TWEE TENTOONSTELLINGEN
HUMOR VOOR MENSEN
voor u Qelezen
ere ster
POËZIE VOOR GODEN
in Haags Gemeentemuseum
ZONDAGSBLAD
ZATERDAG 7 DECEMBER 1963
van belang
i
In de reeks exposities die het Haagse Gemeentemuseum
I wijdt aan bekende levende kunstenaars is, na Bouthoorn,
Drayer en Hussem, thans de beurt aan Jan van Heel, wiens
165ste verjaardag op 27 juli 1963 mede een gerede aanleiding
was hem met een separaat-tentoonstelling te huldigen. Schrijven
over Van Heel lijkt synoniem met uilen naar Athene dragen.
Immers, zijn populariteit is ontstellend groot, wat hij natuurlijk
I in eerste instantie aan eigen activiteiten dankt.
jjan van heel]
IEr zijn bijna geen geledingen
van het Nederlandse kunstleven
denkbaar waar Van Heel geen
I lange vinger in de pap heeft.
Bekend als pedagoog van
grote kwaliteiten (vroeger le
raar aan Mulo-scholen, daarna
I docent aan de Haagse Vrije
Academie en thans verbonden
aan een lyceum aldaar) heeft
Ihij als geen ander zijn stempel
op de creativiteit van de kunst- stand^
lievende jeugd gedrukt, waar-
I naast hij nog de tijd vond zit
ting te nemen in een ongekend
I aantal commissies en besturen,
één van de promotors te zijn
voor de Nederlandse inzendin
gen op Biënnales in Europa, zich
naar niet anders dan
simpele omtrekslijnen
een schaaltje, of wat ook, mee
aanduidt, maar waarin men zijn
gehele kunnen, als het ware,
voelt culmineren. Eenzelfde ge
waarwording zal men ook onder
gaan bij het uiterst gevoelig ge
dane ,,'t Speeltje". Van uiterste
versobering en vereenvoudiging
daarentegen, spreekt het magni-
ste werk. Parijs bracht hem als fieke „stilleven met fruit-1958".
betrekkelijk
heid bij en leerde hem een luch
tiger vormgeving en het gebrui
ken van een geschakeerde, sub
tieler palet. ..Kennen wij Van
Fraai
Hoe fraai en treffend, verwerkt
opzichte van het nadrukke- loof, hoop.
lijker oudere werk, daarna zien
we hem eerst voluit zijn vleu
gels uitslaan en krijgt het werk
meer adem en wordt universe-
waarneembare werkelijkheid;
De stroming, die de oplossing
eerder in de kleur dan in de
lijn zoekt!
Nadroom
liefde", maar wat
komt hij er, louter schilderkun
dig gesproken, ook goed in voor
We zijn dan genaderd tot de
grote zaal, waar zich de doeken
van forsere afmeting bevinden,
'an Alleen al door hun formaten is
af- hier moeilijk aan voorbij te lo
de direkt optisch pen. terwijl hun kwaliteiten het
i-uiuu-ijvolslagen onmogelijk maken.
Graag willen we volstaan
Eminent colorist als hij is,
lag het voor de hand, dat hij
meeging met de stroming
zijn tijd
ming-up
nadigd schilder te zijn, met
Iproduktie die vele anderen tot
een full-time job zou zijn.
Een in alle opzichten dyna-
Imisch man dus, wiens wieg in
Rotterdam stond, in de stad die,
terecht, de naam heeft van
(vooruitstrevend dynamiek.
De stad ook, waar men ver
leden jaar, in de Rotterdamse
I Kunstkring, een uitgebreide
schouw van zijn werk kon zien.
Wat niet weg neemt dat Van
Heel het klaarspeelde, hier in
IDen Haag met veelal niet eer
der vertoonde schilderijen over
het voetlicht te komen.
Alles wordt nu
nis, de nadroom van het eer
der waargenomene.
Vooral Spanje was hem (en
is hem nog!) een voortdurend
welkende bron van inspiratie en
naar Spanjekenners bij uit
stek ons verzekerden hij
slaagt er volledig in, de impres-
die dit dikwijls barre
sie aie au qxkwijis uairc land-
schap op de bezoeker nalaat, neen.
schilderkunstig te verwezenlij- nn
te vervallen met
slechts het releveren van „Span
je M.P. 1963", dat met zijn stil
le grijzen uitermate aanspreekt;
een kleurstelling die men in al
le verrukkelijkheid opnieuw ziet
in het inventieve ..Hinkelperk in
de sneeuw".
