André Gide
DE DROOM
de verloren zoondie niet huiswaarts keerde
Van de
C w tot het
c
r
Pijper contra Van Gilse
roman over Helgoland
ZONDAGSBLAD
ZATERDAG 19 OKTOBER 1963
„Alles wat ik bemin heb ik God genoemd
en ik heb alles willen beminnen"
André Gide (18691951) blijft de aandacht van velen hoogstwaarschijnlijk Oscar Wilde, genoemd, een kluchtspel van zot- dan nog maakte hij scheiding tus-
zijn vriend in de jaren 1891'95 ten en zottinnen, is, behalve door sen de Christus-figuur, die hem
zij antiklerikaal karakter, voor- opriep tot liefde, en de apostel
- zijn vriena in ae jaren loai-
boeien. Na zgn heengaan zyn alleen reeds in het Frans is bedoeld, geeft Nathanaël,
onder zeer belangwekkende als het tweedelige boek, ge- nooit vastleggen;
1 naar nieuwe sensa
schreven door de psychiater Jean Delay, over z\jn kinder- open herberg op het kruispunt
,,acte gratuit", hem afschrikten. Als zovele ande-
elf kun-
allee'n "een manifestatie van de nen loslaten; als een tweede Nar-
„i _u__j uii ir vele wegen. Het gehele boek is vrije persoonlijkheid, misschien cissus heeft hij een leven lang
jaren en jeugd als beslissend over zyn gehele leven. Voor- vol met uitspraken die opwekken wortelend in het onderbewuste; zich met welbehagen gebogen
lopig fungeert als hekkesluiter de Samenvattende mono- tot genteten zonder te vragen zoals een nozem struiken uitrukt over ztjn spieylbeetd,Jederei trek
naar goed of kwaad, tot verzin- m een park of in het voorbijgaan bestuderend, iedere rimpeling no-
grafie van Claude Martin, André Gide par lui-même in ken in het leven dat aan alle kan- ruiten stukschiet. terend.
j ten open ligt. De weelderige Afri- Van het vermaarde Les Faux- Laat deze noodgedwongen te
de serie ihcrivams de toujours, die verschijnt by Pion. kaanse natuur, de laaiende tropen- monnayeurs (1926), de enige wer- beknopte schets van de Nobelprijs-
zon, de vreugde van kelijke ""J-
genezing na een long- schreve
ziekte; het zijn facto- inhoud
ren-i>ieK sa|"ie"8pelen wijd landschap "waar* velVwegêii cretie" heeft vervuld en getracht
in dit boek In zijn elkaar m-uisen, in kaart gebracht, heeft een beeld te ontwerpen
voorwoord bij de her- Een hoofdfiguur is de sympathie- van een leven dat. volgens Menal-
druk van 1927 voegt ke schrijver Edouard, uit wiens que's raad. was als een open her-
Gide er nog bij de re- dagboek we brokken te lezen krij- berg^
actie op de besloten
heid van het symbo
lisme in de kring rond
lëugd, misschien bedoeld als por-
een getrouw bezoeker Jean cocteau. Bit Olivier
W3S geweest. Om zich
*1'
ai
Gide is geboren in een zeer wel
gestelde, protestantse familie.
Zijn vader, professor in de rechts
geleerdheid, een beminnelijk man,
aie zijn enig kind met begrip en
geduld tegemoet trad, is gestor
ven, toen André nog geen elf jaar
oud was. Zijn moeder, uit een
Normandisch geslacht dat min
der diep geworteld was in de hu-
de opvoeding
nevenwichtige jongen.
Ze zocht het in stiptheid en on
wrikbare regels. Het ontbrak
haar niet aan liefde, wel aan in
zicht en tact. Later heeft Gide
met een zekere wrok geschreven
over zijn eenzame en versomber
de kinderjaren, vermoedelijk met
lortie overdrijving, want hij
die Gide heeft ge- winnaar van 1947 besloten
is het niet doenlijk de gen worden met een woord van
een kort bestek samen warme lof voor Claude Martin,
vatten. De auteur heeft een die zijn opdracht met tact
wijd landschap waar vele wegen cretie heeft vervuld
Hij heeft de trekken s
de zoals die zichzelf zag. Zijn te
genspeler is de cynische Robert
de Passavant, de verleider der
lisschien bedoeld als por-
Jean Cocteau. Bij Olivier,
literair begaafd en van een Griek-
wzncnK„i^ioir,« ha se schoonheid, die secretaris
ïnvorle deïderimisd wordt van Edouard' denken we
een verleider der jeugd aan die gTfa lang
steeds nieuwe gasten
Gi- binnentraden om na korte tijd
door andere te worden vervangen.
