Twintig jaar geleden
bunker drama Vught
Render trilde
over zijn
hele lichaam
iek
nf
Tien vrouwen
dood - twintig
bewusteloos
Dertig piloten - dertig
graden onder nul
Voor oefening
in Noorwegen
Hoogovenschaaktoernooi
Snelle overwinning
van Zuidema
jgU -
Jaar geëist roofoverval
in bruidsnacht
Wereldkampioenen gaan
bescheiden voorop
9
WOENSDAG 15 JANUARI 1964
:1 zelf-!
HT
NE
(Van onze speciale verslaggever)
Twintig jaar geleden, in de nacht
van vijftien op zestien januari, vol
trok zich in Vught het berucht ge
worden bunkerdrama. Een wrede
collectieve straf, waarbij 74 vrouwe
lijk© gevangenen veertien uur lang
in een cel stonden geperst, die slechts
slaapruimte bood aan drie personen,
kostte tien verzetsstrijdsters het le
ven. Twintig anderen raakten be
wusteloos, doch konden, dank zij het
ingrijpen van de Duitse kamparts
.Wolters, worden gered.
Na de oorlog herleefde dit vreselijk
gebeuren voor het Bijzonder Gerechts
hof te Amsterdam. De Duitse „Ober-
aufseherin" Gallinat kreeg een gevan
genisstraf van twintig jaar opgelegd;
de Nederlandse „Aufseherinnen" Suze
Arts en Katja Schot werden voor
pectievelijk vijftien en twintig jaar
achter de tralies gesloten. De laatste,
die in het dodenkamp Ravensbrück
een opleiding had gehad, en ten tijde
van het bunkerdrama nog geen twin
tig was, werd tijdens de rechtszitting
gekenschetst als „de grootste sadiste
van Vught".
„Zonder enig meegevoel en met
vermaak", zo leest een destijds gemaakt
verslag, „dreven de bewaaksters de
vrouwelijke slachtoffers de bunker
Er werd gescholden en geslagen. Smeek
beden om hulp werden genegeerd".
„Dit alles", verklaarde de procureur
fiscaal ten aanzien van Katja Schot,
„stempelt deze verdachte tot een dierlijk
Vreemd genoeg heeft Rauter zich in
soortgelijke bewoordingen uitgelaten
over de verantwoordelijke commandant
van het „Konzentrationslager Herzogen-
busch", SS-Sturmbannführer Adam
Grünewald. Toen de hoogste SD-chef
bezet Nederland van de monsterlijke
straf op de hoogte werd gesteld, „trilde
hij", aldus een ooggetuige, „over het hele
lichaam". Grünewald, volgens een
port, dat over hem was uitgebracht,
man met een zeer middelmatige intelli-'
gentie .die slechts kadaver-gehoorzaam
heid kende, moet hij hebben toegebeten:
„Jij bent een dier, dat opgesloten moet
worden om de mensheid te bescher-
Nog merkwaardiger is misschien dat
Rauter met steun van Seyss-Inquart
Himmler deze woorden waar maakte. Na
als overwinnaar uit een competentie
conflict met de in Berlijn zetelende SS-
potentaat Oswald Pohl te zijn gekomen,
liet hij Grünewald en diens adjudant,
SS-Obersturmführer Hermaan Wick-
lein, door een in Velp residerende krijgs
raad te velde berechten. Hij beriep zich
hierbij op paragraaf 122 van het Duitse
Wetboek van Militair Strafrecht, die
het is door de bedreven wan- en schand
daden nauwelijks te geloven mishan
deling van gevangenen strafbaar stelde
Wegens o.a. dood door schuld werd
Grünewald op 6 maart 1944 tot drieën
eenhalf jaar gevangenisstraf veroor
deeld. Wicklein, die slechts een geringe
rol in het bunkerdrama had gespeeld,
kreeg zes maanden.
Dat de vonnissen niet werden uitge
voerd, is niet de schuld van Rauter. Toen
de beide veroordeelden naar Duitsland
waren overgebracht, wist de SS alsnog
hun vrijlating te bewerkstelligen. Grü
newald kreeg acht dagen verlof, waarna
hij. gedegradeerd tot gewoon soldaat,
naar Rusland werd gestuurd om daar in
een strafcompagnie van de SS-pantser-
divisie Totenkopf te worden geplaatst
Wicklein werd niet lang daarna tot ad
judant van de commandant van een
Duits concentratiekamp benoemd. De
een zowel als de ander zou ten slotte
aan het Oostfront gesneuveld zijn.
