PRAAGSE VREDESBEWEGING
Hl
.AKSENT'
TERUGBLIK IN LEES-EN KIJKBOEK
typerend voor kerkelijke
situatie in Tsjechoslowakije
DEZE WEEK IN EEN WOELIGE WERELD
ZONDAGSBLAD
ZATERDAG 2 NOVEMBER 1963
In zün tweede en laatste artikel
over de kerkelijke situatie in
Tsjechoslowakjje schenkt prof. dr.
A. J. Rasker vooral aandacht aan
de Praagse vredesbeweging. Zelf
is de Leidse hoogleraar één der
vice-voorzitters van de Praagse
beweging.
Hoe is het nu met de vrijheid van de kerk in Tsjechoslowakije gesteld? Uit het
antwoord op deze vraag konden we toch wel opmaken dat ze niet zoveel mag als de
kerken in Nederland. Weliswaar garandeert de grondwet van de republiek geloofs-
en gewetensvrijheid voor alle burgers en hebben alle kerken voor de wet dezelfde rech
ten, toch geldt de marxistische overtuiging, dat de godsdienst een verouderde wereld
beschouwing is die met de groei van een betere samenleving wel zal verdwijnen. Men
beschouwt het als een nuttiger tijdsbesteding wanneer de jeugd in de wetenschappe
lijke wereld- en maatschappijbeschouwing van het communisme onderwezen wordt
dan wanneer ze naar catechisatie gaat.
Het is uiteraard vooral de be
moeienis met de jeugd, waar
wrijvingen ontstaan. Dat kan in
de praktijk heel verschillend uit
vallen en is mede afhankelijk van
personen en persoonlijke ver
houdingen. Er is geen reden
om de situatie van de kerk
rose te schilderen, maar ook
geen om haar zwart af te te
kenen. En het merkwaardi
ge is dat de getallen van ca
techisanten en kerkbezoeicers in
Menselijk
Het ligt ons voor in dt>
mond bestorven: Vergissen is
menselijk. En voor de veran
dering maken we er soms
van: „iedereen kan zich ver
gissen". Dat „Iedereen" geeft
'n veilig gevoel. We kunnen
s verschuilen achter de lan
ge rij van soortgenoten.
Maar de chirurg die zich
tijdens een operatie vergist
kan een gestorven patiënt niet
meer helpen. De automobilist
die zich vergist terwijl hij met
een snelheid van 130 kilome
ter over een hoofdweg raast,
maakt van zijn auto een ka
nonskogel die dood en verderf
zaait. Een zakenman die zich
vergist kan niet alleen zich
zelf failliet verklaard zien,
maar plaatst werknemers van
boven de vijftig voor de grote
moeilijkheid een pasrfénde
werkkring te vinden.
De tragiek is dat een mens
zich nooit alleen vergist. De
man die een afspraak ver-
Seet doordat hij zich ln de da
im vergist, maakt de ander
woedend. Deze reageert af te-
gon zijn secretaresse. De se
cretaresse scheldt de loopjon
gen uit. Van kwaadheid zeilt
deze met zijn bromfiets door
een bocht zonder uit te kijken.
Weer een slachtoffer van het
verkeer.
Sommige vergissingen heb
ben geen enkele consequentie,
andere vergissingen zijn dode
lijk. En nog horen we onze le
raar Duits, de wat cynische
man die we vreesden, zeg
gen: Je hebt je niet te vergis
sen.
En soms hebben we het ge
voel dat God hetzelfde zegt.
Dat Hij even onbarmhartig
strooit met de tweeën en drie-
en. Dat ook Hij je leder ogen
blik kan toevoegen: Kom voor
het bord. En je weet dat een
marteling op komst is.
Wat zullen veel mensen
baasd opkijken als zij God
ontmoeten. Eigenlijk moeten
we schrijven: Wat staan veel
mensen verbaasd als ze God
in Christus ontmoeten, als Hij
him leven binnenkomt, als Hij
tegen hen zegt: Vergissen is
menselijk en tegelijkertijd
vreselijk; het kan zo erg zijn
dat u de verantwoording voor
het leven niet kunt dragen.
Laat mij die verantwoord!
held dragen. Hij zegt dat
omdat Hij onze vergissingen
over het hoofd wil zien. maar
omdat Hij met ons een nieuw
begin wil maken. En ook om
dat Hij ln zijn rechtvaardig
heid de onschuldig getroffenen
recht wil schaffen.
verhouding tot de grootte van de
gemeenten vaak helemaal niet
zoveel verschillen van die bij ons.
