„Kristallnaclit
ZONDAGSBLAD
in november1938 georganiseerde uitbarsting van Jodenhaat
Twee uur slaap per nacht voldoende
ZATERDAG 5 NOVEMBER IMS
INieawe Leidse Courant
Wraakneming van Herschel Grynzpan was Nazi's meer dan welkom
I De wereld i
keek toe
.Duitsland zou Judenrein
worden, dat is alles wat er
vanaf 1933 vast stond,...."
Deze regel is gelicht uit het
aangrijpende boek „Kroniek
der Jodenvervolging" van
mr. Abel J. Hertzberg. Vijf
jaren na de machtsoverne
ming door Adolf Hitler, vjjf
jaren na de stichting van het
duizendjarige Derde Rijk
gebeurde het. Zij waren al
lang vogelvrij: de Joodse
bewoners van Hitler-Duits-
land, maar in die verschrik
kelijke nacht van negen op
tien november van het jaar
1938 voelden zij dat aan den
lijve. De wereld keek toe en
hield heel even de adem in,
om daarna weer rustig (met
de oogkleppen voor) verder
te leven. Die nacht van ne
gen op tien november ging
de geschiedenis in onder de
naam „Kristallnacht".
Vijf en twintig jaar zijn sedert
dien voorbij gegaan. Een kwart
eeuw, waarin de wereld zich kon
herstellen van hetgeen Adolf Hit
ler en zijn volgelingen aan leed.
ellende en verwoestingen had
den teweeggebracht.
Een periode ook. waarin het
restant van een altijd over de we
reld opgejaagd volk de strijd won
en de eigen vrije staat Israël kon
stichten op de oude grond van het
beloofde land.
Het restant van een volkai ,e
Tijdens „Kristallnacht" begon het behoefte
openlijk. De hele wereld kon het en ze ws
al lang ^aan de miljoenen, verspreid
bovenaf
stond, maar altijd
georganiseerd was.
De pogrom van „Kristallnacht
1338" week daar niet van af. Wat
waren de feiten?
hei dan kunnen ge-
Klokslag half drie klonken kre
ten in de even tevoren nog nacht
stille straten van schier alle
Duitse steden en dorpen. Snelle
voetstappen werden een doffe
laarzendreun. naarmate de me-
In Parijs woonde een 17-jarige nigte zich verzamelde. De SS-ers
jongen. Hij heette Herschel en SA-leden waren in uniform.
Grynzpan (volgens de verduitste De spontane volkswoede
Grynzpan
Gruenspan). Zijn ouders
waren Poolse Joden. Herschel
Grynzpan had in de Franse
hoofdstad het bericht ontvangen,
dat zijn in Nazi-Duitsland wo
nende ouders op transport
gesteld naar Polen. En it
echtpaar Grynzpan warer
dertigduizend andere
iveral precies op dit tijdstip uit-
Herschel gebroken. Hitiers hypnose had
een algemene hysterie teweeg
gebracht.
wo- Er werd gejouwd, vernield, ge-
iren hoond. getrapt. geslagen. Te-
het wijl de Joodse eigenaars in een
nog angstige verbijstering moesten
werden bezittingen door
Zij werden
opgevangen en daar
doende kampementen aan non-
kou blootgesteld. Zij had-
Iers klonk het schervengerinkel,
het grensgebied dat deze afgrijselijke uren de cy-
onvol- nische naam „Kristallnacht" zou
In enkele uren werd voor vele
Alles was in hun Duitse
plaats achtergebleven. Of het
een klein bezit of een groot
mogen was.
Herschel
brand gestoken, in totaal 191
stuks. Nog meer nuchtere cij
fers? SS-Gruppenfuehrer Hey-
drich meldde zijn chef Goering,
Grynzpan had ge- dat 815 Joodse winkels, 29 wa-
die massale deporta- renhulzen. 171 woningen in brand
l Duitsland verblijvenden ongel- 76 volkomen
Berlijnse Wilhelmstrasse de scep
ter zwaaiden. Die Joden waren
nu statenloos geworden. In trei
nen en vrachtauto's werden za
naar het grensstation Posen ver
voerd, op een hoop gedreven
Er waren 36 doden en 36 ge
wonden, allemaal Joodse bur-
ogers. Na de plundering
de ""velden het Poolse land nielin-g werden
In de novemberdagen van 1938 leek
het allemaal nog zo ver bij ons
vandaan, maar enkele jaren later
zouden Duitse soldalen onze Joodse
1/uidgenoten naar de dood in de
groot, dat de -wereld gealarmeerd De
werd. zocht^
„Kristallnacht 1938". De kranten
schreven er over. De wereld las
de berichten en haalde de schou
ders- op, om zuchtend) onder de
eigen malaise-zorgen, verder te le- È'n'6d*aar'
r de jaren 19391945.