Wat was achtergrond?
Hoe heeft het bunkerdrama zich afge
speeld? Wat was de achtergrond? Wat de,
actuele aanleiding? We zullen geen na
men van de slachtoffers noemen, noch
van de overlevenden. We doen dit uit
overwegingen van piëteit. Té veel vrou
wen hebben er een blijvende shock van
overgehouden. Onze gegevens zijn af
komstig van het Rijksinstituut voor
Oorlogsdocumentatie te Amsterdam, zo
mede van verschillende, in 1944 versche
nen illegale bladen. Bijzondere dank zijn
we verschuldigd aan mevr. A. Hiemstra
Timmenga te Dordrecht medewerkster
van de Afdeling Onderzoek Concentra
tiekampen en Gevangeniswezen van het
Rijksinstituut. Van haar hand zal tege-
legenertijd een in opdracht geschreven
monografie verschijnen over de concen
tratiekampen in bezet Nederland, met
uitzondering van Westerbork.
Het bunkerdrama vindt zijn oorsprong
bij een zekere Agnes Jedzinl, een Duitse,
die wegens belediging van de Führer en
de Wehrmacht was gearresteerd. Ze
werd opgesloten in Vught in de vrou-
wenafdcling daar zaten in 1944 zes- tol
zevenhonderd gevangenen waar ze
o.a. in de keuken en in het zogenaamde
Gasmaskercommando in Den Bosch te
werk werd gesteld.
Jedzini voelde zich zwaar te kort ge
daan. Ze vond dat ze slechter werk dan
andere gevangenenen moest verrichten,
wat haar tot schrijven van een brief
aan „Oberaufseherin" Gallinat bracht.
De inhoud hiervan bleef niet geheim
Spoedig wisten de vrouwen in haar ba
rak dat ze zich beklaagd had over het
feit. dat ze als Duitse en wegens een ba
gatel nog steeds vast zat. In verband
hiermee noemde ze de naam van een in
december 1943 ontslagen medegevan
gene, die volgens haar veel meer op haar
kerfstok had. Ze suggereerde dat de
laatste nog onderduikers in huis had, of
in ieder geval „Judenfreundlich" zou
Verontwaardigd
De vrouwen in de barak waren heftig
verontwaardigd. Ze beschouwden de
brief van Jedzini als verraad, 's Avonds,
toen ze op haar brits lag, werd ze met
bekers water nat gegooid. Gezamenlijk
werd voorts besloten dat de Duitse die
nacht niet in de barak mocht blijven
Zonder protest van haar kant werd ze
naar het dagverblijf gedirigeerd, maai
niet voordat ze hard was toegesproken
De waarschuwing, die ze kreeg, kwam
hierop neer dat ze geen verdere last
de anderen zou ondervinden, als ze
in het vervolg behoorlijk zou gedragen.
Pleegde ze daarentegen opnieuw
raad, dan zou haar haar worden afge-
Jedzini ging hiermee akkoord, doch de
volgende morgen, nog vóór het afnemen
van het appèl, diende ze by de kamp
commandant een klacht wegens mishan
deling in. Hierbij werd één naam ge
noemd: die van een jonge, flinke vrouw,
die verzetswerk had verricht. Bij onder
vraging weigerde deze namen van mede
plichtigen te noemen, terwijl ze ver
klaarde de actie te hebben geleid eD
daarvoor ook de verantwoordelijkheid
wenste te dragen. Het hele incident werd
hiermee in de persoonlijke sfeer ge-
Nog voor het middag werd, was de
vlecht van Jedzini afgeknipt. De vrouw,
die dit deed. en die we van nu af aan X
zullen noemen, was dezelfde, die tegen-
de kampcommandant alle schuld van
de „mishandeling" op zich had genomen.
Alle andere vrouwen in de barak waren
echter voor. Men vond dat de Duitse
wederom verraad had gepleegd.