„Spanje Cerecena" ten slotte,
lijkt, met het „doorleefde" rood,
volledig representatief voor het
geen de laatste tijd de kunste-
het meest boeit en te pak-
„Medische" oorlog
Kapitein Newman, psychiater
in oorlogstijd door Leo Rosten.
Uitgeverij Hollandia N.V.,
Baam.
De liefhebber van oorlogsromans
zal het prettig vinden in het gen
re. dat zijn voorkeur geniet, een
verhaal aan te treffen, dat nu eens
niet gaat over de strijd aan de
fronten, maar een beeld geeft van
een heel andere „oorlog", de me-
dische. die achter de linies wordt verdienste van ae
gevoerd. Leo Rosten's boek speelt ™i hèt pêa
zich namelijk af in de neuro-psy- "?eaA tA'.SSr.
Klee
Paul Klee, door C. Giedlon-
Welcker (Paul Klee in Selbst-
zeugnissen und Bilddokumen-
ten). In vertaling van W. A. C.
Whit Ia u. Uitgave W. de Haan,
Zeist (Phoenix pocket)
Het gestoelte der spotters,
door mevrouw S. Greup-Ro'*
danus. Uitgave E. M. Querido
N.V., Amsterdam.
Deze eedeeen en reeds in vele <™me tegen de achtergrond van
taSr oltg!ze,,1_ mieiding W
ze en in een aparte stijl worden
beschreven. De gouvernante, die
ver waar- reeds enkele generaties van de fa-
7nr! Phop- milie gediend heeft, schrijft zoge-
- noamH Vipt .hnpk. Het is een inte-
reeks handhaaft. Hoe
Klees wezen en werk binnen
zo breed mogelijk Nederlands pu
bliek te hebben gebracht, is een
de uitgever,
chiatrlsche afdeling van een hoi- KlTê^lfra-lMO) moge raSnte gUchiedenfs,die een goe-
pitaal. van ^Ame— Inch,- ggtfg de
denken en werken spanning
de sferen van het bracht,
onderbewuste. Bijna zestig illus-
ÏÏSSF&T&S*"?we*." spannlng-m moeïen worden ge-
nn pr e zich bewoog
ondanks komt men zeer onder de
indmk van de gevallen, waarover onaerüeWuaie. oijna ««'6
wordt verhaald. Ze betreffen stuk traties begeleiden de verhelderen-
voor stuk jonge, sterke kerels, wier - 1«-.-ai-
de schets van de schrijfster, die
Jeugdboek
zenuwgestel door de verschrikkin- K,ee heelt gekend.
„De staatsleer van
Hoedemaker"
de oorlog defect is geraakt
emvan wie er velen niet meer wil
len leven. Een boeiend verhaal,
waarvan de wrangheid af
iets te nadrukkelijk door e(
tige toon is verzwakt.
toe
De schat van de Rode Lotus,
door Arnold Akker, Uitgave J.
H. Kok N.V., Kampen.
Appel
Gigantisch
I Toch betreft dit alles bij el
kaar nog slechts een beknopt
I overzicht van het gigantische
oeuvre van de kunstenaar en
bestrijkt niet meer dan een pe
riode van nauwelijks het laatste
Wat misschien op deze expo
sitie de sterkste indruk maakt is
Van Heels schier ongekend vak
manschap, een eigenschap
waarzonder, zelfs de grootste
kunstenaar het ni
kan stellen: ziet
al raakpunten n
zijn jongere collegae, dan
h., Van Heel toch altijd verre
hoimmt de meerderheid blijven om
Deknopt technische Derfectie. zijn
Dat hij er in slaagt, zijn be
geestering volledig op de be
schouwer te enten is, menen wij,
de hoogste lof die men hem bij
deze fraaie expositie, kan toe
zwaaien! De tentoonstelling (in
het z-g- oude gedeelte van het
eenmaal niet museum) blijft te bezichtigen
gelegenheid krijgt verder te- "oV| gehouden
g te blikken in het verzadig- worat genouaen.
technische perfect:
voor het métier, dat hij niet
moe wordt met krachtige sono
re stem uit te zeggen, een fa
culteit echter die hij geluk
kig met veel kunstenaars van
de oudere garde deelt en die
het moet gezegd ook bij de
besten onder de jongeren hoog
[michel angel]
cardenas
Jan ran Heel, met op de voor-
1 rond zijn palet, dat mogelijk
wit nog eens als plastiek in een
museum zal belanden.
inspireerd door de grote Span
jaard Tapiez, wiens werkwijze
hij echter niet slaafs navolgt,
maar waaraan hij door eigen
inspanning, nieuwe dimensies
toevoegt.