V. D. PANNE.
Dit is het „Gezicht op de kaasmarkt en de Vaag te Knkhuisen", een doek uit 1868 van de Amsterdamse
kunstenaar Cornelis Springer 1817—1891waarvoor dezer dagen op de grote veiling van Mak van Waay
te Amsterdam 26.000 is geboden, maar liefst elfduizend gulden meer dan de getaxeerde waarde. Ook
vele andere stukken uit de vorige eeuw hebben opmerkelijk hoge bedragen opgebracht.
De veiling duurt zeker lot 24 oktober voort in het Leesmuseum aan het Rokin. Volgende week komen
onder de hamer 17de-eeuws tin, stukken geelgietkunst, oude slag-, steek- en vuurwapens, lichtkronen,
meubelkunst, houten en bronzen sculpturen uit de 16de tot 19de eeuw, inheemse en oosterse tapijten,
Aziatische kunst en ethnografica. De begintijden van deze meer dan 2300 stukken omvattende veiling zijn
10.30 en 14.00 uur.
zijn, wijst hij daar
op zijn dringend woord
aan het slot: „Natha
naël. werp nu mijn
boek weg. Geloof niet
jóuw waarheid
drincênd woord Gide's sekretaris t
dringend woord Je Alsacienne_ waaraan Gide geen
aangename herinneringen had be
houden, niet getekend in het door
predikanten geleide Pension
door J(emand""inders Wv«lel. w..r eon bedorven
kan worden gevon
den." Maar dan is het
gif uitgestrooid.
bravour, ziet de auteur zichzelf
sfeer heerst in het directeursgezin
zowel als onder de leerlingen. In
•sirooiu ut Boris, de nerveuze Poolse jon-
moraal onderlijnd, gen. die eindigt in zelfmoord Uit
het besef van goed en bravour. Ziet de nuf" ,.rh,.lf
kwaad verstikt Afgedacht
Michel, de hoofdper
soon, bevrijdt zich
van de morele begin
selen die de basis van
zijn leven zijn ge-
vrolijke spelletjes met neefjes
en nichtjes.
Zijn schoolonderwijs is onregel
matig en verbrokkeld geweest;
eerst bezocht hij de protestantse
Ecole Alsacienne. daarna enkele
gymnasia om voor het rhetorika-
jaar weer naar de eerstgenoem
de school, die een brede plaats
beslaat in de roman Les faux-
Monnayeurs, terug te keren. In
ieder geval heeft hij een even
tuele leemte door zelfstudie volle
dig aangevuld. Gide was uitste
kend thuis in de klassieke litera
tuur en niet minder m de moder
ne talen, getuige zijn vertalingen
uit het Engels (Tagore, Shakes
peare, Blake) en zijn verering
voor Heine, Goethe en Schopen-
Het grote feit uit zijn jeugdja- ANDRÉ GIDE
ren is zijn liefde voi eerbied voor
zijn nichtje Madeleine, die later (18gi)
diïfTiefde'ligt het tragisch element als Emmanuèle, wier hand" hem. met Arabische jongens wier pri- speelt door het gehele boek. ze> °P grond van een in de loop
ssr d~ H
de fysieke liefde en nooit de e
heid der beide componenten
i normale liefde gevonden. ----- ---- --
is hij, vermoedelijk ook mede hoop tot krankzinnigheid verval-
aoor een aangeboren neiging, ver- len. Kort na het overlijden van
vallen tot homoseksualiteit, eerst zijn moeder huwde hij Madeleine, chei is
met schuldgevoel, later met ver- ook op aandrang van zijn dood- van
zet tegen wat hij beschouwde als zieke moeder, die hoopte dat hij
het juk van puritanisme en le- op die manier tot normale liefde omsluierd aangeduid,
vensbeknotting. Hij heeft dat juk zou geraken, een hoop die nooit Proteus-
afgeschud in Les Nourrilures ter- vervuld is. zeven jaar laier gai ae rroieus
restres (1897). In Les Nourritures Terrestres achtige Gide een verhaal dat in
zegt Gide, door een vermaard ge- een geheel ander klimaat ligt, La
Los van de banden worden verblijf .f™ieT^°°rdt",^'ld^f Porte étroite (1909). Jeröme en Varia man Francesco Datini.