Nog die zelfde middag werd X naar de
hoogste chef, Grünewald gebracht. Om-
;e opnieuw weigerde namen van
medeplichtigen te noemen, gaf deze haar
.donker arrest": de zwaarste celstraf, die
n Vught mogelijk was. Ze ging naar de
bunker, in een donkere, onverwarmde
meubelloze cel, waarvan de vloer en
muren kletsnat aanvoelden. Vijftig
bracht ze er in door, zonder te sla-
en met als enig voedsel twee stuk
jes brood. Nochtans bleef ze bij haai
weigering name
Solidair
In de barak wasinmiddels een zeer
rumoerige vergadering gehouden. Ne
gentig vrouwen besloten daar zich soli
dair met de gestrafte te verklaren. Ze
schreven hun nummer op een stuk pa-
getrapt. De rest, zeventien dus X,
die al vijftig uur in de bunker had ge
zeten, bevond zich in de volle cel
kwam met aanzienlijk minder ongemak
in de aangrenzende cel 116 terecht.
De kampcommandant, die de dein van
cel 115 slechts met de grootste moeite
kon dicht drukken, liet de ongelukki-
gen nog weten dat er niet gepraat
mocht worden en dat de ramen dicht
moesten blijven. Als dit bevel niet werd
opgevolgd, zou de brandspuit op de
vrouwen worden gezet.
De opgepropten in cel 115 zagen het
gevaar, waarin ze zich bevonden, on
middellijk in. De ruimte, waarin ze
veertien uur zouden vertoeven, was 4.02
meter lang, 2,37 meter breed en 2.35 m.
hoog. Bij de deur bevond zich een kléi
ne uitbouw, terwijl er twee kleine ven
sters waren, die nog geen 25 centimeter
naar binnen konden worden geopend.
Licht was er niet. ook niet overdag, om
dat een houten schot het uitzicht be
lemmerde. Doordat hij nog maar kort
geleden gebouwd was, was de cel nog
nat- Condenswater begon bovendien
spoedig van het plafond te druppen.
Een arts, die zich in cel 115 bevond,
raadde haar mede-gevangenen aan zo
min mogelijk te praten, teneinde het
zuurstofverbruik te beperken. Tegen het
bevel van Grünewald in liet ze een van
de vensters openen, wat overigens pas
na twee uur wrikken gelukte, omdat
de verf nog plakte.
Paniek
Niettegenstaande dit werd het hoe
langer hoe benauwder en bedompter-
door gebrek aan ruimte tussen de ande-
bleven hangen!), ontstond er een
paniek. Er werd gegild en ge
schreeuwd, gesnikt en om hulp geroepen
De chaos was op een gegeven moment
zó groot dat gestrafte SS-ers, die in
een ondergelegen cel waren opgesloten,
op de deur begonnen te bonzen om de
aandacht van de bewaking te trekken.
Niemand kwam echter opdagen. Grü
newald niet, omdat hij Bacchus vereer-
f eest je was. Arts en Gallinat niet, omdat
sliepen. De bewaking niet, omdat
waarschijnlijk instructies waren uitge-
De nacht werd een hel. Steeds meei
rouwen vielen flauw: anderen stier
en, Op 't laatst stonden degenen, die
nog bij kennis warren, achter elkaar met
één schouder tegen de muur. terwijl de
hoek lagen de doden, tot een metei
hoog, in de andere hoek.
„Die toestand kun je niet beschrij-
m", vertelde een overlevende, „die
sfeer is niet weer te geven. Eigenlijk is
deze nacht voor mij en hij zal het
een ieder, die dit meegemaakt
heeft, zijn vreselijk onwezenlijk
Slechts enkele flitsen herinner ik me
nog goed. Bijvoorbeeld dat er een vrouw
een aanval van waanzin kreeg, rond
ging kiuipen en de anderen in de benen
beet. Ook heeft het een "ontzettend ster
ke indruk op me gemaakt dat, toen het
tegen de ochtend liep, er onder de stapel
lichamen voor me een arm uit kwam,
angs m'n been streek. Alleen weet
ik dat ik geen vin kon venroeren".
Tegen zeven uur 's morgens werd dc
deur van cel 115 door Katja Schot ge
opend- Ze schrok echter zo van de
schrikkingen, die ze zag, dat ze hem
middellijk weer dichtgooide. „Oberauf
seherin" Gallinat kwam er toen aan te
pas. Ze deelde nog klappen uit aan de
veertig vrouwen, die op eigen kracht
ouiien strompelden, want het ging
haar allemaal niet snel genoeg. Vier-en-
dertig ongelukkigen bleven liggen, van
er vier-en-twintig diep bewusteloos
H) n, Tien anderen, allen boven de
veertig, zouden nooit meer opstaan.