die nacht der
tigduizend Joden van hun bed
gelicht, mishandeld en naar de
concentratiekampen Dachau, Bu-
chenwald en Sachsenhausen ge-
jonge Herschel Grynzpan bracht. Daar werden velen
gejaagd.
Wraakneming
al te gretig geloofd. Er bestond
- 'n grote zondebok
bij duizenden, bij
.^.„preld over het ge-
gang. De verpauperde Duitsers, hele Derde Rijk. In de kleinste
die Zich nog altijd niet hadden gehuchten, in dorpen en in
hersteld van de klappen, welke «rote* steden probeerden de
zij in de Éérste Wereldoorlog'te den te leven, zoals zij altijd
incasseren hadden gekregen, gre- daan' hadden. Sommigen hadden Jodendom m Duitsland vrijwel uit
pen maar al te graag de zonde- ba 1933 ai begrepen, dat onder het te roeien, maar ook de Joodse be-
bok, die Adolf Hitler en zijn bruin- regiem van Hitier nooit meer iets volkingsgroepen
Twee jaartallen
Twee jaartallen, waartussen de
"de misdadige machine, die de demon
jo_ Adolf Hitler achter zich had, kans
jre. zag niet alleen doormoord het
Hannover een kleermakerij ge
had en de jongen had het ouder
lijk huis verlaten, voordat het
ergste begon. Na vele omzwer
vingen had hij Parijs bereikt.
En daar zou hij zijn wraakne
ming gaan uitvoeren. De jongen
kocht een revolver en op 7 no
vember 1938 was voor hem het
uur der wrake aangebroken.
Hij trof met twee kogels uit
zijn revolver de derde legatiese- J^_tcnIan.dse_
cretaris van de Duitse ambassa-
dei Ernst vom Rath. Bij vergis
sing, want hij had vom Rath aan
gezien voor de ambassadeur
Schaamteloos
En de Nazi's? De Associated-
Press-correspondent dr. Louis
Lochner, die ten tijde van „Kris
tallnacht" in Berlijn was, vertel
de later, op welk een schaamte
loze manier Joseph Goebbels, de
- het Hit
vertegenwoordigers voorlichtte
over hetgeen die nacht gebeurd
„Alle verhalen, die'u ter
Graaf von Welczek. Twee dagen mogen zijn gekomen over beweer-
hen op het altaar normaal zou zijn. Zij 1
hadden igereedgelegd.
Schuld van alles
„De Joden waren de schuld v
alles". Die ene zin was
Duitse volk ingehamerd. En de
„waarheid" er van werd maar
cniumniiiiimmiminiiiimni
Het was op een zomerdag
Het was op een zomerdag,
door Patricia Ledward. Uitga
ve A. W. Sijthoff, Leiden.
Dit boek uit de Ibis-serie is er
echt voor vrouwen die de ver
volgverhalen in de geïllustreerde
damesbladen nooit zullen over
slaan. Er gebeurt van de vroege
ochtend tot de late avond heel
wat op die in etappes verdeelde
zomerdag, en dat is niet verwon
derlijk als men weet, dat de (En
gelse) schrijfster heel wat mensen
in haar roman ten tonele voert.
Elke hoofdfiguur-met-aanhang is
voorzien van een psychologisch
getinte achtergrond, blijkbaar
later overleed de diplomaat e.
Berlijn werd zijn dood met
sinistere vreugde .begroet.