a-* OTV.A onturfea t Alissa, neef en nicht, kameraden
Eenzelfde geest spreekt manfiguren, ook de gesprekken
uit L'Immoraltste zijn vol Gidiaanse ideeen. ver-
(19021. een verhaal dal deeld over vier. vijf personen. Het
een illustratie geeft centrale m°ttef ia de valse-mun- ]ezlng van A Marja's
bii Lee Nourritures terij in woorden en daden, door p
btl. .Nournlures. opje„elijk bedreven, jongste dichtbundel, V a n d e
door anderen uit zelfbedrog. Op wieg tot het graf, uit-
morrienten zijn we allen schuldig, gegeven bij Polak Van Gen-
omdat we uit lafheid of uit hof- nep, Amsterdam, komt men tot
-oyu «vC1. 4.4J4. 6- lelijkheid onze ware gedachten de conciusic, dat meer dan el-
weest. onder dezelfde "iet durven uitspreken. Ten vol- ders tegenover de weerloze
invloeden die Gide ie schuldig zijn zn die in het eeriji}cheid van deze verzen
heeft ondergaan. De dwangbuis van een denksysteem of eenijKneid van oeze er
boekengeleerde wordt het vangnet van morele apnoris een grote oenoeazaamneia van
levensgenieter, steeds gevangen zitten en zo zichzelf niet de kant van de criticus gebo-
op jacht naar nieuwe kunnen zijn. den is. Men kan een brief van
zijn nicht voorkomt ervaringen; i<n Algerië trekt hij op Het motief der valse munters een vriend krijgen, waarin de-
èle. wier hand hem. met Arabische jongens wier pri- J
t ham jaloers
omdat hun gevoelens slechts broe- maakt en in Normandië met Juaouaras roman zaï aeze utei derzjjds vertrouwen, zijn hart
derlijk en zusterlijk zouden zijn de stropers op zijn eigen land- dragen; de schooljongens geven uitstort j)e vriend weet, dat
en dus geen basis voor een huwe- goed valse munt uit, hun in handen ge- hij op 'een 0[ andere manier
normale liefde gevonden. En lijk^ ,aiï Jï^ffieSi'v'eV.ÏÏS h!" geven door een sinistere figuur ep a„twoord krijgt: een brief te-
Nieuwe bundel van A. Marja
Gide,
diens afwijking
het onvolprezen boek van
Het gehele, vlot en in gemoede- j R
lijke toon geschreven boek. krijgt utrecht 1960) op blz 176 e.v'.
zijn ware diepte pas als de le- over de brieven van de veer-
zer Gide kent uit zijn ander werk. tiende-eeuwse, Florentijnse no
taris Lapo Mazzei aan de koop-
heftig vitalisme ontwaakt,
Daaraan waren voorafgegaan vaarwel aan zijn opvoeding en
Les Cahiers d'André Walter verleden. Ménalque, waarmee
sinds hun kinderjaren, gevoelen derg produktie van deze geboren
dat hun wederkerige genegenheid schrijver. Het zou vele kolommen
liefde is geworden. Jeróme wil de vragen zijn veelzijdigheid recht te
verwerkelijking er van in het hu- doen; *Ün reisverslagen, toneel-
y erKenjKing er van in iet nu stukken essays, vertalmgen. zijn
lijk; Alissa daarentegen zal het korrespondenties met Claudel.