Door gebrek aan zuurstof waren ze ge
stikt, aldus hun lotgenote en arts, die
datzeh e jaar in Ravensbrück is
gekomen.
Kwetsuren
Bijna alle overlevenden hadden kwet
suren. Hun benen zaten vol builen en
blauwe plekken, die ze in de chaos el
kaar hadden aangedaan. Ook constateer-
Met ski's en eskimohutten
(Van een onzer verslaggevers)
Een dertigtal straal jagerpaloten
van het op de vliegbasis Eindhoven
gestationeerde 314ste squadron van
de tactische luchtstrijdkrachten is
vandaag met drie luchtmacht-
Friendships naar Noorwegen
trokken voor een „overlevingsoefe-
ramig". Tien dagen lang zullen de
vliegers hoog in de bergen bij VeSles
Kaugum, een plaatsje 150 km ten
noorden van Oslo, temidden van een
barre sneeuwwoestenij kamperen in
sneeuwhutten, geheel geïsoleerd van
de bewoonde wereld.
Doel van deze expeditie is de pilo
ten van dit squadron, dat dikwijls bo
ven Noorwegen oefent, te leren hoe
noodgevallen te handelen in een i
laire streek, waar de ongetrainde
slechts weinig overlevingskansen
hebben. Want al zal de piloot met be
hulp van schietstoel en de parachute
veilig zijn toestel kunnen verlaten,
maal op de grond zal hij de gróót
ste krachtproef krijgen te doorstaan.
Daar zal hij met temperaturen van
dertig graden onder nul te maken kry-
en alleen staan in een onherberg-
gebied, meestal zonder enig men
selijk leven. Hij zal er geheel „self
supporting" moeten zijn. Hij zal
toeten leren hoe h(j van ijs een
kimo-hut bouwt, boe hij zich beschermt
tegen bevriezing, hoe hij met primite-
hulpmiddelen ski's kan maken, hoe
hij lawine-gevaar kan keren en hoe hü
m voedsel komt.
Wat dit laatste betreft: de vlieger
zal vrijwel geheel zijn aangewezen op
het wild in zijn omgeving. En hoe dat
de men bij velen brandwonden aan de
tong en de lippen. Deze waren ontstaan
tijdens het aflikken van vocht op de
muren, die nog salpeter afgaven.
Aan het flinke optreden van de SS-
kamparts Wolters is het te danken dat
het bunkerdrama niet meer slachtoffers
heeft geëist. Met behulp van injecties
bracht deze de flauw gevallenen bij, ter
wijl hij er voor zorgde dat de veertig,
die door Gallinat opnieuw in één cel
waren gestopt, over alle cellen in de
bunker verdeeld werden en dekens en
een matras kregen. Ook X redde hij
waarschijnlijk het leven. Grünewald
wilde haar weer „donker arrest" geven,
doch Wolters protesteerde, omdat hij
van mening was dat dit haar dood zou
Grünewald. Wicklein, Gallinat, Schot
en Arts hebben nog alles in het werk
gesteld om het bunkerdrama onder zich
te houden. Vrouwen, die werden ontsla
gen, of overgeplaatst, kregen onder de
zwaarste bedreigingen te horen dat ze
met niemand over die teisterende nacht
van 15 op 16 januari mochten spreken.
Verschillende van hen slaagden er ech-seling hard, zij het*niet
Darga. Hy werd gedwongen steeds
„Wie heeft wit bij
Darga-Keres", vroeg
gistermiddag 'n cy
nicus, die de stand
na 12 zetten in
ogenschouw nam.
Darga had toen een
stuk geofferd, zwart
was met de Koning
naar f8 gemarcheerd
enbeiden had
den royaal 2 uren
bedenktyd verbruikt
voor12 zetten.
Toen ging het piot-
de
van karakter. De eerste ontmoeting was
een aaneenschakeling van combinaties,
met wit als initiatiefnemer.