Twee jaar geleden bezocht ik een
gemeente waar ik preekte en na
afloop kennis maakte met de zon
dagsschool. Het was een heel aar
dige groep jongelui die daar hiel
pen en er waren een vijftig leer
lingen. De zondagsschool gaat
achteruit, vertelde de dominee
mij: verleden jaar hadden we
nog bijna honderdvijftig. Enkele
maanden later preekte ik in Ne
derland in mijn eigen eerste ge
meente en bezocht na de dienst
de zondagsschool. Het gaat niet
zo best met de zondagsschool,
zei men: verleden jaar hadden
we nog honderdvijftig kinderen
en nu maar vijftig meer. In die
Tsjechische gemeente is een ker-
keraad met ruim twintig ouder
lingen, mannen en vrouwen. Ik
vroeg: als er eens een vacature
is in uw kerkeraad, dan is het
zeker moeilijk om die vervuld te
krijgen, omdat de huidige om
standigheden voor de kerk niet
gunstig zijn? Men antwoordde
mij: we hebben er nog nooit
moeite mee gehad. En het was
opvallend dat er vrij veel betrek
kelijk jonge mensen in die ker
keraad zaten.
We waren dit Jaar (to juni
1963) in d(e gelegenheid, een aan
tal gemeenten te bezoeken, ln d«
omgeving van Praag, ln het Reu
zengebergte en in Moravië. We
bezochten een gemeente, waar de
dominee bijna geen oatechleanten
meer heeft en zich erg gedesil
lusioneerd en vereenzaamd voelt.
Maar op weinige kilometers af
stand was een gemeente, waar
kort geleden in de kerk een af
zonderlijk kleine Jeugdkapel in
gericht is.
In Herlikovice. in het Reuzen
gebergte, leerden wij een boe
venbedrijf kennen, dat eigendom
van de kerk is. elf hectare groot,
met een viertal boerderijtjes en
een kerkgebouw, dat vroeger aan
de thans verlaten Duitse gemeen
te behoord heeft. De boerderij
wordt gedreven door een bedrijfs
leider; het werk wordt onder zijn
leiding gedaan door studenten en
andeie jonge mensen, die daar
tegen kost en inwoning en een re-
oeTijke vergoeding groepsgewijze
komen, min of meer op de ma
nier van een werkkamp bij ons.
Ik vroeg: hoe vinden ze dat nu
in het dorp. dat de kerk hier een
boerderij drijft? Het antwoord
was: eerst vonden ze het gek,
maar als nu over ons bedrijf ge
sproken wordt, nemen ze diep
hun pet af. Wij hebben de beste
resultaten van alle boerderijen in
het boip.
Moravie
Moravië is het gebied, waar tij-
der»» de tegenreformatie de evan-
geüscher» zich het best hebben
staande gehouden. Daar zijn ook
nu de beste gemeenten. In Hus-
lenky stond de hele kerk in
de steigers. Onder leiding van
de dominee wordt de kerk ge
restaureerd. Ieder gezin levert
daarvoor 40 werkuren zonder
vergoeding; voor wat zij meer
doen worden zij betaald. Het be
zoek op de schoolcatechisatie is
hier meer dan 80 pet. van alle
daarvoor in aanmerking komende
kinderen. In de stad Vsetin mocht
ik preken. Het kerkbezoek was
wat groter dan normaal voor de
ze gelegenheid, maar de kerk was
dan ook helemaal vol. We hadden
na de dienst een nabespreking
met vragen en antwoorden, zo
epen en hartelijk als men zich
maar kan voorstellen en we
moesten toch vooral het volgend
jaar weerkomen! 's Middags was
er gelegenheid met de jeugd
groep. zoiets als bij ons de „Jon
ge Kerk", kennis te maken, vro-
1 jke jongelui, die de gewoonte
hebben uit naburige gemeenten
geregeld bij elkaar op bezoek t®
komen en dan allerlei gezellige
activiteiten te ontplooien
De oudste zoon van de domi
nee had juist eindexamen gym
nasium gedaan en gaat voor vee
arts studeren. Er is voor toela
ting tot de universiteit en andere
inrichtingen van hoger en vakon
derwijs een numerus clausus,
een toewijzing naar behoefte van
de verschillende beroepsgroepen,
bedrijfstakken en wetenschappen;
niet iedereen kan dus die studie
volgen, die hij graag wil. Ik heb
gevallen gehoord van jongelui
•die vóór ze hun studie kunnen
aanvangen eerst een of twee laar
in een bedrijf moeten werken,
maar naar men zegt worden
daarvoor alleen zakelijke normen
aangelegd; discriminatie wegens
burgerjijke pf christelijke af
komst komt eigenlijk niet meer
voor. Een uitzondering betreft de
opleiding voor onderwijzer of voor
een andere werkkring bij het on
derwijs, waarvoor men in princi
pe geen christenen wenst.