offer van haar liefde brengen als Jammes en Valéry, het beloopt
boete voor het lichtzinnige gedrag in d* honderden, misschien dui-
yan haar moeder en Jeróme af-
liette. Strevend naar zelfverover-
de heiligheid, verkiest ze de enge
Püper contra Van Gilse. door 8£"enteerde Pijper te^stellen. de brede weg maar
Ada van Gilse-Hooyer. Uitgave schreef Ada van Gilse die uit het kost haar veej innerlijke
A. W. Bruna en Zoon, Utrecht. de papieren Van haar echtgenoot. strijd, waaraan ze ten laatste be-
De ondertitel van het. boek l^g^ndJ^U^'^de' ™ijkt. In dit boek heeft Gide veel
„Pijper contra Van Gilse luiat onjuistheid van deze alom verbrei- elementen verwerkt uit zijn jeugd:
rumoerige periode uit het de menjng En was pijper in de- gesprekken met Madeleine, passa-
,-Vtico mn7ipHpvpn Inder- t(.„n t-
zenden pagina's. In het bizonder
moet toch nog gewezen worden
haar jongere zuster Ju- op het boek der herinneringen uit
,,Ik las uw brief op het kan
toor van mijn broer, en toen ik
hem gelezen had ging ik. met
het hoofd in gedachten gebogen,
over het plein San Giovanni,
overwegend wat uw geheimste
gedachten waren over mijn le
ven, en het was of ik een stem
hoorde zeggen: ,,bij de Evange
liën, dit is een wijze man".
kinder- en jeugdjaren. Si le gram
ne meurt en op de diverse delen
van zijn Journal, die doorlopen
tot na de Bevrijding. Ze verto
nen hiaten en worden soms tot
pro domo. i
rest verveelden? Wat het meest dig duidelijker uitkomt dan vroe-
op een antwoord lijkt, zijn de re- ger, althans naar mijn indruk,
censies. Nu is de literaire kri- De lichamelijke bezwaren, de
tiek niet in de eerste plaats een hachelijkheid van de internatio-
pastorale bezigheid. Niet of de nale situatie, het streven naar
dichter lijdt is belangrijk; nog eerlijkheid en de afwijzing van
minder hoe hij getroost kan wor- alle pose (behalve misschien de
den, maar of hij erin geslaagd is pose van het poseloze), gevoegd
..poëzie van leed te maken", bij de onuitwisbare indrukken van
zoals Albert Verwey het uitdruk- religieuze aard uit de jeugd,
te. Verder is de taak van de brengen de dichter dicht bij het
criticus dan: de beoaling van het koninkrijk Gods, zo niet in het
niveau, het maken van vergelij- hart daarvan. Wat ontbreekt, is
kingen en eventuele opmerkingen de typisch-calvinistische zeker-
over de ontwikkeling van 's dich- heid. Maar laat men ook hier
ters talent. voorzichtig zijn, want er staat
Is de recensent altijd de begrij- -j66w.v,wiIr d«n6
gg. 9b veelbetekenende weoi
of te goed. hij ziet hem als een aen-
concurrent of als iemand die een ik voor mij geloof
kant uit wil die de criticus fu- dat het klopt
nest acht, enzovoorts.
Leesbaar
Ondergetekende staat zowel te-
genover de persoon als het werk tot rust gekomen; hij zit wel dui-
van Marja onbevangen. Ook kan delijk in de buurt van Kierke-
hij het voorbijgaande en door- gaard en van het christelijk exis-
faans irrelevante rumoer om een tentialisme. In onze dagen wordt
iguur heen gemakkelijk losma- de christelijke kerk gezift als de
ken van het werk. Van Marja's tarwe; alle oude vormen .en for-
poëzie kan men als constant mi- mele zekerheden zijn in de\smelt-
nimum dit zeggen, dat ze lees- kroes geworpen. Orthodoxe \gelo-
baar is. Van dichterlijke geheim- vigen kunnen met gesloten
taal moet hij niets hebben, hoewel de overgeleverde denkpaden 1
hij ongetwijfeld b.v. in Homo lu- ven bewandelen maar hun zel\
dens van Huizinga zal hebben ge- heid is geen erfgoed
lezen, dat bij de Skalden in de gere generaties moeten zich 1
poëzie het al te duidelijke als nieuwe zekerheden heenworstelen.
technische fout gold. dat volgens In deze gisting is de niet grote.