De begeleidende catalogus
maakt gewag „van de duistere
beslotenheid in het werk, de
sprekendheid van het materiaal,
de schittering van een beheerste
uitval: verfspatten en druppels
boven de monotone velden en
meren. Ook de glans van dc
brandende haarden binnen een
woestijnachtige omtrek".
Met deze regels is het werk
raak gekarakteriseerd: Werk,
dat men mag rekenen tot de zo
geheten materie-schilderingen.
werken aan het opvoeren van
de toch al hoge kwaliteiten.
Onder de bladen grafiek valt
voornamelijk „Torso tatuado"
met het filigrane lijnenspel' te
Minder
De zogeheten „wit grafiek"
(no.'s 35 t.m. 38) kon ons min
der bekoren: het gekunstelde
element, dat inherent aan dit
soort uitingen is. leidt te zeer af
van hetgeen de kunstenaar
eigenlijk wenst mede te delen."
worden beschreven. Een Ne-
„De staatsleer van Hoedema- derlandse tweeling, die met va
ker" door dr. G. J. J. A. Delf- kantie is in een duister stadje m
gauw - Uitgave J. H. Kok N.V. China, beleeft daar vreemd®
te Kampen. avonturen. Een antiek afgods
beeldje, dat hun vader van een
Enige tijd .geleden schonken wij Chinese antiquair .heeft gekocht,
-—j promo. hlijkt enkele geheimen te bezit-
J- A. Delf- ten en die geven aanleiding tot
gauw te Den Haag. Hij verwierf spannende gebeurtenissen. Het
Rondom Karei Appel „zweven" de doctorstitel met een studie over verhaal is vlot en boeiend ver
van tijd tot tijd behulpzame gees- de staatkundige opvattingen dr. teld. De jeugd van rond de der
ten die er voor zorgen dat de Delfgauw spreekt zelfs van tien jaar zal er stellig van genie-
veel-omstreden schilder in het „staatsleer" van Hoedemaker ten.
nieuws blijft. In dit boekje trekt Het proefschrift is belangwekkend
de ook buiten het literaire vlak en het zal dan ook velen deugd
geruchtmakende Simon Vinkenoog doen te vernemen, dat het via de
des Appels zegekar en hij belicht boekhandel verkrijgbaar is.
bejubelt zijn vriend
Muziek door de
Tijgers van de
sneeuwvelden
eeuwen
Niettemin
de moeite va
GIJS KORDING
vraagd of hij bij het schrijven hulp
van derden heeft gehad.
Karei Appel komt bont ge
kleurd uit de verf tegen het fond
van de gebruikelijke bombast
waarvan modernisten zich bedie
nen als zij het over psychologi
sche en wijder-geestelijke zaken
hebben. Aan een kunstanalyse
van enige waarde komt Vinken- Drs. W. C. M. Kloppenburg
oog uiteraard niet toe, al heeft heeft speciaal voor het muziekon-
Bruna de biografie royaal ver- derwijs een beknopte muziekge-
lucht met illustraties
Muziek door de eeuwen, door
drs. W. C. M. Kloppenburg:
deel 1 en 2. Uitgaven N.V. De
Arbeiderspers/Broekmans en
Van Poppen, Amsterdam.
Tijgers van de sneeuwvelden,
door K. van der Geest. Uitgave
La Rivière en Voorhoeve,
Zwolle.
de (kunst)leven van Van Heel,
wiens scheppingen van vro
datum in alle opzichten de r
Rondgang
1 het
waard zijn. Wie
In het prentenkabinet van het
zelfde museum is gedurende de
eerstkomende maanden het
werk te zien van de nog jeug
dige, maar zeer getalenteerde
Zuid-Amerikaan Michel Angel
Cardenas, geboren 3 oktober
1934 in Espinal, Colombia.