Predikanten
De opleiding voor predikant ge
schiedt voor de protestanten in
hoofdzaak aan de Comenlusfacul-
telt in Praag. Het aantal studen
ten is klein, de toewijzing de
laatste Jaren aan de krappe kant;
men hoopt dat dat heter wordt.
Er zijn enkele seer bekwame, ook
ln het westen goed bekende pro
fessoren en docenten. Ver boven
allen uit steekt de dekaan J. L.
Hromadka. die sedert de oprich
ting van de faculteit In 1918 aan
haar verbonden is. In de oorlog
is hij voor Hitler uitgeweken naar
Amerika, waar hij aan - het
Princeton-college ln New York do
ceerde. Kenmerkend voor zijn
theologisch denken is zijn „pa
thos voor de menselijkheid",
waarin hij de lijn van de Bo
heemse reformatie Hua-Cheltsjlt-
sky-Comenlus doortrekt.
Dit is een humanisme, dat niets
met een uit de mens stammend
idealisme te doen heeft, maar dat
gegrond is in wat men zou moe
ten noemen de humaniteit van
God. In het Evangelie, zo drukt
Hromédka zich graag uit. is God
degene, die in Christus de mens
achterna gaat. hem opzoekt in de
zijn verlorenheid; het
rsSi c
1 de r
1 de r
lijkheid te doen. En omdat God
terwille van de mens in de diep
ste diepte is afgedaald, moet het
ook ons altijd om de mens in al
le omstandigheden te doen zijn.
De waarheid van het Evangelie
is daarom voor Hromédka geen
leer, maar levenswerkelijkheid,
en het christelijke leven is vol
gens hem niet persoonlijke heilig
heid, maar verantwoordelijkheid
voor de wereld.
Hromédka" s streven naar een
echte evangelische ontmoeting
met het «communisme en met
Geestelijke verzorging
strijdkrachten komt met
De protestants-christelijke
geestelijke verzorging voor de
strijdkrachten heeft nu een
eigen „Aksent". Een eigen ac
cent had zij allang, maar dit
vermodernde woord omhult een
blad waarvan zojuist het eerste
nummer is verschenen. Het i*
dus een jonger broertje van
„Reveille", gericht tot een
klein beetje ouder publiek, in
ieder geval tot een hogere rang.
„Aksent" zal moeten worden
voor de officier, wat Reveille
wil zijn voor de soldaat.
De minister van defensie zelf
heeft het nieuwe blad ten doop
gehouden en zegt in een ministe
rieel voorwoord dat er bij de of
ficieren en a.s. officieren van de
drie krijgsmachtdelen behoefte
bestaat aan een dieper ingaan op
de geestelijke dingen.
Nieuwe namen vinden we in dit
blad nauwelijks. „Van Pagée"
blijkt zich te kunnen richten tot
soldaat en officier en „W" 'ma.
ds. J. Wiersma) is al evenmin
een onbekende uit bladen voor
dienenden.
Toch tonen de schrijvers uit
hun artikelen en trouwens de ge
hele redactiecommissie door de
opmaak (ds. J. Wiersma is re
dactiesecretaris) dat zij een eigen
stijl en een eigen vorm zoeken.
Het (soms wat gewild-) vlotte
van Reveille heeft hier plaats ge
maakt voor een wat „gewichti
ger" toon, die, getuige het eerste
nummer het gevaar loopt even
eens ln het soms gewild gewich
tige te vervallen, zowel
De redactiecommissie heeft
zich onder leiding van ds. B. A.