troubadours het trobar clus, het Niet weinigen zullen zich in zijn
N/et tot rust
De bewegende krachten
.Utrechtse muziekleven". Inder
daad. zo zijn de jaren in 1917—
1922 in Utrecht geweest, en eigen
lijk beschrijft deze ondertitel juis-
tijd wel zo francofiel? In zijn hun brlrfwislellng. he,
Eerste Symfonie zijn- invloeden
van Mahler duidelijk aantoon- Normandische decor, - --
baar. familieomstandigheden van zijn
Wat heeft dan gelegen achter vromv De kern van het verhaal
ook de harder
dë inhoud van het boek
Ada van Gilse-Hooyer Want wat djt"\Tonflict? Waarom heeft Pijper
zij behandelt, is met alleen de j£m van Güse zo intens gehaat? echter is fictief
befaamde strijdlotussen ^Willem Ada van Gi]se weet het aiet zou Gide'i
het gelegen hebben in het feit,
dat Willem Mengelberg- van Pij-
per's liederencyclus ,.Les fétes
galantes" toch niet de eerste uit
voering gaf en Jan van g|j|
de première beloofd
Pijper, toen criticus
Utrechts Dagblad, en
Gilse, toen dirigent van het
Utrechts Stedelijk Orkest, maar
het is de emancipatie van dit or
kest tot zelfstandig symfonie-or
kest met vast aangestelde leden.
Een ontwikkeling, die meer orkes
ten in ons land hebben doorge
maakt.
Hoe was dan de situatie in
Utrecht, toen Jan van Gilse aan
gesteld werd als dirigent van het
U.S.O.? Het U.S.O. werd 's win
ters gehuurd door de sociëteit
Tivoli om er concerten te geven
tegen schandelijke uitbuitersprij- r de toegang 'tot zijn
mnPQ. geweigerd werd,
werk toen ook niet op het pro
gramma plaatste? Pijper gaf Jan
van Gilse van deze verwikkelin
gen de schuld en met zijn vinni
ge, achterdochtige en bitterscher-
pe natuur heeft hij Van Gilse
doelbewust met zijn kritieken ka
pot gemaakt. Van Gilse kreeg
euze inzinkingen, verlangde
het U.S.O. bestuur, dat Pij-
schooluitgave
vrij wat bekendheid heeft verkre-
as, het gen. Les Cavi
door de auteur zelf
ven boeiend omdat de schrijver
zo aan alle kanten interessant is;
hetgeen niet uitsluit dat hij ge
vaarlijk is voor de argeloze lezer
in zijn amoralisme en atheïsme,
zijn laatste levensjaren
en ongrijpbaarder werd.
migen als Mauriac ook
om zijn ziel gestreden hebben. In
het verlengde van Gides ideeën
ligt het existentialisme van Sar
tre. die er een wijsgerige basis
onder schuift,
igt La Sym- Er is een tijd geweest (1915
[9) dat door 1918) dat. onder de invloed van
Nederland verscheidene bekeringen in zijn
vriendenkring ook Gide tot het ge
loof van zijn kinderjaren scheen
„sotie" te zullen terugkeren. Maar ook ti
fann nnrh Frances duister moest zijn
Lapo noch Frances- w
co zijn dichters. Maar c
nu de positie van de hedendaagse ®e"verdiènstê"ln ere"wasT^Marja zullen het zijn die.
poeet. Dichter zijn betekent mis- Jn 2j. dicbtwerk eer te dui- doorgewinterde kerkse gelovigen,
schien zelfbeperking wat de vorm delijk dan niet duidelijk ge- daarin uitlatingen vinden waar-
id toevertrouwd, vertrok "hij ^rinciSl niets noe« Afgezien van alle Skalden, aan ze zich kunnen optrekken
nder veel troost, omdat hij in Grieken en troubadours ervaart De lezer ziet hoemoeilijk het
ïrliet op Mercato 1
vreemd
zonder veel troost, omdat hij
zijn binnenste een deel van uw
lijden terugzag, en er smart
over voelde, als een vriend; en
hij is er steeds over blijven
denken. Als het u schikt van
daag wat vroeger naar de kerk
te komen, waar we Gods woord ^'dal^^lc dat Marja niet dik ën gewichtig
in de preek zullen horen, kun- SS dich£ richt zich' to" doet. Het zakelijke en ietwat ver-
nen we er misschien nog even ^^Uega'i en verdeï tot een standelijke klimaat van de jaren
S5rFv bT
opgekomen is. er evemvei njet. Moet men ver- s(?len op zicht is v
koopcijfers als zodanig beschou- hij mee. In de loop
achter. Een gedicht heeft evenwel
seen bepaald adres. De kleine,
overzichtelijke samenlevingen van jrehterlljk doelTïia.r de leesbaar,
de Italiaanse steden in de renais- heid j. ermee eebaat
s.ncetijd .ijn zo heel anders ge- he™ S°,
«veest dan de wereld van nu. met tweede verdienste is -
het overbevolkte Nederland als ze hangt met de vorige
dit geval het pastorale bui-
het ten de kritiek te houden. Laten
we daarom aan de dichter het
laatste woord geven en wel met
het laatste vers uit de bundel.