Hij begon zijn studie in de
architectuur aan de „Umversi-
op deze ,jad Nacional" in Colombia, om
1- wijze toch altijd het helderste véf Volutins de academie te Bo-
I De gedachten gaan --
band dan in de eerste plaats maken, nodigen wij allereerst
Iuit naar de cyclus die hij maak- uit dit in chronologische volgor-
te met de clown (vaak de ge- -
I kwelde protsenmaker!
I derwerp hebbende.
doen omdat 1
inzicht krijgt
Toch zal hij dit gegeven in tieerde ontwikkelingsfasen.
I later jaren nog er
welks resultaat
40 inzendingen hier aanwezig.
Ionder No 32 („Clowntje 1963")
gesupremeerd, terugvindt.
Parijs
Welaan, in het eerste zaaltje
onder de zaj men dan „De
quins" aantreffen
ting die v. Heel to
de: Het doek is van 1954. Een
jaar daarvoor schilderde hij
„Twee vossenbontjes": In dc
gota af te lopen.
telijke exposities hield.
Vorig jaar kwam hij naar iNe-
derland, waar hij een indivi-
een opvat- duele tentoonstelling bij de
sterk boei- Haagse kunstzaal
hij et-
„Hathor'"
sleetsheid, de armetierigheid
Voor zijn eigenlijke vorming deze pelterijen, treft
I dankt de exposant veel
rijs. waar hij in ateliers werk
te waar vóór hem Sinemus en
ICroin al schilderden.
Het was de Parijse couleur-
sociale bewo
genheid* aan. Deze dingen zijn
doorgaans slechts gevoelsmatig
waar te nemen en laten zich
moeilijk bewoorden, hetgeen in
had.
Aldra viel hem een Beurs van
O.K. en W. toe, die het hem mo
gelijk maakte voort te werken,
je- Cardenas lijkt duidelijk ge-
vangst. van een soort dramati
sche bevruchtingen zal ontdek
ken, maar dat allereerst zal be
koren om de puur esthetische,
veelal oververfijnde eigenschap
pen, waarvan het gesatureerd
schijnt.
Geheimzinnig mét direkte bin
dingen ahn de natuur (planten
en vlinders!) Altijd ongemeen
mooi in de kleur en gespannen
en fragiel in de lijnvoering.
Voorkeuren
Onze voorkeuren gingen uit
naar „Maduracion no. 2", met
het gloeiende rood, zoals men
dit in antieke kerkramen wel
vindt; „El sembrador", met de
verzadigde okers; als ook naar
no. 15, waar zelfs bepaalde bi
zarre bedenksels als lusjes en
stippellijntjes schijnen mee te
kleurenreproducties.
Reportage
Als een stroom van leeu
wen, door Tana de Gamez.
Uitgave De Boekerij N.V., te
Baam.
De door zijn bedwinging (sa
men met de Nieuw-Zeelander Sir
Edmund Hillary) van de Mount
Everest wereldberoemd gewor
den Sherpa Tenzing Norgay is
h' ->fdpersoon in het geromanti-
vC.- uei «vija CCu ucauupvc «e-rde verhaal over zijn avon-
zwart- schiedenis geschreven. Hij deelde tuurlijke leven als bergbeklim-
het werk in drie delen,
elk deel bestemd is voor de leer
stof van één cursusjaar. Deel 1
en deel 2 zijn nu verschenen,
deel 3 komt in september 1964 uit.
Voor leerboek is dit werk zeer
geschikt. Het geeft de stof in han
dige samenvatting, waarbij vele
het
gids. Interessant
boek vooral, omdat het vertelt
wie die kleine, verlegen man is,
wiens naam en portret enkele ja
ren geleden op de voorpagina's
van alle kranten stonden. Hij is
de zoon van een eenvoudig boe-
„.„e - echtpaar. Geboren tussen de
notenvoorbeelden de tekst verdui- 5er£en van de "5ir7iala,y? heeft
delijken, terwijl de in kleine let- de hartstocht, het „dak van de
ter gedrukte gedeelten nuttige uit- wereld te verkennen, van zijn
weidingen bieden. Er wordt voor- jongste jeugd meegekregen. Eerst
bonden is geweest aan de militai- al nadruk gelegd op de ontwikke- ais
inlichtingendienst van de Ver- ling van de vorm, en juist in dit *me q
Joodsen bloe- opzicht steekt het boek gunstig genomen. UP
ligde Staten,
als drager, later als gids, heeft
1 tientallen expedities deel-
>n. Op een van deze toch-
j i ."driouraalisUek als. te- com'l I.Tii^r™'6^ "snlen"aide™
roep heeft beoefend, heeft nilatie van 'biografieën maar die Boeiend beschreven zijn de moei-
ervarlngen venvevm tofeen avon- niets meedelen over 'de compo- ljjkhedenjn ontberingen,
tuur dat treft door zijn menselijk- neepwijze. Trouwens drs. Klop-
heid. Daarenboven is het verhaal,
dat uitdrukkelijk rpman wil, zijn, ----- S^-—
spannend en goed geschreven. Het verlangen, naar de grote hand-
vertelt van twee mensen die als boeken en naar de literatuurlijst
geestelijke wrakken uit de Twee-
klw„- de bergbeklimmers te kam
penburg verwijst degenen, die Pen hebben,
biografische bijzonderheden
die hij bij elk hoofdstuk opgeeft.