Bos gewaagd aan een stuk werk
dat heel wat hoofdbrekens zal
vergen, een stuk werk waar men
gemakkelijk kritiek op kan heb
ben, maar kritiek is wat goed
koop. Wij wensen hen dan ook
bijzonder veel sterkte. Eigenlijk
hebben we maar een werkelijk
kritische opmerking. Op de om
slag staat onder de naam van
het blad een vignet. Het doet ons
te veel denken aan een embleem-
pje uit ons biologieboek van de
middelbare school.
de communistische mens wordt
ook door deze denkwijze be
paald. Wat hebben we er aan
hét communisme van zijn in-
humaniteit en atheïsme te be
schuldigen, als we niet besef
fen dat het een reactie geweest
is tegen heel veel inhumanitelt en
onverschilligheid voor Gods gebo
den ln een zich christelijk noe
mende maatschappij. Het com
munisme en de Russische Revo
lutie zijn gekomen als een oor
deel over een al ,te zelfgenoeg
zaam en onboetvaardig christen
dom. Eerst als we dat erkennen,
eerst als we het verlangen naar
een radicale ombouw van het
menselijke samenleven als een
rechte en onvermijdelijke zaak
zien, is de weg vrij om met het
communisme en de communisten
tot een werkelijk gesprek te ko
men. Kritiek op het communis
me moet met zelfkritiek gepaard
gaan en kritiek op zijn toekomst
verwachting moet gedragen zijn
niet door een restauratief chris
tendom, maar door het geloof, dat
God de Heer van de geschiede
nis en van de toekomst is. En
dan is het merkwaardige, zo zegt
Hromédka, dat je dan met de
communisten kunt praten, dat je
hun oor en hun vertrouwen kunt
krijgen.
Communisme
De afstand is ongetwijfeld heel
groot. Het communisme verstaat
zichzelf als een post-christelijke
wereldbeschouwing; in plaats van
de openbaring is hier de weten
schap gekomen, in plaats van de
verwachting van het koninkrijk
Gods het ideaal van de klasselo
ze maatschappij, in plaats van hetl
leven uit schuldbesef en
ving is hier het vertrouwen
mens van goeden wille.
En toch is er in het pathos
voor sociale gerechtigheid en in
het verlangen naar vrede die
men in alle gesprekken met com
munisten steeds weer tegenkomt
een aanknopingspunt; er is ook
zoiets in als een verwereldlijkte
vorm van veel wat we bij de oud
testamentische profeten kunnen
lezen en waar we als christenen
in deze tijd, nu we het oude tes
tament opnieuw ontdekken, weer
ernst mee leren maken.
We menen niet dat het een
voudig is communisten tot christe
nen te maken. De krachten die
daarvoor nodig zijn liggen niet in
mensenhand; zij werken langs an
dere wegen dan die wij zouden be
denken, maar dan sta je soms
ook voor een wonderlijke verras
sing. Maar waarom zou je niet
met communisten kunnen praten
en ontdekken, hoeveel begrip
men ook als mens voor eikaars
problemen kan hebben en hoezeer
de vragen in oost en west vaak
gelijk liggen. We hadden een ge
sprek over opvoeding met de
staatssecretaris voor kerkelijke
zaken. Het is een moeilijkheid, zei
hij, dat 80 pet. van de moeders
buitenshuis werken. Ze zijn daar
door maar een uur per dag wer
kelijk voor hun gezin beschikbaar
en dat is niet genoeg. Zij zijn
toch eigenlijk dè opvoeders van
de kinderen. Opvoeding is een ge
zinszaak. We hebben vroeger we]
gedacht, dat ze gecollectiviseerd
kan worden, maar dat is niet zo.
Het is overigens interessant dit
vertelde ons een professor hoe
het met onze opvoedingsvernieu
wing gegaan is. In de eerste ja-
verge
in Praag; bijeenkwam en sinds
dien een snel groeiende oecume
nische beweging is geworden, was
de eigenlijke aanleiding van ons
besoek aan Praag. Deze beweging
heeft haar wortels In de Wereld
raad van kerken, met name ln de
verirtartogen van Evanston ln 1954
over de Internationale vraagstuk
ken. Men heeft wel eens ge
vreesd, dat zij een oostelijk ge
oriënteerde „te gen wereldraad"
zon worden, maar dit misver
stand Is al lang opgehelderd.
Wel fa er dtt onderscheid met de
Wereldraad, dat de kerken uit de
communistisch geregeerde landen
hier naar verhouding het 6terkst
vertegenwoordigd sijn en dat de
visie, die men ln het oostelijk
blok op de internationale politiek
heeft, zich er met veel groter na
druk doet gelden. Maar gemeen
schappelijk is ln beide bewegin
gen de begeerte, over de grote
vragen die de wereld bewegen te
spreken vanuit het licht, dat het
Evangelie geeft en kritisch te
staan tegenover alle ideologische
vanzelfsprekendheden en propa
ganda van oost en van west.