Het heet Hoge Veluwe.
Confidenties
i Vatican 1914
publiekje-op een li- "eejtt da« _houding
teraire avond: enkele begrijpen-
dit confiden- den. veel meer nieuwsgierigen.
Misschien is dit de laan des
doods het mos
lijkt wel wat eeuwig tussen flit-
1937)*,"had Pakken zonlicht die met de bui
de jaren
.emotional understatement"
sterkt. Verder dan in de jongste
dè bundel karv de dichter.
bet geboren worden en sterven
,er. de dennen half jong half dor
■MH
de zomermaanden moes-
ïen cïe orkestleden maar zien siag°"toèn°het bestuur dit niet
rond te komen, door in strijkjes willigde. Het publiek koos onom-
e.d. te spelen. Een onwaardige wonden de zijde van yan Gilse,
toestand, die op het muziekpeu maar djt mocht niet meer baten,
van het U.S.O. natuurlijk verder- Even later nam ook pijper ont-
felijk werkte. Jan van Gilse was sl En zo ejndigde de strijd,
bij zijn komst in Utrecht hier- „faute de combattants".
v/itcTki Ada van Gllse.Hooyer beschrijft
meen. wat dit betreft niet gaan.
HARTPATIËNT
Dat ben ik ook dat is
nou niet zo lollig akute
cyanose kan optreden roze
schuim
worden opgehoest de schuimp-
uit het winkeltje van
jk bloesje
als i
oude boerenzakdock
flitst mee ik wil nu
nog niet vertrekken
de auto staat vrij roestig
achter ons op de weg hij doet
zijn best om te blinken we zijn
echt niet veel zonder de tech
niek
misschien is dit de laan des le
vens hier zou
je me ter aarde moeten bestellen
vrouw alleen jij uitstappen
luchtje scheppen
de laan des levens
met dezelfde blik
1 terecht diep verontwaardigd
sonen te lijf. meer niet dan wel djt boek als uu..
door het U.S.O.-bestuur gesteund. adem uit Veel respect voo
Maar Van Gilse won tenslotte de utrechtse bestuurders krijgt
strijd. Hij maakte het U.S.O. los niet en onwillekeurig denkt
van Tivoli, organiseerde eigen con- aan de kieine zielen"!
certen in K. en W. en toen de- stee],
concerten het publiek wegtrok- djng
van Tivoli. moest het bestuur
i Tivoli capituleren. Tivoli
n het U.S.O. terug, maar de
verhouding was omgekeerd. En
zo is het dus Jan van Gilse ge
weest. die de basis heeft gelegd
voor een zelfstandig U.S.O.. voor
het orkest, dat nog steeds een
goede naam bezit.
Door deze felle strijd, die dus
van sociale aard is. loopt het per
soonlijk conflict Pijper-Van Gilse
Pijper was toen nog jong. hij be
gon pas zijn muziekkritische ar
beid als recensent van het
Utrechts Dagblad, waarvan dr.
P H. Ritter jr. hoofdredacteur
was. Jan van Gilse had al een
navnciia/io reputatie als coiiipo-
iS dirigent. Hij had zijn
.e in Duitsland ontvangen
i composities staan ook in
de ban van de Duitse laat-ro-
mantiek als Mahler. Hij kwam
uit München waar hij enige ja
ren gewoond had. naar ons land
in de eerste wereldoorlog. Dit al
les heeft de reden gevormd van
de bewering als zou Van Gilse
volkomen Duits georiënteerd zijn.