De fazant op de
klokketoren
één kaart hebben gezet. De ont
knoping doet eigenlijk weinig ter
zake. Hoofdzaak is de tekening
van karakters, die getuigt van
eruditie. Liever dan het boek een
boeiende roman te noemen, zou
den wij willen spreken van een
boeiende reportage.
De fazant op de klokketoren,
door Bertus Aafjes. Uitgave
Meulenhof, Amsterdam.
Dit nieuwe boek van Bertus
Aafjes is eigenlijk een verzame
ling verhalen over Europese rei
zen die hij, of alleen of met zijn
gezin, heeft gemaakt. Het zijn
ten.
In hetzelfde
vertrekje is er
„Schaapskop" dat
uit brokken kleur
is opgebouwd en
reeds tendeert naar
het meer en meer
loslaten van de
zichtbare realiteit.
Een volgende zaal- I
tje door leren wij
Van Heel kennen
als 'n evident „aan- I
geraakte" door het
grote genie Van
Gogh: In diens I
trant schilderde hij
een Spaans land
schap (hetwelk I
buiten de eigenlij- I
ke catalogus valt).
De No's 7 en 8 zijn 1
ook duidelijk her- I
kenbare land
schappen, (naar dan
I„Wat is leven? Leven is:: vastberaden achterwaarts met ogen die zich afvragen^
een ladder afstappen met je linkerbeen, en hee, die lad- Om oude
I der er is er geen. Leven is: door niemand gewaar-
schuwd zijn dat het linoleum met boenwas is gedaan. Het Maar ou™e
is trekken aan deuren waarop DUWEN staat en duwen
tegen deuren waarop TREKKEN staat en nooit het bord
je ANDERE DEUR SVP zien staan."
Maar ook daar leeft hij
verdragen elkaar „iet. De echte PS8Z X
echt gerouwd.
Hun dood is zo gewoon, dat hü
niemand uit het lood slaat,
weten het
mens dood gaat
humorist, hij moge dan al rijk
worden als hij bij gunstige
standigheden zijn niveau een
kan handhaven, in wezen lijdt hij
Een ander land
Een ander land, door James
Baldwin. Uitgave A. W. Bruna
en Zoon, Utrecht. Grote Beren
no. 7.