De conferentie in juni 1963 had
tot onderwerp: „Leven betekent
heden samenleven"; prof. Casalis
uit Parijs en prof. Périskij uit Le
ningrad hielden daarover een goed
gefundeerd bijbels referaat. In de
resolutie van de conferentie werd
gesproken van Gods verzoening en
geduld als basis voor menselij
ke ontmoeting; op die grondslag
kunnen wij als christenen leren
tot een rechte dialoog te komen
inplaats van de sfeer van koude
oorlog, wantrouwen en wederzijd
se propaganda. Coëxistentie
het begrip waarover de inleiden
de rede van Hromédka handelde
l£sr
De Bethlehemkapel, in 1391 in
Praag gebouwd, symbool van de
Tsjechische reformatie, waar Jan
Hus in 1402 met tijn prediking
is een christelijke roeping en
de christenen kunnen door hun
oecumenisch samengaan daarin de
wereld een moedgevend voorbeeld
geven. Wanneer we ons daarin
oefenen is de weg vrij om op
velerlei gebied van internationale
problemen tot ontspanning te ko-
De Praagse Vredesconferentie
spreekt over deze onderwerpen niet
maar in algemene kreten, maar
probeert in een tiental internatio
nale studiecommissies alle vragen,
die de weg naar de vrede tussen
de volkeren bemoeilijken, grondig
te onderzoeken. Publicaties hier
over verschijnen geregeld in het
tijdschrift der beweging „Frieden
auf Erden" (in het Engels. Duits
en Frans uitgegeven). Het is
geen wonder, dat men zeer inge
nomen was met de encycliek Pa-
cem in Terris van Paus Johannes
XXIII. Opmerkelijk is vooral,
hoezeer sindsdien de uitlatingen
van de zijde van de Russische Or
thodoxe Kerk over het Vaticaan
veranderd zijn. Ook het rapport
van de Synode der Nederlandse
Hervormde Kerk over de kernwa
penen wordt bijzonder op prijs ge
steld.
Problemen
dacht geeft, is het Duitse vraag
stuk. Het -
sers uit Oost en West aan de or
de gesteld. Het besef, dat de Duit
sers goed zouden doen in hun in
ternationale politiek en hun bewa
peningsaspiraties minder hoog
van de toren te blazen, werd met
name ook door hen tot uitdrukking
gebracht. Wat klagen wij er over,
zei een van hen, dat door de muur
in Berlijn familieleden van elkaar
gescheiden zijn. Dat is natuurlijk
erg, maar laten wij niet vergeten,
dat wij talloze gezinnen en families
niet alleen gescheiden, maar ge
heel uitgeroeid hebben. En men
was zich bewust, dat de muur niet
zal vallen door zelfbeklag van de
Duitsers en nog minder door hun
bewapening en hun aandringen
op medezeggenschap over atoom
wapens; de voorwaarden die eerst
vervuld moeten zijn, zijn eerder
gelegen in een beetje meer boet
vaardigheid, in de bereidheid ein
delijk eens stabilisering van de in
ternationale situatie te bevorderen
door het aanvaarden van een vre
desverdrag. waarin de gevolgen
van de verloren oorlog verdiscon
teerd zijn (zoals de erkenning van
de Oder Neisse-Linie)en in de
bereidheid van de beide Duitse re
geringen elkanders existentie al
thans faktisch te erkennen en zo
tot een aantal praktische regelin
gen te komen.
Dan kan men ervaren, dat een
grens geen scheiding behoeft te
betekenen, maar juist de plaats
kan zijn van goede nabuurschap,
van oefening in samenwerking en
vertrouwen. Dat geldt b.v. voor
de grens tussen Duitsland en Po
len; het geldt ook voor die tus
sen de beide Duitse staten, die
dan inplaats van uitzichtsloze maxi
male eisen te stellen een langere,
maar ook veiliger weg naar gelei
delijke toekomstige hereniging
zouden kunnen gaan.
heeft de Tsjechische regering
helemaal de Russische opvoe
dingsmethoden gevolgd. Dat ging
wat krampachtig en sloeg niet zo
goed aan. Toen zeiden de Rus
sen: waarom doen jullie het zo?
Jullie hebt toch jullie Comenius?
De Russen zijn nu diens boeken
opnieuw gaan uitgeven. Nu keren
de Tsjechen tot Comenius terug;
dat betekent o.a. ook meer te
rugkeer tot klassieke vorming op
de wijze van onze gymnasia.