De resultaen in de grootmeestergroep
waren: Larsen (Den.)-De Rooi (Ned.)
afgebroken; Van Scheltinga (Ned-)-Por-
tisch (Hong.) 01; Zuidema (Ned.)-
Dunkelblum (Belg.) 10; Bobotsov
(Bulg.)-Donner (Ned.) afg.; Lengyel
(Hong.)-Filip (Tsj.-Sl.) VaVz', v. d.
Berg (Ned-)-Ivkov (Z.-SL) 0—1; Parma
(Z.-Sl.)-Ney (RusL) VaVzDarga (W.-
Dld.) -Keres (RusL) 0—1.
De stand luidt: 1/2. Portisch en Ivkov
beiden pnt; 3. Keres 5; 4. Ney 4%»
5. Larsen 4 en 1 afg.; 6. Parma 4; 7. Fi-
hun afschuwelijke ervaringen
illegale pers te melden. meer materiaal te offeren, terwijl de 'lip 3Va; 8. Zuidema 3~ 9/10. Darga
Ook Wolters zweeg met. Ten koste zwarte koning per zet ruimer adem kon gyel 2Vz11. Van Scheltinga 2; 12. Don
kern overplaatsing halen. By het verstrijken van de speel- ner J.M> en 1 afg.; 13- De Rooi 1 en 1 afg.;
derden i
degradatie
lukte het hem Rauter
lichten.
X, die uiteindelijk weer in een lege,
donkere cel terecht kwam, werd daaruit
pas op 7 maart ontslagen, een dag na
het vonnis tegen Grünewald en Wick
lein. Haar weerstandsvermogen was sterk
verminderd, doch niet gebroken- Totaal
vergrijsd kwam deze jonge vrouw weer
in een vrye maatschappij terug. Zo be
gon en eindigde het bunkerdrama van
Vught één van de vreselijke gebeur
tenissen in het kampleven van bezet Ne
derland.
hne muf schoit aeschorsen
I'lei aget komma ndonl
lotogrdleeien s tien^eiWeni mul zonder wóoryhywin
mei Scherp 3 e sc Hol en
de ((omtwndar»
Borden, die buiten het kamp
waren aangebracht en die voor
zichzelf spreken.
pier en stuurden dit naar Grünewald
met de mededeling dat zij allen bij het
vlecht afknippen van Jedzini betrokken
aren geweest.
Door het gesis en de bedreigingen om
haar heen was de laatste in paniek ge
raakt. Twee dagen vóór het bunkerdra-
verliet ze de barak en trachtte het
kamp te ontvluchten. Een SS-er, die op
wacht stond, riep haar aan. Omdat ze
weigerde terug te keren, schoot de man
op haar. Ze kreeg een longschot, waar-
ze, in het ziekenzaaltje van hel
kamp, op 22 januari bezweek.
Grünewald, razend geworden door
at hij noemde „de muiterij", had in
zijn misdadige brein een onmenselijke
straf voor X en de negentig andere vrou-
uitgedacht. Op 15 januari, 's mid
dags om drie uur, liet hij alle een-en-
negentig naar de bunker marcheren.
Met nu ip van de „Aufseherinnen" slaag
de hij er in vier-en-zeventig gevangenen
cel 115 te persen, waarbij geraasd
werd en getierd, gevloekt, geslagen en
te i tijd stond wit het halve bord achter,
ter.
De opening was uitermate origineel en
vergde zeer veel bedenktyd van de groot
meesters. Vooral toen wit een offer
bracht, dat veelbelovend scheen, ging
de partij hoogtepunten tegemoet. Ach
teraf bleek het allemaal strovuur te
zijn, doch er was het talent van Keres
voor nodig, om dit zo gladjes te kunnen
bewijzen.
Van dik hout zaagt men planken ging
het ook aan het bord Larsen-De Rooi.
■■(De Deen had er weer eens zin in. doch
Zwart had geen lust het directe slacht
offer van diens breed-uitwaaierende
planning te worden. Hij hield strak vast
aan een centrale druk, waarop uren lang,
in het raam van het combinatoire. werd
geïmproviseerd.
Van den Berg heeft zijn (kleine) sco
re van punt niet kunnen verbeteren:
daartoe had hij Ivkov in bedwang moe
ten houden, doch diens positionele spel
opvatting bleek opnieuw superieur. De
Joegoslaaf kreeg op de koningsvleugel
de open g-lijn in handen, waarvan hij
magistraal gebruik maakte.