Een ander land is het land,
waar, midden in de blanke sa- D
menleving, zij wonen, die anders niet slechts vakantiereizen
zijn. Het boek is rauw, omdat het ook voor „zaken". Zoals de con-
rassenvraagstuk rauw is. Het is gressen van de Europese schrij-
ook vuns, het kleurlingenprobleem versgemeenschap. Voor vele
is immers vuns. Zelf heeft Bald- auteurs zouden het misschien
win eens gezegd, dat er in wezen verhalen zonder meer zijn, maar
geen rassenprobleem is, maar al- door Aafjes worden de hoofdstuk-
leen een probleem van waarlijk ken elk afzonderlijk kunststukjes,
mens zijn. Bertus Aafjes geeft ook in dit
Baldwin tekent ons de kleur- boek blijk kunstenaarsaandacht te
ling in een grote stad. waar ju- hebben voor het kleine, het ge-
ridisch geen scheiding bestaat, wone en juist die dingen die een
"°n ander over het hoofd ziet. De
1- „kasteelheer van Hoensbroek"
anders uitziet wekt bij zijn lezers het verlangen
ders, omdat hij
en omdat dit andere uiterlijk al- op ook op
tijd op de een of andere manier die streken die hij beschrijft:
j hij de menselijke verhoudingen, ook Zuid-Spanje, de Alpen en Tosca-
In ons
&cr°™„De clown 2 thu2 ss r s&zel,s met
,n tobberig ma In dat verstikkende, kille, ont-
Ne.rnen W1L dus nu ®ers': aJ' waardende en zelfs vernietigen-
"de land poogt Baldwin zijn lezers
U hebt het rijm opgemerkt:
been geen, gedaan staan. Het
wil dus een gedicht voorstellen en
het is dan ook het begin jfigr -■
Dichters, vooral wanneer ze jong
zijn, kunnen zo opdringerig zijn
dit boekje, al is het met hun loodzw
scheid van Nash
laatste helft van
„Lach niet, je hebt
r zelf de last
geslaagd, goede humorist,
aar wil het poseren en
rPaulus doen zelden laten. Het grote
over „vrouwkens die altijd leren deel van de humor is de ontspan
als je toegewijde moeder op-
hun Pert dat er eens een dag zal ko
men waarop je rijk en beroemd
Izult zijn, schurk je dan aan die
kunnen suggestie, maar zet het uit je
■aarwichtig hoofd zodra je door het
Belcampo
i d d e 11 ij- I
omgeving van
ons gevoel I
het kort bespreken wil. „Het
heet: Lach niet. je hebt
last van en het bevat
aan de Nederlandse situatie aange
paste vertaling van Jol^an Weenin-
dat tot titel heeft „De
zelf de geestelijke leeftijden van
vrije, Filomene Molijn". Raak
tot kennis der nmg. het verdw
krampachtigheid. Men moet niet
naar de kunst reiken alsof die net
den wordt beslopen dat er twee
kanten zijn aan iedere kwestie,
de Hoe zou de graanspeculant pre-
op tijd een hele oogst kun-
opkopen, als hij ging liggen
althans Van I
Heels coloristisch
hoogtepunt. Het is „Silleven
met meloen", waar we dan I
als absoluut hoogtepunt „Stil-
leven-1962" No. 22) naast wil
len stellen: Hier geeft de kunste- I niek wortelt
I aardigheden
.Mijmering
L iden der jaren e
ÜBB».de Amerikaanse mijdelijkheid vai
satiricus Ogden Nash. De N.V. De Men verwacht e
Arbeiderspers te Amsterdam heeft in alexandrijnen
het boekje uitgegeven. „Natuurlijk acht,
zijn de verzen van Ogden Nash
onvertaalbaar", zo schrijft de be
werker op bl. 56. „Vooral zijn vir
tuoze en oorspronkelijke rijmtech
niek wortelt zo sterk in de eigen'
hoog boven ons hoofd hangt, denken aan de sloebers" die
eviuuw -nen dient te bedenken dat. straks met honger rondlopen?
ook de als wij kunstenaar zijn. de kunst Neem eens burgemeesters
het voorbyvliè- 'n 0
1 over de onver- Het is onmogelijk dat een artiest
de verandering", zich verloochenen kan. Die ge
in soort leerdicht dachte moet ook de dichter door
bladzij of dringen. Hij behoeft zich niet vast
mm maniertje.
klampen
zoals Hans Verhagen
aan afkortingen als b.v. en
In het jaar negentienhonderd het schrijven van het cijfer 1
aren de meisjes soms verwonderd plaats van het woord één.
oEn hoezeer achter de satire ernst
de Amerikaanse schuilt, blijkt wel uit het gedichtje
Oude mensen:
Het wordt v
De donkere ster, door Paul El- wordt Ira ontdekt door e
hij aanvankelijk al-
Uitgeversmaatschappij. Den Ilaag. leen ais othello maar van liever
lee ook in andere hoofdrollen
taal dat ze in het Nederlands
is na te volgen. De bescheiden se
lectie verzen in „Lach niet. je hebt Dat oude
er zelf de last van" weerspiegelt
het werk van Nash dan ook maar
zeer ten dele. temeer omdat ook
de inhoud vrijmoedig is aangepast
aan Nederlandse situaties".
Mild
Kan galgenhumor mild zijn?
Jawel, wanneer het een galg is op
termijn, de onbekende termijn
van de levensduur. De galg is dan
het levenseinde, niet onmiddellijk
te verwachten maar toch zeker.