Maar die andere landen wilden
midden in de crisistijd die vreem
delingen niet hebben. En ook daar
zonder twijfel (en dit dient
En wellicht was daarom de in
druk, die deze rampzalige episode
uit de historie maakte, niet zo
Pogrom. Het woord heeft al iets
onheilspellends. Het was niet
nieuw. Al eerder had het Joodse
volksdeel in tal van landen de on-
en zinloze haatuitbarstin-
uïtzinnige mensenmassa's
er zich heen moeten laten gaan
steeds heeft de geschiedsehrij-
:r kunnen achterhalen, dat
n pogrom nooit spontaan ont-
Pogrom
tijd in de bedoeling der Nazi's
om via een massaal pogrom
de Joodse inwoners nog meer
angst in te boezemen en nu in
de nacht van negen op tien no-
VOLGENS RUSSISCHE GELEERDEN
(Van een onzer
verslaggevers)
In Rusland is een
slaap en plezierig dromen gunstig te zijn. Proefnemingen ®fg°°™eat:
de plundering en vernieling
Joodse eigendommen zijn vuile
leugens", zei Goebbels. Lochner
voegde daaraan toe, dat de cor
respondenten enkele minuten te
voren op weg naar het ministerie
van propaganda de vernielingen
de Berlijnse straten met eigen
__en hadden gezien en dat zij
grote omwegen hadden moeten
maken om de banden van hun
auto's niet in de glasscherven aan
flarden te rijden.
Voortzetting
..Kristallnacht" vormde voor de
Nazi's de voortzetting van hun
misdadige opzet, die al in 1933
in hun hoofden was opgekomen.
Nu werden zij driester: Joodse
bladen werden verboden. Joodse
organisaties ontbonden, en het le
ven voor het Joodse deel der
Duitse bevolking werd iedere dag
onmogelijker. Steeds voller wer
den de concentratiekampen. De
wereld haalde de schouders op,
geloofde maar half_ of helemaal
brengt.
zouden hebben aangetoond dat beurde.
slaap met behulp
ln Rusland wordt deze vinding het Russische apparaat in geen de RijkZe
De Joden ontvluchtten het Der-
B- van de Russische Nobelprijswin-
ir, dr. Pavlov, al in verschei-
„.0 handelingen en reacties te chientie ontwikkeld, dat alle
kunnen begrijpen.-Prettig is dat j„1o„ dene ziekenhuizen toegepast,
verleden zelden; een tot de dood slaapmiddelen overbodig evenals in Frankrijk. Italië,
veroordeelde broer, een bruut
zich heen slaande ex-echtgenoot
een gestorven beminde zijn er e
ge sombere voorbeelden vam ^De zon(je mensen tot enkele
alle fi
ts mee
vast
gelopen huwelijk aan het einde
van dit boek weer enig perspec
tief krijgt is. althans in deze vorm.
ook geen „happy end" om erg
enthousiast over te zijn, waar nog
bij komt, dat door het steeds
kom. Zij probeerden Palestina te
acht bereiken. Schepen vol statenloze
emigranten Voeren over de we-
Vnlnpn<! Riutvitrhe doktoren reldzeeën. De wereld sloot de
volgens Kussiscne aoKioren p 1945 n de
kan maken en dat bovendien Tsjechaslowakije en Duitsland, heeft de kunstmatige slaap ook w^len tegen het Jodendom be-
de duur van dc slaap b« ge- De padent hrijgt op ellc oog een
r 7 a j mas£er gemonteerde al$ schizofrenie. Ook zou de
uren per etmaal zou kunnen trSj' fc''e'aaZ°LvOSot» 'hode morden beproe/d bij de iets
1 xt u n u- t A if. f behandeling van tbc-, rheuma-
verkorten. Het betreft hier een generator. Achter de oren en astmapatiënten
een apparaatje, dat door komen tinae» strip, di. m» de
positieve pool worden vastge- .1\iaar.
kleine elektronische stroom- maakt. Zodra de generator wordt
pjes van 5 tot 15 milli-am- ingeschakeld worden de stroom
werden gesteld, begreep
van. Miljoenen r
vermoord. Alleen
dat zij van een ander
Omdat Adolf Hitler een zondebok
volk
Toen het koordje nog in zijn 1
Negen jaar na het ongeluk
weer
voeiballen
Mevrouw Grit
Noordoverijsselse
Dieverbrug is de gelukkigste
moeder van Nederland en ze
heeft daar alleszins reden
toe: een paar weken geleden
is haar veertienjarige zoon
Roeli gezond verklaard. Ne
gen jaar geleden werd Roe-
li het slachtoffer van een
ernstig ongeval als gevolg
waarvan hij zijn slokdarm
kwijtraakte.