Heel sterk
Van Scheltinga verloor tegen Portisch,
die toch wel heel sterk schaakt en o.L
tot de wereldklasse kan worden gere
kend. Hoe het allemaal bij hem gaat is
nooit al te duidelijk althans niet bij
oppervlakkige waarneming doch het
Laskeriaanse stukkenspel, meestal in re-
lntie met een pion is toch wel uiterst
moeilijk te weerstaan.
Zuidema is plotseling op 50 procent
gekomen. Gisteren won hy in1<
zetten van dc Belgische meester Dun-
kelblum, die ln een Franse partij eer
vry voor de hand liggende combinatie
overzag en toen werd overrompeld. De
oud-jeugdkampioen is op dit ogenblik
de beste Nederlander. Eveneens IC zet
ten duurde de partij Lengyel-Filip. De
stelling was toen geheel symetrisch.
Punt voor Uonner
.,Als er een flinke boer trouwt dan
kun je wat halen, die krijgt flink geld".
Dat was het advies van de 28-jarige
rijschoolhouder J. G. G. te Oldenzaal
aan izijn vrienden toen er over geld
gebrek werd geklaagd. Dit werd tevenJ
de aanleiding tot de roofoverval in de
nacht van 25 op 26 september te Weer-
selo, gepleegd door de rij schoolhouder
en zijn 22-jarige plaatsgenoot de stu-
cadoor H. S.
Zij trokken naar de boerderij van het
pasgetrouwd paar Hassink. Nadat de
laatste gasten waren vertrokken, sloop
S. dichterbij. Door aan het raam van de
slaapkamer te luisteren, kwam hij te
weten, dat het geld, dat het bruidspaar
van de gasten had gekregen, in de linnen,
kast was opgeborgen. Toen alles donkei
was, gingen de beide Oldenzalers via dc
hooizolder naar de slaapkamer waar S.
met een pistool in de hand binnentrad,
terwijl G., die vreesde dat men hem zou
herkennen, op de gang bleef staan. Ter
wijl de bruidegom verklaarde dat er geen
geld was, keek hij tersluiks naar het
broodmes dat nog op de wastafel lag
Met dit mes had hy de bandjes van de
japon van zijn vrouw doorgesneden, om-
dat ze deze niet los kon krijgen. S. greep
het mes snel weg en wierp het in de
gang. G. pakte het daar op en sleep het
vervolgens op de muur. Dit geluid klonk
de bruid zo angstwekkend in de oren,
dat zij de plaats aanwees waar het geld
834,50 lag. Vandaag stonden G
en S. voor de Almelose rechtbank te-
recht. Tegen beiden werd een jaar ge-
drie jaar proeftijd.
loven, dat winst mag worden verwacht.
Merkwaardig was, dat veel elementen
van de partij uit de 5de ronde Filip-Bo-
botsov een rol speelden, ditmaal echter
ten nadele van wit.
Parma-Ney was een Spanjaard, die
correct remise liep. Het is interessan»
te zien hoe feilloos de ex-jeugdwereld
kampioen elite verwikkeling die hem niet
zint, weet te ontlopen: geen wonder, dat
hij tot nog toe ongeslagen is gebleven.
In de meestergreep staat de Zuidsla-
viër Smederevac, die eigenlijk op het
laatste moment is ingevallen, op kop- Hij
won, met zwart, van Hennebcrke, die
zonder reden een stuk en prise liet staan
Bergsma won overtuigend van Gibbs:
de Engelsman kon in deze felle groep
wel eens te licht blijken. Muller-Kramer
was een correcte puntenverdeling; San-
dor won ten koste van Litmanowicz. De
afgebroken partijen Lehmann-Van Geet
en Flesch-Kieninger verschillen sterk
14. Dunkelblum 1; 15. Van den Berg
17. Bobotsov 0 en 1 afg.
Tweede ronde meestergreep: Lehmann
<W.-Did.)-Van Geet (Ned.) afg.; Flesch
(Hong)-Kieninger (W.-Dld.) afg.; Bergs
ma (Ned.)-Gibbs (GB) 1—0; Muller
(Oost.)-Kramer (Ned.) VzVz', Sandor
(Hong.)-Litmanovicz (Polen) 1—0; Hen-
neberke (Ned.)-Smederevac (Hong.)