V redesconferentie
De Christelijke Vredesconferen
tie, die onder leiding van Hro
médka in 1958 voor de eerste keer
150 jaar Koninkrijk der Nederlanden
Op 30 november 1813, straks
anderhalve eeuw geleden, land
„Geen saamgedrongen overzich
ten van alles wat Nederland in
de afgelopen anderhalve eeuw op
staatkundig, economisch, soci
aal, cultureel en religieus gebied
te zien heeft gegeven. Geen haar.
kloverij of reeds in 1813 het Ko
ninkrijk ontstond. In plaats
daarvan terwille van de lees
baarheid een aantal facetten
volksbestaan beschreven, niet al- 1
le uiteraard, maar door de keuze 1
de een prins vam Oranje op het
strand te Scheveningen. De
Franse overheersing was voor-
1 bij, de macht van Napoleon ge
broken. Nederland ging een
voor hetgeen zich in de voorbije
honderdvijftig jaar in ons land
afspeelde. Over ontstaan en be
staan schijnt het licht helder.
Het heeft geen zin alle be
schreven hoogtepunten met name
te noemen. We zullen slechts
1 nieuwe toekomst tegemoet on-
der een Oranje-prins als ko-
1 ning.
Ter herdenking van dit feit
1 is een prachtig boek versche
van ons volksleven en beschrij
vingen van gebeurtenissen of mo
menten in het nationaal bestaan,
die aller aandacht verdienen.
Voldoende om in hun ogen
schijnlijk wat willekeurige sa
menvoeging een indruk tc bieden
een greep doen. Een hoogtepunt
was de grondwetsherziening van
1848, waarvan prof. mr. P. J.
Oud zegt, dat zij de belangrijk- 1
ste is geweest van alle verande- 1
ringen die de Grondwet in de
loop der tijden heeft ondergaan. 1
nen, dat tot titel heeft: 150
jaar Koninkrijk der Nederlan
den, ontstaan en bestaan (uit
gave J. Hde Bussy, A'dam,
Nijgh Vafci Ditmar, Den
Haag/Rotterdam en G. J. A.
Ruys, Amsterdam) en is sa
mengesteld onder redactie van
prof. dr. P. J. Bouman, prof.
mr. I. A. Diepenhorst, mr. S.
van de rijkgeschakeerde geschie
denis van een natie, die er
steeds in slaagde zichzelf fe blij
ven. Uit de terugblik op de jaren
1813-1,963 kan. naar wij hopen,
kracht worden geput om voor
Nederland een eigen taak en
functie af te bakenen in de we
reld van nu en morgen".
Leesboek
Door deze opzet is het boek
eèn echt leesboek geworden,
daarnaast door het groot aantal
Hoogtepunt was ook de wet tot
doorgraving van de duinenrij bij 1
de Hoek van Holland en de aan-
leg van het Noordzeekanaal, be
schreven door mr. W. F. Lich-
tenauer, en voorts de geboorte
van prinses Wilhelmina en van
prinses Juliana, het sociaal con
gres van 1891 (M. Ruppert),
evenzeer de tewaterlating van
de Nieuw-Amsterdam in 1937
(Kees Borstlap), en de bouw
van de Afsluitdijk (W. J. P. de
Blocq van Kuffeler).
A. F. Kamp.
In het voorwoord legt de re-
prenten, foto's en portretten ook
een kijkboek. Publicisten van
naam hebben voortreffelijke bij
dragen geleverd over onderwer-
spraak van Hare Koninklijke 1
Hoogheid prinses Beatrix, uit
gesproken op 30 april van dit
1 dactie er de nadruk op, dat dit
werk niet het stempel kan dragen
1 van een officieel gedenkboek.
.pen waarop zij zonder meer
deskundig zijn. In 34 hoofdstuk
ken zijn hoogtepunten uit ons
gelegenheid van de aanvang van 1
de nationale herdenking 1813-
1963.
Pauze in de strijd in de Sahara - Ben Bella wil zich
beter voorbereiden - Erhard en Home aan het werk
- De verhouding tussen Bonn en Washington
AAN bet einde van deze week
leek het er op. dat er een
eind zou komen aan de strijd
ln de Sahara tussen Marokkaan
se en Algerijnse strijdkrachten.
In de hoofdstad van Mali bleek
men het een» te zijn geworden
over een wapenstilstand, met In
begrip van de onvermijdelijke
gedemilitariseerde zone, waar
achter de troepen van belde lan
den zich moeten terugtrekken.
Op het ogenblik, dat we deze
regels schreven was nog niet
met zekerheid bekend, of er Iets
van dit bestand terecht zou ko
men. Maar zelfs al ls dat h_t
geval dan hebben we slechts
met een pauze In de strijd te
maken en Is de mogelijkheid niet
uitgesloten, dat de gevechten op
nieuw uitbreken, als Algerije
met politieke middelen geen ge
noegdoening weet te krijgen. Het
bestand ls duidelijk in het voor
deel van Ben Bella van Algerije.