Het ongeluk
Zo gebeurde het: op 13 sep
tember 1954 speelde Roeli met
zijn vriendjes op het terrein
van de zuivelfabriek in zijn
woonplaats. De jongens waren
ilpl
voor buiten de nodig had,
__jn de Russen joenen denkende, maar door
grote mogelijkheden voor de machtsdroom gehypnotiseerde
S^SSffSSAiSS hersenen t. voeren waar de zmier dat "de patient hier ".ets it
die de Tweede Wereldoorlog
gelijk maakte.
figuren het verhaal zich niet altijd
even vlot laat lezen. Nee. een fij
ne zonovergoten zomerdag krijgt
men met deze roman niet thuis.
slaap wordt geregeld, bin-
tien minuten een diepe
De resultaten schijne
pen maar ook voor hen die hun
nachtrust graag zouden beper
ken tot twee luttele uurtjes
„Kristallnacht 1938", de scher
ven rinkelden. Maar de wereld
sloot de ogen en de oren. En
toen die eindelijk open gingen wa-
scn wa- ren zes miljoen tijdgenoten uitge-
het feit. moord. Om niets.
rijdag 20 december a.s.
mil- zal in Frankfort het proces be
ginnen tegen twintig ex-Nazi's,
die medeplichtig zijn geweest aan
de moord op miljoen Joden.
Dat wordt het „Auschwitz-pro-
ces". Twintig mensen, die heb
ben meegeholpen het Derde Rijk
„Judenrein" te maken....
BEELD-BANDRECORDER
beeld
De Japanse Sony-reci
geluid. Een populairi
fessionele apparatuur bij gebruik in de
t.v.-sUidio's. Het gereproduceerde beeld
moet van grote scherpte en helderheid
zijn. Het apparaat kost. in Amerika tien
duizend dollar. Misschien wat voor een
werkgever, die zijn personeel vast wil
houden en belooft: „Na het uerk mag
je gratis komen kijken naar de uitzending
die onder werktijd plaatsvond?"
nog duur, maar opmars is aan de gang
stand en de banden
gevolg, dat vele werkne- Solmd rMOTder wél Ha„
mers het er fijn bij lie- maar nog njet jn d
ten zitten en wegdoken duktie. Philips legt
achter de kiekkast. Wie nadruk op. dat zijn beeld-
het speelgoed voor de bandrecorder aan twee be-
toekomst heeft (en in langrijke eisen moest vol-
Amerika en Japan is het doen: handelbaar én he
al zover) hoeft niet meer ta»r«r ^°?r ee" breed
1-- publiek. Telcan Ltd be-
r t! staat n0§ 8een halfjaar,
geliefd programma, Sony wer<1 jn 194 gopge-
'want de bandrecorder richt. Dit laatste bedrijf
beeld én geluid heeft ondanks jeugdigheid industrieën
neemt het programma al stevige ervaringen: de leidingen. De
op, later brengen de verkopen bedragen ruim geeft een
bandjes het beeld op het tweehonderd miljoen gul- tienduizend
scherm en het geluid in de" per ïaar-
de luidsprekers, zodat u "et Product van Telcan
kunt t v.-en wanneer het ^„„"^„"gaa'n kosten.
u Past- terwijl men het aj
Sony een Japans be- ook kan krijgen op
drijf, had plannen óm op het televisietoestel ge- half
wist en opnieuw gebruikt.
de pro- De maximale speeltijd is
veertig minuten. De appa
ratuur wordt beschermd
door vier patenten: één
voor de opnameknop, twee
voor het opnamesysteem
zonder bewegende delen en
één voor het hele geval.
Het Japanse toestel is
bestemd voor gesloten t v.
systemen zoals scholen,
bedrijfsop-
importeur
geeft een prijs op van
dollar. de
prijs die men in Amerika
en Japan betaalt. Naar
nabij vierdui- schatting zijn in Neder-
gaan kosten, land meer dan honderd-
het apparaat duizend geluidsbandrecor-
mgebruik en ander
toestel-
de Firato van dit jaar de bouwd... dan wordt de len. Dat de beeldbandre-
PV-100 Video-corder op prijs echter 25 pet. duur- corder toekomst bezit,
Nederland te heb- der. De magnetische band lijdt geen twijfel! Een t
ben, maar bleek in eigen is
land en in dat van Uncle luidstype, beeld
Sam de handen vol te heb- worden er tegelijk
ben om aan de aanvraag opgenomen beide vanaf de
te voldoen. Philips heeft detector. Het werkt net als derlandse markt.