0-H.
Stand na twee ronden: 1. Smederevac
2 pt; 2. Bergsma lVa pt: 3/4/5. Van Geet,
Flesch en Lehmann 1 en 1 afg.
Atletiek Henk Snepvangers (1 div.
Kon. Mar.) is gistermiddag te Steenwij-
kerwoldcross country-kampioen gewor
den van de Koninklijke Landmacht. Hij
legde het 8 kilometer lange parcours af
in 23 min. 5 sec. en had 17 sec voor
sprong op Roelofsma (garn. commando
Amerstfoort) die tweede werd.
Instructie
Instructeurs van de Noorse lucht
macht zullen de dertig mannen daar
bij helpen. Ze zullen hem leren skiën
om zich snel te kunnen verplaatsen in
geval van nood, ze zullen hen wijzen
op tal van schijnbaar onbelangrijke
voorzorgsmaatregelen. Bijvoorbeeld dat
zij het luchtgat in hun eskimohut, waar
in zij moeten overnachten niet te klein
maken om niet te stikken.
Ze zullen hen ook leren hoe gebruik
te maken van allerlei hulpmiddelen.
Hoe zij hun knalgele eenmansbootje als
poolpak kunnen gebruiken en hoe de
tal van andere hulpmiddelen, die een
straaljagerpiloot op vluchten als die
naar Noorwegen altijd bij zich heeft,
kunnen worden toegepast Die uitrus
ting voor een „pool-overleving" ia zeer
omvangrijk en bevat zelf een zender
tje.
Ernst
Hoewel de meeste vliegers de trip
als niet veel minder dan een gratis
wintersportvakantie beschonwen, is de
opzet ervan de luchtmacht-autoriteiten
ernst. Want al zal het ongetwijfeld vro
lijk toegaan in het 1500 meter hoge
Vesles Kaugum, iedere vlieger kan eens
noodgedwongen in een dergelijke situa
tie worden geplaatst.
En dan staat hij alleen en zal hij
zonder hulp van anderen zijn weg
moeten zoeken en in zijn onderhoud
moeten kunnen voorzien. Zonder col -
lega's en zonder de wetenschap
dat als zich werkelijk geen pool-
haas of korhoender laat verschal
ken er altijd nog de voorraden zijn,
die voor de oefening worden meege-
Leider van de expeditie is majoor
Verhey, commandant van het VOTC
op Soesterberg, Het Vliegveiligheids
Oefen en Testcentrum van de lucht
macht. Op dit centrum wordt de straal
jagervliegers geleerd hoe zij na een
noodlanding in vijandelijk gebied er het
leven kunnen afbrengen. In theorie,
laar ook in de praktijk, in de bossen
Eerste groep
Nu wordt daaraan een overlevings-
irsus toegevoegd, in een bar en koud
klimaat. Al eerder waren er als expe
riment een paar kleine groepjes van
enkele jachtvliegers naar Noorwegen
gegaan voor deze cursus, maar de
groep die vandaag is vertrokken, is de
eerste grote.
nu al staat vast dat de ervarin
gen die de komende tien dagen wor
den opgedaan, zullen worden genoteerd
■straks op Soesterberg te worden
gebruikt voor de opleiding van nieuwe
vliegers.
Grishin sneller
dan Amerikanen
Evgeny Grishin, de Russische wereld
recordhouder op de 500 meter, heeft
gistermiddag in het Noorse Hoenefoss het
eerste treffen met de Amerikanen glans
rijk gewonnen. Grishin bleef de rijders
de Amerikaanse olympische ploeg,
die enkele weken geleden in Colorado
Springs vooral op de 500 meter fantas-
tische tijden maakten, ruim voor. Met
zijn 41,2 sec. was de Rus precies een
seconde sneller dan Willy Haugen. Bill
Disney noteerde 42,3 sec. waarmee hy de
beste Amerikaan was. Er werd in Hoene
foss ook nog een 1500 meter gereden. Het
jmmer leverde met 2.14.7 een zege op
Dor de Europese kampioen Nils Aaness
In het Russische trainingskamp Gjoevik
verbeterde Oleg Sjabarov met 4.43.8 het
baanrecord op de 3000 meter. Het oudë
record stond* met 4.48.5 op naam van
Kees Broekman.
