnd dich-
andere bijdragen God
ordt gesteld. Het
i Nikos Kazantka-
ït langs
icte den.
t modern*
:end jaar bij God
^|-|H;'
Spiegel
n mr. z\ E. Fren-
>rden levensvragen
Zweedse schrijver Stig (Halvard* druk
Dagerman
der Deugd
gesteld
■salis
Op mij maakt hij de
altijd een trait
dénken, Azië. Het Is mij niet mogelijk
stuk een bezonken oor
geven, behalve dan na-
vaardt (vergelijk
ijf zintuigen
ijk ook het d
Bert Voeten), zijn
>rdt. Hij schrijft o
het
profetische dichtstijl
Nieuwsgierig
het gedicht is Charles geheel zich
zelf. waarna het vers eindigt mei
op het aanvangskwj
trijn. Bovendien bleek al
eerste bundel d* -
Charles' inspirt
lijkheid handha;
werk door. Bij'
als Bilderdijk -
Een goed teken is c
vers van Charles te lezen. Hij
draait je geen esthetisch i
de ogen e
gebeurd d
heeft ged:
an eerlijkheid. Maai
gebeurd dat hem
-Ureven. 1
■nenselijke
'ijkl
drinken, autorijden
neloze baldadigheid. Vervol
gens elimineert men het opstel
letje zonder kop of staart vhd
K. F. Drenthe, over K(rank)
Z(innigen) verpleging, ver
moedelijk opgenomen terwille Nietzsche
van de griezelige tekeningen was. een
van de auteur en om toch voor
al aan de randgebieden van het
leven te blijven vertoeven. Ook
het experimentele proza van
J"r*en Becker (Randstad is uit-
in'beetjelukraak drukkelijk internationaal
i- Ascese, dat onder duidelijke
van Nietzsche in aforism
:hreven, zijn worsteling rr
deel aan de wordende God. kis' geestelijk
„Wat is mijn opgave? Het li- een grondige
chaam te doorbreken, mij samen luie christenei
te smelten met de Onzichtbare... uit te leren.
Ik loop op dc rand
grond en ik beef.
leveren strijd in
stand: „Waarom
gesloten luiken. Geen
eldt dat aan de geopenbaarde spraak maken, -f§ het metafysi-
aarheid voorbijziet. Kazantka- sche probleem moet onder de
worden
Gezocht
echter het
uit
idee op mij
mij blijft
ii kunstwerk
minder abstract gezegd, of
'maar me iets te
Zo niet, dan kan
rdighed*
m .-en situatie uit te
verkelijk „neg
rnê dan ook nog
hij heeft geen
zijn technische
sringen
Hitchcock kan
ser vertellen,
En bij
gees-
EV. GROLLE
Ti ij. Het ver
Groot talent
Stig Dagerman i
Men vergeet wel
de aforistiscl
lijdende
kehjkheii'
noodzakelijkheid Maar
hart i
lantisch tijdvak met I
door het onmogehjke na te stre- oud geworden. In 1954 pleegde vergelijkbaar is.
ven? In de heilige veste der vijf hij zelfmoord. Tussen 1945 en onderzoek op h<
,.nt,„«,A„ -de begren- 1949 schreef hij romans
1 andere stem in 1
zintuig of het
komt in opstand
Odyssee
ft h.
poëtische
Het verhaal Duizend
inzover dat hij
mcentreerder
erbrugt. Voor
dichten geen mé
'an getuigen
is toch altijd
schrijven bij bei
wijze lukt, heeft
charme en een eigenaardige zeg- kan alleen Iemand imponeren als li
aingskracht. Ik ckeer enkele uit- 4te de geschiedenis var wrik
spraken. „Verdronken zijn is^..ein het literaire experiment weinig
dS'men vernield heeft in dit le- De enige verdienste
n" /bl. 31). Uit het gedicht Och misschien dat het experimen' in zijn
6, heeft hij
Ook bij Pas-
i vorm van het aforisme
zijns zelfs wü gebruikt
bij God, geschreven ander
jaar voor zijn dood, kom.
in de posthuum verschenen
tl Vart
behoefte
drlge spiegei^Ve'" Dra^d.'tadMid Iemand is de ander
als antwoord op de vraag of het
met het onze Iemaed is de ander en an
dere dialogen, door R. Blij-
stra. Uitgave N.V. De Arbei
derspers, Amsterdam,
factor. Hij merkt op, dat Blijstra, die bekendheid ver-
^Qor novejien en essays>
bundel Vart behov av tröst (On
1 troost).
begrenzingen van d£
mens! Doorbreek de grenzen!