En dat leven zelf brengt 1
Iaat ons koud.
n hen verwacht.
We zien hen aan
Ik kom hier op Verhagens dicht
bundel Rozen en motoren (uitgave voel
Nijgh Van Ditmar. Rotterdam),
.naar wil eerst nog afscheid nemen
van Ogden Nash. Humor is een ge
vaarlijk genre: men
voorwenden, maar pose
De rode haan vliegt
hemelwaarts
De rode haan vliegt hemelwaarts,
door Miodrag Bulatovlc. Uitgave
Contact, Amsterdam/Antwerpen.
De jonge Montenegrijn Miodrag
Bulatovic leerde pas op zijn 16e jaar
In brede kring bekend en schrijven en slechts enkele jaren
hoog gewaardeerd zijn de fantas- later debuteerde hij als auteur van
tische verhalen van Belcampo, novellen. En thans, nu hij nauwe-
die behalve dat hij voor zijn wa- lijks dertig is, komt hij met een ro-
re naam Hendrik Schönfeld Wi- man die hem direct plaatst in de
chers de meestertitel mag voe- rij der begaafde schrijvers. „De
ren, ook medicus is, maar die rode haan vliegt hemelwaarts"
zich het meest veelzijdig uit als (naar de Duitse uitgave vertaald
de excellent schrijvende zwerver, door Jean A. Schalekamp) is dan
Alle facetten van dit in de Ne- ook een opmerkelijk boek. In een
derlandse letterkunde unieke ta- bonte warreling van kleurrijke en
lent zijn thans te ervaren in een bizarre taferelen schildert Bulato-
fi 'tgoedkope Kosmos-editie, die alle vie het leven van de armzalige Mu-
üe" verhalen bevat welke eerder zijn hatem, die slechts een rode haan
Iverschenen in Belcampo's bundels: zijn bezit mag noemen. Als om
Verhalen, Nieuwe verhalen, Spron- strijd laat Bulatovic zich in zijn
gen in de branding, Liefde's ver- schrijfdrift beheersen door zijn oog
bijstering en Tussen hemel en af- voor het menselijk lijden, de
grond.
Dit boek van me
honderd pagina's m
voorzitters en ministers en leden
van senaten denk je dat ze
gekozen zouden zijn als ze zich- ervaren m een
w zijn geweest voor hun te-
het teken genkandidaten? Welnee, droog
brood en niets meer is het loon
voor aangeboren genialiteit, tenzij
deze door een mooie overtuiging
van eigen voortreffelijkheid wordt
begeleid. En mensen met ge-
humor zijn wel buiten- Jjertig
oed van vertrouwen. ,.eri,alen.
op het vertrouwen dat
;en ge- beter dan anderen zouden zijn,
ernst durven zij helaas niet voetstoots
humor te bouwen."
kostelijke kluif.
moede en de bandeloosheid, proble-
dan vier- men waarvoor hij geen oplossing
twee- en- kent Het boek komt niet tot een
_.i boeiende oplossing, maar de bewogen schil
de liefhebbers dering van een en ander, i
schien al getuigenis genoeg.
Verhagen
An'Ofa. zoon van de medicijn
man-koning van een Afrikaanse
negerstam, wordt op de dag
rijn wijding tot man met zijn stam
genoten door slavenjagers gevan
gen genomen en op transport ge- genoemd, trouwt
Amerika. Hij wordt ge- blijkt
n nu de bundel van Verhagen. Hij be-
90 bladzijden die met verzen bedrukt
- maar de gedichten hebben zozeer
ig tekort schieten, het stee- het karakter van notities, dat elke ge-
1 -WW dachte aan volumineusheid verdwijnt.
Hiertegenover staat, dat de verzen, hoe
•rsiaven r-beknopt ook. loodzwaar en pretentieus
Ira Aldridge. zoals h„ zich heeft ÏJS S* °eZe i^^ruk 'vordt nog verstojt
erbijsterend succes boekt Thamar
weigert aanzoeken en geeft zich
aan de vrijheidsstrijd voor de ne-
vast verkeerd grijpen, het altijd
zich vergissen. Toch leeft de mens ....Mi
door. toch begint hij iedere beknopt ook. loodzwaï
steld ,---1
kocht door de tabaksplanter Law-
son, wiens zwager Philip en doch
ter Thamar bijzondere eigenschap
pen ontdekken bij de tot Ira omge-
uit het hoofd.