De voornaamste uitslagen van Hoene
foss luiden: 500 m: 1. Grishin (Rusl.)
sec.; 2. Haugen (Noorw.) 42.2;
3. Disney (V.S.) 42.3; 4. Aamodt (Noorw.)
Rudolph (V.S.) 42.4; 6. Hedlund (Zwe.
den) 42.5; 7. Johansson (Noorw.) en Mc-
dermitt (V.S.) 42.6: 1500 m: 1. NUs Aaness
Noorw.) 2.14.7; 2. Grishin 2.14.8; 3. Hau
gen 2.15.0; 4. Guljajev (Rusl.) 2.16.7.
Europese titels kunstrijden
Pavel Romanova en zijn zusje Eva Romanova hebben na de verplichte
dansen een kleine voorsprong genomen op hun felste belagers, het stijl
volle Britse duo Janet Savvbridge/David Hickenbottom uit Birmingham.
De puntentotalen na die vier dansen waren resp. 139.1 en 137.0. Het ver
schil in punten is dus 2,1 voor de wereldkampioenen uit Tsjechoslowakije,
die merkwaardig genoeg tweemaal de hoogste titel wonnen maar nooit de
Europese.
Het is een klein verschil, maar de
officieuze plaatscijfers geven de su
perioriteit van de Romans duidelijker
aan: 8,5 tegen 13,5. Het Engelse paar
Yvonne Suddicks en Roger Kennerson
staat derde met 128,4 en als plaatscijfer
26.
Nico en Jopie
Haagse broer en zus Nico (18) en Jopie
(20) Wolff debuteerden in dit interna
tionale gezelschap lang niet onverdien
stelijk. Zij nemen met de vrije dans vaD
vanavond nog voor de boeg weliswaar
de elfde plaats in, maarer was in geen
enkel onderdeel sprake van uit de toon
vallen. De verplichte dansen waren ach»
tereen volgens: foxtrot, de Europese
wals, de kilian en de tango. Vooral de
wals werd door de Wolffjes goed ge
danst. Zij kregen hetzelfde totaal als het
Franse duo Houdas-Brun en werden zelfs
hoger gewaardeerd dan de Oostenrijkers
Christel Trebesinger-Gerald Felsinger.
Van de Engelse arbiter, de oud-wereld-
kampioen Lawrence Demmy, die zeer
lage cijfers gaf en daardoor driemaal de
oorzaak was van een juryvergadering op
het ijs. kregen broer en zusje Wolff een
4,2 voor de wals, even hoog als zijn cij
fer was voor de favorieten Romanova.'
Roman.
In de kilian klopte het samenspel van
snel wisselende voeten en vloeiende bo
gen en wendingen minder goed bij onze
landgenoten, maar de voorsprong op de
Duitse Jutta Peters en Wolfgang Kunz
en het Zwitserse paar Rosemaric Lerf-
Roland Wehniger bleef gehandhaafd.
Bij de tango was de harmonie weer her
steld en nu kwamen weer goede cijfers
(o.a. 4,5 en 4,3) uit de bakjes van de ze
ven „gezworenen". De achterstand op
Trebesinger-Felsinger werd tot 0,3 pun
ten teruggebracht. De aantrekkelijke
vrije dans van het debuterende Neder
landse paar zit er zoals bij de trainingen
herhaaldelijk bleek goed in en met span
ning ziet het kleine groepje Nederlan
ders in Grenoble dan ook uit naar dit
laatste onderdeel waarvoor een verme-
nigvulidgingsfactor van 1.3 geldt.
Na vier dansen luidt de stand: 1. Eva
Romanova,'Pavel Roman (Tsj-Sl) 139.1
pnt.; 2. Janet Sawbridge/David Hicken
bottom (GB) 137.0 pnt.; 3. Yvonne Sud-
dicks/Roger Kennerson (GB) 128.4 pnt,;
4. Marjorie Mccoy/Ian Phillips (GB)
126,1 pnt.; 5. Gyorgie Korda/Paul Vasay-
helyi (Hong) 123,5 pnt.; 6. Jitka Babicka/
Jaromir Holan (Tsj-Sl) 121.1 pnt.; 11. Jo-
pie/Nico Wolff (Ned) 112,5 pnt