Ontken wat je ogen zien! Sterf 'er
dood bestaat lef heeft het vertaald. God be- zien valt het stuk tege
en kortstondig zoekt Newton in diens sterfjaar schrijver de studentik*
mod- 1727 en maniferieert zich door hel te schittering van bel
'- wonder, in dit geval door bet in- geest nog niet achter zich heefl
1 ^dezwaar gelaten. WU hij werkelijk vind.
goed en kwaad,
met uitschakeling van demetafy-
sische factor. Hij merkt op, dat Blij;
zelfs de zwartste calvinist dc wierf MMMH NPf!
deugd wil handhaven, maar zegt die bovendien lang toneelredacteui
er niet duidelijk bij, dat de deugd ^4
in de christelijke religie ondenk
baar is zonder God, die de Enige
is die deugt, fi g|
valt het s
ditmaal
zwak
dromen. Ma:
voel ik alle krachten i
tend
1 Nrvember haal ik
Profetisch
proza. Mèt Büderdijk en mèt Bou-
„Uur, dat de dienstmeisjes
in hun bedompte
kamertjes onder 't dak on-
rt^stig worden
nog in hun slaap omdat zij
de sekonde
uit een krachtiger talent weer
kan beginnen gewoon te doen.
Voor zwakke talenten is het ex
periment een verzoeking, om
zijn machteloosheid
dit goed door
cht, zijn rom:
ogenheid. Oorspronkelijk
attende levensbeschouwing
heelal dwarrelen. Ik wü, voord atekracht.
ijn romantische be-
"ik is hij
aUes-om-
ogenbliV
Isn recht
aanzien. Ik geef geen ander doel
verhaal.
in dit geval
opheffen vai
Enige
omdat dc-
boekje gewaagd
dat bijzondere eisen stelt, nl. het
schrijven van dialogen tussen
„iemand" en een „ander", waar-
lard alle mogelijke on
fantastisch
fragment trouwens
wijst
zantikakis en Dagerman goed
hij naar zoekt, of alleen
geestig zoeken? Zelfs zo is
het nog altijd beter te waarde-
.andelen, of handelen 2
Het aantal moge-
in mijn leven.
Kretenzer
Veel literatorer zullen dit stuk zijn? ïk geloS°het"ïaatst*
':"u -'-"en, en veel filo-
literatuur spre-
hij zijn lecr-
Men vergete
een opmerkelijk talei
Zijn de stukken van Ka- ren dan het gestotter
mstreken van Van ven. Integendeel, veeleer draagt
tend door gesprekken,
te filosofisch vinden, 1
Godsvoorstelling
elen ze over een
Godsvoorstelling omdat ze
het laatste.
ik bij de lectuur
beklj- ken. Precies als
tegenstellin- niet dat Kazantkakls
;er of de 1
der Loeff. Bijdragen als de drie de tekst 111UC1.
genoemde (ik hcdoel de positie- zaamheid, een zwevend redeneren
ze goed ve) redden ook dit nummer van voordat de kern van de zaak ge
le. Meer het oordeel, dat Randstad alleen stalte krijgt. Het gevolg is dat
literair modeblad op het gesprek niet tfcislaat bij de
lezer. We ontkom*® ifiet aan de
indruk, dat de auteur zich op een
lokken dat hij
van het hedendaagse verhalende internationale basis zou zijn.
proza tot de overtuiging (en ook nieuwe patroontjes
bij poezie), dat als de schrijver schrijven en denken,
of dichter werkelijk de begren- c
:rein heeft lal
C. RIJNSDORP niet heeft kunnei