Een bewering die in de door hem
opgestelde programma's van zijn
dingeerperiode te Utrecht zeker
geen houvast vindt. Daartegen
over pleegt men dan de Frans
opleiding
„George begreep,
- - daaraan te danken moest zijn,
le.e.st dat Willy Rode plotseling kon waarmee deze bespreking be
de preken." Dit zinnetje, voorko- 8,nt-
men mende op bl. 109 van de roman
men De Droom van P. Terpétra
Hoe (uitgave G. F. Callenbach N.V.,
hou' Nijkerk) vind ik het opmerke
lijkste van het hele boek. De
Helena, met wie hij in een schei- Een vreemde
dingsprocedure gewikkeld is, zou
dit niet gebeurd zijn. De auteur
weet de spanning van deze beide,
contact makende geheimen goed king
„Bte verwerken. Compositorisch ge- is niet de taal,
meeste pre- slaagd is ook de ontmoeting
dikanten zijn op hun best als ze de vier mannen: Geori 17
doorgewinterde kerkmensen
gebeurtenis die hier beschreven den steken als hij i:
Felix,
Willy en de winkelier Marcus ter
ten toespreken. Bij Willy Rode is gelegenheid van het oudejaar. Zij zijn gebruikt
vertellen elkaar gebeurtenissen eigenlijk haast wel. De
namelijk de indruk maar niet van 'Ioe ',e^ eindigt de pijn
me afzetten, dat men hier te doen kan gaan stralen onder het
heeft met de Nederlandse bewer- scheren
n Duits origineel. Het liet autorijden het bukken
taal, maar de geest en vergeet niet bij het vrijen
die deze indruk heeft bewerkt. kaim dopn rfp fp t
Natuurlijk moet ik het mis heb- Kaim aan aoe" ac 0rote
C. RIJNSDORP.
ben, al kunnen Duitse bronnen
het anders. Hij blijft in zijn
wordt, is overigens in het ge- staat,
heel niet van centrale beteke- zelschap
nin. Willy Rode, dokter en do
minee inéén, naar het in we
deropbouw verkerende Helgo-
gemengd ge-
kerk uit bun leven. Op ongezochte wij
kantine hervindt schiedenis
hij zijn zelfvertrouwen. Dit tilt bewoners aan de lezer bekend
het boek als christelijke roman m?akt. Felix heeft bedongen
even boven zichzelf uit. want op uij zijn
de achtergrond wordt
wordt hier de voorafgaande ge-
ïiedenis van Helgoland en zijn
J5
die typische Nederlands-bur
gerlijk-christelijke nestgeur, die
men opsnuift zodra men met een
oorspronkelijke, Nederlands-pro-
te maken heeft,
andere geestesge
steldheid; ook het praten over
tejj i-Nederlands.
at daar verder volgt,
0testantse
'erhaal het laatst zal Er heerst
^BHL,61UUU doen. Maar dat komt er niet van. steldheid;
land uitgeweken omdat hij als evangelie gewaar dat de tong want Willy Rode licht, zonder het het evangelie
predikant mislukt is en zich als losmaakt op het moment waarop te weten, een tip van Felix' ge- Deze locale kleur
spreken geboden is. heim °P- Ik ben ouderwets ge- credit-post
De compositie van deze roman noe8 om zulk een trekje op prijs kenen,
is lang niet slecht. Men denkt te stellen. De lezer bemerkt pas
aanvankelijk, dat George, de wer- achteraf dat Felix' geheim hier
het eerste uur. de hoofd- bijna ontijdig zou zijn onthuld.
Deugd
arts niet volkomen kan uitle
ven, blijft een bijfiguur. Hij
ontmoet op het eiland, ter ge
legenheid van een feest, het
meisje Charlotte Romaan en de
lezer mag verwachten dat die a]s leider
twee, in een toekomst na hef
einde van het boek, elkaar zul
len krijgen. Vóór de ontmoeting ken. Maar
met Charlotte heeft Willy reeds
als dokter gepraktiseerd. We
zijn ongeveer op de helft van
de auteur bete-
Een onbekende
tocht
Een onbekende, door Elisabeth
Bekius. Uitgave NUgh en Van
neer Ditmar, Den Haag/Rotterdam.