Ware dat niet het geval ge
weest, dan zou hij er beslist niet
mee hebben Ingestemd. Het
blédt hem de mogelijkheid, door
middel van „onderhandelingen"
te verkrijgen, wat hij niet met
geweld kon nemen.
Voorbtrtiding
Het is echter duidelijk, dat
Ben Bella deze pauze in de
strijd in het grensgebied met
Marokko die voor hem een
vernederend karakter heeft ge
dragen wil gebruiken om de
Algerijnse strijdkrachten voor te
bereiden op een nieuwe ontmoe
ting. waarin Marokko het onder
spit zal moeten delven. Aan het
begin van de week hebben de
Verenigde Staten reeds hun be
zorgdheid uitgesproken over het
internationale karakter, dat het
een Cubaans schip waren toen
40 Russische tanks in de Alge
rijnse haven van Oran gearri
veerd en de Egyptische troepen,
die uit Yemen zijn teruggetrok
ken (om door „verse troepen"
te worden vei angen) waren op
dat ogenblik per schip onder
weg naar Algerije. Hun wapens
zouden zij hebben meegenomen.
Het ls niet waarschijnlijk, dat
deze Egyptische troepen als
zij al ln Algerije aan land zul
len gaan lang ln het land
van Ben Bella zullen blijven.
Wel zal de president-dictator er
voor willen zorgen, dat zijn
eigen troepen met moderne wa
pens worden uitgerust.
ook al zal het wellicht slechts
van tijdelijke aard zijn. De Ka-
byliërs hebben hun verzet tegen
het eenmansregime van de pre
sident-dictator gestaakt en zijn
in de afgelopen dagen nog met
de Marokkanen in gevechten ge
wikkeld geweest, als we de be
richten uit Algiers mogen gelo
ven. Als we nog even teruggaan
naar de situatie, zoals die in Al
gerije bestond voordat de troe
pen van Ben Bella de aanval
openden op de in Marokkaanse
handen zijnde grensposten in
de Sahara, staat ons weer dui
delijk voor de geest, wat het gro
te probleem was, waarvoor Ben
Bella zich geplaatst zag. Dat
was het verzet tegen zijn per
soonlijke bewind, hetwelk hij
met kunst- en vliegwerk een le
gaal karakter had weten te ge-
De ontevredenheid was alge
meen, maar trad nergens zo dui
delijk naar voren als ln Kaby-
lië. De Berbers, zoals de men
sen van dit gebied heten, had
den het Ben Bella erg moeilijk
kunnen maken. Voorlopig hoeft
hij zich daar nu geen zorgen
over te maken.
Twee kansen
Wat de toekomst betreft zijn
er twee mogelijkheden. Het is
duidelijk, dat Algerije binnen
niet al te lange tijd zal beschik
ken over een voor de verhoudin
gen ln Noord-Afrika vrij groot
modern uitgerust leger.
zaken, zich bij de gewijzigde
omstandigheden neer te leggen.
Het is echter ook mogelijk, dat
de uitbreiding van de Algerijnse
strijdkrachten gepaard zal gaan
met het verslappen van de
greep, die Ben Bella er op heeft.
In dat geval kunnen de Berbers
hiervan profiteren.
Hoe dan ook, er la ln Alge
rije een ontwikkeling aan de
g-ang, die onze volle aandacht
blijft vragen. De gebeurtenissen
in dit land en de maatregelen
die Ben Bella meent te moeten
nemen, zullen van grote invloed
zijn op de toestand ln Marokko
en zullen ook de gang van za
ken ln Tunesië niet onberoerd
laten. Hetgeen overigens de be
doeling van Ben Bella is.
verkiezingen uit te
De Berbers
Een winstpunt heeft Ben Bella
met zijn strijd tegen de Marok
kanen in elk geval geboekt
het niet uitgesloten,
Een begin
daan. Hoewel zij zich
is er toch ook een belangrijk
en beslissend verschil. De Brit
se premier Home moet binnen
een jaar zijn beleid aan het oor
deel van de Britse kiezers on
derwerpen. Het is voor hem kort
dag en de socialistische opposi
tie. die bij tussentijdse verkie
zingen telkens belangrijke zetel
winst boekt (mede dank zij de
grote stemmenwinst bij de libe
ralen ten koste van de conser
vatieven) zal daarvan dankbaar
gebruik maken. Volgens niet
bevestigde berichten is Home
van plan om uiterlijk in juni
van het volgend jaar vervroagd
Hij hoopt vanzelfsprekend, dat
de economische situatie in En
geland dan zodanig zal z(jn. dat
hij socialisten cn liberalen de
wind uit de zeilen kan nemen.