het standaard ge- komst, die voor ons land
geluid volgend voorjaar pas kan
beginnen, dan verwacht
hem n.l. op de Ne-
aan het voetballen op deze doorgegaan met het kunstma-
warme najaarsdag. Na een in- voeden van Roeli. die het
- ziekenhuis mocht verlaten. De
spannend uur van draven ach- pro{essoren legden mevrouw
ter het bruine monster hadden Grit uit hoe ze dit moest doen.
ze dorst. Roeli zag een kraan. Vijf jaar lang heeft de moe-
Hij rende er naar toe. zette der haar jongen op dte manier
gevoed. Zes maal per dag. ook
z.jn mond eraan en dronk. em paar mB3] onder schooi.
De kraan was echter aa.ige- tijd, want Roeli mocht weer
sloten op een tank met ..na- gewoon naar school. Hij kreeg
tronloog. Roeli dronk, gaf een er het voedsel in het kamer-
schrille kreet en braakte met- tje van de hoofdonderwijzer,
een. Maar het kwaad was al Elke week moest moeder Grit
geschied: de vloeistof had zijn met haar zoontje naar het zie-
slokdarm en een deel van zijn 'kenhuis in Groningen om te
longen aangetast. Hij werd on- horen of hij vorderingen maak-
middellijk naar het ziekenhuis te. En dat was het geval,
van Meppel gebracht. Zijn toe- al ging een en ander langzaam
stand was ernstig, voor zijn le- in zijn werk.
ven werd gevreesd. Na een Eind 1959 mocht Roeli weer
paar dagen werd het doodzieke door zijn mond eten. Geen
knaapje naar het academisch slangetje dus meer in zijn
ziekenhuis in Groningen over- buik, geen vloeibaar voedsel
gebracht. Hij zweefde een- tijd- meer. Hij mocht weer alles
lang tussen leven en dood. eten. Ook snoep, zoals Engelse
drop, gomballen on zuurstok
ken. Maar het koordje bleef.
Dat mocht niet worden doorge
knipt. De kunstslokdarm was
nog niet helemaal vastgege-
Verbeten strijd
De professoren leverden
verbeten strijd om Roeli in le- gröeid.
ven te houden. Via zijn buikje
brachten ze een slang in zijn KjGZOnO
lichaam, waardoor hem kunst-
matig voedsel verd toege- Een Paar wak!'" Seleen was
diend. Van tijd tot tijd werd vv echtei z0 ver' Roeli en
vocht uit de longen gehaald. zljn moeder moesten weer
Onbeschrijfelijk waren de pij- ®en® naar academisch zie-
nen. de het Dieverbrugse vent- J^^huis in Groningen. Na een
je leed. Maar hij bleef leven, kwartier wachten verdween
Roeli in de werkkamer van
Het was voorjaar '55 toen de professor Huizinga. Een uurtje
professoren zeiden dat Roeli later kwam hij naar buiten,
een redelijke kans maakte. De Hij danste van vreugde, het
kans bestond zelfs, zeiden de touwtje was weg. Moeder Grit
profs, dat hij er nog eens he- kon ook haar vreugde niet
lemaal bovenop zou komen. op. Ze kon maar één ding
Dat zou het geval zijn als er doen: huilen,
een kunstslokdarm in zijn li- ..Mam. nu kan ik eindelijk
chaam wilde groeien. Op de eens lekker voetballen", zei
plaats, waar zijn normale slok- Roeli. bij het verlaten van het
darm had gezeten, werd een ziekenhuis. ..Ja. ja. lekker
kunstslokdarm ..aangelegdvoetballen", lachte zijn moe-
•n. Ze
i een koordje werd be- der door haar tranen 1
vestigd, dat uit Roeli's
kwam en onder zijn kleren
dween.
Verheugend
haar zoontje
een sportwinkel en kocht een
trainingspak voor hem.
Roeli Grit is dus weer he
lemaal gezond. De tweede klas
leerling van dc- ambachtschool
Verheugend nieuws dus voor in Meppel. waar hij voor tim-
mevrouw Grit, die een half merman leert, kan nu einde
jaar lang geplaagd was door lijk, zonder bang te zijn voor
de gedachte dat ze haar zoon- het koordje, voetballen. ,,Ik
tje zou moeten verliezen. In- vind voetballen machtig", zégt
tussen moest echter worden hij.