De fundamentele eenzaamheid
van de mens wordt in dit opmer
kelijk romandebuut uitgebeeld in
volko- het levensverhaal van een vrouw,
verhou- die pas in het laatste hoofdstuk
Toch blijft het werk beneden
de lijn. waarop
hij is opgegroeid.
(grootfl'-'vader. ca^laiSa"- KC6CVC" door de °«cn van and.-
ci- dere hoofdstukken wordt zij weer-
persoon is. George ontpopt zich OP geforceerde wijze onttrekt Fe- )UUJ kan spreken. Dat zit
als leider en organisator, iemand llx, zich dan aan de afspraak
die dag
eiland
bewoonbaar te ma-
i wezen is Felix, de - -
gekomene, de man met ^ezel George en Felix, die vroe
gen geheim, de hoofdfiguur. Hij Ser met elkaar bevriend waren,
intmoet op Helgoland zijn vroe- blijft Felix geheim de echte toe-
gere meisje Reb
litera- hpg uit een werk over het mar- ren> dia va«i haar hebben gehouden
xisme. opent het boekje. Het in verschillende fasen van haar le-
?eeft bl'^j Yan ven- ™aar die geen van allen haar
een gezonde bijbelse waardering
van het aardse leven en een ver- echt hebben gekend. Want. zegt de
langen, niet alleen naar de nieu- vrouw zelf, „je kunt klaarblijkelijk
we hemel, maar ook naar de niet in alle fasen van je bestaan
r:ï„ 1« total, ik leven". Niettemin
het verhaal, wanneer Willy een gens óók haar geheim heeft: het Zo.. z?r8t George
godsdienstoefening voor de klei kind Rosita. dat later bij e J" 1
ne gemeenschap van arbeiders Dloffing omkomt, is niet v
en vakmensen gaat leiden. „Zijn '.uster (samen met haar i
preek was niet ingesteld op ge- dood bij
routineerde en kritische kerkbe ae v. a
zoekers. Hij zou zelf ook heel ,=^1.
K n „i „ralan -Int nan trrnn( O-A.
lering eveneens verhinderen.
de c«Bti-
WILLEM PIJPER
best weten, dat een groot ge
deelte van hen hier kwam uit
nieuwsgierigheid en waarschijn- zonder de haat
omtrent Felix en Rosita in
bombardement aan spanning laat
de wal', maar van haarzelf. Van- Men behoeft niet van een re-
daar de onwillekeurige, weder- censent te verwachten, dat hij
;rve. Felix heeft onge- het hele verhaal navertelt. Be-
jaar tevoren zijn kind langrijker is de kwestie van het
vlaag van drift gedood en literair niveau. Daarop wil ik ko-
loof ik in twee dingen; de onna
tuurlijke conversatietoon en dan
voorts het feit. dat men de figu
ren maar gedeeltelijk leert ken
nen. zonder dat het verzwegene uitspraak stelt, dat de socialisti-
duidelijk genoeg wordt gesugge- sche ordening een nieuw mensty- ls er ,n ieder mens iets van de
reerd De mensen in dit boek blij- pe 8eschaPen heeft. Wat de dich- hunkering naar dat absolute, de
ven schematisch, omdat we van SU'ee?cEtoetmhouwer-
hun intieme leven niets verne- of een socialistisch geaccentueerd /-iJn-van"zichzelL Door de gevolgde
men Het teveel aan sex in de christendom. Maar in dit alles is compositie een reeks portretten
meeste hedendaagse romans kan ,Vh^o'ent^themi"""' t
niet doen vergeten, dat de licha- ln formele zin heeft M rja de ^-r-- -!fde a,ls blJ de flRurc.n
melijkheid belangrijk is. De figu- lijn van zijn opvoeding niet ge
ren blijven te officieel. vol|d. maar met de kern van het
kleine omweg.
toch de eigen situatie i
is het centrale thema. neizeua
ii? 2iü. b"fLM:7Aa _dc baar boek: zij leren"de vróuw ken-
- zij blijft „ergens" onbe-
altijd een kend. Stijl en taal zijn gaaf et
wat tegenwoor- sober.