Onmogelijk ls het vanzelfspre
kend niet, dat hij hierin slaagt.
Maar erg hoog worden zijn kan
sen nu ook weer niet aangesla
gen.
Erhard
Erhard bevindt zich in een
gunstiger positie. In de eerste
plaats heeft hij nog bijna twee
jaar de tijd om te bewijzen,
dat zijn voorganger dr. Konrad
Adenauer het bij het verkeerde
eind had toen hij steeds maar
weer beweerde, dat hij (Er
hard) geen goede bondskanse
lier zou zijn. In die twee ja
ren kan er heel wat gebeuren.
Aangenomen mag worden, dat
Erhard de man zal zijn, die
over twee jaar de Westduitse
christen-democraten zal aanvoe
ren in de verkiezingsstrijd. Er
hard heeft verklaard, zich niet
alles wat er gebeurd is
zal hij doen wat mogelijk is om
de plannen te verijdelen, die er
op gericht zijn. hem in de loop
van de komende twee iaren te
onttronen. Wanneer Erhard
longeren, zal het hem niet
lijk vallen, zich te handhaven en
bij verkiezingen zich de socialis
ten van het lijf te houden.
afhankelijk van de gang van za
ken ln de rest van de wereld.
En het ls dan ook geen wonder,
dat Erhard niets voelde voor de
plannen van Adenauer, die
Duitsland en Frankrijk zou heb
ben gekoppeld en het langzaam
maar zeker van de rest van de
wereld zou hebben afgesneden.
Spanning
Tenslotte nog iets over de
spanning tussen de Verenigde
Staten en West-Duitsland over
een eventuele vermindering van
de Amerikaanse troepensterkte
in Europa. Minister van buiten
landse zaken, Rusk heeft tijdens
een bezoek aan Bonn blijkbaar
alle Duitse twijfel weggenomen.
De Duitse vrees gold tot dusver
niet alleen de terugtrekking van
een aantal Amerikaanse strijd
krachten uit Duitsland, maar
vooral de mogelijkheid van een
vergelijk tussen de Verenigde
Staten en de Sowjetunie, waar
van de Duitsers wel eens het
slachtoffer zouden kunnen wor
den. Rusk heeft nu onomwonden
in Duitsland gezegd, dat Ameri
ka geen verdragen zal sluiten
die ook de bondgenoten van dit
land aangaan, zonder met deze
partners overleg te hebben ge
pleegd. Kanselier Erhard kan de
verontrusten in eigen kring nu
de verzekering geven, dat Ame
rika niet onverwacht tot het ver
minderen van de troepensterkte
in Duitsland zal overgaan en dat
ook geen andere besluiten met
betrekking tot de Duitse situatie
zullen worden, zolang
Thans bestaat de mogelijk
heid, dat de rust ln Bonn te
rugkeert en dat ook Von Bren-
tano, die fractie-leider van de
CDU is, zich niet langer op aan
dringen van ex-kanselier Aden
auer op dit punt tegen Erhard
kan keren.
Waakzaam
In zijn rede te Frankfurt heeft
Rusk ook gezegd, dat er nu wel
internationale ontspanning in de
wereld is, maar dat uit niets
is gebleken, dat de Sowjetunie
los is van de gedachte van de
communistische wereldoverheer
sing. Dit zal niet alleen de Duit
sers, maar ook verschillende an
dere bondgenoten van de Ver.
Staten welkom zijn geweest. We
moeten waakzaam blijven, zo
vertelde Rusk zijn gehoor. Het
zelfde deed kort geleden ook
president Kennedy, toen hij ver
klaarde, dat de Ver. Staten
„uiterst waakzaam moeten blij
ven, daar wij nog steeds leven
in de schaduw van een kern
oorlog". Tevoren had de presi-
Sowjetunie te verbeteren het eni
ge alternatief voor een kernoor
log zouden zijn, waarbij in een
uur tijds driehonderd miljoen
mensen vernietigd zouden wor
den.
Interdaad, een andere keus is
er niet. Kennedy moet proberen,
of er Iets goeds kan worden be
reikt onder de gewijzigde inter
nationale omstandigheden. Maar
het blijft oppassen geslagen.