Op het moment waarop de liefde
tussen de neger en het blanke
meisje Thamar weden
licht komt en beiden 1
onmogelijkheid hiervan
r het leven verijdelt dc hoop. door de aanbeveling op de achterzijde
t ..o cc., aantal jaren "daarmee Uit die paradoxale situatie kan van de omslag. Ik kan het nooit laten
grote vergissing te hebben be- echte, serieuze poëzie geboren dergelijke uitgevers- of vriendenproza
totale inzinking, worden, maar ook allerlei mineur- ernstig te nemen, evenals ik de van geluk
Tirols kerstfeest stemmingen, vermomd in humor, stralende reclamewezens altijd weer als
echte mensen in echte situaties wil zien.
Bewonder, of ik schiet. Natuurlijk is ieder
jongt talent welkom. Er kunnen wat mij
betreft niet genoeg nieuwe talenten aan
het woord komen. Maar wat moet men
doen tegenover zulke dreigende taal van
de aanbeveling:
in. die helemaal i
-- „„.1 het eind het
1 de gelieven vallen el- verplichte rijmwoord brengt, neemt
armen. hij een loopje met de eisen van
Een met veel vaart geschreven versificatie. Toch houdt hü aan dc
1 met rassenvraagstuk en Ro- illusie van poëzie vast, want de
1 j _r__i grondstemming is dezelfde.
inzien, tuurserie.
Evenmin als men specerijen eten
cyclus tot cyclus op weg blijft naar een
zo totaal mogelijke perceptie van zijn
èn hun. zich dagelijks opnieuw voltrek
kende realiteit: 7 cyclussen naar nu,
door Hans Warren in de Prov. Zeeuwse
Courant gerekend tot „de oorspronke
lijkste Nederlandse poëzie van na de
oorlog". Deze „totale poëzie" (Hans
Sleutelaar) moet het met hebben van
toevallige overtuigingen, gemoedsaan
doeningen of terloopse notities, maar
van aktualiteit van gisteren, vandaag
en morgen. De 72 gedichten van dit
boek van 100 pagina's bestaan ondanks
en dank zij de tegenstellingen waarin
de aktualiteit zich manifesteert, tussen
natuur en kuituur, intuïtie en intellekt,
Rozen Motoren."
Slechte dienst
Slechter dienst kan iemand wel niet
worden bewezen dan hem op zulk een
wijze bij de lezer in te leiden. Het heeft
alleen maar tot gevolg dat je, ten hóógste
ongunstig bevooroordeeld, aan de lectuur
begint. En als je dan alleen maar het &-
teken, al 33 maal tegenkomt, en „van de"
afgekort vindt tot v. d. en dergelijke af
tandse maniertjes meer, wordt het moei
lijk hier totale poëzie te signaleren. Intel
ligente aandacht voor de actualiteit kan,
bij aanwezig schrijftalent, tot goede jour
nalistiek leiden. Wanneer overtuigingen,
gemoedsaandoeningen of noties niet
meer in poëzie aan het woord mogen
komen, wat blijft er dan over? Dit zeker:
Je wereld een broeinest, krioelend,
erotisch tandbederf in een vreemd
lichaam
Je werkelijkheid voltrekt zich
Van grote mannen, die hun reputatie
danken aan belangrijk en groot werk,
worden .ook de schetsen, krabbels, aan
tekeningen, ontwerpen hoog geschat en
bestudeerd, denk aan Rembrandt, Beet-
hoven, Leonardo da Vinei. Maar men kan
de zaak niet omkeren, een bewondering
verlangen voor op zichzelf staande no
tities. die best op genialiteit kunnen wij
zen, maar waar een gewoon mens niet bij
kan. Als de dichters klagen dat de maat
schappij hen uitsluit, dan moeten zij niet
bij voorbaat zo esoterisch doen dat alleen
een kleine kring van vrienden en gene
ratiegenoten het fijne kan waarderen.
Dan maar liever de wrange humor van
Nash, die tenminste menselijk is. Een vers
is ten slotte niet gelijk te stellen met de
goddelijke mysteriën, waarvan het versje
zegt: „Met begrijpen zal 't niet gaan;
grijp het onbegrepen aan." Heb meelij,
jonge godenzonen: wij zyn maar sterve
lingen.
C. RIJNSDORP.
